HULING PAGSUSULIT SA HIST 1023

Arellano, Arly Mae A. Prop. M. Pascual

BS Architecture 5-1 21 March, 2019

1. Magbigay ng mga kongkretong halimbawa kung paanong ang mga sumusunod ay

nakatulong sa paghubog sa pagkatao ni Rizal:
a. ang kanyang pamilya at bayan ng Calamba
b. ang kanyang mga karanasan bilang mag-aaral sa Binan, Ateneo at U.S.T..

Alam ng nakararami na ang unang nagging guro ni Rizal ay ang kanyang ina na si Teodora Alonzo.
Si Doña Teodora ay nakapag-aral sa Colegio de Sta. Rosa sa Intramuros. Nautiro nya kay Pepe ang
pagmamahal sa karunungan. Isa pa sa mga importanteng personalidad sa buhay ni Pepe na maraming
naambag sa pagkatao nya ay ang kanyang kuya na si Paciano. Ito ang nagturo sa kanya na mahalin ang
inang bayan. Tinulungan nya si Rizal na makarating sa Europa upang mapalawig nya pa ang kanyang
kaalaman sa medisina.
Noong nasa Calamba si Rizal ay binibisita sya ng kanyang 2 tiyo na pinsan ng kanyang ina, sina
Manuel Alberto at Gregorio. Tinuruan si Rizal ng kanyang tiyo Manuel na mahalin at pahalagahan ang
kagandahan ng kalikasan. Tinuro naman sa kanya ng tiyo Gregorio na mahalin ang edukasyon. Iniwanan
nito sa kanya ang payo na “magsikap at ganapin ang mga gawain ng may pag-iingat; aralin maging
mabilis at masinsin; maging malaya sap ag-iisip at gawan ng guhit ang lahat.”
Ayon sa kanyang talaarawan na “Memorias de un estudiante de Manila” na sinulat ni Rizal sa edad
nyang labimpito (17) at dalawampu (20), sya ay nagkaroon nang isang tipikal na kabataan para sa ika-
labingsyam (19th) na siglo. Wala syang pinag-iba sa ibang kabataang lalaki na nakakatanggap ng
pambubugbog, ipinapahayag ang kanyang mga napupusuang dilag, at mahilig maglaro. Ang “Memorias”
ang patunay na hindi imposible na maging katulad ni Rizal.
Ang unang pormal na edukasyon na naranasan ng ating pambansang bayani ay ang kanyang pag-aaral
sa Biñan, sa ilalim ng pagtuturo ni Justiniano Aquino Cruz. Nilarawan naman ni Rizal ang kanyang pag-
aaral sa Ateneo Municipal de Manila bilang “Iyon ang masasayang araw”. Nakamit ni Rizal ang kanyang
Batsilyer sa Artes ditto at dito rin nya nakuha ang gradong sobresaliente sa mga kursong kinuha nya.
Sa Unibersidad ng Santo Tomas tinangka ni Rizal nap ag-aralan ang medisina. Hindi nya nagawang
matapos ang pag-aaral nya dito at kinailangang umalis sa Pilipinas dahil nagiging mainit sya sa mga mata
ng Espanyol dahil sa kanyang mga nakasulat na obra. Dahil roon, itinuloy ni Rizal ang kanyang pag-aaral
sa Unibersidad ng Madrid sa Espanya at naging matagumpay sya sa pagtapos ng kanyang digri sa
medisina.

2. Ano ang Kilusang Propaganda? Gaano katibay ang samahan ng mga Pilipino sa
kilusang ito? Magbigay ng mga kongkretong halimbawa upang patunayan ang
sagot.ñ
 HULING PAGSUSULIT SA HIST 1023

Ang Kilusang Propaganda ay naitatag sa Espanya noong 1872-1892 ng mga Filipinong Ilustrado
sa Europa, kabilang dito sina Jose Rizal, Graciano Lopez Jaena, Marcelo H. del Pilar at ang magkapatid
na Antonio at Juan Luna. Ang mga layunin ng kilusan ay pagkakaroon ng pantay na pagtingin at
karapatan ang mga Español at Filipino, pagkakaroon ng representasyon ng Pilipinas sa kongreso ng
España, sekyularisasyon ng mga parokya, pagbubuo ng sistema ng edukasyon na walang impluwensya ng
mga fraile, pagbuwag sa polo, sapilitang paggawa, at vandala, sapilitang pagbili, at pagkakaroon ng
batayan ng kalayaan sa pagpapahayag.
Naniniwala sila na kayang makamit ang pagbabago sa mapayapang paraan. Ang mapayapang
paraan na ito ay ipinakita nila sa paglabas ng La Solidaridad. Nilalaman nito ang katiwalian sa kolonya ng
Pilipinas. Inilabas nila ang dyaryo sa wikang Español para mamulat ang mga taga-España sa kondisyon
ng Pilipinas.
Hindi naging matagumpay ang mga propagandista dahil hindi dininig ng España ang kanilang
mga daing at dahil sa patuloy nilang paglabas ng dyaryo ay naubusan sila ng pondo. Habang tumatagal
din ay nagkaroon ng „di pagkakaunawaan ang pinuno at mga kasapi ng samahan. Ang pagkabigong ito ng
Kilusang Propaganda ay naging simula para sa Rebolusyon na ihahayag ng mga ilustrado.

3-A. Ang Noli Me Tangere ay nagpapakita ng mga sakit ng lipunan na dapat alayan ng
solusyon. Anu-ano ang mga sakit ng lipunan ayon sa mga sumusunod na tauhan
at institusyon: a.) Crisostomo Ibarra b.) Basilio c.) Donya Victorina d.) Maria
Clara e.) Padre Damaso at Padre Salvi f.) kaparian g.) pamahalaan h.) mga
Pilipino.

Si Crisostomo Ibarra ay kumakatawan sa isang taong naniniwala sa magandang idudulot ng

edukasyon sa ating lipunan. Onti-onting nalalaman ni Ibarra ang hindi makatarungang pagkamatay ng
kanyang ama pero pinili nya ang asal ng isang edukadong mamamayan. Si Basilio at ang kanyang
pamilya ay lumalarawan sa mga pamilyang Pilipino na pinahihirapan ng mga awtoridad.
Ang sinisimbulo ni Doña Victorina ay ang baluktot na pananaw nya sa kanyang pinanggalingan. Para
sa kanya lahat ng local ay mabababang-uri at ang mga banyaga ay ang mga nakatataas. Ito ay ang
tinatawag na “Colonial Mentality”. Si Maria Clara ay sumisimbulo sa kadalisayan at kawalang-malay ng
mga kabataang dalaga noong panahon ng Kastilla. Si Padre Damaso ay ginamit ni Rizal para ipakita ang
control ng España sa Pilipinas at si Padre Salvi naman ay ang kumakatawan sa masamang pagnanasa sa
mga kababaihan. Handa syang gumawa ng masama para sa kanyang ikabubuti.
Ang sakit ng lipunan na maiuugnay sa kaparian ay makikita sa halibawa ng Kabanata 31. Dito
ginagamit ni Padre Damaso ang kanyang sermon upang mamahiya ngunit ginagamit nya ang wikang
Kastila kaya ang mga Pilipinong nakikinig sa kanya ay walang kibot. Sa kabanata 32 makikita natin ang
pag-abuso ng pamahalaan sa kanilang kapangyarihan. Isang halimbawa nito ay ang dilaw na tao sa
sinisimbulo ang mga Kastila at si Elias ay ang mga Pilipino. Ang dilaw na tao ang may hawak ng lubid na
nagpapakita ng kontrol na hawak nya kay Elias at ito rin ang nagging dahilan ng kamatayan ni Elias.
 HULING PAGSUSULIT SA HIST 1023

Ang mga Pilipino ay nakitang naghihilahan pababa upang makakuha ng kapangyarihan para hindi na
maging mababa ang tingin ng mga Kastila sa kanila. Pinapakita rin sa librong ito na mahilig
magpalaganap ng kwentong walang basehan ang mga Pilipino at ang paghuhusga sa kapwa Pilipino.

3-B. Ang El Filibusterismo ay tumutukoy sa posibleng solusyon sa mga sakit ng

lipunan. Paano ipinakilala ni Rizal ang mga ito ayon sa mga sumusunod na
tauhan: a.) Simoun b.) Basilio c.) Kabesang Tales d.) Padre Florentino

Si Simoun ay si Ibarra na nagpakita muli bilang isang alahero. Siya ay nagbabalak ng isang
rebolusyon para makapaghiganti sa mga may sala sa kanya. Nais ni Simoun na hikayatin ang
mamamayang Pilipino sa palihim at tahimik nyang paghahasik ng rebolusyon. Si Basilio ay nagsumikap
sa pag-aaral at milunok ang panlalait ng mga guro at kapwa mag-aaral dahil sa kanyang anyo at
kalagayan sa buhay. Napagtagumpayan nya ang kanyang pageeskwela at nakapanggamot sya agad kahit
hindi pa nya nakukuha ang kanyang diploma na pruweba ng kanyang pagtatapos.
Si Kabesang Tales ay napakasipag sa kanyang pagsasaka kahit pa kabilang na sya sa mga
mayayamang may lupain. Ang tangin hangad lang ng kabesa ay ang karapatan para mapasakanya ang
lupang kanyang sinasaka na inaangkin ng mga fraile. Si Padre Florentino ay isang halimbawa ng tamang
pag-uugali ng mga fraile. Isa sa halimbawa ng kanyang kabaitan ay ang pagtupad nya sa panata ng
kanyang ina kaya sya naging isang fraile at ang pagkupkop nya sa pamangking si Isagani noong maulila
ito sa kanyang mga magulang.

4. Sa iyong pag-aaral ng kursong Buhay, mga Gawa, at Kaisipan Ni Rizal, paano mo

bibigyan ng katuturan ang mga sumusunod:
a. pagkakapantay-pantay ng mga mamamayan
b. tungkulin ng pamahalaan sa mga mamamayan
c. bahaging ginagampanan ng mga mamamayan sa pagbuo ng matiwasay at
maunlad na bayan o bansa.

Para sa pagkakaroon ng matiwasay na lipunan kailangan na ang batas ay hinahatulan parehong

mahirap at mayaman. Wala dapat itong pinipili na estado sapagkat ito ay katarungan na pribelehiyo ng
lahat. Ang mga namumuno ng bansa ay galing rin naman sa mga mamamayan. Kung mag dignidad at
paninindigan ang mamamayang magiging pinuno ay magiging maayos at makatarungan ang ating
lipunan. Ika ng ni Rizal “Mga mamamayan din ang mga bumubuo ng gobyerno at sila ang higit na
nakapag-aral. Ngunit tulad po ng ibang tao, nagkakamali kaya hindi dapat maging bingi sa kuro-kuro ng
iba.”
Ang pamahalaan ang inaasahang magpapatupad ng mga batas na nagpapawalang bisa sa pagiging
mahirap o mayaman ng isang nilalang. Noon pa man ay mayroon na talagang di tamang paggamit ng
 HULING PAGSUSULIT SA HIST 1023

kapangyarihan ng mga namumuno. Ito nga ang dahilan ng pagkamulat ng ating bayani para sa kalayaan
ng bayan. Sa panahon ngayon, ang magagawa nalang natin ay iboto ang mga nararapat sa posisyon at
asahan na gagampanan nila ang kanilang tungkulin bilang tagalingkod ng bayan.
Ang mamayan ang kumakatawan sa ating bayan dahil ito ang mga piraso ng ating lipunan na
maaring makarating sa iba‟t – ibang bahagi ng mundo na kakatawan sa ugali at pamamaraang Pilipino.
Ang bawat Pilipino ay may kakayahan para baguhin ang kahirapang kanyang kinagisnan. Dapat buhayin
natin sa ating mga sarili ang ipinaglaban ni Rizal na kalayaan. Hindi lang dapat natin alam ang mga bagay
bagay kundi dapat gumagawa din tayo ng aksyon para marinig ang atin mga hinaing. Importante ang
pagpapakita ng halaga ng edukasyon sa kabataan dahil ayon nga sa ating pambansag bayani “kabataan
ang pag-asa ng bayan.”
 HULING PAGSUSULIT SA HIST 1023

Mga Sanggunian

Ardenio, R. J., Cuaresma, B., Mendoza, G., & Popes, M. J. (n.d.). Noli Me Tangere Reaction Paper.
Retrieved from academia:
https://www.academia.edu/36195320/Noli_Me_Tangere_Reaction_Paper

Bauer, P. (n.d.). The Social Cancer. Retrieved from britannica: https://www.britannica.com/topic/The-

Social-Cancer

Caybyab, M. J. (2016, June 22). The young Jose Rizal in his diary 'Memorias'. Retrieved from Inquirer.net:
https://newsinfo.inquirer.net/791899/the-young-jose-rizal-in-his-diary-
memorias?utm_expid=.XqNwTug2W6nwDVUSgFJXed.1

Chua, M. C. (2012, December 20). Graciano Lopez Jaena at ang Propaganda Movement. Retrieved from
It's Xiaotime!: https://xiaochua.net/2012/12/20/xiaotime-18-december-2012-graciano-lopez-
jaena-at-ang-propaganda-movement/

Chua, M. C. (2013, June 19). Ang makulay at makasaysayang kabataan ni Jose Rizal. Retrieved from It's
Xiaotime: https://xiaochua.net/2013/06/19/xiao-time-19-june-2013-ang-makulay-at-
makasaysayang-kabataan-ni-jose-rizal/

Escalante, L. (2012, January 14). Edukasyon Ni Jose Rizal. Retrieved from scribd:
https://www.scribd.com/doc/78209377/Edukasyon-Ni-Jose-Rizal

Ileto, A. (1983). Ang Kilusang Propaganda (Huling Hakbang Tungo sa Himagsikan). Aklat Adarna.

Jose Rizal University. (n.d.). In Calamba, Laguna. Retrieved from Jose Rizal.ph:
http://www.joserizal.ph/ec01.html?fbclid=IwAR0HP5N33p5KMxhVLK0OcoRsMrCwThFdAwzzIfft
AzWT3o6NKSAcj_68d5k

LitCharts. (n.d.). Characters. Retrieved from LitCharts: https://www.litcharts.com/lit/noli-me-

tangere/characters/maria-clara

Makabayan Blogger. (2016, May 5). El Filibusterismo. Retrieved from Makabayan Blogger "Walang
Mang-aalipin kung walang paalipin":
https://makabayangblogger.wordpress.com/2016/05/05/first-blog-post/

National Commission for Culture and the Arts - Philippine Cultural Education. (2015). Kilusang
Propaganda. Retrieved from CulturEd Philippines:
https://philippineculturaleducation.com.ph/kilusang-propaganda/

Rizal, J. (1998). El Filibusterismo. Quezon: Adarna House.

Rizal, J. (1998). Noli Me Tangere. Quezon: Adarna House.

Zaide, G. (1983). Jose Rizal: Life, Works, and Writings of a Genius, Writer, Scientist, and National Hero.
Anvil Publishing, Inc.