MASTERS OF ARTS IN EDUCATION –FILIPINO

PAMAGAT NG KURSO: PANITIKAN NG PILIPINAS

PAKSA: PANAHON NG HIMAGSIKAN
TAGAPAGLAHAD: HADASSA B. CAMAYA
PROPESOR: CECILIA D. DEL ROSARIO, MA ED.

KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN

Hindi naipagkaloob sa mga Pilipino ang mga hinihinging pagbabago ng mga

Propagandista. Naging bingi ang pamahalaan, nagpatuloy ang pang-aapi at
pagsasamantala at naging mahigpit pa sa mga Pilipino ang pamahalaan at simbahan.
Ang mga mabuting balakin sana ng Inang espanya sa {ilipinas ay nasasalungat pa
rin ng mga prayleng naghahari rito.

Matapos madakip si Rizal noong Hulyo 6, 1892, iniisip ng mga Pilipino na hindi na
nila makakamit ang hinihinging pagbabago sa mapayapang paraan. Para sa kanila,
ang tanging paraan na lamang upang mabago ang pamumuhay ng mga Pilipino ay ang
pagpapaalis ng mga Espanyol sa pamamagitan ng rebolusyon.

Ang Katipunan- Ang pagkakatatag ng Katipunan ay noong Hulyo 7, 1892 itinatag nina
Andres Bonifacio, Valentin Diaz, Teodoro Plata, Ladislao Diwa, Deodato Arellano
sa isang bahay sa Azcarraga.

Layunin ng Katipunan
1. Politikal
2. Moral
3. Sibiko
Mga Kasapi ng Katipunan

1. Katipun- unang antas ng Katipunero. Nagsusuot ng tim na pandong sa mga

pagpupulong na may nakasulat na titik Z,B,L Nangangahulugang Anak ng Bayan
2. Kawal- ikalawang antas ng KatipuneroNagsusuot ng berdeng pandong sa pagpupulong.
3. Bayani- ikatlong antas ng Katipunero- nagsusuot ng pulang pandong sa mga
Pagpupulong. Binubuo ito ng mga pinuno ng Katipunan.
Pacto de Sangre

-Ritwal na ginagawa sa mga taong nais na maging kasapi ng Katipunan.

-ito ay ginagawa sa isang lihim na silid kung tawagin ay Camara Negra

-Ito ay nagsisimula sa isang pagsubok at nagtatapos sa paglagda sa kasunduan

gamit ang sariling dugo.

Kalayaan- Ang opisyal na pahayagan ng Katipunan.

NILALAMAN NG PANITIKAN SA PANAHON NG TAHASANG PAGHIHIMAGSIK

 Pawang pagtuligsa sa pamahalaan at simbahan

 Pagbibigay-payo sa mga Pilipino upang magkaisa at maghanda nang matamo ang
inaasam na kalayaan.
TALUKTOK NG TAHASANG PAGHIHIMAGSIK

Andres Bonifacio

 Siya ay isang tunay na Pilipino na ipinangank noong ika-30 ng Nobyembre ng 1863.

 Isang Pilipinong makabayan at Rebolusyunaryo
 Binansagan siya bilang Ama ng Katipunan. Siya ang nagtatag at lumaon naging
Supremo ng Kilusang Katipunan na ang layunin ay makamtan ang kasarinlan ng
Pilipinas mula sa Espanya at ang nagpasimula ng Himagsikang Pilipino.
 Umanib at lumahok sa kilusang itinatag ni Rizal –ang La Liga Filipina
Mga akda ni Bonifacio
 -Pag-ibig sa Tinubuang Lupa -Ang dapat mabatid ng mga Tagalog

-Katungkulang Gagawin ng mga Anak ng Bayan - Huling Paalam ni Dr. Jose Rizal
-Katapusang Hibik ng Pilipinas

Emilio Jacinto

Ipinanganak si Emilio Jacinto sa Tondo, Maynila at ang mga magulang niya ay sina
Mariano Jacinto at Josefa Dizon. Nag-aral siya sa Colegio de San Juan de Letran,
at lumaon at lumipat sa Unibersidad ng Santo Tomas upang mag-aral ng abogasiya.
Naging kamag-aral niya rito sina Manuel Quezon at Sergio Osmeña. Hindi siya
nakapagtapos sa kolehiyo, at sa gulang na 17, si Emilio Jacinto ang pinakabata sa
lihim na samahan na tinawag na Katipunan. Naging tagapayo siya sa mga usaping
pampiskalya at kalihim ni Andrés Bonifacio. Lumaon ay nakilala siya bilang Utak
ng Katipunan. 

Mga Akda ni Emilio Jacinto

-Pahayag -Ang kasalanan ni Cain

-Pahayag ng Agosto -Ang Liwanag at Dilim

-Mga aral ng katipunan ng mga Anak ng bayan

 Ang kabuhayang hindi ginugugol sa isang dakila at banal na kadahilanan ay

kahoy na walang lilim, kung di man damong makamandag.
 Ang gawang magaling na nagbubuhat sa pagpipita sa sarili, at hindi sa
talagang nasang gumawa ng kagalingan, ay di kabaitan.
 Ang tunay na kabanalan ay ang pagkakawanggawa, ang pag-ibig sa kapwa, at ang
isukat ang bawat kilos, gawa’t pangungusap sa talagang katuwiran.
 Maitim man at maputi ang kulay ng balat, lahat ng tao’y magkakapantay;
mangyayaring ang isa’y higtan sa dunong, sa yaman, sa ganda… ngunit di
mahihigtan sa pagkatao.
 Dangal at hindi ang pagnanasang makasarili ang inuuna ng may dakilang
kalooban; pagnanasang makasarili at hindi dangal ang inuuna ng may hamak na
puso.
 Sa taong walang hiya, ang salita’y panunumpa.
 Huwag mong sayangin ang panahon; ang yamang nawala’y mangyayaring magbalik;
ngunit ang panahong nagdaan na’y di na-magbabalik.
 Ang mga taong matalino ay may pag-iingat sa bawat sasabihin at marunong
maglihim ng dapat ipaglihim.
 Sa daang matinik ng kabuhayan, lalaki ang siyang patnugot ng asawa’t mga
anak; kung ang umaakay ay tungo sa kasamaan, ang patutunguhan ng inaakay ay
kasamaan din.
 Ang babae ay huwag ituring na isang bagay na libangan lamang, kundi isang
katuwang at karamay sa mga kahirapan nitong kabuhayan; gamitan mo ng buong
pagpipitagan ang kanyang kahinaan, at alalahanin ang inang pinagbuhata’t
nag-iwi sa iyong kasanggulan.
 Ang di mo ibig gawin sa asawa mo, anak, at kapatid, ay huwag mong gagawin sa
asawa, anak, at kapatid ng iba.
 Ang kamahalan ng tao’y wala sa pagkahari, wala sa tangos ng ilong at puti ng
mukha, wala sa mataas na kalagayan sa balat ng lupa; wagas at tunay na mahal
na tao kahit laking gubat at walang nabatid kundi ang sariling wika, yaong
may magandang asal, may isang pangungusap, may dangal at puri; yaong di
napaaapi’t di nakikiapi, yaong marunong magdamdam at marunong lumingap sa
bayang tinubuan.
 Pag laganap ng mga aral na ito at maningning na sumikat ang araw ng mahal na
kalayaan dito sa kaaba-abang Sangkapuluan, at sabugan ng matamis niyang
liwanag ang nagkakaisang magkakalahi’t magkakapatid ng ligayang walang
katapusan, ang mga ginugol sa buhay, pagod at mga tiniis na kahirapa’y labis
nang natumbasan.

Pio Valenzuela
 Si Pio Valenzuela ay isang manggagamot at naging mataas na pinunô ng
Katipunan. Bilang pagkilala sa kaniyang kabayanihan, ipinangalan sa kanya ang
isang siyudad sa Metro Manila, ang Lungsod Valenzuela(dating Polo, Bulacan).
Sumapi siyá sa Katipunan noong Hulyo 1892, at halos sanlinggo pa lámang naitatayô
noon ang lihim na kapatirang mapanghimagsik. Mabilis siyáng naging kaibigan ni
Andres Bonifacio. Naging ninong siyá ng anak nina Andres at Gregoria at sa
kaniyang bahay tumuloy ang mag-asawa nang masunog ang kanilang tahanan.
Noong1896, isinugo din siyá sa Dapitan upang kausapin si Jose Rizal at talakayin
ang suporta nitó para sa armadong himagsikan.
Nang natuklasan ng mga Español ang Katipunan, tumakas si Valenzuela sa Balintawak
ngunit sumuko rin upang makamtan ang inaalok na amnestiya ng pamahalaang
kolonyal. Ipinatapón siyá sa España at ipiniit sa Madrid, Malaga, Barcelona, at
sa Africa. Nakulong siyá nang mahigit-kumulang dalawang taón.
Isinilang siyá noong 11 Hulyo 1869 sa Polo, Bulacan sa maykayang pamilya nina
Francisco Valenzuela at Lorenza Alejandrino. Nag-aral siyá sa Colegio de San Juan
de Letran, at nakamit ang lisensiya sa medisina mula sa Unibersidad ng Santo
Tomas noong 1895. Nagkaroon siyá ng pitóng anak sa asawang si Marciana Castro.
Pumanaw siyá noong 6 Abril 1956 sa kaniyang bayang sinilangan. 
Ilang sa mga pahayagan noon ang:
1. Kalayaan- ang pamansag ng Katipunan. Itinatag ito noong 1896. Pinamatnugutan
ito ni PioValenzuela.
2.) Diario de Manila, ang pantulong ng Kalayaan. Natagpuan ng mga kastila ang
limbagan nito kaya’t may katibayan sila sa mga plano ng mga Katipunero.
3.) El Heraldo de la Revolicion. Makalwa sanlinggom kung lumabas ang pahayagang
ito. Limbag ito sa Unang Republika ng Pilipinas noong 1898. Itinaguyod nito ang
kaisipang pampulitika. Nang lumaon, naging Heraldo Filipino ang pangalan nito at
kalaunan ay naging Indice Official at Gaceta de Filipinas. Tumagal ang pahayagang
ito mula ika- 28 ng Detyembre, 1898 hanggang kalagitnaan ng 1899. Layon nitong
pag-alabin ang damdaming makabayan tulad din ng mga naunang pahayagan.
4.) La Independencia. Naging patnugot nito si Antonio Luna. Itinatag ito noong
ika- 3 ng Setyembre, 1898.
5.) La Republika Filipina. Pinamatnugutan at itinatag ni Pedro Paterno noong
1898.
6.) Ang Bayang Kahapis- hapis. Lumabas noong ika-24 ng Agosto, 1899.

7.) Ang Kaibigan ng Bayan. Lumabas noong 1898.

8.) Ang Kalayaan. Tagapamalitang Tagalog at Capampangan, Tarlac, 1899.
Ilan sa mga kababaihang Miyembro ng Katipunan
1. Melchora Aquino- Ina ng Katipunan. Dakilang Babae ng Rebolusyon. Kilala
bilang Tandang Sora
2. Gregoria De jesus- asawaq ni Andres bonifacio, lakambini ng Katipunan at Ina
ng Himagsikan
3. Trinidad Tecson- tinaguriang Ina ng Biak na Bato

Noong ika-19 ng Agosto, 1896, nabunyag kay Padre Mariano Gil sa

pamamagitan ni Teodoro Patiño ang tungkol sa Katipunan. Dahil sa pangyayaring
ito, wala nang iba pang magagawa kundi ang makiaglabanan. Kaya noong ika-23 ng
Agosto, ipinahayag nina Bonifacio ang kanilang layunin sa pakikipaglaban. Kaya
noong ika-23 ng Agosto, ipinahayag nina Bonifacio ang kanilang layunin sa
pakikipaglaban sa Pugad- lawin. Pinunit nila ang kanilang mga sedula at isinigaw
ang “Mabuhay ang Pilipinas!”