Univerzitet u Bihau

Tehniki fakultet Biha

Odsjek: Drvno-industrijski

Seminarski rad
TEHNOLOKE KOMPONENTE DIZAJNA
(DIZAJNIRANJE I OBLIKOVANJE PROIZVODA)

PROFESOR: dr. Danijela Domljan

STUDENT:Fahrudin akinovi

ASISTENT: akad.prod.diz. Dejla Rami

Biha, 2014/2015

SADRAJ

BROJ INDEKSA: 795

1.Uvod ..................................................................................................................
3
2. Komponente dizajna..........................................................................................4
2.1.Vrste komponenti dizajna................................................................................
5
2.2.Tehniko funkcionalne komponente................................................................6
2.3.Estetske

komponente

dizajna...........................................................................7
2.4.Ekonomske komponente dizajna...................................................................10
2.5.Ergonomske komponente dizajna..................................................................10
3.Zakljuak..........................................................................................................13
Literatura.............................................................................................................14

1. Uvod

Dizajn je kreativna djelatnost s ciljem uspostave viestrukih kvaliteta predmeta, proizvodnje,

usluga i njihovih sistema tijekom cijelog ivotnog ciklusa. Sredinji je imbenik inovativne
humanizacije tehnologije i bitan imbenik kulturne i gospodarske razmjene. Zadatak dizajna
je istraivanje, otkrivanje i procjenjivanje strukturnih, organizacijskih, funkcionalnih,
ekspresivnih i gospodarskih odnosa u cilju: - jaanja globalne odrivosti i zatite okoline
(globalna etika), - pruanja koristi i slobode pojedincima i cjelokupnoj zajednici, krajnjim
korisnicima, proizvoaima i trinim protagonistima (drutvena etika), - podravanja
kulturne razliitosti usprkos globalizaciji (kulturna etika). Dizajn se bavi proizvodima,
uslugama i sistemima koji su stvoreni pomou alata, organizacije i logike nastale tijekom
industrijalizacije, a ne samo serijskom proizvodnjom. Pridjev industrijski se odnosi na
termin proizvodnja ili na sektor proizvodnje ili na starije znaenje proizvodne aktivnosti.
Prema tome, dizajn je djelatnost koja ukljuuje iroki spektar struka u kojima su sadrani
proizvodi, usluge, vizualne komunikacije, interijeri i arhitektura. Sve djelatnosti, zajedno s
drugim povezanim strukama, djeluju u cilju veeg vrednovanja ivota, odnosno dizajn je
intelektualna djelatnost, a ne samo struka ili poslovna usluga.

2. Komponente dizajna

Komponente dizajna su zapravo mnoge specifinosti koje proimaju proces dizajniranja,

kroz sve njegove faze i aktivnosti u kojima proizvod nastaje. Komponente dizajna imaju
svoj teorijski i praktini aspekt. Komponente ine sutinu dizajna i predstavljaju njegovu
sadrinu u dizajniranju proizvoda. U prenosnom smislu, komponente dizajna su inioci
kvaliteta proizvoda. U praktinom smislu komponente dizajna predstavljaju tokove
aktivnosti procesa dizajniranja. Praktini aspekt komponenti dizajna je vaniji od
teorijskog, jer iz tih aktivnosti nastaje proizvod.
Termin komponenta upuuje na pomisao da se radi o djelu dizajna, te dizajn ne ini
jedna, ve vie komponenti. Ovaj termin ini temelj za sva njegova svojstva i djelovanja,
kako u preduzeu, tako i izvan njega. Iz komponenti proistiu i mnogi uticaji dizajniranja
na poslovanje preduzea, biznis, menadment, kvalitet itd.
Sutinu komponente dizajna treba povezati sa kvalitetom proizvoda. Dizajneri svojim
stvaralatvom, kroz tokove aktivnosti postepeno stvaraju proizvode, materijalizujui svoje
ideje. Ukupan kvalitet ine etiri pojedinana, koji se integriu u ukupan kvalitet. Dakle,
komponente dizajna i kvalitet proizvoda usko su povezani, to je sutinsko obiljeje
stvaralatva i ukupnog djelovanja dizajna.1

2.1.Vrste komponenti dizajna

1 www.komponentedizajna.com
5

Proizvod kao rezultat dizajniranja mora imati etiri pojedinana kvaliteta i to:
-tehniko funkcionalni,
-estetski,
-ekonomski i
-ergonomski.
Svaki kvalitet nastaje kao rezultat aktivnosti dizajnera i saradnika u strunom
timu. Jezgro
iz kojeg nastaje proizvod jeste ideja dizajnera. U sutini, ideja je fundament
budueg
proizvoda, i to je originalnija, i sam proizvod e biti kvalitetniji i atraktivniji od
drugih
proizvoda iste namjene.
Ideja gotov proizvod je relacija koja se mora posmatrati kao sutina komponenti
dizajna.
Ideju u svojoj svesti stvaraju dizajneri zahvaljujui darovitosti, dubini duha,
imaginaciji,
fantaziji, strunosti i iskustvu. Ideja je dragocjena tvorevina i velika vrijednost za
preduzee i potroae. Ideja se rava na etiri grane, rukavca ili kanala. To je
zbog toga to
se buduem proizvodu moraju stvoriti etiri pojedinana kvaliteta. Ta etiri
kvaliteta su u
stvari etiri komponente dizajna koje izviru iz ideje. Kroz takve komponente
dizajna teku
aktivnosti dizajnera i ine sponu izmeu ideje i proizvoda koji nastaje kao
materijalna
kategorija
Komponente dizajna (tehniko-funkcionalne, estetske, ekonomske i ergonomske)
i pojedinani kvaliteti proizvoda medusobno su blisko povezani:
- tehniko-funkcionalne komponente tehniko-funkcionalni kvaliteti;
- estetske komponente estetski kvaliteti;
- ekonomske komponente ekonomski kvaliteti;
- ergonomske komponente ergonomski kvaliteti.

Razdvajanje aktivnosti dizajnera na kanale (rukavce) praktino je nemogue. Definisanje

komponenti kao tokove aktivnosti dizajnera kroz kanale, ima za cilj da objasni kako
6

ideja ima svoja etiri dijela, a proizvod etiri pojedinana kvaliteta. Dakle, komponente
dizajna treba posmatrati kao kanale kroz koje teku aktivnosti dizajnera, odnosno na koje
se rava ideja, i kao misaona kategorija, prevodi u proizvod kao materijalnu kategoriju.2
2.2.Tehniko funkcionalne komponente
Tehniko-funkcionalne komponente dizajna, kroz proces dizajniranja prelaze u tehnikofunkcionalni kvalitet proizvoda. Svaki proizvod mora da funkcionie-radi, odnosno
da proizvodi neko dejstvo: statino (fiksiran na jednom mjestu ill za neki drugi proizvod) ili
dinamino (kada svoje funkcije obavlja u kretanju). Tehniko-funkcionalna komponenta kao
sinonim tehniko-funkcionalnog kvaliteta proizvoda, mora biti tako zastupljena u procesu
dizajniranja da bude saglasan zahtjevima trita.Ovi zahtjevi proistiu iz potrebe ljudi da ih
proizvod zamjeni u nekoj radnji (automobil, strug, kran i si.), da im zatiti ivot i tijelo.
Dizajniranje bilo kog proizvoda mora biti usaglasnosti sa zahtjevima potroaa, koji do dizajna
stizu posredstvom marketinga.Tehnicko-funkcionalni kvalitet proizvoda je prvi nastao, i to
sredinom devetnaestog vijekakada se prelazilo sa zanatske na industrijsku proizvodnju. Pored
toga to proizvodi morajuda funkcioniu, danas su se pojavili novi zahtjevi: estetski,
ekonomski i ergonomski. Stalnirazvoj proizvoda dovodi do kvalitetnijih proizvoda, pa su
proizvodi sve funkcionalniji,odnosno, raste im nivo tehniko-funkcionalnog
kvaliteta.Funkcionalnost je samostalni kvalitet proizvoda i moe se samostalno posmatrati.
Naime, jedan proizvod moze biti izuzetno funkcionalan, ali sa niskim estetskim i ergonomski
mkvalitetima. Pri dizajniranju i danas se akcenat stavlja na funkciju, ali se vodi rauna i otome
da proizvod bude lijep, da je ergonomian, da ima prihvatljivu cijenu itd. Meutim,mnogi
dizajneri jos uvijek pripadaju poznatom pravcu u dizajnu - funkcionalizmu. Takvistvaraoci,
ako ne uspeju da u ukupnom kvalitetu uravnotee navedene komponente, tj.kvalitete, dovode
svoje preduzee u opasnost da tritu prezentira funkcionalne, ali jednolicne
proizvode.Tehniko-funkcionalne komponente u procesu dizajniranja prolaze kroz sljedee
specifi neaktivnosti, kojima se ideja prevodi u proizvod:
-stvaranje ideja,
-kreiranje,
-konstruisanje,
2 Bosilj Vuki, V., Hernaus, T., Kovai, A. (2008), Upravljanje poslovnim procesima:
organizacijski iinformacijski pristup, kolska knjiga, Zagreb

-izbor materijala,
-izrada prototipa proizvoda.3

Ovim se stvara tehniko-funkcionalni kvalitet koji se u upotrebi proizvoda manifestujekroz:

-funkcionisanje proizvoda kako je predvidjeo dizajner i kako oekuje potroa
-bezotkaznost proizvoda,oekivane ekonomske efekte u funkcionisanju,
-minimalnu potronju energije,
-jednostavno i jeftino odravanje,
- dugovijenost proizvoda,
- bezopasnost po zdravlje i ivotovjeka, ekologinost itd.
Najvaniji elementi koji ulaze u tehniko-funkcionalnu komponentu su:
-materijal;
-konstrukcija proizvoda;
-kvalitet izrade u tehnoloskom procesu.
Ovo su tri bitna elementa ukupnog kvaliteta proizvoda, odnosno njegove cijene na tritu.

Slika 1.kvalitet izrade kao element tehniko-funkcionalne komponente

2.3.Estetske komponente dizajna

3 http://novivicevi.com/tehnicko-funkcionalne-komponente/
8

Estetska komponenta preko skupa aktivnosti u procesu dizajniranja prelazi u estetski

kvalitet proizvoda. Potroai trae da proizvod bude prikladne veliine, harmoninog
oblika, obojen u skladu sa stilom ili modom, a esto i oplemenjen najrazliitijim
ornamentima. Ljudi trae na tritu estetian proizvod, tj. imaju izraenu elju za lijepim
proizvodom. Zbog toga, djelovanje dizajna mora biti usmjereno u tom cilju, jer ljepota
uzbuuje ovjeka i duhovno ga uzdie. Bez ljepote, proizvodi bi bili monotoni, grubi i ne
bi privlaili posebnu panju ljudi. Ljepota, veliina, oblik, boje i ornamenati oplemenjuju
proizvod i udahnjuju mu duu. Spoljni izgled proizvoda izaziva panju kod ljudi. Razlog je
jednostavan: spoljni izgled proizvoda je vidljiv i podloan oima. Istraivanja su pokazala
da estetski kvalitet proizvoda kod ljudi izaziva psiholoke procese, koji odreuju nain
njihovog ponaanja pri kupovini. Posebno mjesto zauzima ljepota proizvoda, koja mora
biti presudna pri dizajniranju.

Slika 2.estetski oblikovan radijator

Estetski kvalitet na odluku kupca o kupovini utie zavisno od:

- nivoa obrazovanja i kulture,
- nivoa informisanosti,
- jaine kupovne snage,
- razliitih iskustava u korienju proizvoda,
- razliitog poimanja estetike u svakodnevnom ivotu i dr.
Takoe, kupci razliito reaguju; jedni stavljaju akcenat na veliinu i oblik, drugi na oblik i
boju, trei na boju i ornamente itd. Kriterijumi kupca u ocjeni estetskog kvaliteta proizvoda
odreeni su aktuelnom modom koja je bitan uslov za masovno prihvatanje na tritu. Moda
odreuje pojedincu socijalni sloj kome pripada ili onaj kome tei. Pored mode, savremeni

dizajn mora da pomiri i optimizuje dva interesa:

- zahtjeve kupaca za estetskim kvalitetom proizvoda i
- zahtjeve proizvoaa da estetski kvalitet proizvoda ostvare uz minimalne
trokove.
Pomiriti ova dva zahtjeva je problem koji dizajner mora da rijeava. Aktivnosti dizajnera u
procesu prelaenja estetske komponente u estetski kvalitet su:
- stvaranje ideja,
- kreiranje proizvoda,
- konstruisanje kojim e se stvoriti skladna veliina i harmonian oblik,
- izbor materijala koji ima privlane boje, teksture i dr.
Sam kvalitet na proizvodu se manifestuje:
- harmonijom veliine i oblika,
- kompozicijom boja koja izaziva lijepe emocije,
- ornamentikom koja odgovara obliku i namjeni,
- estetskom usklaenou proizvoda sa drugim predmetima u okolini i dr.
Eksperimentalno je dokazano da ovjek prilikom vizuelne komunikacije sa konkretnim
predmetom, zapaa sljedeim redosledom:
- veliina,
- oblik,
- boja i
- ornament.
Ovo su etiri bitna elementa koji preko estetskog kvaliteta ine dio ukupnog kvaliteta
proizvoda. Da bi proizvod imao ljepotu, odnosno estetski kvalitet, neophodna je harmonija
veliina, oblika, boja i ornamenata.4

4 Bosilj Vuki, V., Hernaus, T., Kovai, A. (2008), Upravljanje poslovnim procesima:
organizacijski iinformacijski pristup, kolska knjiga, Zagreb

10

Slika 3.estetski oblikovana stolica

2.4.Ekonomske komponente dizajna

Ovaj kvalitet proizvoda ogleda se, kako u ekonomskom stanju i poslovanju preduzea,tako i u
ekonomskim interesima potroaa.
U biznisu svi ele profit. Mikro, mezo i makro (zaposleni, preduzee i drava), svi
morajuimati ekonomski interes za proizvodnju. U sreditu tih interesa je proizvod, jer se
njimeostvaruje taj glavni, zajedniki cilj. Proizvod svojim ekonomskim kvalitetom
treba

da:omogui

rast

obima

proizvodnje,

postigne

to bolju

cenu

na

tritu,

minimalizuje

cenuproizvodnje i maksimalizuje profit. U protivnom, njegova proizvodnja

nema smisla.

Ekonomski kvalitet proizvoda, svakako, mora biti potvren i od strane

potroaa. Tajkvalitet
funkcionalnosti,

se

ogleda

u:

dugom

veku

proizvoda,

obezbjeivanju

minimalnojpotronji energije prilikom korienja, jednostavnoj popravci,

lakom i jeftinom servisiranju.

Dug vek trajanja proizvoda, oslobaa kupca este nabavke

proizvoda za istu namenu.Izuzetak su proizvodi vezani za modu.

Proizvod mora da

zadovolji zahteve kupca oekivanom funkcionalnou i minimalnimutrokom energije. To

e

dizajneri

da

postignu

odgovarajuom konstrukcijom

izborommaterijala.

Popravljivost proizvoda podrazumeva lako nalaenje rezervnih delova kao i dazamena

pojedinih delova bude ekonomski prihvatljiva (da se ne deava da esto otkazujuosnovni i
skupi podsklopovi). Obavljanje predvienih popravki treba da je lako, brzo i

uzminimalne

trokove. Proizvod treba da bude raspoloiv za korienje u svakom trenutku. U toku

11

koritenja proizvoda, neophodno je da njegovo servisiranje i odravanje bude, za kupca,

prihvatljivo i sa ekonomske i sa strane komfora. 5

2.5.Ergonomske komponente dizajna

Ergonomija se najjednostavnije moe definisati kao kategorija funkcionalnog i
praktinog.Istovremeno, estetika podrazumjeva kategoriju lijepog.

Veza estetike i

ergonomije objanjava se kroz injenicu da obje naune discipline slue ovjeku sa istim
ciljem. Svrha im je poveanje kvaliteta ivota. Pri projektovanju bilo kog proizvoda
(radne maine, alata,nakita...), posveuje se panja samo jednoj od ovih naunih disciplina,
zanemarujui drugu.Zato se i sreemo sa mnogim proizvodima koji su nadasve
praktini, ali neprikladnog izgleda, odnosno oblika koji odbija. Takoer, ogroman je broj
veoma lijepih proizvoda koji su poprilino nepraktini i neprikladni za upotrebu.

Slika 4.ergonomski nepraktian i neprikladan dizajn6

To i ne bi bio preveliki nedostatak kada ove dvije naune discipline ne bi bilo mogue
uskladiti. Meutim, ne samo da ih je mogue uskladiti, ve se mogu svrstati u zajedniku
kategoriju, kategoriju ugodnosti. Ukoliko se eli postii kvalitetan oblik proizvoda

njihovih komponenti ove naune discipline su nezaobilazne. Ergonomija omoguava

da se kvalitetno radi, povea proizvodnost, smanji broj profesionalnih oboljenja i
unaprijedi efikasnost i sigurnost upotrebe proizvoda. Dizajn nemoe mijenjati ovjeka, ali
putem ergonomije stie

saznanja o injenicama koje su mu potrebne. Upravo

ergonomija omoguava dizajneru da prilagoava ili mijenja proizvod tako da bude u

5 www.wikipedija.com
6 https://www.google.ba/search?q=ergonomski+oblikovan+dizajn
12

najprikladnijoj konfiguraciji za ovjeka. Idealno bi bilo da dizajn nekog proizvoda pone od

ovjeka, ali najee se dogaa suprotno. Ergonomija kao nauka daje principe oblikovanja i
dimenzionisanja proizvoda sa kojima korisnik dolazi u dodir. Ergonomski principi
trebali bi se potovati u svim podrujima ljudske aktivnosti i neaktivnosti: u radnom procesu,
sportu i odmaranju, zdravlju i sigurnosti.
Oprema i radni uvjeti koji se deklariraju kao ergonomini moraju zadovoljavati odreene
norme.Cilj tih normi je poveanje produktivnosti,ouvanje zdravlja, poticanje osobne
motivacije, kreativnosti, postizanje zadovoljstva u radu,smanjenje uestalosti pogreaka.
Poznavanjem ljudskih potreba i ogranienja mogue je proizvod prilagoditi krajnjim
korisnicima. Pri ergonomskom dizajniranju se u obzir uzimaju graa i funkcija
ovjeka.No, potrebno je poznavati i pokrete koje ovjek radi pri izvravanju
svakodnevnihzadataka.Potrebno je znati statike dimenzije tijela, ali i amplitude pokreta u
zglobovima,dohvatno polje i miinu snagu u razliitim poloajima tijela. Naravno,
antropometrijske mjere koje su vane za ergonomiju razliite su za razne vrste
aktivnosti i proizvoda. Izbor ergonomskih antropometrijskih mjerenja ovisi o obliku stroja
i/ili proizvoda, osobi koja e tu raditi ili predmet upotrebljavati, dijelovima tijela koji e
dolaziti u izravan odnos s proizvodom.Potrebno je omoguiti najpogodniji poloaj i kretanje u
nekom prostoru, a za to su vane dimenzije prostora, stroja, pomagala i proizvoda.
Ukoliko se ne obrati pozornost na ergonomsku prikladnost radnog mjesta, kao
posljedica moe se pojavit neugoda i nezadovoljstvo, ali takoer i bolovi u
odreenim dijelovima tijela (npr. rukama ili leima,ovisno o radnom zadatku i mjestu), a u
krajnjim sluajevima mogu se javit i neke kronine bolesti. U zadnje vrijeme u medicini se
sve ee govori o novo definiranim "kompjuterskim"bolestima. Javlja se, na primjer, CTS ili
CarpalTunnel Syndrome (sindrom karpalnog tunela ili tzv. kompjuterska aka) i RSI ili
RepetitiveStress Injuries (povrede izazvane stresom koje izaziva uestalo ponavljanje). Protiv
ovih bolesti i neugodnosti, samo je jedan nain uspjene borbe: ergonomija.

13

Slika 5.ergonomski oblikovan mi

3.Zakljuak

U ovom radu smo govorili o tehnolokim-komponentama dizajna,o njihovoj podjeli,funkciji i

ulozi u dizajniranju proizvoda koji e zadovoljiti sve zahtjeve kupca(potroaa) ali i standarde
koju su pred njih postavljeni. Komponente dizajna su zapravo mnoge specifinosti koje
proimaju proces dizajniranja, kroz sve njegove faze i aktivnosti u kojima proizvod nastaje.
Komponente dizajna imaju svoj teorijski i praktini aspekt. Komponente ine sutinu dizajna i
predstavljaju njegovu sadrinu u dizajniranju proizvoda. U prenosnom smislu, komponente
dizajna su inioci kvaliteta proizvoda.Nekvalitato dizajniran proizvod moe imati lo utjecaj
na zdravlje kupca(potroaa).

14

Literatura:

1. Bosilj Vuki, T., Kovai, A. (2008), Upravljanje poslovnim procesima: organizacijski i

informacijski pristup, kolska knjiga, Zagreb
2. www.komponentedizajna.com
3. http://novivicevi.com/tehnicko-funkcionalne-komponente/
4. Bosilj Vuki, V., Hernaus, T., Kovai, A. (2008), Upravljanje poslovnim procesima:
organizacijski i informacijski pristup, kolska knjiga, Zagreb
5. www.wikipedija.com
6. https://www.google.ba/search?q=ergonomski+oblikovan+dizajn
15