SADRAJ

UVOD.........................................................................................................................................2

1. BERZANSKI INDEKSI.........................................................................................................3
1.1. Pojam i znaaj berzanskih indeksa...................................................................................3
1.2. Izraunavanje berzanskih indeksa....................................................................................6
1.3. Najpoznatiji berzanski indeksi dionica............................................................................6

2. DOW JONES INDEKSI........................................................................................................8

2.1. Historijat Dow Jones Indeksa...........................................................................................8

3. S&P 500 INDEKSI...............................................................................................................12

3.1. Historijat S&P 500 indeksa............................................................................................13
3.2. Selekcija i uravnoteavanje............................................................................................13
3.3. Investiranje.....................................................................................................................14

4. NASDAQ INDEKSI............................................................................................................15
4.1. Nasdaq indeks 100.........................................................................................................16

ZAKLJUAK...........................................................................................................................18
LITERATURA..........................................................................................................................19

UVOD

U ovom seminarskom radu emo govoriti o berzanskim indeksima. Panju emo posvetiti
najvanijim berzanskim indeksima Dow Jones indeksi, S&P 500 indeksi te Nasdaq
indeksima. Kroz rad emo prvenstveno govoriti openito o berzanskim indeksima te emo
zatim prei na prethodno navedene indekse.
Berzanski indeksi su svojevrsni alati kojima se berza kao organizovano trite kapitala slui
da bi uesnicima u trgovanju pruila to kvalitetniju informaciju i pomogla potencijalnim
investitorima u donoenju odluka o ulaganju u, za njih, najatraktivnije hartije od vrijednosti.
Berzanski indeksi su prvi put razvijeni krajem 19. vijeka kao relativno jednostavna alatka za
mjerenje promjena cijena grupe hartija od vrijednosti. Berzanski indeks je lista
(katalog) dionica i njihova statistika koja prikazuje srednju (ponderisanu) vrijednost tih
dionica. Koristi se kao mjerilo, pomou kojeg se prikazuju karakteristike dionica koje su u
njega ukljuene.
Sve dionice u svakom berzovnom indeksu imaju neke zajednike osobine, kao to su:
trgovanje na istoj berzi, pripadnost istoj brani ili visina trine kapitalizacije. Mnoge
medijske kue prikupljaju podatke o indeksima, te ih redovno objavljuju, esto i u realnom
vremenu. Obino se prezentuju kao procenat promjene pojedinog indeksa u odnosu na
njegovu vrijednost iz prethodnog dana, rjee mjeseca. Indeksi se upotrebljavaju i u
izraunima performansi investicionih portfolija, kao, naprimjer, kod uzajamnih fondova.

1. BERZANSKI INDEKSI

Trini indikator je promjena u trinoj kapitalizaciji u poreenju s vrijednou izraunatom

po zatvaranju trita prethodnog dana trgovanja. Algoritam za izraunavanje indikatora
ignorie promjene u trinoj kapitalizaciji usljed ukljuenja ili iskljuenja vrijednosnih papira
u sistem trgovanja prethodnog dana trgovanja. Berzanski indeksi su veoma bitni indikatori na
tritima kapitala. To su indeksi cijena dionica koje su emitovala preduzea ijim dionicama
se trguje na berzi. Indeksi pokazuju odnos ponude i potranje dionica za dati dan. Ako cijene
dionica rastu (potranja je vea), to e imati pozitivne efekte na berzanski indeks - indeks
raste, i obrnuto.
Berzanski indeksi su prvi put razvijeni krajem 19. vijeka kao alatka za merenje promjena
cijena grupe hartija od vrijednosti, a danas ih konstruiu i obraunavaju berze i posebne
specijalizovane kompanije. arls Dau je 1896. godine kreirao jedan od prvih indeksa
amerikog trita kapitala "Dow Jones Industrial Average DJIA.
Najpoznatiji svijetski provajderi indeksa su Dau Dons, Standard i Purs, Morgan Stenli i
drugi.
Zbog toga to berzanski indeksi treba da predstavljaju najpouzdanije mjerilo uspenosti berze
u sastav berzanskih indeksa, odnosno u takozvanu berzansku korpu, ulaze akcije
najkvalitetnijih velikih uglednih kompanija, koje moraju da budu reprezentativni uzorci i da
daju jasnu sliku o kretanjima na tritu.

1.1. Pojam i znaaj berzanskih indeksa

Postojanje berzanskih indeksa je nezamjenjivo sredstvo za iskazivanje kretanja trine
vrijednosti pojedinih vrijednosnih papira. Berzanski indeksi su postali dio svakodnevnice za
investitore. Rije indeks je latinskog porijekla i oznaava: 1. pokazatelj - broj koji pokazuje
promjene u cijenama, potronji i sl.; 2. registar, spisak neega sastavljen po abecednom redu;
3. broj koji se stavlja uz donji desni rub broja a pokazuje neku veliinu (npr. A2, C1, itd.); 4.
studentska knjiica sa podacima o pohaanju predavanja i ocjenama uspjeha na ispitima.1
Pod berzanskim indeksom se podrazumjeva pokazatelj kretanja berzanskih cijena
vrijednosnih papira. Koristi se za agregatno izraavanje smijera i veliine kretanja cijena
vrijednosnih papira na datoj berzi. Berzanski indeksi su predstavnici iroke grupe finansijskih
1 Miunovi Lj. : Savremeni leksikon stranih rei, Univerzitetska rije, Novi Sad ,
1988.
3

indeksa: indeks dionica, indeks obveznica, indeks deviza, indeks kamatnih stopa itd. Predmet
razmatranja ovog rada su berzanski indeksi dionica, te e se u nastavku o njima detaljnije
govoriti.
Poev od 80-ih godina XX vijeka sa digitalizacijom finansijskih trita u svijetu, izazvanom
masovnom upotrebom raunarskih sistema, ova trita su pala pod dominaciju indeksa i to ne
samo kalsinih ekonomskih indeksa (GNP, indeks industrijske proizvodnje i dr. pokazatelji
privrednih kretanja) ve i specifinih - berzanskih indeksa. Znaaj berzanskih indeksa ogleda
se u tome to su oni u makroekonomskoj ravni veoma znaajni pokazatelji ukupnog stanja
jedne privrede i odnosa na tritu, a u mikroekonomskoj sferi su znaajan kriteriji u pogledu
donoenja odluke o konkretnom ulaganju u odreene vrijednosne papire.
Da bi indeks bio autoritativan mora zadovoljavati sledee kriterije: 2
- mora da sadri elemente koji potpuno i ravnomjerno odraavaju sve bitne osobine
konkretnog trita,
- mora biti transparentan i sadravati jasne, precizne i tane podatke.
Indeksi na berzama odraavaju odnose koji postoje na njima. Indeksi nisu samo pokazatelj
odreenih kretanja na berzi ve su tokom vremena i sami postali predmet trgovine. Poev od
1982. god. u SAD, a zatim od 1988. god. i u Francuskoj, kasnije i u drugim zemljama,
pojavljuju se trita koja se nazivaju trita berzanskih indeksa na kojima se trguje sa
najreprezentativnijim berzanskim indeksima. U tom smislu se govori o trgovini fjuers
ugovorima i opcijama na terminskom tritu.
Berzanski indeksi, s obzirom na kriteriji da li mogu biti predmet berzanske trgovine, se mogu
podijeliti na:
1. indekse kojima se ne moe trgovati,
2. indekse kojima se moe trgovati.
Berzanski indeksi kojima se ne moe trgovati su klasini indeksi, koji su nastali krajem XIX i
poetkom XX vijeka prvenstveno u SAD. Njihova osnovna funkcija je izvjetajno prognostika i treba da budu nepristrasni i objektivni indikatori kretanja na konkretnoj berzi
vrijednosnih papira (najee berzi efekata). Ne mogu biti predmet trgovine na berzi, ve
slue za orijentaciju i odluivanje u berzanskom poslovanju. S obzirom na to da li ih
objavljuju nadleni organi berze ili ne, razlikuju se:
- slubeni berzanski indeksi,
- neslubeni (privatni) berzanski indeksi.
2 Miunovi Lj. : Savremeni leksikon stranih rei, Univerzitetska rije, Novi Sad ,
1988.
4

Slubeni berzanski indeksi su oni indeksi koje slubeno objavljuju nadleni organi berze.
Neslubeni (privatni) berzanski indeksi su indeksi koje ne objavljuju organi berze ve
uesnici na berzi i njihove asocijacije. Mogu biti meunarodni i domai berzanski indeksi.
Meunarodni berzanski indeksi se odnose na kurseve vrijednosnih papira na najvanijim
meunarodnim berzama i objavljuju ih poznate brokerske firme:3
- Salomon Brothers,
- Merrill Lynch,
- J.P. Morgan,
- Lombard Odier & Cie,
- Morgan Stanley,
- Goldman Sachs i dr.
Domai berzanski indeksi odraavaju odnose na konkretnoj domaoj berzi. Objavljuju ih
mediji, statistiki uredi, finansijske organizacije itd. Berzanski indeksi kojima se moe
trgovati nisu brojni. Predstavljaju predmet poslovnih transakcija (berzanskih ugovora).
Klasificiraju se na:
- slubene (oficijalne) i privatne indekse,
- domae i uvozne indekse.
Slubeni i privatni indeksi se razlikuju po tome da li ih utvruje nadleni organ berze ili ne.
Slubene indekse utvruje nadleni organ berze, dok privatne berzanske indekse utvruju
uesnici na berzi ili njihove asocijacije. Veinu indeksa sainjavaju slubeni indeksi, i ako se
u poslednje vrijeme trguje i sa privatnim indeksima.
Domai i uvozni indeksi razlikuju se po tome to je domai indeks lokalni indeks, koji je
nastao na odreenoj domaoj berzi. Tako, npr. na Parikoj berzi se formira indeks CAC 40, i
na istoj berzi se, takoe, trguje indeksom CAC 40. Meutim, berza moe odluiti da trguje
indeksom berze iz druge zemlje. Tako, npr. na Parikoj berzi bi se moglo trgovati sa
slubenim indksom NIKKEI 225 sa Tokijske berze.
Berzanski indeksi kojima se trguje su predmet trgovine na berzama, koje se nazivaju indeksne
berze, ali i na vanberzanskim tritima. Prva indeksna berza pojavila se 1982. god. u Kansas
City (SAD) pod nazivom KCBOT (skraenica od Kansas City Board of Trade) i na njoj se
trgovalo sa finansijskim indeksnim (dionikim) fjuersima (futures). No, ubrzo se poelo
trgovati i sa indeksnim opcijama. Najpoznatije indeksne berze jesu: CME Chicago, NYSE
New York, OSE Osaka, BM&F Sao Paolo, MATIF Paris, DTB Frankfurt i dr. Na indeksnim
3 Jeremi Z.: Finansijska trita i finansijski posrednici, Singidunum, Beograd,
2012.
5

berzama i indeksnim vanberzanskim tritima trgovina indeksima instrumentalizuje se raznim

varijantama fjuers ugovora i opcijskih ugovora. Da bi se berzanski indeksi dionica mogli
koristiti kao jedan od kriterija za donoenje poslovnih odluka potrebno je poznavati naine
izraunavanja pojedinih indeksa te znati itati berzanske izvjetaje.

1.2. Izraunavanje berzanskih indeksa

Za razumijevanje odreenog berzanskog indeksa dionica je vano poznavati metodologiju
njegovog formiranja, te u tom smislu veliki doprinos daje nauka o indeksima DIGITOLOGIJA. Pod njenim uticajem formulisani su odreeni racionalni postupci koji treba
da obezbijede kreiranje indeksa na nepristrasan i objektivan nain kako bi indeks to vjernije
odraavao stanje odnosa na berzi. Postupak formiranja indeksa ima 3 faze4:
1. faza selekcije dionica podrazumjeva utvrivanje uzorka dionica koje e predstavljati
osnovu za formiranja konkretnog indeksa,
2. faza objedinjavanja (agregiranja) predstavlja postupak u kojem se vri kombinovanje cijena
dionica i njihovo objedinjavanje u cilju dobivanja jednog broja koji se naziva indeks,
3. objavljivanje vrijednosti indeksa.
Cilj je, dakle, da se na osnovu odreenih podataka, njihovom kombinacijom i sjedinjavanjem
uz primjenu pravila statistike formulie odreen konkretan broj-indeks koji e imati odreenu
ekonomsko - izvjetajnu sposobnost. Indeks predstavlja odreenu kombinaciju cijena dionica
sadranih u uzorku, te kada su odreene cijene dionica vrijednost indeksa se utvruje
automatski jednostavnom primjenom utvrene matematike formule. Za izraunavanje
indeksa vano je poznavanje 3 elementa:
1. paket (skup) dionica koje su obuhvaene indeksom,
2. pokazatelj kojim je dionica predstavljena u indeksu,
3. metod raunanja prosjene vrijednosti.

1.3. Najpoznatiji berzanski indeksi dionica

Danas u svijetu postoji veliki broj berzanskih indeksa dionica. U uslovima globalizacije
finansijskog poslovanja investitori koji djeluju na transnacionalnoj osnovi svoju panju
usmjeravaju uglavnom prema nekoliko berzi u svijetu. To su prije svih:

4 Miunovi Lj. : Savremeni leksikon stranih rei, Univerzitetska rije, Novi Sad ,
1988.
6

Njujorka berza (NYSE), Frankfurtska berza (Frankfurter Wartpapierbrse), Londonska berza

(London Royal Stock Exchange - LSE), Tokijska berza (Tokyo Stock Exchange - TSE), te
druge znaajne svjetske berze.
S obzirom na to oni su uglavnom zainteresovani za one berzanske indekse dionica koji
odraavaju kretnje cijena dionica listiranih upravo na ovim berzama. To su uglavnom sledei
indeksi dionica: 5NYSE Composite Index, The Dow Jones Indexes, Standard and Poor's 500
(S&P 500), NASDAQ Composite Index, NIKKEI 225, Financial Times Index - FTSE 100,
DAX i dr.
Takoe, svjetski mediji najvie panje, to je i razumljivo, poklanjaju upravo ovim indeksima
dionica. Vrijednosti ovih indeksa se mogu vidjeti u jutarnjem programu svih znaajnijih
mediskih kua .
Tabela 1.1. Najpoznatiji berzanski indexi

5 Jeremi Z.: Finansijska trita i finansijski posrednici, Singidunum, Beograd,

2012.
7

Izvor : Jeremi Z.: Finansijska trita i finansijski posrednici, Singidunum, Beograd, 2012.

2. DOW JONES INDEKSI

Najpoznatiji industriski indeks dionica u svijetu, bez sumnje, jeste Dow Jones Industrial
Average - DJIA koji se izraunava na osnovu cijena dionica 30 najveih industriskih
kompanija (spisak ovih kompanija je dat u tabeli III-1.). Tvorcem ovog indeksa se smatra
Charles Dow. Datum poetka objavljivanja ovog indeksa je sporan. Prema nekim autorima
prvo objavljivanje ovog indeksa se desilo 1884. god., a prema drugim 1897. god. Charles
Dow je odabrao 12 reprezentativnih industriskih kompanija i na osnovu cijene njihovih
dionica koje su listirane na NYSE formirao ovaj indeks, i poeo ga objavljivati u saradnji sa
Eddie Jones suvlasnikom finansijskog dnevnika The Wall Street Journal. Promjene u ovom
indeksu na neki nain odraavaju i promjene u amerikoj privredi te je zbog toga veoma
cijenjen.
Danas se indeks sastoji od 30 najveih i najrasprostranjenijih javnih kompanija u SAD.
"Industrijski" dio imena se nalazi uglavnom iz historijskuh razloga mnoge od 30 modernih
komponenti imaju malo zajednikog s tekom industrijom. Da bi se kompenzirao
efektcijepanja dionica i drugih prilagoavanja, trenutno je skalirani prosjek, a ne
pravi prosjek cijena dionica komponenti pravi prosjek cijena se mnoi s faktor skale, koji
se mijenja s vremenom, i koji tvori vrijednost indeksa.6

2.1. Historijat Dow Jones Indeksa

DJIA je prvi put objavljen 26.5. 1882. te je predstavljao prosjek dvanaest dionica razliitih
vanih amerikih industrija. Od originalnih dvanaest, jedino General Electric je ostao dio
indeksa. Ostalih jedanaest su bili:

American Cotton Oil Company, prethodnik Bestfoods, danas dio Unilevera

American Sugar Company, danas Amstar Holdings

American Tobacco Company, razbijena 1911. godine

6 Jeremi Z.: Finansijska trita i finansijski posrednici, Singidunum, Beograd,

2012.
8

Chicago Gas Company, kupljena od Peoples Gas Light & Coke Co. 1897. godine
(danas Peoples Energy Corporation)

Distilling & Cattle Feeding Company, danas Millennium Chemicals, odjel Lyondell
Chemical Company

Laclede Gas Light Company, danas djeluje kao The Laclede Group

National Lead Company, danas NL Industries

North American Company, (Edison) elektrina kompanija razbijena 1950-ih

Tennessee Coal, Iron and Railroad Company, kupljena od U.S. Steel 1907. godine

U.S. Leather Company, rasputena 1952. godine

United States Rubber Company, promijenila ime u Uniroyal 1967. gpdine, kupljena
od Michelina 1990. godine

Kada je prvi put objavljen, indeks je stajao na 40,94. Raunao se kao obini prosjek, sa
zbrajanjem cijena komponenata i dijeljenjem s brojem dionica. Mnoge od najveih pomaka
cijene Dowa su se dogodile rano u njegovoj historiji, dok se tek stvarala moderna industrijska
ekonomija.

Indeks je dosegao svoj najnii rekord od 28,48 za vrijeme ljeta 1896.

Najvei jednodenvni pad postotka u historiji Dowa se dogodio 12.12. 1914. gdine,
24,39%, nakon viemjesene pauze u trgovanju NYSE-a izazvanu prvog svjetskog rata.

Godine 1916. je broj dionica DJIA podignut na 20, a konano na 30 godine, na vrhuncu bull
trita "ludih dvadesetih". Slom 1929. godine i velika ekonomska kriza nakon nje je vratila
prosjek na njegovu poetnu toku, gotovo 90% ispod vrha, na dan 8.7. 1932. Vrhunac
dosegnut 3.9. 1929 se nee dosei do 1954.7

Najve jednodnevno poveanje indeksa, 14,87%, se dogodilo 6.10. 1931, u doba bear
marketa 1930-ih.

Bull market poslije drugog svjetskog rata, koji je trite vratio iznad vrhunaca 1920suh, je trajao do 1966.

14.11. 1972. prosjek je dosegao 1.000 (1.003,16) prvi put, usred dugotrajnog bear
marketa.

7 http://mytradingsystem.net/stock-market-indexes-history.html (pristupljeno
16.04.2016)
9

1980-e a posebno 1990-e su vidjele vrlo brzi rast prosjeka, iako se povremeno dogaale manje
korekcije

Najvii

jednodnevni

pad

prosjeka

nakon

1914.

se

dogodio

na

"Crni

ponedjeljak", 19.10. 1987, kada je prosjek pao fell 22,6%.

Najvei jednodnevni porast prosjeka od 1932, 10,15%, se dogodio dva dana kasnije, u
srijedu 21.10., vrativi Dow iznad 2.000 te na putu za godinji porast.

21.11. 1995. DJIA je imala zavrnu dnevnu vrijednost od 5.000 (5.023,55) po prvi put.

29.3. 1999. prosjek je imao zavrnu dnevnu vrijednost od 10.006,78, prvi put iznad
plafona od 10.000 .

3.5. 1999. Dow je imao zavrnu dnevnu vrijednost od 11.014,70, prvi put iznad
plafona od 11.000.

Slika 2.1. Crni ponedjeljak na Dow Jonesu (1987)

Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Dow_Jones_Industrial_Average

10

Neizvjesnost ranih 2000-ih je donijelo znaajni bear market, a da li je on zavrio ili tek
hiberniran je pitanje oko koga ekonomisti danas lome koplja8.

14.1. 2000. DJIA je dosegao svoj najvii rekord od 11.750,28 u trgovanju prije nego
to je dosegao zavrnu dnevnu vrijednost od 11.722,98; oba rekorda nee biti razbijena
do 3.10. 2006.

Najvei jednodnevni porast Dowa, od 499,19, ili 4,93% se dogodio 16.3. 2000, dok se
ire trite pribliavalo svom vrhom.

Najvei jednodnevni pad vrijednosti bodova u historiji DJIA se zbio 17.9. 2001, prvi
dan trgovanja nakon napada 11. septembra, kada je Dow pao za 684,81 bodova, ili 7,1%.
Do kraja tjedna je Dow pao 1.369,70 points, ili 14,3%. Ekonomske mjere su dozvolile da
prosjek zavri godinu iznad 10.000.

Do sredine 2002. godine prosjek se vratio na razinu iz 1998. godine - 8.000.

9.10. 2002, DJIA je doao na 7.286,27 (u samom danu na 7.197,49), najniu zavrnu
dnevnu vrijednost od oktobra 1997.9

Do kraja 2003. godine Dow se vratio na razinu od 10.000.

9.1. 2006. prosjek je razbio plafon od 11.000 po prvi put od juna 2001, sa zavrnom
dnevnom vrijednou od 11.011,90.

U oktobru 2006, etiri godine nakon minimuma u bear marketu, DJIA je postavila
svje rekord teoretski, za vrijednost unutar dana, zavrnu dnevnu, zavrnu tjednu, i
zavrnu mjesenu vrijednost prvi put nakon skoro sedam godina, zavrivi iznad 12.000
prvi put na 19. obljetnicu Crnog ponedjeljka.10

Slika 2.2. Dnevna vrijednost Dow Jones za period jul 2015- april 2016

8 https://sh.wikipedia.org/wiki/Dow_Jones_Industrial_Average (pristupljeno 17.04.2016)

9 https://sh.wikipedia.org/wiki/Dow_Jones_Industrial_Average (pristupljeno 17.04.2016)

10 https://sh.wikipedia.org/wiki/Dow_Jones_Industrial_Average (pristupljeno 17.04.2016)
11

Izvor: http://finance.yahoo.com/echarts

3. S&P 500 INDEKSI

S&P 500 je berzovni indeks koji sadri dionice 500 korporcija uglavnom iz Sjedinjenih
Amerikih Drava. To je jedan od najpriznatijih indeksa a kreirala ga je firma Standard &
Poor's, jedna od podrunica kompanije McGraw-Hill. S&P 500 se takoer odnosi i na 500
kompanija ije su dionice ukljuene u indeks.
S&P 500 indeks je dio irih indeksa S&P 1500 i S&P Global 1200. Sve dionice koje u
ukljuene u indeks su dionice velikih, javnih kompanija a trguju se na svim veim amerikim
berzama kao npr. Njujorkoj berzi i NASDAQ. Poslije Dow Jones-a, S&P 500 je najvie
praeni indeks velike trine kapitalizacije u SAD. Smatra se da je on "zvijezda vodilja"
amerike ekonomije i jedna je od komponenti Indeksa vodeih indikatora. esto se obiljeava
simbolom (tickerom) GSPC ili SPX.11
11 Jeremi Z.: Finansijska trita i finansijski posrednici, Singidunum, Beograd,
2012.
12

Mnogi indeksni fondovi i berzansko-trini fondovi prate kretanje S&P 500 tako da obino
dre iste dionice kao i indeks u istoj proporciji, i tako pokuavaju da dostignu njegovu
performansu. Zbog toga, kompanija ije se dionice uvrste u ovaj indeks moe doivjeti nagli
rast u cijeni svojih dionica, jer menaderi uzajamnih fondova moraju kupiti njihove dionice da
bi njihovi fondovi odrali isti sastav portfolija kao i S&P 500 indeks.
Prilikom tehnikih analiza performansi dionica i uzajamnih fondova, S&P 500 se esto koristi
kao baza za usporedbu. Tom metodom, na grafikonom se prikazuje kretanje S&P 500 indeksa
u odreenom intervalu zajedno sa kretanjem analizirane dionice ili uzajamnog fonda.
S&P-ov indeks za 500 akcija je najznaajniji S&P kompozitni indeks za 500 akcija vodeih
kompanije SAD. Veliina uzorka ovog indeksa je 16,7 puta vea od veliine uzorka za Dow
Jones-ov indeks na bazi 30 akcija najreprezentativnijih industrijskih kompanija u SAD, to ga
ini i reprezentativnijim.12
Ovaj indeks ponderie svaku akciju u odnosu na trinu vrijednost svih emitovanih akcija.
Ponderi trine vrijednosti odgovaraju investicionim mogunostima koje prua svaka emisija
akcija na tritu. Da bi neka akcija ula u sastav ovog indeksa, potrebno je da budu ispunjeni
sledei uslovi:13
trina vrijednost kompanije mora imati jednu od najviih trinih vrijednosti u svojoj
djelatnosti
kompanija mora predstavljati znaajni industrijski segment SAD privrede
mora postojati odreena vlasnika struktura kompanije
dnevni, mjeseni i godinji obim trgovine akcijama kompanije mora biti takav da
obezbeuje likvidnost i efikasnost procjenjivanja akcija
preokreti u indeksu moraju biti mali, to se obezbeuje rigoroznom analizom
kompanija, odnosno njihovih poslovnih i finansijskih uslova
kompanije iz ovih djelatnosti ili djelatnosti koje nisu zastupljene u indeksu
predstavljaju kandidate za indeks ako ispunjavaju prethodno navedene uslove.
3.1. Historijat S&P 500 indeksa
Prije 1957. godine, primarni S&P berzovni indeks se sastojao od 90 kompanija, nazvan S&P
90, a praen je i objavljivan na dnevnoj bazi. Takoer, postojao je i iri indeks koji je
ukljuivao 423 kompanije, a objavljivan je sedmino. 4. marta 1957. godine, uveden je iroki
berzovni indeks u realnom vremenu - S&P 500. Uvoenje je bilo mogue, zahvaljujui
12 http://www.wikipedia.org (pristupljeno 17.04.2016)
13 Jeremi Z.: Finansijska trita i finansijski posrednici, Singidunum, Beograd,
2012.
13

napredovanju kompjuterske tehnologije, kojom se tada moglo izraunati i distribuirati indeks

u realnom vremenu.
S&P 500 se koristi kao indikator globalnog amerikog trita, poto ukljuuje "divlje rastue"
dionice (one koje naglo narastu i naglo padnu i nestanu, uglavnom dionice internet firmi, tzv.
dot-com efekat) i dionice koje su relativno stabilne, a obje vrste dionica su prisutne na
NASDAQ i Njujorkoj berzi. S&P 500 je dosegao svoju najveu vrijednost svih vremena
1527,46 pri zatvaranju 24. marta 2000. godine, i 1553,11 najviu dnevnu vrijednost. Poslije
toga, indeks je poeo padati i gubiti gotovo 50% svoje vrijednosti, idui ispod 800 tokom
jula 2002. godine i doseui svoju najniu vrijednost "medvjeeg trita" 10. oktobra 2002.
godine, kada je iznosio 768,63. Od tada amerika trita dionica se lagano oporavljaju. Iako je
tokom oktobra 2006. godine, vrijednost Dow Jones indeksa dosegla sedmogonji rekord, S&P
500 nije bio ni blizu svoje najvie vrijednosti. ak i krajem 2006. godine, S&P 500 je jo
uvijek ispod svog rekorda, mada se 30.novembra 2006. godine po prvi put u zadnjih est
godina popeo iznad 1400.14

3.2. Selekcija i uravnoteavanje

Komponente koje sainjavaju S&P 500 bira odbor. U tom pogledu slian je Dow 30 indeks,
ali se razlikuje od mnogih drugi koji su bazirani na strogim pravilima.
Iako indeks ukljuuje mnoge velike amerike korporacije, on nije jednostavno lista 500
najveih kompanija, te ukljuuje nekolicinu korporacija koje imaju sjedite van SAD i
tehniki gledano nisu amerike firme. (19. septembra 2006. godine bilo je ih 11 u S&P 500).
Kompanije se paljivo biraju tako da reprezentuju razliite grane privrede. Takoer, dionice
koje se ne trguju javno (uglavnom one koje posjeduje privatne osobe ili porodice) kao i
dionice koje nemaju dovoljnu likvidnost ne mogu biti ukljuene u indeks. Nasuprot njemu,
poznati Fortune 500 pokuava da naini listu najveih kompanija u SAD polazei od
njihovog bruto prihoda, ne gledajui da li se njihovim dionicama javno trguje ili da li su
likvidne, niti se podeava zastupljenost raznih grana privrede, a iskljuuju se one koje nemaju
sjedite u SAD.
Indeks je ranije bio uravnoteavan putem trine vrijednosti. To znai, da kretanje cijene
dionice kompanije koja ima ukupnu trinu kapitalizaciju (cijena dionice x broj svih
emitovanih dionica) ima vei uticaj na indeks od kompanije ija je trina
kapitalizacija manja.
14 Jeremi Z.: Finansijska trita i finansijski posrednici, Singidunum, Beograd,
2012.
14

Od tada, indeks je uravnoteen preko likvidnosti, to znai da Standard & Poors odluuju koje
su dionice likvidne te one bivaju ukljuene u indeks. Tranzicija na novi nain uravnoteenja je
bila u dvije faze, prva 18. marta 2005. a druga 16. septembra iste godine. Samo manji dio
kompanija nemaju sve emitovane dionice ukljuene u indeks (jer nisu likvidne), veina, ipak,
ima sve dionice kojima se trguje ukljuene u indeksnu kalkulaciju, te je ona jednaka njihovoj
ukupnoj trinoj kapitalizaciji.15

3.3. Investiranje
Pored investiranja u individualne dionice iz S&P 500 indeksa, postoji mogunost investiranja
u ETF fondove, koji predstavljaju vlasnitvo nad portfolijom vrijednosnih papira koje
odgovaraju osnovnom S&P 500 indeksu. Ovaj ETF fond se naziva Standard & Poor's
depozitni rauni (skr. SPDRs izgovara se "spajders" (paukovi)) a ticker simbol mu je SPY.
Obino se trgovina SPDR obavlja u obimu od 42 miliona dionica na dan, druga po veliini
(vea je samo QQQQ). Postoje i noviji manji iShares S&P 500 (IVV), Rydex S&P 500 (RSP)
i drugi.
Relativno kompaktan sastav ETF fonda je prua priliku manjim investitorima da osvare isti
prinos kao i S&P 500 indeks (umanjen za taksu i proviziju). Njima se trguje kao i sa svakom
drugom dionicom na tritu. Mogu se kupovati na kredit, prodavati prije kupovine
("prodavanje kratko") ili drati kao dugorona investicija.16

4. NASDAQ INDEKSI

NASDAQ (ita se: "nesdek", akronim za National Association of Securities Dealers

Automated Quotations) je amerikaelektronina berza dionica sa sjeditem u New Yorku.
15 http://www.wikipedia.org (pristupljeno 17.04.2016)
16 Jeremi Z.: Finansijska trita i finansijski posrednici, Singidunum, Beograd,
2012.
15

Vlasnik i operator je The Nasdaq Stock Market, Inc. ije se dionice prodaju na vlastitoj berzi
pod znakom NDAQ, s poetkom u 2002. NASDAQ je najvea elektronina berza
u Sjedinjenim Amerikim Dravama. Sa otprilike 3.300 kompanija, u prosjeku izmjenjuje
vie dionica po danu nego druge amerike berze. Glavni direktor je Robert Greifeld.
Kad je poela s radom 8. februara 1971. bila je prva svjetska elektronika berza dionica. Dana
17. jula 1995. NASDAQ index je po prvi put zatvorio dan iznad 1000. Svoju najveu razinu
je dosegnuo 10. marta 2000. kada se popeo na 5132.52 kada je oznaio poetak kraja dotcom balona. U jednoj godini indeks je pao ispod polovice i jo uvijek je ispod polovice svoje
najvee vrijednosti.17

Slika 4.1. NASDAQ Composite index

Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/NASDAQ

4.1. Nasdaq indeks 100

NASDAQ-ov indeks 100 ukljuuje akcije 100 najveih SAD i meunarodnih nefinansijskih
kompanija koje se nalaze na listingu NASDAQ-a. Indeks predstavlja kompanije po kljunim
industrijskim grupama, ukljuujui proizvodnju hardvera i softvera, telekomunikacija,
17 https://sh.wikipedia.org/wiki/NASDAQ (pristupljeno 17.04.2016)
16

trgovinu na veliko i malo i biotehnologiju. On ne obuhvata finansijske kompanije. Indeks se

izraunava po neto izmjenjenoj metodologiji ponderisanja trinom kapitalizacijom. Bazna
vrijednost indeksa je 125. Da bi akcija bila ukljuena u ovaj indeks, potrebno je da ispuni
itav niz uslova, kao to su:18
da se nalaz na listingu NASDAQ-a,
da se radi o akciji nefinansijske kompanije koja nije u postupku likvidacije,
da je dnevni obim trgovine na NASDAQ-u najmanje 20.000 akcija itd.
NASDAQ-ov finansijski indeks 100 obuhvata 100 najveih SAD i meunarodnih finansijskih
organizacija koje se nalaze na listingu NASDAQ-a. U sastav indeksa ulaze akcije banaka i
tedionica i povezanih holding kompanija, brokersko-dilerske kue, investicione kompanije i
kompanije koje pruaju finansijske usluge. Bazna vrijednost indeksa je 250.
NASDAQ-ov kompozitni indeks mjeri sve SAD i meunarodne obine akcije koje se
nalaze na listingu NASDAQ-a. Obuhvata akcije preko 4.000 kompanija. Bazna vrijednost je
100.
NASDAQ-ov kompozitni indeks nacionalnog trita je subindeks NASDAQ-ovog
kompozitnog indeksa i ine ga akcije svih kompanija koje su ukljuene u NASDAQ-ov
kompozitni indeks, a koje se nalaze na listingu NASDAQ-ovog nacionalnog trita
povezanog sa NASDAQ-ovim tritem akcija. Bazna vrijednost je 100.
NASDAQ-ov indeks banaka ukljuuje sve vrste banaka, tedionica i povezanih holding
kompanija, koje obavljaju funkcije sline funkcijama banaka. Bazna vrijednost indeksa je
100.
NASDAQ-ov indeks biotehnologije obuhvata kompanije koje su klasifikovane shodno
sistemu globalne klasifikacije Financial Times-a kao biotehnoloke ili farmaceutske.
Izraunava se na osnovu neto izmjenjene metodologije trine kapitalizacije. Bazna
vrijednost indeksa je 200.

NASDAQ-ov raunarski indeks obuhvata kompanije koje se bave proizvodnjom hardvera i

softvera, kao i kompanije koje se bave proizvodnjom raunara, kancelarijske opreme i
elektronskih komponenti. Bazna vrijednost je 200.
18 http://www.fxsforexsrbijaforum.com/t610-nasdaq-indeksi (pristupljeno
17.04.2016)
17

NASDAQ-ov industrijski indeks obuhvata kompanije koje nisu klasifikovane ni u jednu

drugu vrstu indeksa (kompanije iz poljoprivrede, rudarstva, graevinarstva, trgovine na veliko
i malo, usluga, zdravstva i dr.) Bazna vrijednost indeksa je 100.19

ZAKLJUAK
19 http://www.fxsforexsrbijaforum.com/t610-nasdaq-indeksi (pristupljeno
17.04.2016)
18

Berzanski indeksi su prvi put razvijeni krajem 19. vijeka kao relativno jednostavna alatka za
mjerenje promjena cijena grupe hartija od vrijednosti. Charles Dow je jo 1896. godine
kreirao jedan od prvih indeksa amerikog trita kapitala (Dow Jones Industrial AverageDJIA).
Berzanski indeksi predstavljaju prosjek cijena hartija od vrijednosti izraen u odnosu na
utvrenu bazinu trinu vrijednost prethodnog radnog dana berze. To su svojevrsni alati
kojima se berza kao organizovano trite kapitala slui da bi uesnicima u trgovanju pruila
to kvalitetniju informaciju i pomogla potencijalnim investitorima u donoenju odluka o
ulaganju u, za njih, najatraktivnije hartije od vrijednosti. Mjenjaju se u svakom trenutku dok
berza radi, predstavljaju glavni metod za mjerenje kretanja na berzi i koriste se za merenje
uspenosti dnevne trgovine na berzi. Berzanski indeksi su predstavnici iroke grupe
finansijskih indeksa: indeks akcija, indeks obveznica, indeks kamatnih stopa itd. Indekse
akcija ili bilo kojih drugih hartija od vrijednosti konstruiu i odravaju berze, posebne
specijalizovane kompanije koje izraunavaju indekse, takozvani provajderi indeksa i
brokerske kue.
Berzanski indeksi nisu samo pokazatelji odreenih kretanja na berzi, ve su tokom vremena i
sami postali predmet trgovine. Najprije u Sjedinjenim Amerikim Dravama, a potom u
Francuskoj i drugim zemljama pojavljuju se trita koja se nazivaju trita berzanskih indeksa
na kojima se trguje najreprezentativnijim berzanskim indeksima. U tom smislu govori se o
trgovini fjuers ugovorima i opcijama na terminskom tritu. Na osnovu toga da li mogu biti
predmet berzanske trgovine ili ne, indeksi se djele na indekse kojima se ne moe trgovati i
indekse kojima se moe trgovati.
Berzanski indeksi kojima se ne moe trgovati su klasini indeksi nastali krajem 19. vijeka,
ija je osnovna funkcija da budu nepristrasni i objektivni indikatori prilikom izvjetavanja o
kretanju na konkretnoj berzi vrijednosnih papira. Ne mogu biti predmet trgovine na berzi, ve
slue za orijentaciju i odluivanje u berzanskom poslovanju.

19

LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Jeremi Z.: Finansijska trita i finansijski posrednici, Singidunum, Beograd, 2012.

Miunovi Lj. : Savremeni leksikon stranih rei, Univerzitetska rije, Novi Sad , 1988.
http://www.bloomberg.com
http://www.finance.yahoo.com
http://www.nasdaq.com
https://sh.wikipedia.org/wiki/Dow_Jones_Industrial_Average
https://sh.wikipedia.org/wiki/NASDAQ
http://www.fxsforexsrbijaforum.com/t610-nasdaq-indeksi
http://mytradingsystem.net/stock-market-indexes-history.html

20