YUNIT 6:

PANAHON NG
HIMAGSIKAN
 Hindi naipagkaloob sa mga Pilipino ang
mga hinihinging pagbabago ng mga
Propagandista. Naging bingi ang
pamahalaan, nagpatuloy ang pang-aapi at
pagsasamantala, at naging mahigpit pa sa
mga Pilipino ang pamahalaan at simbahan.
• Matapos madakip si Rizal noong Hulyo 6,
1892, inisip ng mga Pilipino na hindi na nila
makakamit ang hinihinging pagbabago sa
mapayapang paraan.
• Para sa kanila, ang tanging paraan na lamang
upang mabago ang pamumuhay ng mga
Pilipino ay ang pagpapaalis sa mga Espanyol
sa pamamagitan ng rebolusyon.
 Nagbago ang takbo ng panahon sa pagkakatatag ng
Katipunan noong gabi mismo nang mabalitaang ipinatapon
si Rizal sa Dapitan. Si Andres Bonifacio kasama sina
Valentin Diaz, Teodora Plata, Ladislao Diwa, Deodato
Arellano at ilan pang may diwang makabayan ay lihim na
nagpulong noong ika-7 ng Hulyo, 1892 sa isang bahay sa
Azcarraga.
• Itinatag nila ang Kataas-taasang, Kagalang-galangang
Katipunan ng mga Anak ng Bayan (K.K.K.) o mas
kilala sa tawag na Katipunan.
• Pacto de Sangre – ang ritwal na ginagawa sa mga
taong nais na maging kasapi ng Katipunan. Ito ay
ginagawa sa isang lihim na silid na kung tawagin ay
Camara Negra (Dark Chamber). Ito ay nagsisimula
sa isang pagsubok at nagtatapos sa paglagda sa
kasunduan gamit ang sarili nilang dugo.
 LAYUNIN NG KATIPUNAN
1. Politikal - Kasarinlan para sa bayan.
2. Moral - Pagtuturo ng kagandahang-asal sa
pag-iisip at paggawa, pagtatakwil sa mga bulag
na paniniwala.
3. Sibiko - Pagtatanggol sa maralita at mahihina.
 KALAYAAN
Ang opisyal na pahayagan ng
Katipunan.
 Pagkakatuklas ng Katipunan
• Nabunyag ang lihim ng Katipunan ng ibunyag ito ni Teodoro Patiño
sa kanyang kapatid na si Honoria na nagmamadre sa ampunan ng
Mandaluyong. Noong hapong iyon nang Agosto 19, 1896, nabigla si
Honoria at nabalisa. Nakita ng madre superiora ng Ampunan na si
Sor Teresa, si Honoria na umiiyak kaya niya ito kinausap.
Ikinuwento ni Honoria ang lahat ng mga ibinunyag ng kapatid.
Tinawag ni Sor Teresa si Teodoro Patiño at iminungkahi na sabihin
ang lahat ng kaniyang nalalaman ukol sa Katipunan sa pamamagitan
ng pagkumpisal kay Padre Mariano Gil.
• Sa ginawang paghahalughog sa palimbagan ng Diario de Manila,
natuklasan ang mga patalim, resibo at dokumento ng Katipunan.
 Sigaw sa Pugad Lawin
• Pagkatapos mabunyag ang lihim ng Katipunan,
tinipon ni Bonifacio ang mga Katipunero
noong Agosto 23, 1896. Dito napagkasunduan
na simulan agad ang Rebolusyon. Bilang
hudyat ng himagsikan, pinunit nila ang
kanilang mga sedula na naging tanda ng
pagkaalipin ng mga Pilipino at sabay-sabay na
sumigaw ng “Mabuhay ang Pilipinas”.
 NILALAMAN NG PANITIKAN SA PANAHON NG
TAHASANG PAGHIHIMAGSIK

• Pawang pagtuligsa sa pamahalaan at simbahan.

• Pagbibigay-payo sa mga Pilipino upang magkaisa at
maghanda upang matamo ang inaasam na kalayaan.
 TALUKTOK NG TAHASANG
PAGHIHIMAGSIK

Ang kinikilalang taluktok o pinakalider ng

tahasang paghihimagsik ay sina:
Andres Bonifacio
Emilio Jacinto
Apolinario Mabini
ANDRES BONIFACIO
Ipinanganak si Andres Bonifacio
noong Nobyembre 30, 1863 sa Tondo,
Maynila.
Siya ang panganay sa anim na anak ng
mag-asawang Santiago Bonifacio at
Catalina de Castro.
Kilala si Andres Bonifacio bilang Ama ng
Himagsikan at Rebolusyong Pilipino.

Kilala rin natin siya sa kanyang mga alyas

na MayPagasa, Agapito Bagumbayan, at
Supremo.
 Mga Piling Akda ni Bonifacio
Katapusang Hibik ng
Pilipinas - sagot sa
tulang sinulat ni Marcelo
H. Del Pilar.
Pag-ibig sa
Tinubuang Lupa-
tulang nagpapahayag
ng wagas na
pagmamahal sa
sariling bayan.
Huling Paalam – ang kauna-
unahang salin sa tagalog ng Mi
Ultimo Adios ni Rizal.
Ang Dapat
Mabatid ng mga
Tagalog- Ito ay
isang panawagan sa
kanyang mga
kababayan upang
buksan ang isip at
hanapin ang
katwiran.
Dekalogo ng Katipunan-
isinulat ni Andres
Bonifacio upang maging
kautusan ng mga kasapi sa
katipunan ngunit dahil sa
pagbibigay at paggalang
niya kay Jacinto ay itinabi
na niya ang kartilyang ito.
I. Ibigin mo ang Diyos ng buong puso.
II. Laging isaisip na ang tunay na pag-ibig sa
Diyos ay ang pag-ibig sa bayan at sa kapwa
tao.
III. Ikintal mo sa puso na ang tunay na
karangalan at kaligayahan ay natatamo sa
iyong pagkamatay sa pakikilaban sa ngalan
ng iyong bayan.
IV. Ang lahat ng mabubuti mong hangarin ay
makakamtan kung ikaw ay mahinahon,
matiyaga, makatwiran, may pag-asa sa iyong
gawain.
V. Pangalagaang katulad ng iyong karangalan ang
mga kautusan at mga hangarin sa K.K.K.
VI. Katungkulan mong iligtas ang buhay na nasa
panganib sa pagpupumilit na matupad ang isang
marangal na hangarin kahit mapilitang ihandog
mo ang sariling buhay at yaman.
VII. Bayaang ang ating sariling pag-uugali at
pangingilos sa pagtupad ng ating tungkulin ay
maging uliran sa iba.
VIII. Bahaginan mo ng iyong yaman ang bawat
dukha at taong kulangpalad sa loob ng iyong
makakaya.
IX. Ang pagsusumikap at pagpipilit na
kumita ng ikakabuhay ay
nagpapahayag ng tunay na
pagmamahal sa sarili, sa asawa, anak,
kapatid, at kababayan.
X. May parusa sa bawat salarin at
taksil, at gantimpala sa lahat ng
mabuting gawa. Panaligang ang mga
puntahin ng K.K.K. ay kaloob ng
Diyos at ang hangarin hinggil sa iyong
bayan ay hangarin din ng Diyos.
EMILIO JACINTO
Si Emilio Jacinto y Dizon (Disyembre
15, 1875 - Abril 16, 1899), ay
ipinanganak sa Tondo, Maynila.
Dimas-ilaw – sagisag panulat
Pingkian- ginamit na alyas sa kilusan
Kilala siya sa mga aklat-aralin sa
kasaysayan ng Pilipinas bilang Utak ng
Katipunan habang ang ilan ay
nakikipaglaban na dapat siyang
makilala bilang "Utak ng Rebolusyon"
(isang pamagat na ibinigay kay
Apolinario Mabini).
Si Jacinto ay naroon nang maganap ang
makasaysayang Sigaw sa Pugad Lawin na
siyang naghudyat ng pagsisimula ng
rebolusyon kontra Espanya.
Itinuturing ng mga kapwa Katipunero bilang
isang “military genius” si Emilio Jacinto.
Naging kanang kamay siya ni Andres Bonifacio
sa pagpapalakad ng Katipunan.
Hinirang din siyang kalihim at piskal (abogado)
ng Katipunan.
Siya ang naging patnugot ng Kalayaan –
ang opisyal na pahayagan ng Katipunan.
Sa kanyang pagsusulat ay ginamit niya ang
sagisag na Dimas-ilaw.
Namatay si Jacinto sa sakit na malaria
noong Abril 16, 1899 sa edad na 23.
 Mga Piling Akda ni Jacinto
Liwanag at Dilim - isang
koleksyon ng mga sanaysay na
tumatalakay sa mga diwaing
demokratiko’t kontra-kolonyalista
at nagtatanghal sa pilosopiko’t
moral na sandigan ng isang
rebolusyonaryong kapisanan.
Pahayag- ito ay
isang manipesto
humihikayat sa
kanyang mga
kababayan upang
ipaglaban ang
kalayaan.
A La Patria (Sa Bayang
Tinubuan) – tulang nagpapahayag
ng kanyang pag-ibig sa sariling
bayan.
Mga Aral ng Katipunan
ng mga Anak ng Bayan
(Kartilya ng Katipunan) -
ito’y kartilyang naglalaman
ng mga kautusan ng mga
kaanib ng Katipunan.
I. Ang buhay na hindi ginugugol sa isang matayog at banal na layunin
ay punong walang lilim, o kung hindi man ay nakalalasong damo.

II. Ang gawaing magaling na may pagyayabang o may paghahangad

na makasarili ay hindi tunay na kabaitan.

III. Tunay na kabanalan ang pagkakawang-gawa, ang pag-ibig sa

kapuwa at ang pagiging tama sa kilos, gawa, at salita.

IV. Maitim man o maputi ang ang kulay ng balat, lahat ng tao’y
pantay-pantay; mangyayaring ang isa’y hihigitan sa dunong, yaman, sa
ganda; ngunit hindi mahihigitan ang kanyang pagkatao.
V. Mas pinahahalagahan ng taong marangal ang kanyang puri kaysa
pansariling kapakinabangan; sa taong tampalasan, inuuna ang sariling
pakinabang.

VI. Sa taong may hiya, salita’y panunumpa.

VII. Huwag mong sayangin ang panahon; ang yamang nawala ay

maibabalik; ngunit panahong nagdaan na ay di na muling magdaraan.

VIII. Ipagtanggol ang inaapi at labanan ang nang-aapi.

IX. Ang taong matalino’y nag-iingat sa bawat sasabihin; matutong ipaglihim
ang dapat ipaglihim.

X. Sa matinik na daan ng buhay, lalaki ang siyang gabay ng asawa at mga

anak; kung ang umaakay ay tungo sa masama, sa kasamaan din hahantong ang
inaakay.

XI. Huwag mong tingnan ang babae na libangan lamang, kundi isang
katuwang at karamay sa mga kahirapan nitong buhay; gamitin mo nang buong
pagpipitagan ang kanyang (pisikal na) kahinaan, at alalahanin ang iyong inang
pinagmulan at nag-aruga sa iyong kasanggulan.
XII. Ang hindi mo ibig gawin sa iyong asawa, anak, at kapatid ay huwag
mong gagawin sa asawa, anak , at kapatid ng iyong kapuwa.

XIII. Hindi makikita sa pagiging hari ang halaga ng tao, hindi rin sa tangos ng
ilong at puti ng mukha, ni sa pagiging pari na kinatawan ng Diyos, hindi sa
taas ng katayuan sa lipunan; totoong tao at mataas na uri, siyang laking gubat
at walang nababatid kundi sariling wika, yaong may magandang asal, may
isang salita, may dangal at puri, yaong hindi nagpapaapi at hindi nang-aapi;
yaong marunong magmahal at magmalasakit sa bayang kanyang sinilangan.
XIV. Sa paglaganap ng mga aral na ito, maningning na sisikat at
sasabog ang matamis na liwanag ng araw ng kalayaan dito sa abang
kapuluan ng nagkaisang magkakalahi’t magkakapatid, ang mga
ginugol na buhay, pagod, at mga tiniis na kahirapa’y labis nang
matutumbasan. Kapag napag-aralan na ang lahat ng ito at naniwala
siyang kaya nang gawin ang mga magiging tungkulin, maaari nang
punan ang pormularyo ng pagsapi.
Apolinario Mabini
 Siya ay kilala bilang Dakilang
Paralitiko at Utak ng Rebolusyon,
ay pangalawa sa walong anak nina
Inocencio Mabini at Dionisia
Maranan, na ipinanganak noong
Hulyo 23, 1864 sa baryo Talaga,
Tanauan, Batangas.
 Noong siya ay bata pa, nagpakita na siya
ng hindi pangkaraniwang talino at
pagkahilig sa pag-aaral. Sa Maynila noong
1881, nakamit niya ang isang partial
scholarship na nagbigay-daan upang
makapag-aral siya sa Kolehiyo ng San
Juan de Letran.
 Natapos niya ang kanyang Batsilyer
sa Sining noong 1887. Nag-aral din
siya ng abogasya sa Unibersidad ng
Santo Tomas mula 1888 hanggang
1894.
 Noong 1893, isa siya sa mga bumuhay
ng La Liga Filipina na siyang
nagbibigay suporta sa Kilusang Pang-
reporma.
 Noong taong 1896 naman, nagkaroon
siya ng matinding sakit na nagdulot sa
kanya na maging paralitiko
habambuhay.
 Hinuli siya ng mga gwardiya sibil noong Oktubre
10, 1896, dahil sa pagkakaroon niya ng koneksyon
sa mga repormista. Sumailalim siya sa house
arrest sa ospital ng San Juan de Dios at nang
kinalaunan ay pinalaya na rin dahil sa kanyang
kondisyon.
 Mayo 13, 1903 – namatay si Mabini sa sakit na
kolera sa edad na 39.
 Mga Piling Akda ni
Apolinario Mabini
Programa Constitucional de la
Republica Filipina-palatuntunang
pangsaligang batas ng Pilipinas.
El Simil de Alejandro- Ito ay
tumutuligsa sa pamahalaang
Amerikano at nagbibigay-diin sa
karapatang pantao.
El Desarollo y Caida De la
Republica Filipina- naglalaman
ito ng mga paliwanag tungkol sa
pagtaas at pagbagsak ng
Republikang Filipino.
 El Verdadero Decalogo (Ang Tunay na
Dekalogo o Ang Tunay na sampung
utos)- ito ay isang kathang naglalarawan
ng tagapagpalaganap ng pagkamakabayan
o nasyonalismong Pilipino.
 
Jose V. Palma
Si Jose Palma ay isang makata at sundalo na
naging tanyag sa pagsulat niya ng
“Filipinas,” na siyang naging titik sa wikang
Español ng Pambansang Awit.
Noong 1894 ay sumapi siya sa Katipunan, at
noong 1899 ay sumanib sa hukbo laban sa
mga Amerikano na pinamumunuan ni Col.
Rosendo Simon.
 Mga Piling Akda ni
Jose V. Palma
Melancholias( Mga
Panimdim)- pamagat ng aklat
na pinagtipunan ng mga tula.
De Mi Jardin- ito ay isang
tulang nagpapahiwatig ng
pangungulila sa kanyang
minamahal.
Himno Nacional Filipina
(Pambansang Awit ng Pilipinas)
Pinakadakila niyang ambag sa ating
panitikan at nilapatan ito ng musika
ni Julian Felipe.
 MGA KABABAIHANG MIYEMBRO
NG KATIPUNAN
• Gregoria de Jesus – Lakambini ng Katipunan
• Josefa Rizal – Kapatid ni Rizal
• Melchora Aquino (Tandang Sora) – Ina ng Katipunan
• Marina Dizon – Pinsan ni Emilio Jacinto
• Angelica Lopez-Rizal – pamangkin ni Rizal
• Trinidad Tecson – Ina ng Biyak-na-Bato
MARAMING
SALAMAT!