Panitikan

1st qtr (LT1)

3.

Sibiko (ipagtanggol
ang naaapi)
Ginamit na wika: WIKANG TAGALOG
(pagtutuligsa sa pamahalaan..
pagkakaisa)
(Illustado)
A. Mabini (Los Compromisarios)
Laban sa americano
i. Batas
ii. Kapayapaan
Ginamit na wika: KASTILA

b.
Muling Pagsasabuhay ng ating pamamayanan upang
maging epektibong tagataguyod ng mga Gawain ni
Kristo.
2. Elitista
-Theme
a.
b.
Ekonomikal
Politikal
Kultural
Katutubo
Pangangak
Tribo
Animismo
al
Barangay
Alibata
c.
Tagapayo
Salimbibi
Sanduguan
g
Mga kababaihan
Tradisyon
walang babaeng nagsusulat (Gregoria de
/ Asyano
Jesusnakapagsulat)
Unang
Encomiend
Kuha ng
Europeo
katutubo= babailan: Mangagamot
Bahagi
a
Gob. Hen.
Catolicis
Bahay o Relihion
Malaki ang
Sentralisado
mo
Gamit na pampronta/espiya
pera
ng
Kastila
pamahalaan
Lakas laban sa kasinungalingan ng Status Quo
Propagan
Buwis
Pangaabuso
Pagarla
kailang ng pagbabago
da
Galyeon
ng prayle
sa ibang
magsasama sama lahat ng pwede
bansa
Mayayama
magsulat
Noli and
ng Filipino

gamitin ang utak sa pagsusulat

Fili
MAGBAGOisulat ang nasa isipan

Katutubo salimbibig ; panulat=alibata

** Lahat puede maging dukha dahil lahat may relasyon
sa kalikasan
Pananakop ng Kastila relihiyon
**Hanggang ngayon..may modelo: Si kristo: ideal model
kaya kapag maka-Kristo ko sunod sa Kastilang cultura
Propaganda naging mulat
**Umusbong ang Himagsikan
Himagsikan
Rizal (nagtatag ng la Liga Filipina kahit sino)
Dapitan (pinatapon)
Mga dapitan/kasamahan
1. Mahihirap Maghimagsik
a. Bonifacio (tinatag Katipunan)
i. Mga pagbabago
1. Pulitikal (kalayaan)
2. Moral (anti=panatiko)

A.

Bonifacio Ama ng Himagsikan

a. Nakakabasas turo ng ina
i. Jose Rizals books
b. Hindi hadlang ang karalitaan
c. Sagisag: Agapito Bagumbayan save
the country
d. Maalab/ Mapaghimagsik

Pagibig sa tinubuan lupa

Tula: Memories Layaw
Gusto makita ang dating Filipinas kasi nawala
ang sariling kakanyahan dahil sa mga Espanyol
14-20: May galit ang mga linya dahil sinakop
21-26: Kailangan kumilos para sa kalayaan
gamit ang pagibig + utang na loob = ipang
matawag na tayo na Filipino (kasi dati, Tagalog ang
tawa)
Addressed to:
22: nagsusulong sa mga pagbabago pero di
successful
23: kababaihan

24: kabataan
25: naranasan
26: mamatay para sa bayan
Emilio Jacinto Utak ng Katipunan
Nagaaral sa USTabogasya
isinasangguni kay A. Boni ang mga desisyon
Bachelor En Arte San Juan de Letran
kartilya ng Katipunan
patnugot ng Kalayaan
Liwanag at Dilim
Kodigo
Code of Ethics
Paghahandog: ANB
Sinimulan sa Ningning (nakakasia) at
liwanag (kailangan ng mata)
o Ginamit ang karawahe (analogy)
o Mga taong pinaniniwalaan ang
Ningning

Naghihirap

Taong makapangyarihan
Akoy Umaasa
o Dont judge
Kalayaan (ng tao at hayop)
o May katumbas na pananagutan
o Tao- kailangan may puri, katwiran, at
dapat tinatawag na tao

Panahon ng kastila
tinatawag sa Fil mga hayop
kinukuha ang pinaghirapan
Lahat ng tao ay pantay pantay
o Karapatan
o Ang tao ay ang nagdala sa mga
makakapangyarihan sa pwesto
o Golden rule: kaya pantay tayo
Pagibig
o Bayan (kalayaan at kaginhawaan)
o Kapwa (pagdadamayan)
o Magulang
o Bunga

Katwiran

Katotohanan

Kabutihan

Kagandahan

Kilala mo ang Diyos

Kilala mo/ mahal mo ang
kapwa

Gobierno
o Pinuno ng bayan
o Bayan: Ulo ng bayan
o Bayan = Gobierno : Replika
o Gobierno hinalal ng Bayan
(Katipunan ng mga tagalog)
o Tayo ang magtatakbo sa bayan
o Mali ang

Pinangangalandakan ang
pwesto

Gumagamit ng dahas

Gumigiit ng kapangyarihan
sa masa

DAPAT MAY GABAY:

SALIGANG BATAS:
KAILANGAN NG
BUWIS/AMBAG
Pingkian
Dimasilaw
-

Apolinario mabiniutak ng Himagsikan

a. Kanang kamay ni E. Aguinaldo
b. Kamara Negra
10 utos
1.

Diyos + Puri Ikaw

Tayoy nilikha sa imahe ng Diyos
katotohanan matapat
katarungan matarong
kasipagan masipag
2.
Diyos budhi
(konsyensya)
3. Diyos talento
4. Bayan andito lahat
a. Kayamanan Ninuno
b. Paraso Diyos
c. Pamana Lahi
d. Kabuhayan Henerasyon
5. Bayang maligaya sarili
6. Bayang malaya tao
7. Tunay na pinunoDIYOS hindi prayle
8. Pamahalaan ng bayan Republika hindi Monarca
(na katulad sa Espanta)
9. Kapwa pag lumalaban -- pagtanggol sarili

10. Kababayankapatid, kaibigan, kasakdalan

Fili:
Kanser: kabuktutan kasamaan
Katiwalian Kayamanan
Kapaslangan Buhay
Isyu:
1. Paggamit sa kapangyarihan
2. Paggamit sa kayamanan
3. Monopoly ng Edukasyon (kultura)
4. Pakikielam sa love life
5. Di pagkakapantay pantay
6. Ugnayan ng Simbahan at pamahalaan
7. Bisyo
Solusyon Edukasyon, AWK, Himagsik di nagwork;
kamulatan lang
Kayamanan- lupa, kailangan, paraan
IBONG MANDARAGIT
CHAPTER 1
Nangangalahati na ang 1944, nanghihina na
ang Imperyong Hapones
3 taong pagtitiis sa gutom, sakit, at kalupitan
ABRIL at MAYO ng 1942bumagsak ang
Bataan at Korehidor
3 gerilyero MANDO, KARYO, MARTIN
TATA MATYAS matandang nakatira sa 1
dampa sa paanan ng bundok sa Sierra Madre;
dating rebolusyonaryo; 70 taon
Mga 4 na buwan na mula noong dating
pagpunta ni Mando sa kubo ni Tata Matyas.
May retrato nina Rizal at Bonifacio sa bahay
ni T.M.
Nakuha ng Hapon ang kuwartel sa Sampitan
Mula sa Infanta, ang mga supplies ay
mabilis na ikinakalat sa mga gerilya sa Timog
at Gitnang Luson, hanggang sa ilang lugar sa
Kabisayaan.
Daing na talakitokhapunan nila
Nagsilsilbing pansamantalang tigilan o
kublihan ng mga pinag-uusig ng batas at ng
mga nag-uusig laban sa mga kaaway ng
kalayaan.
Pagkakataong pumunta si Mando kina Tata
Matyas:
a) 1st- 1 taon ng mahigit, may guia o
patnubay

b) 2nd & 3rd 4 buwan ng nakaraan, naghatid ng

1 mahalagang kalatas sa mga katulong na
gerilyero sa kapatagan at umakyat muli sa
Sierra Madre pagkatapos.
Mga isyung napag-usapan:
ang kadahupan ng tulong na tinatanggap mula
sa mga simpatisador, dalita ng taongbayan,
kaluwagan ng mga kolaborador
Ugali na ng tao maimbot at mapanarili
NOLI Berlin, Alemanya, 1887
FILI Ghent, Belhika, 1891
SIMOUN ang bagong Makiabelo
Rizal binaril noong 1896 sa Bagumbayan
Bonifacio namatay sa rebolusyon noong 1897
MANDO 24 taong gulang
Sisirin ang kayamanan ni Simoun kung bata pa
si Tata Matyas
1872, sa Cavite GOMBURZA

CHAPTER 2
5 gatang na sinaing + daing
tanghalian/hapunan nila
Ang madilim na gabiy siyang nagsisilang ng
maningning na umaga. TATA MATYAS
Walang malalim na dagat na hindi magagawang
sisirin. TATA MATYAS
1898 Naisip ni Tata Matyas na sisirin ang
kabangbakal ni Simoun ngunit di niya to nagawa
Mabubuting Kamay gerilya tulad ni Mando
Ngayon na ang panahon upang sisirin ang
kayamanan ni Simoun
Pagsuko tanda ng patriotismo
Di salapi at armas lang ang susi ng tagumpay
kundi tapang at giting
Pagkatapos ng gera gagamitin ang yaman
KATAKSILAN kahinaan ng tao
Ang pangyayari ang lumilikha ng taksil kung
panong ang pagkakataon din ang gumagawa ng
bayani Tata Matyas
Tatsulok o tungko ng kabayanihang Pilipino:
RIZAL, MABINI, BONIFACIO
RIZAL ang martir at diwang patnubay na
nagtaas ng uri at dangal ng kayumanggi
BONIFACIO ang lakas at tapang na lumagot sa
tanikala at bumuklod sa bayan upang maging
totohanang bansa
MABINI utak na bumalangkas ng Unang
Republika

Ang kadakilaan ng 1 bayaniy di sarili niyang

lubos.
Para sa banal at matayog na layunin lang
gagamitin ang kayamanan ni Simoun

CHAPTER 3
3 gerilyero palayo ng Sampitan
makarating sa pangkalahatang kuta ng mga
gerilya sa Infanta
Mga daan na pwedeng daanan nina Mando:
1.Bulakan malayo lalo na kung manggagaling
sa timog ng Luson
2.Lagunapagsapit sa Longos o Santa Maria
puro burol at gubat na
3.Rizalsa Baras at Tanay makauusad na sa
Infanta
Mohong bato may inisyal ng propyetariong
nagaari ng part eng bundok, agrimensor na
nagsukat ng bundok lamang ang nakarating sa
bundok.
Pagka ang asoy namihasang mi busal at
kadenaMartin
Oras na matanggal ang busal, ang unang
kinakagat ng asoy ang nagpangaw sa
kanya.Mando
bayabas, niyogpagkain nila
limatikgumagapang at sumisisid sa katawan,
lumilikha ng sugat at nagpapadaloy ng dugo
Hiling ni Martin: 1 piniritong manok

Mando: kamang walang niknik

bahay na bato BILIBID
Ang kasamaan at kabutihay nasa pagkahuli o
di pagkahuli. Masama ka sa sandaling ikaw ay
mapikot, mabuti ka habang hindi nahuhulog sa
lambat.Karyo
Ang taoy dapat klasihin sa kanyang tunay na
pagkatao, hindi sa pabalat; kung panong ang
isaday kinaklase sa laman at hindi sa
kaliskis.Martin
HUNYANGO - mapagsamantala
MARTIN naging gerilyero para iligtas ang sarili
KARYO1 lehitimong probinsyano
paghihiganti para sa asawa na ni-rape at sa
bayan
Si Mando, may pambihirang lakas ng katutubo,
ehersisyo at pag-aaral ng karate

KASTA-NIYOGalmusal; pirapirasong laman

ng niyog na iniihaw tulad ng mais, 20 pesos
isang putol
Laman ng ulo n gliderpulos na abo
Ang walang bayag ay di lalaki

CHAPTER 4
DON SEGUNDO MONTERO palalong Monte
ng Maynila at Nueva Ecija; asendero,
produktor, komersiyante, kolaborador
DONYA JULIA asawa ni Don Segundo
DOLLY anak ng mga Montero
ANDOY palayaw ni Mando
ALEJANDRO PAMINTUAN
utusan ng mga Montero; 21 years old
Walang sahod liban sa pagkain at
kakaunting allowance sa pag-papaaral sa
kanya
likas na matimpi at di palasagot
INAY ni ANDOY dating labandera ng
Montero
AMA naging tsuper
Tinawag ni Montero si Andoy na: TUNGGAK
hindi yumukod sa Hapones, HIPONG TULOG
hindi nag-aral ng Niponggo, PANGOD ANG
ULO, HANGAL
Isinuplong ni Don Segundo sa Kempetai si
Andoy
Takot mawala ang status quo Don Segundo
Ipinagpalit ang dangal ng pagkatao sa may
takdang pagbibigayloob ng kaaway
Sa gubat, nakituloy sa bahay ng magasawang
matanda sina Mando
KAMOTENG KAHOY/KASABA pagkain ng
dukha noong panahon ng giyera
pamalit sa tinapay at kanin
May Hapon katumbas ng May asuwang o
May tulisan
PAGSOZONA
EVIL EYE lalaking may suklob na bayong
sa ulo at butas ang tapat ng mata; espiyang
tumutulong sa mga Hapon, sinasabing mga
tauhan ng Makapili
2 gerileyerong naghiganti sa Hapon:
pinugutan ng ulonilagay/tinuhog sa
kawayan

katawan isinabit ng patiwarik sa sanga ng 1

punongkahoy
CHAPTER 5
Bayan ng Kalayaan gerilyang disiplinado
Sumusunod sa kabisera, ang bayan ng Diliman
at 2nd matibay na kuta ng Hapones sa lalawigan,
Buhangin at Mabatomay Hapon din
Kalumpang gerilyang Kalampag
Hinarang sila Mando ng 2 gerilyero
Silay maka-Pilipino sa ibabaw ng lahat.
Paninindigan nina Mando ay naaayon sa
katwiran at katarungan
Ang panlulupi ay panlulupig sa anomang hugis
at paraan, maging sa bias ng sandata, o nge
negosyo o ng relihiyon. Magat
Gerilyang displinado 1 para sa lahat, lahat para
sa 1
MAGAT hepe ng gerilya sa Kalayaan
Mga klase ng gerilya:
a) talagang gerilya na kalayaan ng bayan
b) bantay-salakay
c) mga sariling kapakanan lamang ang nasa
isip/ maghugas kamay
d) pusakal, maka-Am/ salungat sa pagbabago
e) taksil kumakampi sa mananalo
Sa alin pa mang labanan, ang tibay ng loob at
moral ng bayay makapupong mabisa kaysa baril
at punglo
PAMUNUANG-BAYAN, TAONGBAYAN, GERILYA
2 bisera, kakabit na sangkap: silindrong tanso,
deposito ng oksiheno, 2 pares ng botas na goma
CHAPTER 6
PASKO NG 1944 hubad, ulila, matamlay
Blackout kung gabi
Madalang ang mga tao
Ilang restaurant at bar sa Santa Cruz at Escolta
ang bukas upang magsilbi sa mga sundalo at
sibilyang Hapones.
BLACK MARKET Talipapa
Mga kagamitang slightly used at genuwain
at istesaid
mga gulay at bungangkahoy: kangkong,
kamote, sitaw, sigarilyas at talong
mga pagkaing patakbuhin
mga lumang kagamitan

mga gamot; panacea-lunas sa lahat ng sakit

ng tao
Kasta niyog (kastanyas at niyog) inihaw na
niyog
May mga gamot na ipinadadala ang mga
Amerikano para sa mga gerilya.
Ang mga lumalantad sa black market ay ang
mga ahente lamang na nangungumisyon.
Ang RP (Republic of the Philippines) ay naging RP
(Rich and Poor)
RUBIO 1 magsisigarilyo, dating tsuper ng
hukom
ginulpi dahil sa bintang na tumulong sa gerilya
Uso ang paghingi at pagbigay ng lagay
Nagdaang Oktubre dumating na ang hukbo ng
liberasyon sa Leyte papuntang Pangasinan at
naghahanda para sa Luson
tagsalat noong Kapaskuhan ng 1944.

CHAPTER 7
PASTORmagsasakang katiwala ni Don Segundo
Engkargado sa asyenda Montero
41 taong gulang, kapatid ng ina ni Andoy
sasakay ng trak sa Azcarraga(Recto Ave.) sa
malapit sa Divisoria
1 buwan: lumuluwas ng Maynila si Pastor upang
dalhan ng bigas at ibang kailangan sa bukid ang
mag-anak na Montero
2 sako ng bigas, 1 tangkal ng manok, 1 buslong
itlog na sariwa, bumbong ng gatas ng kalabaw
na puro, 1 malaking kalabasa
PURI anak ni Pastor, 19 taong gulang
nakapagpapaganda kay Puri ang malinis
at tahimik na buhay
Inalok ni Don S. si Pastor na patirahin na sa
bahay nila sa Maynila si Puri:
a) pag-aaralin sa 1 kolehiyo
b) patuturuang tumugtog ng piyano
c) ibibili ng lahat ng kailangan atbp.
Bilin ng ina wag pabayaan ni Puri ang ama
Sa panahon ng giyera, nagbabago ang halaga
ng maraming bagay, nababago ang mga
pinagkaugalian PASTOR
Ang pagkatalo ng USAFFE ay nagbunga ng
rebolusyon.

Hapon, Alemanya, Italya, nagalsa laban sa

mayayamang bansa: Amerika, Inglatera
Nakatiwangwang ang asyenda ni Don
Segundo
Hindi inalok si Pastor na pagod ng pagkain o
tubig samantalang si Koronel Moto ay
pinangalagaan, inalok ng inumin at pagkain.
Kung nagging katulad ni Puri si Dolly marahil
ay nasakal na ni Pastor si Puri o nakipagtuos
kay Moto
Bilin ni Montero: piliting makadala ng 4 na
sakong bigas
Tawag ni Don S. kay Andoy: barbaro,ingrate
Ang atis ay hindi namumunga ng balimbing.

CHAPTER 8
Aalis si Koronel Moto para sa kanyang misyon
na iniutos galling Tokyo
Naghanda ng merrienda-cena ang pamilya
Montero para kay Koronel Moto at ayudante
nito
Hindi nawawalan ng pagkaing
pangmagharlika ang mga Montero dahil sa:
a) tagatustos mula sa black market
b) marunong silang magbayad ng mabuting
halaga
regalo sa Koronel tanda/katibayan ng tapat
na pakikisama
Sinalubong ni Don Segundo ang Hukbong
Hapones bago sakupin ang Open City
Samahang Monte-Moto:
Tungkulin ng Koronel mangalap ng mga
panustos sa kanilang hukbo buhat din sa
sonang nasa ilalim ng kanilang hurisdiksiyon
magtamasa ng saganang aliw
mga babae (kasama na sina Dolly at
Lilibeth), alak, kagamitan
Montero isang sanay na mangangalakal
yaman at status sa lipunan
nagging katiwalang tagapamili sa
opisina ng Hapones
Madalas magpunta sa mga nightclub sina
Montero at Moto
Parang VIP ang turing sa kanila:
sasalubungin ng mismong manager at
ihahatid sa reserbadong silid; manager ang
maghahatid sa automobile

2 primera klaseng hostess

tatlu-tatlong serbidor
daladalawang bote ng pinakamahusay
na alak
Hindi pwedeng umalis ang isang entertainer
hanggat hindi pa tinutugtog ng orkestra ang
Home Sweet Home sa mga unang oras ng
umaga.
Hindi makatanggi ang may-ari o ang mga
hostess:
Maaaring pasarhan ang nightclub at mawala ang
negosyo
LILIBETH isang mestisang Amerikano
Kano-ama, Sambuwanggenya-ina
kaibigan ni Dolly
maputi, malusog, maibigin sa layaw at
kasayahan
sekretarya pribado ni Moto
tumigil ng pag-aaral at nagpakasal sa 1
binatang abyador na Amerikano
asawa sumama sa USAFFE sa Bataan,
habang si Lilibeth ay naiwan sa apartment
sa Pasay
Moto binabalak pakasalan si Dolly
may rehearsal para sa honeymoon
Isang locket na may larawan niya ang ibinigay ni
Dolly kay Moto
Paglubog ng araw nakikita ni Moto ang
paglubog ng pag-asa ng imperyong Hapones
Nagharakiri o sepuku si Koronel Moto sa kanyang
tinitirhan sa Daytoa Avenue(Roxas blvd. ngayon)

CHAPTER 9
galing sa bayan ng Kalayaan sina Mando
Tinalunton nila ang tuwirang lagusan sa bundok
patungo sa baybay-dagat.
Ang nilalaman ng papel na hawak ni Mando:
a) pinagtalaan niya hinggil sa ilang banggit sa
Fili tungkol sa pook na tinitirhan ni Padre
Florentino at sa lugar na pinaghagisan ng
kabang-bakal ni Simoun
b) mapa ni Tata Matyas kung saan at paano
matatagpuan ang lugar na iyon

pook isang tagong baryo sa labasan ng bayan

sa Quezon, ang Atimonan o kalapit nito; 40 km
mula sa kubo ni Tata Matyas
kinakatakutan ang pook na ito at
umanoy may multong lumalabas sa gabi
gumuho,sira ang tahanan ni Padre Florentino
Hindi marunong lumangoy si Martin
Nakumbinsi sina Martin at Karyo na sisirin ang
kabang-bakal dahil:
a) walang mawawala sa kanila kung himdi
mahanap ang kabang-bakal ni Simoun; kung
palarin, silang tatlo na ang pinakaswerteng
tao
b) may panahon sila at kagamitan sa pagsisid
Kailangan nila ng: pagkain, bangka, lubid,
palakol
pagitan ng Mauban at Atimon > o <1 araw ng
paglalakad, 3 araw naihanda ang mga kailangan
isang bangin sa paanan ng bundok na naliligid
ng mga gubat at nasa tabing-dagat
pagkain 5 itlog ng bayawak
Tangos ng talampas na bahagya ng nakaungos
sa tubig at natatabon ng alon
Gumawa sila ng 1 balangkas sa mga hagdanang
bato
Bahay ni Padre Florentino 1 siglo ng lumipas
Plano ni Mando:
a) 1st day aarukin ang lalim ng dagat sa
kabilugang kanilang sisisirin gamit ang lubig
na tig-1 poste ang haba
sisisid upang subukin ang pambusong
pagmamasid sa ilalim ng tubig upang
alamin kung silay natutumpak ng lugar
Nakatagal sila ng labas-masok 1 oras, 5
dipa
b) 2nd day botas na goma, sinturong lona,
silindrong tanso, bisera na nakakabit ang
deposito ng oksiheno
Mando-sibat, Karyo-gulok
Sinaksak ni Mando sa tagiliran ang pating, sa
lalamunan naman sinaksak ni Karyo ang pating
Namatay si Karyo dahil sa kagat ng pating
Inilibing ang bangkay ni Karyo at kinatay nila
ang pating

CHAPTER 10
3rd & 4th day pagmumuni-muni

KARYO tapat na kasama, matapang na

gerilyero, walang talino ngunit malinis ang
kalooban, laging handang tumulong, lakas ng
loob at lakas ng bisig, isang tagabukid, may
ugaling mapagbigay at masunurin sa
pagsasamahan, tulay o buklod ni Martin at
Mando
Maspinagkakatiwalaan ni Mando si Karyo
keysa si Martin
MARTIN matapang ngunit sahol sa
katuwiran, mapaghangad ngunit palaiwas sa
sagutin
Nanghihinayang si Martin imbis na malungkot
sa pagkamatay ni Karyo; dapat si Mando
nalang ang namatay, maaaring mahigitan sa
brasuhan si Mando ngunit hindi sa ulo
Pagsasamahang Mando-Martin: masamang
kailangan, pagsasamahan ng matsing at
pagong
Natagpuan ni Mando ang kabang-bakal sa
pagitan ng 1 malaking tipak ng bato at mga
bulaklak ng dagat, 2pm na ng maahon ito
KABANGBAKAL maletang makapal, may
bitbitang yari sa primera klaseng asero, yari
sa isang siyudad sa Europa Siglo XIX, SIMOUN
mga hiyas sa Paris, London, Amerika, India,
Egypt, Arabia
4 na partisyon ng kabang-bakal:
1st mga singsing, hikaw, pulseras, kuwintas
2nd mga batong lagas (brilyante, Esmeralda,
rubi, sapiro, perlas, topasyo)
3rd mga orasan, medalyang ginto, krus,
alpiler, himelo, kalupi
4th matatandang salaping ginto at mga
relikya
tinatakas ni Martin ang kabangbakal nung
hatinggabi
sugat ni Mando mula sa gulok ni Martin
Namatay si Martin, tumama ang ulo sa bato,
sugat na nakanganga at maraming dugo

CHAPTER 11
Itinabi ang bangkay ni Martin na tinakpan ng
malalapad na dahon sa tabi ng bangkay ni
Karyo

Pumunta si Mando sa bahay ni Tata Matyas at

doon nagpagaling
Mga hiyas sa unang partisyon:
a) KOLYAR NI CLEOPATRA 1 kuwintas na hugis
media luna, sa gitnay may 1 ulo ng
buwitre na nasa pagitan ng 2 pakpak na
nakabukang yari sa haspe
b) Hikaw ni Prinsesa Lamballe
c) Hikaw ni Maria Antonieta
d) Mga singsing ng mga senador maginoong
Romano na sinasabing nakuha sa mga guho
ng Kartago
e) Malaking singsing ng dikatador na si Sulla
may selyo na itinitimbre niya sa mga hatol
ng kamatayan
Sa ikalawang partisyon
a) mga esmeraldang galling Peru at Amerika
Latina, rubbing galling India, sapiro mula sa
Seylon, turkesang galling Persiya, perlas sa
dagat sa Dulong Silangan
b) mga panregalo sa reyna at pahiyas sa mga
imahen ng birhen sa prusisyon
c) 3 brilyanteng tinawaran ng Birey sa India ng
12,000 libras esterlinas,P100,000 ngayon
d) mga brilyanteng itim
e) salagintong brilyante P6000 tawad ni
Quiroga

CHAPTER 12
magtatapos na ang Enero 1945 at 1 buwan ng
tigib ang Maynila ng alingawngaw
gerilyerobalita sa hukbo ng liberasyon,
kalayaan sa 1 kamay, apoy at patalim sa kabila
Bawat bayang mapalaya ay hindi maaaring hindi
muna masugatan
Durugin ang himpilang Hapones, kahit sino na
ang masaktan
G.I./Hukbong Kano/hukbo ng liberasyon/ mga
tagapagpalaya
GUTOM salot ng digmaan
2 araw ng unang lingo ng Pebrero
B-29 ng Kano binomba ang mga himpilang
Hapones sa Maynila, hanay V Victory
Peb.2- naagaw ang UST, lumaya ang mga bihag
May mga dinamitang itinanim sa tulay sa ibabaw
ng Ilog Pasig
TUNDO, SANTA CRUZ, SAMPALOC

Ilog Pasig sa pagitan ng Look ng Maynila at

Lawa ng Laguna
Hilaga(laya) nahiwalay sa timog(bihag ng
Hapon)
1 linggo-pagaalipusta ng
Hapon(sunog,rape,patay)
STRAGGLER-mga Hapon sa bldg. tulad ng
Koreo, Kongreso at City Hall
Maynila Malaya na ngunit nagging kalansay
Maynila & Barsobya sa Europa
Mga KASAGUTAN sa hamon ng buhay:
a) matibay na pagpapasiya
b) puspusang paggawa
c) ibayong pakikitunggali
Pagkawaginakakalasing,nakakabaliw, revenge
Mga bagong tayong kuwartel ng gerilya
Hangarin ng mga Pilipino:
a) makapunta ng Estados Unidos
b) American way of life asawang Kano
Hulyo 4,1946-malaya na ang Pilipinas
Agosto 10,1945-sumuko na ang Hapon
Kamapana at sirena tunog ng malaya
HUKBO NG MGA SALANTA, PULUBI, TULISANGBUNDOK, TULISANG BAYAN

CHAPTER 13
Inilipat ang himpilan ng gerilya ni Magat sa
gusali ng munisipyo
Papulong bayan sa liwasan:
a) Iwasan ang pananampalasanat luting
b) Dalhin sa bahay pamahalaan ang bihag na
Hapones o espiyang Makapili
c) Hustisya, pagkakataon
ANDRES lider ng Makapili, 50 yrs. Old
1 maliit na mestro sa baryo
nagbabasa ng mga aklat sa istorya at
sosyolohiya
maka-Pilipino; nagnanais ng pagbabago
MAKAPILI Makabayang Pilipino
PASISMO NI HITLER Sosyalismo Nasyonal
PANANAKOP NG HAPONSama-samang
Kasaganaan sa Lupalop ng Asya
Hindi ang pangalan kundi ang Gawain, ang dapat
hatulan sa alinmang bagay
Layon: maibangon ang 1 nagsasariling republika

Walang elektrisidad,serbisyo ng tubig,

matinong kalsada sa baryo; nanatiling
hikahos,masasakitin, mautang
Tubig na pang-inom at panlutogaling sa ilog
Hindi sila nakalasap ng progreso o
prosperidad na ipinangako ng demokrasyang
Amerikano
Ammanghuhuthot, nangangamkam, naniniil
Kaapihan ng mga anakpawis bago pa man
sumiklab ang Ikalawang Giyerang Mundiyal
Bayannahahati sa ibat-ibang pangkat,
pulutong,lapian,pananalig, at kaisipan
85%anakpawis/dukha; 15%mayayaman/nasa
poder
Para kay AndresAmerikano=kaaway ng
bayan, mikrobyo,parasito sa katawan ng 1
tao
ELEKSYON/HALALANG BAYAN
Mga oportunista ang karamihan
Layon nina Andres: katubusan ng bayang
mahirap
Mga samahang nagmula sa pananakop ng
Espanya-Amerikano: KOLORUM, TANGGULAN,
SAKDAL, MAKAPILI, HUKBALAHAP
Pilipinaspalayok, kalan, paso, balanga
Mga liderkawan ng tutang sunud-sunuran
Nilabanan nina Andres and panunumbalik ng
dating kalagayan; gusto ng kapayapaan
Walang paghihiganti, pairalin:KATARUNGAN
Humahanga si Magat kay Andres at
naniniwalang isa itong magiting na tao

CHAPTER 14
Marahas at walang katwiran ang mga
gerilyang humahanting sa mga kampitulong
Nagtago sa 1 bahay ng kaibigan si Don
Segundo
Gerilyakolaborador, pagkapanggaling sa
kampamento ng Kapas; dating USAFFE
Kunwari lang daw naglingkod sa mga
Hapon
Tenyente Koronel: MONTY
Namatay sa Bataan ang asawa ni Lilibeth
Pagbabalatkayo ni Don Segundo
RADYO balita ng digmaan
Pagsabotahe sa mga Hapon, Death March

Mga anghel, bayaniDon S. at kaibigan nito

binigyan ng kredensiyal ng gerilyang
genuwain (binayaran)
Metamorposis o paghuhunos ni Don Segundo
mula sa pagiging pusakal na makaHaponpanatikong Amerikanista
Ang dungis ng pagkadapa sa pag-ibig ng 1
babae ay nakukuhang linisin ng tubig na
pampaligo
May anak si Lilibeth, namatay noong isinilang
Tenyente Whitey Dolly
23 gulang, 1 elektresista sa Chicago
Kapitan Green Lilibeth
34 gulang, sundalong propesyonal,
diborsyado, walang anak, may bigote
Libangan ni Dolly: swimming & dancing
Lilibeth+Greensa baybay-dagat ng Baklaran sa
umaga, sa mga nightclub sa Daytoa Ave, sa gabi
Nichols Field-kunwari, pupunta talaga si Whitey
at Dolly sa 1 hotel sa Los Baos(1 hrs fr
siyudad)
May pribadong pool (5x3m)

CHAPTER 15
Pumuntang Hongkong si Dolly at Donya Julia
Buntis, naglilihi sa hilaw na bungangkahoy
Trabaho ng tatay ni Donya Julia nagdadala ng
mumurahing paninda sa probinsya at
ipinamamalit niya ng mga bagay na maipagbibili
niya sa Manila
Napilitang magpakasal si Donya J. kay Don S.
GOBERNADOR OSKY DOBLADO
dating nobyo ni Donya Julia
nakatapos ng karera, nag-asawa, gobernador
Swerte Pag di ukol, hindi bubukol
Minniebabaeng nasa mga kasayahang
idinaraos sa Malakanyang, Manila Hotel, etc.
kasintanda ni Donya J., parang si Dolly umasta
mag-2 buwan ng nakaalis si Whitey (Iwo Jima)
Ipinangako ni Whitey kay Dolly na babalik rin
siya sa Maynila
Dolly kay Motopampalipas oras, di kasi
Kristyano/iba ang pag-uugali
Dolly kay Whiteyseryosohan, pagbawi at
pakinabang
Hukbong tagapagligtas=anghel mula sa ika-7
langit

Matatag ang pisong Pilipino, di pa lubhang

mataas ang dolyar
Naglibot ang mag-ina sa Hongkong, Kowlon,
Makaw, New Territories
Manggamot na Portugesdoctorsiruhano
Magpapaabort si Dolly
Magiging eskandalo, kahihiyan at hadlang sa
kinabukasan ni Dolly, magiging pihong bansot
kung ipanganak dahil sa damdamin ni Dolly
Panahon ang siyang pinakamabuting duktor
Wala pang 1 linggo, balik na ang katuwaan ni
Dolly, pagtitipon sa Hongkong

CHAPTER 16
LIBERASYON 1 maingay na pistang-bayan na
parangal sa 1 santong pintakasi o patron
Di nagbawa ang mga lasing sa bar at lansangan
Pagbabaka sa kapamayanan at kabuhayan
malakiVS.maliit, gerilyang tunayVS.gerilyang
palsipikado, namumuhunanVS.anakpawis,
maylupaVS.kasama, nagtitindaVS.namimili
Iuli sa dati ang bagay-bagay
Itinaboy ang ibang kasama sa lupa, binawi ang
ari-arian
Gumamit ang mga may-ari ng tanod na sibilyan,
mga kampi-tulong ng mga Hapon
Patakarang NGIPIN SA NGIPIN
Mayayaman---PAMAHALAAN---Anakpawis
Kolaborador/kampitulong/sa-pula-sa-puti
Hindi ang kasalatan ng mga paninda ang pangunang sanhi ng pagkamahal kundi ang
kasuwitikan ng mga ahente-komprador sa
hangad na makinabang nang limpak sa madaling
panahon
UNYON ng mga manggagawa/kaisahang
magsasaka
Mga PATING sa katihan mga banyagang
dumalo sa Pilipinas
Mga Kano parin ang nagmamay-ari ng mga
pabrikat bodega at nagpapasiya sa mga
pagkain at kagamitan ng mga mamamayan
Hindi 1 langkay ng mga anghel ang mga politico.
1 kawan ng mga ibong mandaragit
Rizal: Ang mahabay nagdurugtong at ang
maikliy nagpuputol.
Pagpapayaman: graft and corruption
Walang ospital, gamot, paaralan

Kailangan ng bata ng rekomendasyon mula

sa politiko upang makapag-aral.
2 tanawin: mga nasa barung-barong at mga
nasa palasyo
Mga istasyon ng gasoline imbis na mga
sentro ng puwerikultura at klinika.
Mga kasiyahan, sugal: majong,poker,bingo
Elite sa negosyo, gobyerno at lipunan
Nagtatamasa ang mga mayayaman sa
ginhawa at yaman dahil hinahabhab nila at di
ipinagkakaloob ang bahaging dapat sa
mahihirap.
nilikha ng kalgayan pagtapos ng gera
lupa at langit na lagging magkasuklob ngunit
lagi ring magkalayo
AGOSTO 13,1945kahilingang pagsarilihin
ang Pilipinas sa halip ng sa Hulyo 4,1946
KASARINLAN-tanging lunas sa suliranin
Dapat tayong lumangoy nang nag-iisa upang
matutong makibaka sa mga alon ng
buhay.karaniwang tao/mamamahayag
Ang pananatili sa ilalim ng mga pakpak ng
Amerika ang tanging garantiya sa matatag na
kinabukasan ng bansa.mga propyetaryo
plebesitoboto laban sa independensiya
PAGSASARILI-di maiiwasang
pagbabago,pakikipagsapalaran,pagpapakasa
kit
Mga mulawin/batongbuhaymga hindi
sumuko

CHAPTER 17
Magat nagtrabaho sa imprenta bilang
korektor ng kopya at pruweba; korektor de
estilo
Inalok ni Mando si Magat na maging patnugot
ng peryodiko.
Ang Peryodistay iba sa literato, at ang gamit
niyay isang makinilya.
KARAKTER, TAPANG, KATAPATAN
Maraming mahusay sumulat, pero mahina
ang loob, madaling matakot sa malaki,
madaling masilaw sa salapi at takot sa
katotohanan,-MANDO
peryodistang hindi magagawang takutin ni
bilhin

Kondisyon: Ibalik sa pagkakorekto de pruweba

kung di maaaring editor
Mahigit 3 taon ng nalayo si Mando sa Maynila.
SINGALONG bahay ng mga Montero
1 mayabang na boksingerong nakataas ang
kanang kamay sa ibabaw ng mga kalabang
nakalugmok
Di namamatay ang masamang damo.
OPERASYON LAGARI
Nakakuha ng imprenta sa 1 pook sa Azcarraga si
Mando. 1 bahay, 2 palapag
1st floor limbagan
2nd floor tanggapan at pasulatan
1 bahay sa labasan ng siyudad tirahan ni
Mando
Tata Matyas, 1 batang lalaking ulila na nagging
courier nila sa baybaydagat ang mga naging
kasamabahay ni Mando
Pakay ni Andres: makapagturo muli
MANDO, MAGAT, ANDRES, IMAN, SANTI
SANTIdating peryodista, umuwi salalawigan,
nag-alaga ng manok, naglalako ng itlog at
kamote
Peryodiko: KAMPILAN, nasa wikang Pilipino
1 pahayagang may 8 pahinang karaniwan,
halos hubad sa anunsiyo, salat sa larawan,
walang komiks, balita sa mga piging, sayawan,
etc., hitik sa balitang totoo
KATOTOHANAN, KATWIRAN, HUSTISYA
Pupuntang Europa at Estados Unidos si Mando
para maipagbili ang mga hiyas ni Simoun,
makapag-aral, at makabili ng makinang rotatiba/
prensa rotatiba.
Pagnabili ang ibang loteng karatig, magpapatayo
ng gusalimagkakaroon ng puwang ang 2 o 3
pahayagan, estasyon ng radio, studyo ng
telebisyon
Natuwa si Tata Matyas sa unang labas ng
peryodiko hinggil sa maalingasngas na listahan
ng mga pinunong kurakot.
Kung si Padre Florentinoy buhay pa at
mababasa to, sasabihin niyang di nasayang ang
kanyang mga dasl ukol sa kayamanan ni
Simoun.Tata Matyas

CHAPTER 18
Balisa ang mga manggagawa sa siyudad dahil
walang pinagkakakitaan

Patakaran ni Don Segundo: Hati sa gastos, hati

sa ani
Gusto ng mga kasama ng pagbabago sa
patakaran ni Don Segundo.
Ang gastos ay dapat sarilinin ng maylupa
yamang itoy bahagi ng capital at sa aniy
maghati sila nang patas.
Taning ng 1 buwan para maisakatuparan ang
patakaran ni Don Segundo
DANOY pinakabatang magsasaka sa 5
MANG TOMAS pinakamatanda sa 5
Di lamang lupa kundi hustisya ang gusto nila.
LUPA sagisag ng hustisya
Kapisanan ng mga magbubukid
Layon: bilhin ng gobyerno ang asyenda at
babayaran nila ng paunti-unti ang gobyerno
Nagsanib ang mga kinatawan ng mga
manggagawa sa 1 pederasyon; naglathala ng 1
pamahayag hinggil sa makatarungang pasahod,
oras ng trabaho at pakikitungo ng capital at ng
pamahalaan sa halaga at kaluwagan ng
pagkabuhay ng mga pangunahing kailangan ng
bawat mag-anak.
RUBIO lider ng mga unyonista, manggagawa
7taonnaglalako ng peryodikot magasin sa
mga lansangan ng Maynila
namasok bilang tagalinis sa 1 opisina (ulila)
naging ahente ng 1 pabrika ng gamot (tapos
na ng haiskul)
naging ekstra sa pelikula
napasapi sa ibat-ibang unyon at relihiyon
naging bodyguard ng 1 politiko na naging
sanhi ng pagkamuhi niya sa politika at politico
naging tsuper ng 1 huwes
nagtinda ng sigarilyo
nakapatay ng 2 espiya, nagtago sa
kabundukan
di na niya natagpuan ang kanyang bahay at
asawa
Kung matalo ang asunto ng obrero, ang
nagpataloy di ang kasahulan sa katwiran kundi
ang mga laos na regal ng sosyedad at sulimpat
na mata ng mga humahatol.
Nagkaroon ng pagkakaugnay ang kapisanan ng
mga magbubukid sa lalawigan at ang kaisahan
ng mga manggagawa sa siyudad.
Suliranin: INHUSTISYA SOSYAL

CHAPTER 19
Magat kanang-kamay ni Mando sa Kampilan
Ang mga hiyas ay dapat maging salapi sa
lalong madaling panahon.
Matatag na salalayanpagkapag-aral ni
Mando sa kolehiyo,pagbabasa,karanasan sa
giyera ng Hapon
KulangMapupunan sa paglalakbay, pagaaral sa mga tao,bayan, at pangyayari;
karanasan,kakayhan, kalawakan at dunong
Ang kahapoy saligan ng ngayon, at ang
ngayoy haligi ng kinabukasan.Tata
Matyas
DR. SABIOdating guro ni Mando,
manananggol, propesor, sosyologo at
Pilipinista
may malawak na kaalaman sa solusyon ng
mga problema sa lupa sa mga bagong
republika sa Silangang Europaat sa
matagumpay na palakad ng mga kooperatiba
sa Eskandinabya.
Kailangan ng Pilipino ang liwanang ng talino
Mithiin ni Rizal at mga bayani hanguin ang
bayan sa kadiliman
Ang kadilimay kamangmangan, at ang
kamangmangan ang ina ng
karuwagatpagkaalipin. Dr. Sabio
KAMANGMANGANgrabeng sakit ng bayan
1 Rizalista si Mando
Nahubadan ng identitad at kakanyahan ang
bayan at naging hamak na kakaning-itik.
Ang Liga ang naging ningas ng Katipunan
Rizalintelekwalpasibo
Bonifaciorebolusyonaryoaktibo
DESISYON at DETERMINASYON, KAWALAN
NG PAG-AATUBILI
Naghanda si Dr. SAbio ng ilang sulat ng
pagpapakilala sa kanyang mga katoto sa ibaibang unibersidad at lipunang cultural.
Hindi magiging diploma mill ang Freedom
University
Masmaganda ng maging 1 bansa ng mga
magsasaka at mangingisda kaysa isang
nayon na puro klerk at mensahero.
Ang kaligtasay nangangahulugan ng
kagitingan, ang kagitingan ay ng

pagpapakasakit, at ang pagpapakasakit ay ng

pag-ibig.
Gusto ni Tata Matyas na bumalik si Mando bilang
Mando at di bilang:
a) Ibarra idealist
b) Simoun - mapaghiganti
c) Basilio interes na pansarili
d) Isagani puro pangarap lamang
e) Ginoong Pasta walang pagmamahal sa
bayan; sariling pakinabang
f) Brown American paglimot sa pagka-Pilipino

CHAPTER 20
SANHI NG SIGALOT paggigiit ng mga maylupa
na ibalik ang saligan ng pananakahan,
pamumuwisan na umiral noong bago makdigma;
ang pagpilit ng mga kasamat namumuwisan na
magkaroon ng mga pagbabago
Ang trato sa mga obrero ng mga asendero
Itoy panahon ng malabis na propaganda,
panahong kabuntot ng giyera Mando
Masamang kinaugalian nililibot ang daigdig
ngunit hindi ang sariling bayan
Ang pagtingala sa panginoon konkistador
Mabuting matsing, esparto sa panggagaya
PINOY
Gudtaim imbis na sa paggawa
ESPESYALISASYON/PROPESYONALISMO
Misyon ng F.Univ ang lalong malawak na
pagmumulat ng madla sa mga katotohanan ng
buhay
GEORGE SANTAYANA mga barbaro ng
espesyalisasyon
3 panulok ng programa ng Freedom University:
a) siyentipiko hindi reaksiyonaryo
b) makabansa (nasyonalismo)
c) para sa lahat (scholarships)
MASAMANG KAILANGAN sasakyang de-motor
a) mahal na gasoline
b) nakasisira ng daan
c) spare parts
Dapat ibalik na lang ang trambiya; padamihin
ang mga daang-bakal na tatakbuhan ng mga
treng elektriko
Planta idraulikatalon at mga ilog
Parity sa pagbubungkal sa mga minahan at
sakahan

Di mapapawi ang peligro hanggat di napapawi

ang di-kasiyahan ng marami.Magat
TELESFORO JUAN DE DIOS/KABESANG
TALES/MATANGLAWIN
Asyenda- sumasaklaw sa halos 2 bayang
palayan sa Gitnang Luson
Gustong Makita ni Mando si Tata Pastor at Puri.
Huling pagkikita: burol ng ina sa Maynila
NANA HILDA asawa ni Pastor
1 mesa sa gitna, 2 mahabang bangko, 3 silyang
luma
Magat Puri: pambihirang orkidyas
Mando Puri: busilak na perlas sa kabangbakal

CHAPTER 21
Pakay nina Mando at Magat sa pagpunta sa
hacienda Montero : Matanto ng malapitan ang
mga nangyayari sa asyenda at maibunyag ang
kaapihan ng mga magsasaka.
Importante ang asunto ng manggagawa.
Nasasangkot ang hustisya sosyal sa anakpawis,
at ang katiwasayan ng bansa.
Ang pagmamatigasay dapat matapos, ngunit
dapat mangibabaw ang matwid. Pastor
Sinigang, piniritong tapang karne
Nagkunwari si Mando na hindi siya si Andoy
Nasa kanya daw ang kahon na ipinapabigay ni
Andoy kina Pastor; nasa misyon daw sa
kapatagan si Mando kaya sa kanya ipinaabot ni
Andoy.
CHAPTER 22
Lunas sa problema ng obrero-asendero
KATARUNGAN
Ang katarungay madalas na naaayon sa kolor
ng salamin ng tumitingin.
Ang talagang hustisyay di mababago ng kolor
ng salamin
MANUEL QUEZON 1st president ng
Commonwealth ng Pilipinas
asendero rin, may lupa sa Arayat
maayos na pagsasamahan sa bukid
KASAMA nangangahulugang: kahati
maging sa pangyayari at maging sa batas,
magkahati dapat ang asendero at kasama.
Sa mga unang panahon, ang kasama ay
hindi lamang kahati ng maylupa, kundi siya at

ang kanyang pamilya ay itinuturing at

pinakikitunguhang parang mga kaanak na rin
ng maylupa.-QUEZON
Sa bias ng katakawan at kasakiman, ang
kasama ay pinagsamantalahan ng maylupa.
Daya: mataas na patubo sa mga utang ng
kasama
Ang halimbawa ay lagi nang mabuti kaysa
pangangaral Quezon
Binigyan ni Quezon ng mga hayop ang mga
kasama. (hulugan) ngunit ang magtrabaho ng
husto at mag-alaga sa mga kalabaw ng
mahusay, ibabalik ang kanilang ibinayad.
Binura nilya sa lisatahan ang lahat ng lumang
utang.
Walang tubo.
SUGAL salot ng mahihirap
Gobyerno daw ang dapat sisihin sa mga sugal
tulad ng: sweepstakes, karera, jai alai,
sabong
Binigyan ni Quezon ang bawat mag-anak ng
tig-kalahating ektarya ng lupa, lalagyan ng
mehora ang lupa, walang gastos ang kasama.
Walang karapatan ang sinoman na mabuhay
sa pawis ng iba. Quezon
Ngunit ang gusto ko sa lahat e yong
kalayaan ng kahit sino sa politika, na libreng
magnasyonalista o komunista ang mi ibig.
Danoy
sistemang TALINDUWA AT TAKIPAN,
pamamaraang paternalista
hindi na daw ideal ito sa panahon na to
PATERNALISMO parang ama ang maylupa,
ang mga kasama ay nakikibahagi lang sa ani
lugi ang may-lupa sa ideolohiyang ito
karapatan sa buhay>karapatan sa ariarian-saligan ng palatuntunan ni Quezon na
hustisya sosyal
Ideal na sistema: KOOPERATIBA; ang
bumubungkal at gumagawa sa lupay siyang
dapat na maging may-ari. O siyang higit ang
bahagi sa mga ani ng lupa.
KOOPERATIBA 1 klase ng samahan na sosyo
ang lahat ng naninirahat gumagawa sa 1
bukirin; ang samahan ang tutustos sa gastos,
ang lahat ng anit pakinabang ay para sa mga
kasama, pare-pareho at walang asenderong

lalagom. Ang bodegay pag-aari ng samahan,

binubuo ng lahat ng dating kasama.
Freedom University capital, sisingilin ng untiunti ang mga kasama, kooperatiba ang
magpapalakad ng asyenda
SOSYALISMO ang pagmamay-ari ng bayan o
estado ng mga kasangkapan sa produksiyon, at
ng produksiyon din naman, upang gamitin at
iukol sa kapakanan ng sambayanan.
Hati ang sosyedad sa 2 klase na magkasalungat
ang interes:
kapitalista at klase -obrera
Binibili ng kapitalista sa murang halaga ang
trabaho ng mga obrero.
Binabayaran ng mga kapitalista ang mga obrero
hindi sa kabuuan ng nagawa o produksiyon nito
kundi ang bahagi lamang ng panahong iginawa.
Ang tubo sa produksiyoy ibinubulsa ng mga
kapitalista.
URI NG OBRERO
obrero intelektwal
puti ang kuwelyo ng kanyang kamisadentro,
yumayari sa damit, bahay, gamot, automobile,
mga Gawain sa papel at tanggapan, at madlang
kailangan
obrerong gumagamit ng braso
Utopya pangarap
Planning o program (5 taon, 10 taong
palatuntunan sa kabuhayan), upang harapin at
regularisahin ang produksiyon ng mga bagay na
lalong kinakailangan ng bayan; mapapawi ang
anarkismo,monopolyo, kanibalismo sa industriya
FREE ENTERPRISE masmahalaga ang mga
bagay na pagkakatubuan kesa sa mga bagay na
higit na kailangan o pakikinabangan ng madla
Tunay na tubo sa sosyalismo: kaginhawahan at
kasaganaan muna ng mga consumer
Marx at Frederick Engels : KOMUNISMO
MARXISTA
Hindi ideolohiyang Ruso, manapa, ang Union
Soviet of Socialist Republics ay likhat bunga ng
ideolohiya
Bagong komunismo: MARXISMO
SIYENTIPIKO/KOMUNISMO REBOLUSYONARYO
maagaw ang kapangyarihan ng estado sa bias
ng rebolusyon; itatatag ang diktaturyang
proletaryado o ng uring manggagawaclassless
society

Komunismo-rebolusyonaryo; Sosyalismoebolusyonaryo
Rebolusyon laban sa kapitalista absolutista ng
imperyo ng Sar noong 1917
REPUBLIKANISMO
PASISMO ni MUSSOLINI
NASISMO ni HITLER
Sosyalismo sa Britanya, India, Indonesya, ilang
estado sa Aprika
Ang paglilipat ng kapangyarihay sa
pamamaraang demokratiko, sa bias ng eleksiyon
o ng eksproyasiyon, walang hangad na
makapangyari ang diktadura ng proletaryado.
Ang katagang peaceful o bloodless revolucion e
nanggagaling sa bibig ng mga repormista, pero
silay mga kabig din ng status quo. Dr.Sabio
rebolusyon magiging madugo dahil sa
kalupitan, kabangisan, at karuwagan ng mga
kaaway ng pagbabago, ng kalayaan at
demokrasya
EBOLUSYON dahan-dahan, mabagal
REBOLUSYON marahas at matulin, biglaan
TAYO-TAYOISM- anay ng republikanismo

CHAPTER 23
Dinalaw ni Mando sina Pastor at Puri.
1 maliit na kahong ballot ng lumang pahayagan
liham ni Andoy Agosto ng 1944
Ang inyong pamangkin na humahalik ng
kamay
laman ng kahon: hustong P1,000 (may tatak na
Victory at 1 singsing na ginto na may batong
briyante
Isinuot ni Mando ang singsing sa ikatatlong daliri
sa kaliwang kamay ni Puri.
Pera paunang bayad daw sa mga gerilya;
singsing galing sa 1 pamilyang natulungan ni
Andoy laban sa kalupitan ng mga Hapones
Singsing di makukuha ng tres mil pesos
Ang kamay na nagtatrabaho ang higit na mi
karapatang gumamit ng hiyas at humawak ng
salapi Mando
2 hanggang 3 taong mawawala si Mando
36 oras makararating sa alinmang dako ng
mundo ang isang biyahero
Baka bilhin ni Pastor ang lupa sa dulong-baryo
Balak bilhin ng Freedom University ang asyenda,
Balak nilang gawing 1 laboratoryo ang asyenda

sa pagpapabuti ng ani at sa pagpapabuti ng

kalagayan ng mga magsasaka.
Magtatalaga ng mga esparto sa lupa at
pananim, mga estudyante
Homestid sa Mindanaw, Hawaii at California
May 15M na Negro, Intsik, Hapon, Kubano,
Portorikenyo, Pilipino-pinakamababang
pasahod
Likas na mapagbigay at tahimik ang
magsasakang Pilipino; ngunit hindi duwag
Wala na raw masgaganda pa kaysa kay Puri.
Hiling ni Mando: Ipangako sa kanya ni Puri na
pagbalik niya si Puri pa rin ang buo at dating
si Puri.

CHAPTER 24
Mag-isang aalis ng Pilipinas si Mando.
May dala-dala siyang ilang sulat ni Dr. Sabio.
2 araw sa lungsod ng Madrid pupunta
Dala-dala niya ang ibang hiyas ni Simoun at
itinago niya sa 1 lihim na partisyon sa 1 sa
kanyang 2 maletang dala.
Layunin ni Mando sa pagbiyahe:
Ipagbili ang mga hiyas ni Simoun
Mag-aral at magsuri sa mga bayang
dadalawin
Maragdagan ang kaalaman at karanasan
Ilan sa mga bagay na gustong malaman ni
Mando:
organisasyon ng makabagong pahayagan
kung paano ito malilimbag nang maramihan
sa mababang gugol at maikakalat nang
lalong matulin at mabisa
paglalathala ng mga mumurahin ngunit
makabuluhang babasahing ayos-aklat na
binabalak harapin ni Mando pagbalik sa
Pilipinas
makita nang malapitan ang mga bagong
paraan sa pagsasaka at paghahayupan
alamin ang balangkas at pamamaraan ng
kooperatiba, kung paano magtatamo at
makalalasap ng mga biyaya ng kanilang
paggawa ang mga magsasaka ng hindi
napagsasamantalahan
kaalamang praktiko at pragmatiko
Naipagbili ang ilang hiyas bago umalis ng
bansa:

Donya Julia1 singsing na may batong sinlaki ng

mata ng pusang nakadilat sa dilimP10,000
Minnie3 brilyanteng maliliit P50,000
may kabit na mag-aasukal
1 kagawad ng gabinete 1 singsing P7,000
para sa kanyang sekretarya
1 ginang, asawa ng 1 milyonaryo na
koleksiyonista ng sari-saring relikya, may kabit
na opisyal ng hukbo 1 singsing ng 1 naging
heneral ni Alejandro Magno P10,000
operasyon romatika nagkalapit ang ginang
at opisyal ng hukbo opersyon ng kawanggawa
1 senador pulseras na salitan ng rubit
Esmeralda
iniregalo sa kabit na may-asawa
sirkulo ng 5 matrona (40-50gulang) pumakyaw
ng 1 huwego na binubuo ng 1 singsing nag into
na may 5 briyantitos, 1 pulseras na panlalaki, 2
paa ng himelo, 1 alpiler ng korbata na may 5
bato ng rubi
para sa 1 gigolo, batang mestiso, nagsasalita
ng mahusay na Kastila at Ingles,di nakatapos
sumiping at paligayahin ang mga matrona
(Lunes hanggang Sabado); Linggo para kay
Lilibeth, girlfriend ng gigolo
1 o 2 sa matrona sa sirkulo ang may sakit na
utog
Dr.Kinsey gumawa ng survey ukol sa sex
Kung ang mga hiyas sa katawan ng
magagandang babae at ng ibang makikisig na
lalakiy makapagbobrodkas ng kani-kanilang
istorya, baka maulit ditto ang galit ni Hehoba sa
Sodoma at Gomora-Mando
humigit-kumulang sa kalahating angaw ng piso

CHAPTER 25
Umuwi ng mag-isa sa Maynila si Donya Julia
Kung bakit hindi muna uuwi si Dolly ng Maynila:
magliliwaliw sa mga siyudad sa Europa
mag-aaral ng interior design sa Paris
mapawi ang anumang hinuha ng mga
kaibigan tungkol sa kanyang pagkawala
PONG TUA-SON binatang arkitekto/kontratista,
mestisong intsik, anak ni SON TUA
mabab ang tanggap, may mapagkukunan ng
mga materyales

SON TUA komersiyante; maykapangyarihan sa

Greater Manila
nagsimula sa pamimili ng mga lumang
kasangkapan; magbubulok
sariling tindahan ng tela
nag-asawa ng biyudang intsik; nagbukas ng
mga pasugalan at pahititan ng apyan
Milyonaryo na pagkatapos ng giyera
Gusto ni Don Segundo na maging
pinakamagandang bahay sa Pilipinas ang
mansiyon niya, (mas bonito kesa Malacaang)
Iimbitahin ang kinatawan ng Papa sa Pilipinas
kung wala pang kardenal, gagawing ninong ang
Presidentesa inagurasyon ng mansiyon
Airconditioned; kamang diyes mil/10,000
Kuwarto ni Donya Julia maselegante kesa sa
kwarto ng First Lady;Kay Dolly pares sa kuwarto
ni Princess Margaret sa Bukingham Palace
2 linggo natapos ni Pong ang plano:
3 grado ang bahay, may maluwang na hardin,
garahe, swimming pool, tirahan ng mga utusan
sa likod ng garahe
1st flr. bulwagan, opisina ni Don S., komedor,
banyo, silid na bihisan
2nd flr. mga kwarto na may sariling paliguan,
silid para sa mga panauhin
3rd flr. sa mga libangan, bar at kakanan, laruan
ng poker at madyong, radio, tv, aklatan,
pakikipanayam ni Don S. na lihim ukol sa
negosyo, politika
1 asensor ang magkakabit sa una at ika-3
palapag
Di nakontento sa dating bakuran na may sukat
higit ng 1 ektarya, pinilit makuha ang kalapit na
mga lote
Libong mag-aanak walang bahay gawa ng
pagsakop at ng liberasyon
Mga batang palaboy na parang mga asong
walang may-ari; Natutulog sa silong ng gusaling
wasak o ng gumuhong tulay

KABANATA 26

- kumain ng almusal si Doblado ng 9:00 pagkatapos

magsimba sa San Agustin
- nasa taas lang si Donya Ninay, mahina ang
katawan, once a day bumibisita si Osky
- pabalik-balik si Osky from the province (kung
nasaan yung hacienda) at sa mansyon sa Quezon
City, mga 1 and hours
- umaalis siya sa office nya ng 12:30, hindi na
bumabalik
- pumupunta sa bahay sa kabilang province para
magrest, bahay ng kamag-anak ni Donya Ninay, si
Aling Tindeng
- may 2 bata dun, isang girl-7 years old, isang boy-4,
anak daw sa labas ito ni Doblado
- 20 years nang kasal, walang anak
- lahat ng sasali sa poker dapat may at least 20000
- parang fiesta yung handa
- unang dumating ang Obispo at si Huwes Pilato
- sumunod si Montero at Botin
- sherry ininom ni Monty kasi mahina ang puso
- nagkwento ng pagpapatayo ng bahay sa
Australia dapat sakto lang sa dami ng taong
nakatira
- nag-aaral daw ata sa Sorbonne si Dolly,
pinamumunuan ni Kardinal Richeliu
- nagkahiyaan si Obispo at Sendaor kung sinong
uupo sa kabisera, si Obsipo yung umupo
- darating pa daw si Bayoneta
- pinag-usapan nila na ang biyenan daw ni Bayoneta
ang naglagay sa kanya sa posisyon
- dumating si Bayoneta
- galing daw sa meeting tungkol sa mga daga sa
Mindanao
- naglaro na sila
KABANATA 27
- pumunta sila sa isang air-con na room, nakacarpet,
may sofa, silya at sa gitna ng room may round
table na may green na matting good for 10 people
- may painting ng September Morn at Psyche
- nagbukas si Osky ng coronas
- ang ayaw uminom, porke gust nyang magkaroon ng
konsentrasyon, ang umiinom, porke ang espirituy
nagdadagdag ng kanyang tapang- Pilato
- kung kelan ka nasa ilalim, saka maingay ang iyong
propaganda na ikay nasa ibabaw- Bayoneta
- bago ang baraha, binigay sa Obispo, tinanggal ang
2,3,4,5 at joker

- value ng chips: white-10, red-100, blue-500, yellow1000

- hindi muna sumali si Osky, aayusin daw ang meryenda
- dealer si Pilato, naglaro na sila
- nanalo si Obispo ng 5000, Bayoneta- 4600
KABANATA 28
- nagtigil muna sa paglalaro upang mag miryenda
- 20000 na nagastos ni Bayoneta, nakuha ni Obispo
- magaling lahat magpoker
- Propesor Hoyle- author ng boker bible
- kelangan may pera ka
- nagtanong si Monty about peace and order
- Doblado- kakatapos lang daw ng giyera kaya uso ang
nakawan, panloloob, patayan at kaguluhan
- Dimas- nalilimutan na daw ng mga tao ang Diyos. mga
meron ay nagiging gahaman, mga wala ay kasalanan
ng sosyedad
- naging defensive si Montero- nagbibigay daw siya ng
donasyon, head ng Damas Catolicas si Donya Julia at
katulong sa Krus Roma si Dolly
- sumama si Pilato sa usapan- kasama daw sa paninisi
an ghusgado, hindi nakukuntento ang tao, biased
against the poor daw ang mga husga
- Heneral- hindi dapat sinasama ang emosyon sa
paghusga
- Senador- masyadong marahas daw ang mamatay na
ang mamamatay o masaktan na ang masasaktan
na motto
- Bayoneta- hinalintulad ang sakit sa kanser;
maghihintay pa bang mamatay?
- Senador- problemang sosyal ay hindi malulutas ng
patalim
- dumating si Dr. Sabio
- sabi niya- hindi dapat isisi ang giyera, dati pang may
kaguluhan, marami nang bandido, at gulo, welga, at
away
- ang ugat ng kawalan ng peace and order ay
pagsasamantala ng tao sa kapwa at gulo sa pamilya
- ang Diyos na rin ang naghasik sa Paraiso ng binhi ng
kasalanan
- binigyan tayo ng freedom of choice, discernment ng
good from bad
- lahat ay kani-kanyang langoy
- ang mga nanunungkulan sa govt ay walang matwid
na mabuhay ng engrande
- nagmalinis si Botin- namumuhay daw siya ng
nararapat

kelangan imulat lahat sa kabihasnan sa pagpapakatao

Dimas- dagdag na relihiyon sa paaralan
katotohanan daw ang relihiyon ni Sabio
gusto ni Obispo kausapin si Sabio
gusto na ni Bayoneta maglaro
mag-uusap si Sabio and Osky about the hacienda
sasali daw si Monty, itutuloy yung usapan next time

KABANATA 29
- tumawag si Santi kay Andres sa Kampilan may 2
batang pinatay ng ina
- may 2 opisyal na sinusuhalun para gumawa ng
malalaking transaksyon- tumatanggap ng palaisdaan
at bahay at lups sa Baguio
- asawa ng govt official- Kitchen Cabinet- naglalabas ng
dollar at nagssmuggle ng goods
- may welga sa daungan- sinalakay ng pulis, 2 sugatan
- kapag masama ang nangyari, mabuting balita; gusto
ng tao ng sensational issues
- may balak na doblehin ang tuition para mabayaran
ang mga gastos, magdadaos daw ng loterya para
mabawasan ang bayarin
- isang masamang govt mabuting peryodiko- jefferson
- takot si Napoleon makipaglaban saa mabuting
peryodiko
- idedemanda ng 2 sekretarya ang pinuno ng Blue
Ribbon
- tumawag ang lawyer ni Madame XX (yung sa Kitchen
Cabinet), thinreaten ng lawyer, wag daw maglalabas
ng kwento
- Oct.30, 1908- lumabas ang Aves de Rapina sa
pahayagang El Renacimiento
- matapang na editoryal laban sa pinunong Kano
- inihalintulad ang mga maykapangyarihan sa agila,
buwitre, kuwago, vampira
- kinukuha yung gold sa Benguet through illegal means,
binibenta ang sirang beef, nagkukunwaring siyentipiko,
tumatangkilik ng konsesyon sa mga hotel
- darating raw ang araw na maghihiganti yung mga api
KABANATA 30
- nagkaroon ng sesyon sa Senado na dapat 9am
magsisimula pero 11am konti pa rin ang tao
- pag-uusapan ang pagpapatibay ng bill ng
pilipinisasyon ng mga kalakal
- dayuhan ang nakikinabang sa ating bansa/nasa kamay
nila ang kalakalan
- Mga kapansin-pansing Senador

Senador Batalla-walang ginawa kundi umatake ng

umatake
Senador Discurso-mahilig magbigay ng
mahahabang talumpati; titigil lang pag natanggal
ang pustiso
Senador Estrellado-pustura at elegante pero wala
namang ginagawa
Senador Maliwanag-pinaka magaling at may silbi
- karamihan ng mga Senador ay balimbing pagdating
ng eleksyon dahil sa mga partido
- naging isyu rin ang nasyonalismo dahil
pinagpipilitan ng ibang sendor na magsalita si
Senador Maliwanag ng Ingles o Kastila at hindi sa
Tagalog
- di rin na-aprubahan ang bill dahil konti lang ang
mga taong dumalo sa korum, dapat 5o%+1, sa
parliament naman ay 2/3
KABANATA 31
- nagcheck in si Mando sa Otel Ritz, inakalang
Mexicano siya
- galing siyang London, walang interrogation
masyado sa airport
- Paris- ang inumin ay alak, hindi tubig
- Arc de Triumphante- pinatayo ni Napoleon
- mataas ang presyo ng kalayaan
KABANATA 32
- malaki ang pinagbago ni Mando
- Marami na siyang napuntahan na mga bansa, sa
Asya at Arabian countries.
- Pumunta si Mando sa Madrid o Inang Espanya
- Napansin din ni Mando na magiliw ang pagtanggap
ng mga Kastila sa turistang Pilipino.
- pinapadala sa mga sakop na bansa ang mga
walang kwentang tao
- Simbahan vs. Huego-de-toro: ang una ay
nangangaral ng kabanalan samantalang ang
pangalawa ay nagtatanghal ng kalupitan.
- Roma: Sentro ng Kristyanismo, Communista,
malakas ang turismo, Materialism vs. Religion at
Hesus na hubad sa lahat ng karangyaan vs. Venus
De Milo na hubad sa anumang katutubong ganda
ng babae
- Basilika ni San Pedro: dinadayo ng mga tao upang
gumawa ng isang panata
- Binisita ni Mando ang mga makasaysayang lugar at
banal na lugar sa Roma

- Si Mussolini raw and dakilang Italyano pagkatapos ni

Caesar : katulad ng binatang Pilipino na kung makapal
man ang sosyalista ay marami rin a pasista.
- Nang mamatay ang mga Kristyanong inuusig noon,
tsaka lamang lumakas ang pakikipaglaban para sa
karapatan ng mga kristyano.
- Indice at Propaganda Fide: listahan ng mga
kathang hindi binabasa ng tapat na katoliko
- Ang Suwiso raw ay hindi nagaaksaya ng malaking
abala sa pulitika. Isang taon lamang ang pangulo at
walang reeleksyon.
- Ang Suwiso ay kasinsipag ng langgam.
- Ang Inglatera noon ay nasa kamay ng sosyalista
- Ang mga pinuno ng Inglatera ay hindi naglalagay ng
sino man sa ibabaw ng batas.
- Mabilis na lumaki ang pera ni mando (umabot ng 15
million pesos o 5 million dollars) at inilagay ito sa
banko o sa puhunan ng matatatag na industriya.
KABANATA 33
- Maaga nagising si Mando sa Otel Ritz
- Tumawag na agad si Helen (mistisong EspanyolaIrlandes, born in Intramuros, naabot ng giyera sa
Europa, nabuhay sa pagka-koredora)
- Nagkakilala ni Mando sa Geneva
- Helen gets 5% commission kay Mando sa alahas
- 1st customer: playboy in New York na nakabuntot sa
ballet dancer
- influence peddling
o karaniwang tawag ay rakiter
o karaniwang politikong nasa puwesto
- nanuod sila ng mga plays ni Helen
o Cest de la Polie (Paul Derval)
o L Enfer des Femmes (naked women)
Mando: Bawal sa amin
Helen: Its art! Ang kalaswaan ay depende sa tingin
ng ta. Kelan nagging masama ang magandang
katawan?
Mando: We are Catholic
Helen: Paris is more Catholic than you
- asemblea ng United Nations sa Palais de Chaillot
pinagusapan ang diplomasya giyera ng salita (cold
war)
- Bal Tabarin: Its Dolly???
KABANATA 34
- The real reason for Mando leaving the Monteros

o Nakita ni Dolly sa lupi ng kwaderno ni Mando ang

nakamakinilyang balita sa radyo ukol sa takbo ng
digmaan sa labas ng Pilipinas
o Isinumbong kay Segundo, sabi ni Segundo kay
Mando hindi na mag-aaral, at irereport sa Kempetai
iniisip ni Mando wala siyang kailangan kay Dolly, pero
bakit hindi siya makagalaw? (lust baby)
Goodbye Pierre
o Hahalikan dapat si Dolly forcefully Mando saves the
day
o Dolly: Are you Mexican?
o Mando: Pilipino ako. Hi Im Mando
Conversation
o Mando: Bakit ganung type of guy ang kasama mo?
o Dolly:Dito sa Paris, hindi mo alam kung anong type
of guy hanggang nabuksan mo na
Nagdate si Dolly at Mando.
Si Dolly patay na patay kay Mando, especially nung
minention ni Mando about the girl he helped sa
Bruselas na isang Plamengka.
Prostitute siya, tapos kailangan niyang gawin yun kasi
may mga anak siya, Nilibre ni Mando sa restaurant at
inalagaan nung nandun siya. Feeling ni Dolly na siya
ay si Magdalena sa harap ni Hesus. pino

KABANATA 35
- may suot na Christian Dior si Dolly, naatract si Mando
- para daw Mona Lisa si Dolly, pero nagalit si Dolly kasi
matanda na daw yun
- pumunta sila sa The Forbidden Fruit, isang maliit
pero sobrang gara na restaurant, may orchestra at
floor show
- binigyan ni Mando si Dolly ng boquet
- may orchestra na nagplay ng Hearts and Flowers,
binayaran ni mando ng 100 francs
- habang sumasayaw sila, kinumpara ni Dolly si Mando
kay Moto, Whitey and Pierre
- tinutrust ni Dolly si Mando
- torn si Mando kasi ibang-iba si Dolly
- walang masamang pangyayaring di may kadugtong
kabutihan
- nagpunta sila sa La Puerta del Sol, The Crazy House at
The Naturalists para uminom
- dinrawing silang dalawa, binayaran ni Mando ng 2000
francs
- nagpunta sila sa Moulin Rouge at sobrang nalasing
- dinala ni Mando si Dolly sa kanyang suite at inalagaan
doon

- natulog silang magkatabi

KABANATA 36
- Nagiging close na si Mando and Dolly
- hindi sigurado si Dolly kung totoong pag-ibig nga
yung nararamdaman nya
- nagugusuhan din ni Mando si Dolly
- ipinilit ni Dolly na tumanggi si Mando sa anyaya ni
Pierre na manuod ng Cannes.
- kahit na may thing na si Mando and Dolly, para kay
Puri pa rin si Mando
- isang bulaklak so Puri- simpleng pamumuhay.
- Inobserbahan din niya ang pamumuhay ng maga
taga-Paris at ang kanilang mga kaugalian
- sila ay masipag, tapat, at tahimik, mas mahilig sa
pagawa sa halip ng paglilibang
- masintahin sa kalayaan, pag-iisip, pagsasalita at
pagtitipon.
- Maraming mga simbahan, kapisanan, lapian at
kilusan.
- Pantay-pantay ang manggagawa, intelektuwal,
anarkista at komunista sa mata ng konstitusyon.
- 97% ng Pranses ay Katoliko
- Hindi banabali-wala ang boses ng minorya.
- mahusayan ng pamamaraang parlyamentaryo
- Mas mabuti pa raw ang pamamaraang ito sapagkat
ang presidensiyal ay mabagal at sa ngalan lamang
ng demokrasya.
- Pumunta si Mike sa Paris at pinag-usapan ang
maaaring gawin upang maipasok ang mga hiyas sa
U.S. nang hindi mataas ang buwis.
- ipadadala nila sa kaibigan ni Mike na diplomatiko,
para hindi na chcheck yung bag
- Bilang bayad, bibigyan nila ito ng resetang wlang
mintis o babae at alak.
- Hinandaan ng piging ni Mando so Koronel Mosca
kung saan nagimbita si Mando ng tatlong artista
para sa kaligayahan ng koronel.
KABANATA 37
- parang walang past yung dalawa
- hindi sila sigurado sa feelings sa isat isa
- ihinambing si Dolly kay Venus de Milo
- wag daw mnang umalis si Mando, hintayin si Dolly
- gumamit ng piladoras anti-birthing pills
- nagtalik like theres no tomorrow
KABANATA 38

- nasa NYC si Mando

- sinalubong nila ni Mike yung cruise ni Mosca
- mag-aasawa si Mosca ng American millionaire na
widower- 45 yrs old
- nagkakilala sa dining hall ng Ile de France, nagalok na
escort si Mosca
- Carlos Mosca totoong pangalan
- pinakasalan dahil sa $$
- pwede na daw mamulitika si Mosca sa dami ng pera
- sa Banana Republic- namumulitika ang tao para
yumaman, madali maitaboy ang pangulo
- nakita ni Mando and kaunlaran ng Amerikadaangbakal, roads, transportasyon, skyscraper, planta,
pabrika,minahan, armas
- bunga ng masipag na paggawa
KABANATA 39
- laganap ang racial discrimination sa US
- ang Washington ang sentro ng kultura, kabihasnan at
demokrasya
- mabibili sa New York lahat ng produkto ng mga bansai
- nakikinig si Mando sa isang sesyon ng Kongreso sa
Capitol Hill
- pumunta din siya sa Jefferson Memorial at Lincoln
Memorial, libingan ng Arlington sa kabila ng Ilog
Potomac at sa kapulungan ng mga sundalong sibilyan
- mga limits ng mga itim
o nakabukod ang mga itim sa mga public places
o hindi maaaring bumoto
o hindi malaya ang pagpili nila ng bobotohin
o kakaunti lamang ang mga trabaho na pwede nilang
makuha
o bawal sila pumasok sa ibang mga establisimento
- nakita ni Mando si Steve, dating sundalo sa Luzon,
wala na siyang trabaho dahil itim siya
- dinakip siya dati nung nasa park siya, sumasalungat
daw sa peace and order
- inimbitahan ni Mando si Steve na bumalik na lang sa
Pilipinas at doon maghanap ng trabaho
- ang Pilipinoy Pilipino at di puwedeng maging
Amerikano kailan man
KABANATA 40
- nagpadala ng 3 sulat si Mando from US; para kay Tata
Matyas, Magat at Puri
- lumaya ang US from UK nung naghimagsik yung 13
states nung July 4, 1776

- si Thomas Jefferson yung sumulat ng Pahayag ng

Kasarinlan
- napaunlad ang US sa loob ng isat kalahating siglo
- ngayon sila ay lider na ng kayamanan at pagkaunlad
sa daigdig
- ginamit ng mga Amerikano ang kanilang utak at sipag
- puhunan nila ay ulo at bisig lamang
- mga Negro ay nakatulong sa paghawan ng mga gubat
at pagpatag ng mga kataasan, pagbubukas ng mga
daan, pagbubungkal ng mga magiging plantasyon
- ang mga maiitim at maruruming bisig ang mga
manggagawa
- nagsarili ang Phil sa US noong July 4, 1946
- 30 angaw na mamamayan
- hindi napakinabangan ang dapat pakinabangin
- lahat ay iniaaas sa iba o sa Diyos
- hindi tutulong ang Diyos sa taot bayang ayaw
tumulong sa kanyang sarili
- lahat ng sangay ng ating gobyerno ay may mga
dayuhang tagapayo
- hindi daw maktitindig ang bayan sa sariling paa kundi
sa tulong ng banyaga
- maraming Pilipino ang nagfeeling Amerikano
- bago magwar, Pilipinas ang pinakamataas na standard
sa Asia
- automobil basihan ng kayamanan- lahat ng
kagamitan para dito ay HINDI nanggagaling sa
Pilipinas
- nasisira ang tabako industry sa pilipinas dahil sa take
over ng mga foreign cigarettes
- sa US, pag nagtrabaho nang 10 hours, sahod niya ay
enough for a week
- sa Phil, ang sahod for one month work, kulang pa sa 1
week gastos
- US- kumikita ng $10, gumagastos ng 30 cents para sa
cigs
- Phil- kumikita ng P4, gumagastos ng P1 para sa
American cigs
- dapat makabili ang mga naghihirap na Pilipino at least
enough for a days need
- ang mga namumunoy walan iniimbat kundi ang
sariling kapakanan
- laganap rin ang nepotismo sa bansa
- may mga Amerikanong pinadala sa Pilipinas ay
nagbubuhay mayaman
- may mga pinadala sa Europe na nagtatrabaho na sa
ibang bansa, imbis na mapabuti ang Phils

- dapat paggastusan mung ang mga paaralan at

daanan bago ang mga diplomatiko
- namana natin sa US ang graft and corruption
- sa malaki, ang pagnanakaw ay isang kaugalian, sa
maliit, isang pangangailangan
- meron na silang bangong imprenta
- uuwi na si Mando soon
- mas gusto pa rin daw ni Mando si Puri
- ginapos ng Wall Street ang Pilipinas dahil wala raw
utang na loob dahil tumutol sa Bell Trade Act
KABANATA 41
- pinasinaya ang mansyon ng mga Montero
- andun ang mga bisita tulad ni Pong Tua-Son, Judge
Pilato, Obispo Dimas ang magbbless sa mansion,
Senador Botin, Gobernador Doblado at Heneral
Bayoneta
- guests of honor ang Presidente at First Lady, ninong
at ninang
- Betty and Betsy Labajita- maginang mukhang
magkapatid
- Balbinita Cuatrovientos dating hostess na
nakapangasawa ng Kastilang player ng Jai Alai
parang bubuyog
- Blancanieve Cienfuegos nag-share ng secrets to
being slender and slim (after pregnancy)
- Maggie Siemprejoven nagmumukhang bata dahil
sa make-up
- Mercy Majabaguin at Conchita Pantoche
- Sobrang ganda ng mansiyon: may
pasinaya/blessing
- Pasalubong na rin k ay Dolly, na mula sa Paris
- Pong Tua-Son: architectural design ay Modern +
Classic with a hint of Spanish influence, plus, para
di masabi na huli sa times Gotico-Renacimiento +
Modern
- Kayumangging dingding, Gold na kisame, Sahig:
alpombra from Persya, Bagong sopa, mesita,
porcelain, pintura ng maestro, aranyang malaki
(chandelier), piyano, Airconditioned lahat ng rooms,
Garden + swimming pool, 3 floors: 1, tanggapan,
etc. 2, bedrooms, 3, office ni Montero, 3 Bedrooms:
each may radio plus lampara
- Nag-design din si Dolly, kasi nag-aral ng interior
decorating sa Paris
- hinanda yung bahay, sobrang nilinis ang buong
bakuran! (ang daming hired katulongs + families
nila), Parol Hapones and Pilipino sa paligid, 3 bar:

harapan, likod ng bahay, poolside, hardin: mesang

bilog for 12 people each, 3 long tables for catered food
(buffet), 2 orkesta
TANGING 400 na elite sa sosyedad
may mga pulis pang hinire to keep order
nagtataboy ng marurungis na batang tumitingin sa
nangyayari
before 7 pm, nagdatingan na sila
Pres ay late, kaya di maasikaso ng mga Montero ang
mga ibang guests
Dolly Miss Philippines daw
inimbita ng First Lady sa Palasyo para mag-decorate,
gawan daw ng new look
ang lahat ay napakagagara ng mga suot (couturier)
hit na hit yung ganda ni dolly
Na-bless na ang mansiyon with a religious rite:
Pagsasayaw
dumating na si Mndo galing sa meeting
Pinakilala ni Dolly sa dad niya, President, etc
Nagsayaw sila sa gitna, at makaagaw atensyon
walang nakakilala kay Mando
Sinabing nagkakilala nga sila ni Dolly sa Paris,
masalapi, mautak at mayari ng Kampilan, ang
dyaryong radikal

KABANATA 42
- walang nakakilala kay Mando, kahit yung mga
Montero, iba na ang itsura niya ngayon: may pilat,
mataas, tumuwid ang tindig at ma-muscle, tumanda
ng konti, bakas ng karanasan
- bago na anpersonality, parang isang maginoo sa
lipunan, o lider
- nagtatampo si Dolly kasi never na daw sila nagkikita ni
Mando
- Inimbita siya ni Dolly sa piknik na hinanda ni Pugot sa
asyenda nila
- nagusap si Mando, Don Segundo , Senador Botin at
Pres sa tanggapan sa first floor
- Ang arsobispo/Obispo ay may presyo rin
- mga mayayaman ang kinakasal nila, pero hindi ang
mahirap
- sabi nila, ang Kampilan ay kalaban ng gobyerno,
politico, asendero at mamumuhunan
- Ayon kay Mando, walang peryodikong mabubuhay
nang di lumilikha ng kaaway
- Misyon ng Kampilan: tumuklas at magbalita ng
katotohanan

- Tungkulin daw na tumulong sa gobyerno, dahil

kumakatawan ito sa bayan, for common good
- Pres Phils was destroyed due to the war of the US,
so responsibility ng US na tulungan tayo
- Mando oo, sagutin ito ng US, pero many other
countries like the Phils were destroyed, who were
repaid BUT mas important na tayoy umasa saying
sarili, kakayahan, likas na yaman, utak at braso
- Mando Gustong lider ay: iyong magsasabi na tayoy
titindig sating sarili, magsasarili tayo
- Ni-label si Mando as: idealista
- Dati rin daw, idealista ang Pres Pero ngayon, nakikita:
Patung-patong na problema
- Mando if theres a will, theres a way
- Mando tapatin daw ang bayan, ipakita ang true
problems, and whatever sacrifices we have to make
good example from the leaders
- puro fake promises yung mga politicians
- mas makakabuti daw kung tutulungan ang goberyno
kesa dumihan ang image

- Contact possible buyers, i-monopolize ang

business, walang rival
- magkakaproblema sa checkpoints
- kasalanan ng gobyerno kung bakit nagkakaroon ng
illegal businesses
- Patung-patong na buwis, sobrang daming control at
red tape
- wala rin daw ginagawa ang govt officials, panay
pasarap lang
- Tuloy pa rin ang ligalig kahit bago na yung
engkargado Pugot
- Gusto ni Monterong tumahimik ang asyenda
- Ugnayan between obrero sa syudad at magsasaka
- Plus inaapuyan pa ng Kampilan
- Gusto ni Montero palayasin ang lahat, palitan ng
mas willing tulad ng mga Ilocano
- Inabutan ng pera sila Doblado at Bayoneta, hati na
daw sila para sa poker bayad for services sa
asyenda
- 11 pm natapos

KABANATA 43- ARRIANE

- nagmeeting para sa operasyon lagare sina Don
Segundo, Son Tua, Oscar Doblado at Hen. Bayoneta
- maraming nagtaka kasi may mga taong sobrang bilis
maging milyonaryo after ng liberasyon they used
the WAR to gain money mostly ILLEGAL na negosyo
- Segundo Montero and Son-Tua, may pera na before the
war. si Montero: Hacienda, negosyo, si Son-Tua:
pasugalan, pahititan ng apyan
- Pero impossible with these legal businesses, na
makakuha sila ditto ng millions
- OPERATION LAGARI: kumakagat anywhere pasulong
man or pakabig
- mga 9 pm, sa 3rd floor office naggather sila
- Bayoneta = father in law si Son Tua
- papalawakin ang operasyon
- Bisnis ng: Dolar, Apyan at Alahas
- Paglagom ng blue sea, bigas and de-lata
- Bagong bisnis: ARMAS. For every gun na 40 pesos by
the bulk, magpapatong hanggang tres siyentos (300)
- malakas ang demand dahil sa mga gyera
- galing kay Montero and Son-Tua ang kapital at
expenses
- Doblado ang magbobodega ng armas
- Heneral ang bahala sa delivery
- Sources: base militar na may bodega, surplus, good
quality at low price

KABANATA 44
- May pulong na gaganapin sa Manila Hotel para sa
isang benepisyo sa kawanggawa
- Nahuli sa takdang oras si Donya Julia ngunit siya
ang naunang dumating sa Manila Hotel
- After 30 minutes pa ng magsidatingan ang mga
panauhin na puro babae
- Ilan sa mga babaeng nabanggit na nasa
pagpupulong: Ms. Mercy Mahabaguin, Gng.
Conchita Pantoche, Balbinita Cuatrovientos,
Blancanieve Cienfuegos, Maggie Siemprejoven,
Betty and Betsy Labajita
- hindi nakadalo ang First Lady dahil may isang
miting siya sa labas ng Maynila
- nagtsismis tungkol sa paghihiwalay ng 1 sekretaryo
departamental at ng kanyang asawa, napunta sa
diborsyo at housing problem
- ang ibat-ibang katangian ng mga modista sa
Pilipinas, iresponsibilidad, kawalang-kaya, labis
kung sumingil, solusyon ng 1 ginang sa ganitong uri
ng modista: huwag bayaran, hayaan siyang
maghabol
- Hong Kong ang Paris sa Dulong Silangan, mas
mahusay daw ang modistang lalaki dahi dahil daw
sa lalaki kung kaya namumustura ang babae
- Maynila 1$=P3

- madaling makakuha ng diplomatic passport ang mga

mayayaman
- ang mga alilang babae ay humihingi ng mataas na
sahod, namimili ng gawain, ibig magkaroon ng mga
prebilehiyo ng 1 karaniwang empleada
- katulong ng isang ginang na umalis : 1 taga-hilaga,
sahod na P30/month, libre food, magligpit lamang ng
kinainan at maglinis ng bahay; humiling na magsimba
ng Biyernes at magsine ng Linggo
- magagandang alila, nagiging hostess at nagiging
kerida ng Congressman
- natapos ang miting pagkaraan ng 2 oras
- madyong o bingo, sayawan, pelikula/sine, fashion
show, 1 subasta ng kani-kanilang kagamitan na luma.
- nagdesisyun na magkaroon ng karera sa sweepstakes
- magdaos uli ng 1 pang pagtitipon at dapat andun na
ang First Lady
KABANATA 45
- Kapitan Pugot (o Caballero) ang bagong engkargado
sa Hacienda Montero, isang dating kasama sa hukbo
ng mga Hapon
- ayaw ni Montero na magsasaka rin ang engkargado
- siningil pa ni Pugot ang mga magsasaka para sa mga
natiwangwang na mga lupa
- pinapalipat sila ng lupa
- Hatian sa gugol at ani ang gusto na lamang ng iba
kesa sa mawalan ng tirahan
- Mga civilian guards ang nagbabantay sa pintuan o
pasukan ng bahay-asyenda at sa mga lupa sa bukirin
- Manggagawang taga-Ilocos at Isabela ang ipapalit sa
mga kasama
- Pastor : may sarili ng bukid at layunin nyang a)
mapabuti ito at b) pagpapalakas sa kaisahan ng mga
kasama
- nagkakaroon ng pagpupulong sa bahay ni Pastor
- mas matagal pa ang mga magsasaka dun kesa kay
Montero
- Indulhensiya ang pamalit ng mga prayle sa lupaing
inangkin nila
- hindi pinakinggan ng gobernador ang hiling nila sa
pula sa puti, pulitikong hunyango
- Hindi natuloy ang inihandang piknik dahil nagkasakit si
Donya Julia
- Rubio lider ng malaking kalipunang manggagawa sa
siyudad, lider ng mga anakpawis
- Mga problema ng mga mangagawa: disempleo,
mababang pasahod, maling pasahod, mataas na

halaga ng bilihin, pagbubulagan ng nga opisyal ng

pamahalaan na walang ginagawa,
pagmalubha ang lagay sa siyudad, malubha rin sa
bukid, at malubha rin sa lahat ng dako.
Naalala ni Rubio ang mga masamang pangyayari sa
buhay niya
Iman may dalang pahatid ni Mando kay Pastor at Puri
na kung pupunta sila sa pulong, lumuwas ng maaga at
magtuloy muna sa pasulatan ng pahayagang Kampilan
nabalitaan ni Mando, ang bagong pangyayarin sa
asyenda at natuklas niya ang kaibahan ni Puri kay
Dolly sa pagkababae at pagkatao.
Hiningan ng mga civilian guards ng pases ang mga
lumalabas at pumapasok sa hacienda

KABANATA 46
- humanda na para pumunta sa Maynila ang mga
magsasaka para sa welga
- hindi lahat nakasama (less than 100) kasi kulang sa
transpo
- may ibang humabol, sasakay na lang daw ng iba
- magiging tagapagsalita nila si Pastor at Danoy
- si Pastor sa kasaysayan ng asyenda tapos si Danoy sa
kaapihan nila
- magkakatabi sina Puri, Pastor and Danoy sa bus
- binalangkas ni Pastor sa isip niya yung kanyang
sasabihin, memorize nya yung history ng Hacienda
Montero
- iniisip naman ni Puri yung pagkikita nila ni Mando;
hindi siya sure kung anong status nilang dalawa
- ninanasa pa rin ni Danoy si Puri, pero nawawalan na
siya ng hope kasi dahil kay Mando
- after about 2 hours, nakarating na sila sa Maynila
- nagstop-over sila sa office ng Kampilan
- umalis na yung ibang magsasaka papunta sa himpilan
ni Rubio
- sumama si Pastor and Puri kay Mando
- nameet nila si Andres
- may itinatayo na gusali sa tabi nung office para
maging himpilan ng radyo at istasyon ng telebisyon
- mga 3-4 months ang ittake para matapos yung
pagpapagawa ng gusali
- malaking trabaho pero malaking paglilingkod daw
- nagtataka si Pastor kung bakit nagmamalasakit ng
ganito si Mando, mayaman naman siya
- lalong tumitingkad sa tingin ni Puri si Mando, turn-on
daw yung pagmamalasakit nya
- umalis si Pastor, pinuntahan si Andres

- natira si Mando at Puri sa office ni Mando

- tinanong ni Mando kay Puri kung may balak siyang
manirahan sa Maynila
- naguguluhan si Puri kung anong ibig sabihin ni
Mando sa pagtanong nyan
- sabi ni Mando nagtatanong lang daw siya
- sabi ni Puri, maaari naman daw sanayin ng isang
tao ang kanyang sarili, kahit saan man siya
- sabi ni Mando, kaya ngang makibagay pero ang
lugar ay dapat bagay sa mga pangangailangan ng
isang tao
- sabi ni Puri ang mga tagabukid ay dapat sa bukid
lang
- sabi ni Mando na dapat na matapos ang ganyang
pag-iisip
- titigil na daw sa pagpapaumanhin ang mga
magsasaka
- natuwa si Mando na kahit na tagabukid si Puri,
malalim pa rin siya mag-isip
- nagtaka rin si Puri kung bakit kakaibang mayaman
si Mando
- pag-uusapan na dapat nila yung status nila, biglang
pumasok si Pastor, kelangan na daw umalis
- naghapunan sila tapos pumunta na sa rally
KABANATA 47
- labinlimang minuto ang layo ng bahay ni Mando sa
Kampilan
- ang bahay ni Mando ay simple lamang, di tulad sa
karaniwang mayaman na magarbo
- mga nakatira sa bahay ni Mando: Tata Matyas, Kiko:
isang mag-aaral at tumutulong din sa Kampialan
pag gabi, Mang Simo: kusinero at taga-asikaso ng
mga bagay na hindi maasikaso ni Mando
- mga librong nasa librerya ni Mando:Noli, Fili, La
Solidaridad, Epistolario Rizalino. El Renacimiento,
Muling Pagsilang
- dapat daw baguhin ang kasaysayan ng Pilipinas
dahil dapat katotohanan at maraming mali ang
nakasulat ang dapat na magsulat ay isang lupon ng
dalubhasang Pilipino
- inalok ni Mando si Puri na tumira sa Maynila
kasama niya
- ayaw ni Puri dahil baka kailangan pa niyang
magbago para makibagay sa sosyedad
- nag-usap si Tata Matyas at Tata Pastor

- sinabi na dapat tayong lumaban tulad ng isang

kalabaw na naglagot sa tali at ginagamit ang sungay
- kailangan nating tumiwalag sa kumokontrol sa atin at
lumaban
- ang pang-unang batas ng buhay ay pagbabago--Mando
KABANATA 48
- May plano silang idaan muna sa Kongreso yung mga
problema bago magrally, kasi hindi pumayag yung
mga pinuno.
- maraming tao, maluwag ang entablado, may mga
karatulang nilalalaman ang layunin, may mga tiktik
(spy ng govt or yung nagsusulat para sa dyaryo)
- Mga taong nagtalumpati: Rubio, estudyante, tabakera,
Pastor, Danoy, Mando, Senador Maliwanag
- Nagsimula sa pambansang awit
- inexplain ni Rubio yung layunin na humingi ng
pagbabago sa mga lider ng pamahalaan/negosyo para
ma-wipe out ang kahirapan.
- Huwag nating sisihin ang Nasareno dahil ang krisis
ay gawa ng pulitika at pananalapi. Sila ang ibong
mandaragit sa panahong ito.
- Pagtaas ng presyo ng mga bilihin: way ng
pagpapayaman ng mayaman at pagpapahirap ng
pobre
- may studyanteng nagsalita ng Ingles, tapos pinatigil
ng mga tao
- 90% ng mga estudyante ay anak ng manggagawa
(mahihirap).
- Natural na pag mataas ang cost of living, magasos
ang pag-aaral. Maspipiliin ang bigas kaysa libro dahil
mas kailangan ito.
- sabi ng isang manggagawang babae na pataygutom
ang mga tabakerong Pilipino kasi tinatangkilik ang
sigarilyong Amerikano (blue seal), pero mahusay
naman ang gawang atin.
- Mga nana yang burdened. kaming mga babae ang
may hawak ng supot pero paano kung walang laman
ang supot?
- sinabi ang kalagayan ng mga magsasaka sa Hacienda
Montero
- Pastor: kasaysayan ni Kabesang Tales, nawawalan ng
saysay ang kasipagan
- Danoy: gumagamit ng dahas si Montero. May takot sa
Diyos pero hindi sila takot sa patalim.
- Gusto nila ng sariling lupa

KABANATA 49
- Mando- kaibigan ng mga api
- Matagal na tayong may demokrasya pero wala paring
improvement.
- Pang-aalipin ng dalitat gutom ay mabigat kaysa
alinmang pang-aalipin.
- Tungkulin ng mga tao na gumawa ng mapagkakakitaan
kung walang magawa ang gobyerno.
- Trabaho: imbis na white collared jobs at data sa blue
nalang (hindi dun kukulangin sa pangkabuhayan).
Preferred kasi ng mga tao yung trabahong hindi
nagpapawis.
- Partido Pulitikogusto lang ay kapangyarihan
- Arabe at kamelyo: Pinayagan ng Arabong maipasok
ng kamelyo ang kanyangulo sa tolda. Tapos yung
buong katawan n. Tapos, sinipa nay u g Arabo palabas.
(analogy sa Pilipinas at dayuhan sa bansa)
- Amerikanisasyon: nakalimutan ng mga Pilipino ang
kanilang sarili
- Ngayong Malaya na, dapat tayong magbago. Wala na
tayong tali, maari nang kumilos. Walang piring ang
mata, kaya hindi na dapat lumakad ng parang isang
bulag.
KABANATA 50
- nagka sunog sa asyenda
- isinisisi ang pagkakasunog sa mga lider magsasaka
- naghalughog ang mga civilian guard sa mga bahay
- nakahanap ng mga pusil at armas sa bahay ni Tata
Pastor
- nakahanap ng mga abubot at gas sa bahay ni Danoy
- may mga dokumento at saligang batas ng kapatiran
ng mga magsasaka sa bahay ni Mang Tumas
- Kinapkapan sila isa-isa, pati ang mga babae
- Sinampal ni Kapitan Pugot si Tata Pastor sa labi dahil
sa hindi nito pag-amin.
- masama, subersibo, anti-gobyerno,prinsipyo ng
komunismo -> pantukoy ni Kapitan Pugot sa
paniniwala ng mga magsasaka
- hindi hinayaang makadalaw ang mga babae sa mga
nakakulong
- Kapitan Pugot dapat ay nabilanggo o silya elektrika
dahil sa pagkampi sa kaaway noong panahon ng
Hapon
KABANATA 51
- si Mando ay may pusong mailap

- maraming manliligaw si Dolly tulad nina Pong Tuason, pangulo ng Bachelors Club at Kongresistang
taga-Bisaya at balo
- Pumunta si Dolly sa tanggapan ng Kampilan upang
kausapin si Mando tungkol kay Pong
- Dumating si Puri kasama si Magat at ikinwento ni
Puri kay Mando ang pangyayari sa asyenda
- Puri tumakas sa civilian guard at nagdaan sa
batalan at palihim na umalis sa likod ng bahay.
- Ipinagmalas ni Dolly si Puri. Tiningnan niya ang
mga katangian nito: maamo ang mukhang hapis,
may pisnging kayumanggi, mapungay ang mga
matang malalim, katutubo ang kulot na malagong
buhok, manipis ang labi, buhay ang dibdib, husto
ang haba at bilog ng mga bisig
KABANATA 52
- ang class daw ng tao ang nagpapakita ng totoong
katangian niya
- Galit si Dolly kay Puri, kasi she destroyed date with
Mando
- Sabi ni Mando, pinsan daw niya si Puri pero
nagdoudoubt si Dolly
- nagusap si Dolly at Puri about education, mothers
and finding the right husband
- mas maraming pagkakataon umunlad ang mga
nakapag-aral
- Di hinahanap ng probinsyana ganun.. pagktao at
hindi gawain ang basehan
- kelangan ng asawa para mafulfill needs nyo
- sanay na sa hirap matutong mamaluktot sa
makitid na kumot
- hindi daw popogreso kasi ayaw ng pagbabago ng
mga tagabaryo
- kahit gusto umunlad, hindi kaya kasi walang
resources
- walang law na nagbabawal yumaman
- nagiging suwail ang bata dahil sa nanay
- inisip ni Dolly na inggit lang sa kanila si Puri
- sabi ni Puri wala daw siyang kaiingitan kasi nanay
ang nagpalaki sa kanila, hindi yaya
KABANATA 53 A
- nagtampo na si Dolly kasi hindi natuloy yung date
nila, ayaw na makipagkita kay Mando
- Bumalik si Mando sa kanyang opisina, mas
importante naman daw ang lakad kasama ang
dalaga.

Nagtungo ang dalwa sa tahanan ni Mando.

Nadatnan nila si Tata Matyas at Dr. Sabio.
Mayamaya ay dumating na rin si Magat at Danoy.
Mainit ang dugo ni Danoy.
Mahinahon naman si Mando.
Nangako si Dr. Sabio na tutulong siya upang mailigtas
sina Pastor
- Nagrekalmo kasi si Danoy na bingi ang batas.
- Isinalaysay ni Puri ang lahat.
- Nagtungo daw si Kap. Pugot sa kabisera at bumalik na
may kasama ng nilitar.
- Naisip nila na Si don Segundo ang may plano ng
pagsunog at tumulong sina Gob. Doblado at Hen.
Bayoneta.
- Nahihirapan daw si Dr. Sabio na makuha nag asyenda.
- Marami kasing pulitikong asendero at walang laman
ang kaang bayan Dapat daw ay bibilhin na lamng ng
Freedom University ang asyenda.
- Ang problema ay ayaw makipagugnayan ng may- ari.
- Sinabi daw ni Don Segundo na may milyonaryong
dayuhang tumawad na. Hinala ni Dr. Sabio ay si Son
Tua.
- Dinahilan ni Dr. Sabio na bawal mag may- ari ng lupa
ang dayuhan liban lang kung ginagamit siyang
dummy.
- Sinabi ni Montero na siyentipiko nga si Dr. Sabio ngunit
isang idealista.
- Nag-alok si Dr. Sabio na bilhin ang asyenda na
papatungan ng 30% ang halaga ng amilyar.
- Ayaw ibenta ni Montero dahil baka isipin ng magsasaka
na takot siya.
- Naubusan na ng pasensya si Dr. Sabio.
- Sinabi ni Tata Matyas na ipinaglaban rin ni Andres
Bonifacio ang mga magasasaka. Ang masama ay
pinaligiran ang nagging pangulo na si Aguinaldo ng
mga gusting protektahan ang sarili nilang interes.
Hanggang sa panahon ng mga Hapon, ang mga tao
din ito ang mga kolaborador.
- Sinabi ni Dr. Sabio na nakakalungkot daw dahil marami
pa ring di nagbabago.
- Nangako si Dr. Sabio at si Mando na gagwain nila ang
lahat.
KABANATA 53 B
- Nakakulong sa kwartel sa asyenda ang mga
magsasaka. Pagod na silang lahat.
- Dumating ng ika- 7 ng gabi si Kap. Pugot mula sa lihim
na panayam niya kasama sina Gob. Doblado, piskal at
kumander ng himpilan ng MP. Tumawag na rin siya

gamit ang telepono kay Hen. Bayoneta at Don

Segundo.
Bawal ang dalaw at hindi sila binigyan ng pagkain, ni
tubig na pang- inom, noong una.
Ang mga gwardiya nag kumakain ng mga pabigay ng
ilan sa mga asawa ng magasasaka.
Isang balding tubig mula sa sapa lamang ang ibinigay
sa 25 na nakapiit ng bilanggo.
Iniutos ni Pugot na bigyan ng lugaw ang mga
magsasaka dahil ililipat daw ang mga ito sa kabisera.
Umuusok pa ito ngunit walang tapon na kinain ito ng
mga kasama. Nagulantang ang gwardiya dahil
nakalagay lamang ito sa timba at walang mga plato
atbp. Ang binigay.
Lihim na natuwa sina Pastor sa pagkagulat ng mga
gwardiya. Nagalit ang lider at hindi binigyan ng tubig
na pawai ng uhaw ang mga kasama.
Ginwardiyahan ng mabuti ang mga bilanggo.
Nilipat sila sa isang mala- bodegang lugar na walang
kisame. Maraming daga, ipis, at gagamaba dito. Isang
bumbilya lang ang ilaw. Malamig ang sementong
hinigaan nila.
Mayamaya ay matutlog na ang magkatabing si Mang
tumas at Pastor ng biglang gisingin ng bantay si Pastor
gamit ang ripple.
Pinilit nilang umamin si Pastor. Noong una ay pinupuri
pa ito.
Ngunit matigas si Pastor, naiinis ang dalwang di
kilalang imbestigador. Isang flashlight ang tinatapat
nila sa mukha ng matanda.
Pinabugbog si Pastor ng 2 oras. Pinilit ni Mang Tumas
na makinig ngunit wala siyang marinig.
Binalik si Pastor sa loob ng bilangguan. Nawalan na ito
ng malay- tao.

IM Summaries
Kabanata 54

Bihusan si Pastor ng tubig sa mukha. Ng

magkamalay siya ay bumangon si Pastor ngunit
nanatili lamang nakaupo dahil sa sakit ng katawan.
Inisip ni Pastor na walang saysay ang makipag-usap
sa dalawang tagapagsiyasat dahil tao lamang ang
dalawa sa anyo. Higit pa raw sila sa mga imbimg
apartong sinususian.
Nag-aalala si Mang Tumas sa kanyang kulungan
dahil baka tuluyan ng niligpit si Pastor.

Pagkatapos ng ilang oras ay nakita ni Mang

Tumas na akay si Pastor ng tanod ring kumuha sa
kanya. Hindi man niya tignan si Pastor ay alam
niyang malaki ang pinagbago nito. Nabatid din ni
Mang tumas na hindi makalakad si Pastor.
Tinulungan ni Mang Tumas na makahiga si Pastor
at sabi niya na pakiramdam niya na ang buong
katawan niya ay isang malaking pigsa.
Pagdating na madaling araw, pati ang tanod ay
tulog na. Tinignan ni Mang Tumas si Pastor at
ang
tanod
at
binatid
ang
kanilang
pagkakahambing. Inisip ni Mang Tumas na pareho
sila ng harangin ngunit magkaiba ng paraan.
Sumipol ang Guwardiya pagsapit ng ika-anim ng
uaga. Marami ang nagising ng mas maaga pa
pero hindi bumabangon dahil nakikiramdam.
Gutom na sila ang nauuhaw pero mas mahapdi
pa ang sugat ng kanilang kalulwa.
Pagkagising ni Pastor ay hinahap niya si Mang
Tumas ngunit wala ito sa kulungan.
Pumasok ang bagong sarhento ng mga tanod ay
pinahanay ang mga bilanggo. Ayon sa bagong
sarhento na bagamat silay masasamang tao ay
tatratuhin sila roon ng maayos. May dalawang
rantso,
walang
sasaktan
kung
hindi
magsisinungaling at walang papatayin kung
walang tatakas.
Pagkaalis ng sarheto ay kinamusta ng mga
magsasaka si Pastor. Lumaki ang kanilang poot.
Walang pakapagsabi kung nasaan si Mang Tumas.
Ng ika-sampu ng umaga ay dinalahan sila ng mga
sundalo ng sinaing, tuyong sapsap at salabat.

Kabanata 56

Kabanata 55

Hinatid ni Dr. Sabio si Puri sa dormitoryo.

Pinulong ni Mando sa kanyang opisina ang
reporter na si Iman at sinabihang tipunin ang
lahat ng ulat sa nangyari sa Hacienda Montero.
Ipinatalastas niya ang mga nangyari ayon sa
salaysay ni Puri.
Si magat ang nagbigay kay Iman ng sasakyan at
gugol para sa lakad nito.
Nagpahanda si Dr. Sabio sa tanggappang legal ng
kanilag pamantasan ng mga kaukulang hakbang
upang mapalaya ang mga magsasaka. Nagpuolng

muli ng gabing yon sina Mando, Magat, Dr. Sabio,

Danoy, Rubio at Andres.
Tinalakay nila ang iba pang mga suliranin ng Anak
Pawis.
Ipinasya nila na ang pakana sa asyenda ay ang
unang hudyat ng kampanya ng mga reaksyonaryo
laban sa kilusang manggagawa at palatuntunang
makabansa ng mga progresibo.
Bago matapos ang pulong ay dumating si Iman at
sinabing pinatay si Mang Tumas at isa pang
magsasaka dahil nagtangka raw ito tumakas.
Ayaw pumayag ng sarhento na kunan ng litrato ang
bangkay nila Mang Tumas pro sa dulo ay pumayag
din.
Hindi nakausap ni Iman si KapitanPugot dahil wala
ito at pinapuntang Bagyo ni Montero.
Nagpaalam si Andres upang ihanda ang panghuling
bilang ng pahayagan na lalabas sa unang oras ng
umaga.
Sabi ni Magat na gayong matagal ng tapos ang
digmaanay hindi pa gaanong nalalayo ang kalayan
sa panahon ng hapon.
Dr. Sabio: Mi panahong mabisa ang bibig at panulat,
mi panahonnamang mabisa ang patalim. Ngunit sa
lahat ng pahanhoy dapat silang patnubayan ng
utak.

Umakyat sa Baguio ang 400 na pamilya ng alta

sosyedad at isa sa mga nauna ang pamilya Montero.
Nagpulong sa silid na laruan na poker sa bunggalo ni
Montero sa Bagyo sina Don Segundo, Son Tua,
Heneral Bayoneta, Senador Botin, Gobernador
Doblado at Kapitan Pugot.
Si donya Julia at Dolly ay kasama ni Pong Tuason sa
Pine Hotel para sa isang kasiyahan.
Hinilig ni Montero kay Botin na sumalungat ito sa
mga radikal. Sabi ni Senador botin na iba na ang
takbo ng panahon at din a magaang sakaan ang
agos na makabansa. Mapipigilan raw niya ang
panukalang radikal sa susunod sa sesyon kung may
lagay.
Sabi ni Son Tua ay bahala na raw si Botin sa kung
magkano. Umalis si Botin at pinabaunan si Montero
ng Sobre.

Napagusapan ng apat na aksiyonista ng korporasyon

ang kalagayan ng mga bagay bagay.
Heneral Bayoneta: Tama si senador botin: malaki
ang ipinagbago ng panahon. Nung araw, pagka
heneral ka, para kang hari; ngayon, ang mga opisyal
aybinabaril na ng kanyang mga sundalo ng patrydor.
Nung araw, pagka milyonaryoy walang hindi
mabibili;ngayon, ang milyonaryoy takot sa atake ng
peryodikoat sa imbestigasyon.
Iminungkahi ni Heneral Bayoneta na gamitin si Dolly
upang mapalapit kay MAndo ngunit binawi niya ito
ng maalala na nililigawan ito ni Pong Tuason.

Kabanata 57

Inintay ni Don Segundo magalmusal si Dolly dahil

may hihilinh=gin ito sa anak.
Minungkahi ni Montero na imbitahan niya si Mando
sa Bagyo.
Pumayag si Dolly na imbitahan si Mando sa Bagyo
ngunit hindi niya masisiguro na pauunlakan nito ang
kanyang ama.
Pagkatapos mag-almusal ay tinawagan ni Dolly si
Mando at inimbitahan sa Bagyo.
Naalala ni Mando na may pagtitipon ng ga
peryodista sa bagyo kayat sinabi nitong baka
makarating sila ni Magat.

Kabanata 58

Dumating sina Mando at Magat sa Pines Hotel

dalawang araw pagkalipas nilang mag-usap ni Dolly.
Pumunta sila roon para itaguyod ang ilang layunin.
Una ang paninindigan sa malayang pagbabalita at
ang paghangad nilang magl;agda ang kongreso ng
tiyak sa patakaran hinggilsa pilipinisasyon ng mga
pahayagan sa Pilipinas
Senador Maliwanag: Ang isang pahayagan ay
makapangyarihang instrumento sa pagbuo ng
damdamingbayan, sa pamamagitan ng balita,
editorial at ibang lathala kayat hindi tama na ang
lakas na ito sa isang demokrasya ay matiwal sa
kamay ng sinomang dayuhan.
Nananghalian sila Mando at nilibot ang ilang
kinagigiliwang pook- Mansion House, Dominican Hill,
santuwaryo ng Mahal na Birhen, Camp allen at
pamilihan ng Bagyo.

Magat: ang nakakalungkot, ang kagandaha, klima

at biyaya mg Bagyoy sarili ng mga masalapi, at
hindi nilalasap ng mga dukha.
Pagbalik sa otel ay marami ng mga peryodista at
reporter ang dumating. Nakihalibilo sila at
nakihalo sa karniwang salitaan.
Tinawagan nni Mando si Dolly at inimbitahan
nama ito ng dalaga na maghapunan sa kanila.
Nasasabik na si Dolly para sa hapunan dahil may
nais siyang linawin kay Mando at gusto niya na
muli makasama si Mando.
Umaasa na rin namn si Don Segundo na
makausap si Mando. Hindi niya maitindihan kung
bakit radikal si Mando sa kabilang mayaman
naman siya.
Natatakot si Don Segundo na magin ang kanyang
salapi o si Dolly ay hindi makapagbago sa sa s
imulain at kapasyahan ng publisista.

Nang umiinit na ang diskusyon ng dalawa ay

pumasok si Dolly at binigyan ng kape ang dalawa at
minungkahing magpahinga na sila.
Ibinulong ni Dolly kay Mando na panonoorin niya ang
liwanag ng buwan sa terasa.
Mando: pagkat kung makikilala nyo kung sino ako,
alin sa dalawa, akoy inyong sumpain o sumpain nyo
ang inyong sarili.
Pinuntahan ni Mando si Dolly sa terasa at sinabing
marahil na buhat ng gabing yon ay di na muling
nanaisin ng dalaga na siyay Makita muli.
Mando: walang di nababago ng panahon. At walang
hindi nababago sa paningin ng tao. Pero ang totoo,
akoy ako rin- ang dating katauhan, ang aking puso,
ang aking kasaysayan. Walang nagbago sa kin kundi
ang isip, tumanda, tumalino, namulat, pero yay ako
lamang ang nakakabatid.
Pinagtapat ni Mando kay Dolly na siya ang dati
nilang alipin.
Nagalit si Dolly.

Kabanata 59

Kabanat 60

Bago tumungo si Mando sa tahana ni Dolly ay

pinuntahan nito si Magat sa lounge at sinabing
wag na siayng antayin.
Sinalubong ni Dolly sa pintuan si Mando at
pinakilala kay Don Segundo at Donya Julia.
Ayon kay Don Segundo ay pag tag-init ay ang
Bagyo ang kapalit ng Maynila.
Pagkatapos maghapunan, bumalik sila sa
kabahayan. Nag-usap ng mag-isa sila Mando at
Don Segundo.
Pinagusapn ng dalawa ang pahayag ng kampilan
sa nangyari sa hacienda ni Don Segundo.
Ayon kay Mando, amg pagsasamahan ng
asyendat mga kasama ay tubig at langi at sa
nangyari kamakailan ay nasunog na ang tulay ng
dalawa.
Dalawa ang nagnanais bumii ng ayenda ni
Montero, ang gobyerno at si Son Tua.
Montero: tagapaypay ang kampilan ng bulag na
nasyonalismo, ng radikalismo, ng pag-uupat saw
ala laban sa meron.
Iminungkahi ni Montero na ibebenta niya ang
kanyang asyenda kung ibebenta ni Mando ang
Kampilan.

Nabasa na ng Madla ang kampilan at iyon ang

nagging paksa ng usap-usapan sa maraming dako.
Nagtalumpati ni Senador maliwanagat nagmungkahi
ng dagliang pagsisiyasat sa mga muling paghahari
ng lagim sa mga lupang sakahan.
Hinihingi ni Dr. Sabio at ng mga katulong na
abogado na palayain sina Pastor sa kuwartel.
Nagpasya ang Hukuman na palayain sina Pastor.
Ipinembalsamo ang bangkay ni mang Tumas at
ibinurol sa bahay-kapisanan sa dulong Baryo
Mahigit sa isang kilometro ang mga taong
nakasunod sa libing ni Mang Tumas.
Dumating galling Maynila sila Senador Maliwanag, si
Rubio at si Danoy.
Kasabay ni Andres si Pator at Puri
Napag-usapan na si Pastor at Puri ay pupuinta
munang maynila habang si Danoy naman ay hindi
masyado lalayo sa lugar na iyon.

Kabanata 61

Di tumagal pagkatapos ng libing ni Mang Tumas ay

may dalawang civilian guard na pinaslang ng mga

hindi kilalang salarin. Parehong may malalim na

sigat sa leeg at patay na nang dalhin sa ospital.
Parehong may malalim na sigat sa leeg at patay na
nang dalhin sa ospital.
Dahil ditto tatluhan na ang mga gwardiya sibil kung
umiikot at may kasama pang isang sarhento ng MP.
Naglakay ng checkpoints sa pagitan ng asyenda at
mga baryo.
Dumating si Kapitan Pugot galling Bagyo.
Ipinatupad ang curfew: ika-8n.g., bawal na ang
maglakad ng walang pases; ika-9n.g. dapat wala
nang ilaw.
Inisip ni Kapitan pugot na taga-labas ang gumawa
noon at hindi ang mga trabahador da asyanda o sa
mga kalapit na baryo.
Nagalit si Kapitan Pugot na walang hinuli ang mga
guwardiya sibil. Pinaalala ng sarhento na binantaan
sila ng hukuman sa pagpiit ng mga magsasaka noon.
Nasunog ang dulong-baryo. Marami ang namatay at
nasugatan
Ayon sa mga gwardiya sibil ay may mga sumugod na
mga taong-labas at sinubulan sila pinilan ng mga
taong labas.
Ayon naman sa magsasakang hindi natulog ng
maaga ay walang mga taong-labas ang pumunta
roon. Ang mga gwardiya sibil lamang daw ang
nagpapaputok at binabaril ang mga taong natutulog
ng walang kalabanlaban.
Sa tingin ng mga magsasaka ay simulain ito ni
Kapitan Pugot na pinaghihiganti ang pagpatay sa
dalawa niyang tauhan.
Kapitan Pugot: Hampas sa kalabaw, sa kabayong
latay.

Kabanata 62

Nagpadala si Mando ng sipi ng Kampilan at gratis sa

mga institusyin at kilusang bayan.

Pinadoble ni Mando ang nililimbag na kopya. Sabi ng

manadyer ng kampilan na ito ay isang tiyak na
kalugihan at Quijotismo.

Ayon naman kay mando, ito ay isang tapat na

serbisyo sa bayan.

Ang kampilan ay walang sinasanto klundi ang

KATOTOHANAN

Lalong binatikos ng Kampilan ang mga mambabatas.

Naglabas ang Kampilan ng matutunog na

pangalan sa talaang-itim nito.
Naglathala rin sila ng Whita Paper na tumukoy
sa pangalan ng mga tao at ang biglang
ikinayaman nito.
Birong sabi ni Sen. Maliwanag na wag na raw
lalakad si Mando ng walang bodyguard. Sabi ni
Mando na samantalang ayaw pa niya mamatay
ay hindi siya takot harapin ang kamatayan o ang
pag-uusig ng hukbo ng kasamaan.
Ibinilad din ng Kampilan ang kalupitan sa mga
lupang-sakahan. Tahasan ding ipinaratang sa
mga may lupa at alagad ng batas ang huling
kaguluhan sa asyenda.
NAkaabot sa lahat ng pook ang Kampilan. Papuri
ang natanggap nito sa karaniwang tao pero
itinuring itong sedisyon ng mga may
kapangyarihan. Itinuring nilang peligrosong tao si
Mando at sinabing hinuhukay niya ang sarili
niyang libingan.

pulong noon. Ngunit ngayon ay pawing natatakot na

siya.
Sabi ni mando na hindi nabawasan ang katapangan
ni Puri. Sinabi nito na may bago lamang na
damdamin ang nakitloy sa puso niya
Isinangguni ni Puri kay Mando ang mungkahi ni Dr.
Sabio na kumuha siya ng siyensiya domestika
Sabi ni Mando na ito ay isang magandang balak at
dapat ito gawin ni Puri sa dalawang kadahilanan.
Una ay dahil naroon na rin naman siya at pangalawa,
upang punan ang kakulangan.
Sabi ni Mando na sanay na rin naman si Puri sa sa
siyensiyo politika dahil sa buhay nito sa baryo at
natutuhang hindi maaring paghiwalaying ang
politika at kabuhayan.
Sabi ni mando na hindi lamang magiging mabuting
asawa si Puri kungi isa ring ulirang ina.
Pinaalala ni Puri kay Mando si Dolly at tugon ni
Mando na hindi niya na naaalala ang pangalang
yaon at ang tangin nasa puso niya ay si Pe-U-Ere-I.

Kabanata 63

Bibisitahin ni Mando sa dormitoryo ng Freedom

University si Puri.
Pagdating niya roon ay nagusap silang dalawa sa
bulwagan kung saan may ilang estudyanteng
babae ang nag-aaral.
Binalita ni Mando kay puri na lumalala ang
sitwasyon sa dulong baryo at kailangan nang
maki-alam ng presidente.
Sinabi ni Puri na nais umuwi ng kanyang ama
Sinabi ni Mando na tumututol sila rito ni Dr. Sabio
dahil wanted ngayon sa Tata pastor at Danoy sa
asyenda at hindi raw sila bibiruin ng mga
gwardiya sibil doon.
Sinabi ni Puri na kung magpupumilit ang kanyang
ama na umuwi ay sasama siya.
Tumutol agad si Mando at sinabing hindi iyon
ngayon isang lugar para sa isang magandang
dalaga. Higit pa rooy importante kay mando ang
kaligtasan ni Puri.
Inilabas ni Puri ang kanyang pagaalala para kay
Mando at ang kanyang pagduda sa sariling
katapangan. Noon daw ay tumutulong siya s gera
bilang isang courier at gumgamot sa mga may
kailangan ng tulog. Nagsasalita rin siya sa mga

Kabanata 64
-

kakaalis lang ni Mando galing sa dormitoryo

pambabae ng Freedom University buhat sa pagbisita
kay Puri
maliwanag na kay Puri na siya ang gusto ni Mando
si Mandoy natitiyak lang sa pagmamahal ni Puri
muli sa kanyang kilos at anyo at dahil wala na itong
ibang manliligaw
papunta si Mado sa Kampilan
ika-sampu palang ng gabi at mabagal ang takbo ng
kanyang sasakyan
inniisip ni Mando kung paano ang Kampilan pinaguusapan ng madla at ang iba pa nilang plano para sa
Kampilan
napadaan si Mando sa madilim na parte ng
lansangan
pinadidilim ng mga anino ng ilang matataas na
punong aguho
munitk na ni Mandong masagasaan ang jeep sa
gitna ng lansangan
tinigil niya ang kanyang sasakyan
dalawang lalaki ang nakayuko sa makina
ang pangatloy sinabing umistap ang jeep

pinagmasdan ng lalaki si Mando at ang numero ng

kanyang sasakyan
nalagot daw ang koneksiyon
tinanong ni Mando kung meron silang plaslait ngunit
sa halip na iabot ito ng lalaki sa kanya ay ipinalo si
Mando sa ulo
may kutob na si Mando na hindi aksidente ang
pagtigil ng jeep sa daan sa ganoong oras
mabagal ang kanyang pagtakbo ng automobil at
hindi siya bumaba buhat dito
naalala niya ang sinabi ni Sen. Maliwanag na
magsama ng bodyguard tuwing lalakad
si Mandos handa lagi
may layunin siya sa poagtatanong ng plaslait
umiwas siya sa pagnanais na pagpalo ng plaslait ng
ikalawang lalaki
sinuntok niya ang ikalawang lalaki
ang plaslait ay nahagis sa malayo
inatake siya ng isa pang lalaki na mas mababa ng
kaunti kay Mando ngunit malaki ang katawan
ginamit ni Mando ang kanyang kasanayan sa judoa t
karate
napatihaya and ikatlong lalaki
ang lalaking nagsabing sira ang jeep ay tinutukan
siya ng rebolber
sinabihan ni Mando na mga duwag
natamaan siya sa tagiliran
tumagos sa kanya ang bala at ang isa sa mga
umatake ang namatay
nagulat ang namaril
binaril ulit si Mando at siyay natamaan sa balikat
sinunggaban niya ang may hawak ng baril
parang bumalik sa kanya ang lakas ng kanyang
kabataan sa Sierra Madre, paglaban sa mga
Hapones, sa pating na kanyang kinalaban at sa
pagpatay kay Martin
nabagsak ang rebolber
dapat tatakas ang sununtok ni Mando ngunit
naagapan niya ito
nagpaputok si Mando sa taas upang ipahiwatig na
may pangyayari sa lugar na ito
namatay ang isa; buhay ang dalawa
nanigarilyo si Mando
dumating ang dalawang sasakyang police patrol
dinala siya sa hostpital

Kabanata 65

pinailalim si Mando sa ilang pagtitiis

dumalaw si Magat, Andres, Dr. Sabio
umiwi agad si Andres at sinigurado ang
pagbabalita sa Kampilan ng tangkang pagpatay
kay Mando
ayon kay Magat hindi personal ang pagtangka
nataboy na ang Hapon ngunit ang kasamaay di
pa rin naaalis sapagkat Pilipino rin ang
gumagawa nito
sinuri nila ang mga makikinabang sa pagpatay
kay Mando
Don Segundo:
pagtatalo sa Bagyo
sindikatong kontrabandista
hindi pagtalab ng balak na paggamit kay
Dolly
kinikilalang kagalanggalang ang mga gumagawa
ng masama
umalis na ang mga dumalaw maliban kay Magat
na hindi pumikit ng isang saglit dahil sa
pagbantay kay Mando na nagkalagnat
kinabusay nagbalik si Dr. Sabio kasama si Puri at
Tata Pastor
tsaka lamang naibalita kay Puri ang pangyayari
alam na rin ni Tata Matyas ngunit pinayuhang
huwag munang bumisita
pagdating ni Puri ay umupo siya sa gilid ng kama
ni Mando at hinawakan ang kamay nito
dumating si Andrea at si Iman
dinala nila ang sipi ng Kampilang nagbabalita sa
pagtangka sa buhay ng maysakit
nalaman na ang tatlong lalaking inutusang
pumatay kay Mando ay civilian guard sa
Hacienda Montero at inigaw nila ang nag-utos
nito
nagtungo sa ospital ang ilang pulisya upang
liwanagin ang mga pangyayari
ayon sa kanilay lumagda ng isang pagtatapat
ang dalawang humarang kay Mando
dumalaw rin si Sen. Maliwanag, Rubio, Tata
Matyas na lubos ang galit sa pangyayari
pinaalala ng senador na magdala ng bodyguard
sabi ni Mando pag labas nalang niya at nginuso
si Puri at kumindat
hindi tumanggap si Mando ng tawag o sulat ni
Dolly
nagpaalam si Puri kay Tata Pastor na manatili
upang alagaan si Mando ngunit tumanggi si

Mando kahit na itoy katibayan ng pagmamahal sa

kanya ni Puri
mag-aral na lang daw siya
may tagapagalaga naman daw siya
nagtampo si Puri
tinanong ni Mando kung dadalaw bukas
Puri: ayaw naman daw ni Mando at mas maganda
naman daw ang nars
Mando: tunay ba akong mahal mo?
Puri: mi alinlangan ka pa ba?
Pakiramdam ni Mando na magaling na siya
nang wala nang dalaw at pinakain na siyay
dumating si Danoy
Danoy
nasa liblib na baryo sa labas ng hacienda
nagmamatyag sa mga pangyayari
sinariwa and dating ugnay ng taong labas
lihim sa lumuwas upang makita si Mando
umalis at babalik sa baryo
maniningil kami ng mga pautang!

Kabanata 66
-

nagkawalaan ang mga maginoo sa Maynila nang

kumalat ang balita sa pagtangka sa buhay ni Mando
Sen. Botin
pumunta sa ibang lupain
tatagal ng ilang buwan
Gob. Doblado
nagbakasyon sa Hong Kong
namatay si Donya Ninay at naiwanan ng salapi
at kalayaan
wala silang anak
hindi na umuwi sa mansyon sa Quezon City
sa bahy na siya sa kasunod na kabisera
tinitirhan ni Tindeng at dalawang bata
nagpaaral kay Tindeng
hindi kasama si tindeng sa HK kundi sina Dolly at
Donya Julia
dating magkasintahan si Donya Julia at Oscar
Doblado; malayong pagkakataon lang itong
pagsasama nila
Pong Tuason
nagtuloy sa HK para pangasiwaan ang pagtatayo
ng isang gusali
nimbitahan sina Dolly at Donya Julia
Hen. Bayoneta

pumunta sa Kabisayaan at Mindanaw

umiwas daw muna sa mainit na klima sa
Maynila
hinahangad alamin ang iba at bagong pangkat
ng kotrabandista
hindi na sila monopolyo
Montero at Son Tua ay hindi makita; kung hinahanap
sa Maynila ay nasa Bagyo daw at pag hinahanap si
Bagyo nasa Maynila daw
dahil sa Kampilan ay lumtaw ang pangkat ng mga
pribilehiyo
bihira ang oras na walang dalaw si Mando
araw-araw ay dinadalaw siya ni Magat at Dr. Sabio
madalas nandoon si Rubio at Tata Pastor
hindi napansin ang kanyang pagdaramdam ng pagalis ni Dolly ng walang paalam
pagdumarating si Puri ay may kislap sa mata ni
Mando at tila wala ng sakit
dinalhan ni Dr. Sabio ng ilang aklat si Mando at si
Adres namay nagdala ng mga magasin
tinanong ni Puri kung gusto ni Mandong basahan
siya ngunit mag-usap nalamang daw sila
Puri: hindi ka ba nagsasawa sakin?
Mando: tawagin mo na kong mahal marami pa
akong ipagtatapat sayo

Kabanata 67
-

nakaupo si Mando sa isang silyang yantok na may

gulong
umupo sa ilalim ng puno sa bangkong kahoy
Mando: pinapanood ang dalawang ibong
naghahabulan sa mga sanga ng punong banaba
Puri: pinapanood ang sinag na ginto ng hapon na
lumlikha ng kariktan kung malusaw at mahalo sa
matingkad na luntian ng masinsing damo
Mando: malapit na maging tulad ng magkasintahang
ibon
Puri: nagsilang sa sinapupunan niya ng isang bagong
katauhang dalisay at kaligayahan ang kanilang pagibig
Sabik na si Puri sa sasabihin ni Mando
Mando: dapat mong malaman kung akong sino
talaga
Puri: si Mando Plaridel lang ang nakikita
Mando: akoy si Andoy, anak ng babaing kapatid ni
Tata Pastor
ginunita ang:

buhay kasama ang mga Montero

lumaki at pinag-aral ni Montero
pagtakas sa Hapones
paglabas sa bundok
pagka-gerilya
pagkakilala kay Tata Matyas
pagtuklas sa kayamanan ni Simoun
unang pagsadya sa Hacienda Montero sa
Gitnang Luzon
ang paglakbay sa ibat- ibang bansa
Puri: bakit mo inilihim ng ganto katagal
Mando:
1. dapat maunang manatiling lihim ang
kasaysayan ko hanggang maisagawa ang
aking misyon
2. inibig na kita sa unang pagkakita ko sayo
nagbabagong loob ka ba?
Puri: si Mandos si Mando at wala nang iba
sinabi ni Mando kay Tata Pastor ang lahat at
pumayag naman ito
inanyayahan sa pagtitipon nina Puri at Pastor si
Sabio, Magat, Andres
Mando
edukasyon, pamamahayag at pagmumulat,
pagsasaliksik ukol sa pagsasaka,
pagtataguyod ng mga luyuning
pangkawanggawa at panlipunan
mi pondo
hindi negosyo
bubuo ng korporasyong mangangasiwa
Andrew Carnegie: magdadala ng hiya ang
mamatay na mayaman
Dr. Sabio: hindi pabrika ng diploma
Natuklasan ang Hacienda Montero at ibang
lupang sakahan at binili ng gobyerno sa mga
dating humahawak noon
Kikilalanin ang karapatan ng gobyerno upang
samsaming ang lupa
ilegal ang pagbili ni Montero ng lupa
maaaring bilhin sa gobyerno
pinaalam sa lahat ang pagpapakasal ni Mando at
Puri
ibinigay ni Mando kay Puri ang agnos ni Maria
Clara

Kabanata 68

nakita ng dalawang batang nangangahoy ang

bangkay ni Kapitan Pugot na nakasabit na patiwarik
sa malabay na sanga ng puno sa pagitan ng
Hacienda Monetero at ng dulong baryo
nangingitim ang mukha, nakadilat ang matang kulay
dugo at kagat ang dila ng mga ngipin sa mga
pangang naninigas
hidi ibinaba
nagbayad din sa wakas
pangulong tudling ng Kampilan: Katulad ni Anteus,
may lihim na kahinaan ang mga ibong mandaragit
Son Tua
hinarang ng isang pangkat ng mga sandatahan
sa dakong liblib na kapatagan sa gitnang Luzon
sa automobil papuntang Maynila galing Bagyo
dinukot at pinalaya ang tsuper
Monetero: inatake ng paralisis, nakaratay ng walang
malaytao, wala nang silbing mabuhay
kausap ang abogado ukol sa mga problema
bumalik na sina Donya Julia, Dolly at Tuason
hacienda Monetero at baryong nakapaligid: ang mga
guwardiya sibil ay masahol pa sa Hapones
nagkaroon ng alitan
nag-gerilya ulit ang mga magsasaka
nagtipon at naghanda para sa paggawa ang mga ito

Kabanata 69
-

inanyayahan sila Mando, Maliwanag at Sabio ng

presidente sa isang komperensya sa palasyo
binansagan silang pasimunong radikal
ambisyosong senador, propesor ng unibersidad,
publisista ng peryodikong iskierdista
nag-usap muna sa telepono at nagpayanam sa
opisina ni Mando
ultimatum daw ang meron ang presidente
lapatan daw ng problema, analysis at maaring
solusyon
ayaw daw ng presidente ng gulo
Maliwanag: nakatalagang tumulong
Talaan ng problema, karaingan at petisyon ng mga
magsasakat manggagawa at pag-aaral ng mabisang
solusyon
Pres: wala sa kamay
school = okay
kalsada = okay
ospital = saka na, maghahanap ng pera

pagbawal ng civilian guard = hindi pwede :

proteksyon
nasalanta ng digmaan: mahirap lutasin ang mga
problema
kung palalampasin pa daw ng administrasyon ay
hindi na masisigurado ang pagtulong sa mga
magsasaka
ang presidente daw ay dapat lumabas sa palasyo at
makita ang mga pangyayari sa mga baryo,
masyadong pinapaligiran ng mga elite
nakagapos daw ang kamay ng presidente sa mga
pressures ng ibat-ibang sectors
ang coup detat ey unang ibinalita ng Kampilan at
huling nalaman ng presidente
ang diktatura ay hindi nararapat kahit pa sa anong
kadahilanan
paris ni Hitler, mag-aalsa ang bayan
pres: pigilan daw ang mga pagsasaka o humanda sa
konsekwensya
ang bayay hindi mapapatay ng mga taksil sa kanya
pres: pipigilan ang writ of habeas corpus
umalis ng tatlo sa palasyo
Mando: kumain muna tayo bago manaog ang utos
ng pagkukulong satin
sa Hacienda Montero ay pupulutong ang mga
magsasakang pawang balisa
pinag-uusapan ang kalagayan, mahahalagang
karanasan sa pakikipagdigma sa Hapones
Rubio: dala ang manggagawang industriyal sa
Maynila at ibang sentro ng populasyon
Hindi nila papayagang maapi ang mga kapatid na
mgasasaka
Dinagsa ang harapan ng hacienda ng mga
magbubukid at taong-baryo
Sinindihan ni Pastor ang isang sulo at ito ang
idinuldol sa tatlong malaking pigurin (Montero,
Doblado, Bayoneta)
Dumating ang dalawang trak na punuan ng mga
sundalo at civilian guard at tangke
Napilitang manlaban ang mga may armas
Wala sa mga kawal ang nagurlisan
Kinabig ang nakataob na bangkay gamit ang
kanyang botas ang ulo upang matihaya si Pastor
Uubusin kayo lahat ng bala!
Walang sumaklolo sa kanila
Inumaga sa pagpapanayam sina Mando, Magat,
Rubio at Danoy
Bago sila maghiwahiwalay ipinahayag ni Mando:

Inubuhos natin ang ating buong kakayahan

at gagawin ang lahat ng magagawa upang ang ating
bansay maging tunay na malayay nagsasarili, at
ang mga mamamayang Pilipinoy siyang maging
tahas na panginoon sa kanilang lupain.
Makatarungang demokrasya; pakakapantay-pantay
sa batas at pagkakataon sa buhay. Ito ang ating
panata at hantungan kasakdalang tayoy magbuwis
ng ating buhay.