Crna Gora

Vlada Crne Gore

MINISTARSTVO PROSVJETE I NAUKE ZAVOD ZA KOLSTVO

predmetni program

ODABRANA POGLAVLJA FIZIKE

OIP - dopuna maturskog standarda za predmet Fizika
u III i IV razredu gimnazije
SADRAJ

1. NAZIV NASTAVNOG PREDMETA....................................................................................................................... 3

2. ODREENJE PREDMETNOG PROGRAMA ........................................................................................................ 3
3. OPTI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA..................................................................................................... 4
4. SADRAJI I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA.................................................................. 6
5. DIDAKTIKE PREPORUKE ................................................................................................................................ 21
6. STANDARDI ZNANJA.......................................................................................................................................... 25
7. NAINI PROVJERAVANJA I STRUNE OSPOSOBLJENOSTI ...................................................................... 28
8. RESURSI ZA REALIZACIJU ................................................................................................................................ 29
9. PROFIL I STRUNA SPREMA NASTAVNIKA/CA I STRUNIH SARADNIKA/CA .................................... 30

2
1. NAZIV NASTAVNOG PREDMETA

OBAVEZNI IZBORNI PREDMET

NAZIV PREDMETNOG PROGRAMA

ODABRANA POGLAVLJA FIZIKE

2. ODREENJE PREDMETNOG PROGRAMA

a) Poloaj, priroda i namjena predmetnog programa

ODABRANA POGLAVLJA FIZIKE je izborni predmet koji slui kao dopuna do maturskog standarda za predmet Fizika.

Nastava obaveznog izbornog predmeta ODABRANA POGLAVLJA FIZIKE razvija uenike sposobnosti za prouavanje prirodnih
pojava iz podruja fizike, tako da se kroz nastavu ovog predmeta upoznaje i usvaja jezik, kao i metode koje se koriste pri
prouavanju fizikih pojava, upoznaju se glavni koncepti i teorije koje uokviruju naa saznanja o materijalnom svijetu.

Uenik/ca se upoznaje sa uticajem koji otkria u fizici imaju na razvoj tehnologije i opte slike o materijalnom svijetu, saznaje
fizike zakonitosti rada i djelovanja aparata i ureaja na koje svakodnevno nailazi. Nastava fizike zauzima istaknuto mjesto u
viim misaonim procesima, naroito u razumijevanju i procjeni stvarnosti, podstie uenika/cu na istraivanje i objanjavanje
pojava u okolini i daje mu/joj priliku da stekne znanje, razumijevanje, vrijednosti, gledita, zainteresovanost i spretnost, potrebu za
ouvanjem i poboljanjem okoline.

U programu nije primijenjena tradicionalna podjela na mehaniku, toplotu, optiku, itd. Prvo, tradicionalna shema preteno je
deskriptivna i klasifikaciona u okviru nauke fizike, ali ne i u sadrajima razliitih ljudskih djelatnosti koje fizika moe i mora da
tumai. Drugo, spoznavanje fizikih zakonitosti proisteklo je iz potrebe da se opiu i protumae graa i osobine tijela ili, da
kaemo uopteno, osobine materije.

Dalje, smatramo da uenicima/ama koji/e su ve jednom u svom obrazovanju, u toku prva dva, odnosno tri razreda, upoznali/e
fizike fenomene u tradicionalnoj shemi, treba ponuditi produbljivanje znanja pomou drugaijeg pristupa od onoga na koji su
navikli/e. Takav pristup prikladan je zato to omoguava jedinstveno sagledavanje pojava. Najzad, prednost ovakvog pristupa je i
u mogunosti intenzivnog povezivanja sadraja fizike sa sadrajima biologije i hemije, to je posebno vano za obrazovanje
buduih tehnikih, hemijskih, tehnolokih, biohemijskih i medicinskih strunjaka.

3
b) Broj asova po godinama obrazovanja i oblicima nastave

Oblici nastave
Razred Teorijska i drugi oblici nastave za sve uenike/ce u Vjebe i drugi oblici nastave kod kojih se obrazovna grupa
obrazovnoj grupi dijeli na vie manjih grupa

3. ili 4. 85 ili 76 20

Ukupno 85 ili 76 20

S obzirom na prirodu predmeta, njegove sadraje i naine izvoenja nastave koji se zasnivaju na posmatranju, vjebama i
zakljuivanju, to se u ovoj oblasti ne moe potpuno precizno odrediti odnos broja asova.

3. OPTI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA

Izuavanje odabranih poglavlja fizike usmjereno je na ostvarivanje slijedeih optih ciljeva:

usvajanje znanja o:
- fundamentalnim fizikim zakonima i principima koji predstavljaju osnovu savremene fizike slike svijeta,
- najvanijim otkriima u oblasti fizike koja su dovela do znaajnog uticaja na razvoj tehnike, tehnologije i drugih prirodnih
nauka,
- bazinim metodima naunog saznavanja prirode;

sticanje umijea:
- analitikog posmatranja,
- planiranja i realizovanja eksperimenta,
- postavljanja hipoteza i formiranja modela,
- primjene dobijenih znanja iz fizike za objanjavanje raznovrsnih fizikih pojava i osobina supstancija,
- praktinog korienja fizikih znanja;

razvijanje:
- znatielje i interesovanja za nove fizike sadraje,
- intelektualnih i kreativnih sposobnosti u procesu sticanja znanja i umijea iz fizike uz korienje razliitih izvora
informacija,
- umijea kritike procjene ispravnosti informacije iz oblasti prirodnih nauka;
4
 postizanje uvjerenosti o:
- mogunosti saznavanja i shvatanja prirodnih zakona,
- korienju fizikih dostignua za dobro i razvoj ljudske civilizacije,
- neophodnosti saradnje u procesu zajednikog izvravanja poslova,
- potrebi potovanja drugaijeg miljenja pri razmatranju problema sadraja iz prirodnih nauka,
- spremnosti na moralno-etiku ocjenu korienja naunih dostignua,
- osjeaju odgovornosti za zatitu ivotne sredine;

korienje steenih znanja i umijea za rjeavanje praktinih zadataka u svakodnevnom ivotu i za obezbjeivanje
bezbjednosti sopstvenog ivota.

5
4. SADRAJI I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA
TEMA 1: FIZIKE VELIINE I FIZIKI ZAKONI
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- razumije smisao postavljanja
pitanja: ta, kako i zato se
deavaju odreene pojave u
prirodi,
- razumije da se pomou fizikih
veliina i fizikih zakona opisuje
priroda u fizici,
- razumije granice primjene
pojedinih fizikih zakona,
- zna da definie fiziki sistem,
- razlikuje izolovane i neizolovane
fizike sisteme,
- razumije neophodnost uvoenja
apstrakcija i aproksimacija u
fizikom opisivanju prirode,
- zna osnovne teorije u fizici i
granice vaenja,
- primjenjuje steena znanja pri
rjeavanju jednostavnih
kvalitativnih i grafikih zadataka iz
teme FIZIKE VELIINE I FIZIKI
ZAKONI.
6
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e:
- prepoznaju razliite fizike Fizika veliina; fiziki zakon. Fizika.
probleme u prirodi i objanjavaju Matematika.
ih koristei steena znanja iz Hemija.
fizike, Biologija.
- navode primjere fizikih skalarnih
i vektorskih veliina i fizikih
zakona,
- navode primjere zakona koji su
definisani i vae za odreene
uslove: Hukov zakon, zavisnost
elektrinog otpora od
temperatura, Omov zakon itd.,
- na konkretnim primjerima
odreuju koji fiziki sistem je Fiziki sistem; izolovan sistem. Fizika.
izolovan, a koji je neizolovan, Matematika.
- prepoznaju i navode apstrakcije i
aproksimacije u konkretnim
primjerima fizikih pojmova i
zakona: idealni gas, slobodni pad
itd.,
- se upoznaju sa osnovnim
karakteristikama fizikih teorija: Fizika teorija. Fizika.
klasina mehanika, teorija Filozofija.
elektromagnetnog polja, Fizika.
specijalna teorija relativnosti,
kvantna fizika itd.,
- rjeavaju kvalitativne i grafike
zadatke.
TEMA 2: MATERIJA, SUPSTANCIJA I FIZIKO POLJE
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: Uenici/e: Materija (supstancija, fiziko polje); Fizika.

- zna ta je materija, supstancija i - obnavljaju periodni sistem atom; molekul. Hemija.
polje, elemenata,
- razumije estinu strukturu - crtaju potencijalnu krivu i tumae
supstance, fiziki smisao oblika krive,
- zna ta je atom i osnovne
karakteristike atoma (masa,
naelektrisanje, dimenzije, maseni
broj),
- zna ta je molekul,
- tumai interakciju strukturnih
jedinica - potencijalna kriva,
- primjenjuje steena znanja pri - rjeavaju kvalitativne i grafike
rjeavanju jednostavnih zadatke. Fizika.
kvalitativnih i grafikih zadataka iz
teme MATERIJA, SUPSTANCIJA I
FIZIKO POLJE.

7
TEMA 3: OSNOVNE SILE U PRIRODI
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- zna koje su osnovne sile u fizici,
- zna da je gravitaciona sila
univerzalna interakcija svih oblika
materije,
- zna ta je elektrostatika sila,
- zna ta je magnetna sila
naelektrisanja koja se kreu
paralelno
0 (q1v1 )(q 2 v 2 )
Fm =
4 r2
- razumije pojam elektromagmetne
sile,
- analizira odnos gravitacione i
elektrostatike sile,
- analizira odnos elektrostatike i
magnetne sile,
- razumije postojanje nuklearnih
jakih i slabih sila,
- primjenjuje steena znanja pri
rjeavanju jednostavnih
kvantitativnih, kvalitativnih,
grafikih i eksperimentalnih
zadataka iz teme OSNOVNE SILE U
PRIRODI.
8
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e:
- uporeuju izraz za gravitacionu i Gravitaciona sila; elektrostatika sila; Fizika.
elektrostatiku silu na primjeru magnetna sila; elektromagnetna sila; Matematika.
protona i estice, elektrona i nuklearna sila; jaka nuklearna sila;
protona, dva elektrona itd., slaba nuklearna sila.
- uporeuju izraz za magnetnu i
elektrostatiku silu i raunaju
njihov odnos na primjeru protona
i estice kada se kreu
paralelno priblino istim brzinama
, v1 v 2 ,
- analiziraju krivu zavisnosti jake
nuklearne sile od rastojanja
izmeu nukleona,
- pronalaze zanimljivosti i piu
referate, pripremaju predavanja o
ivotu i radu znamenitih naunika
iz ove oblasti i znaajnim
eksperimentima,
- rjeavaju jednostavne
kvantitativne, kvalitativne, grafike Fizika.
i eksperimentalne zadatke.
TEMA 4: ZAKONI ODRANJA
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- razumije smisao i opti oblik
zakona odranja,
- zna zakon odranja energije kod
izolovanih sistema (primjeri iz
mehanike i nuklearne fizike),
- izvodi Bernulijevu jednainu,
- primjenjuje Bernulijevu jednainu u
konkretnim sluajevima
(Torielijeva teorema, Pitoova
cijev, Venturijeva cijev),
- zna zakon odranja impulsa kod
izolovanih sistema (primjeri iz
mehanike i nuklearne fizike),
- zna zakon odranja momenta
impulsa: kretanje Zemlje oko
Sunca,
- primjenjuje steena znanja pri
rjeavanju jednostavnih
kvantitativnih, kvalitativnih,
grafikih i eksperimentalnih
zadataka iz teme ZAKONI ODRANJA.
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e:
- rade jednostavne primjere iz Zakoni odranja; Bernulijeva Fizika.
mehanike i nuklearne fizike iz jednaina (Torielijeva teorema, Geografija.
zakona o odranju energije i Pitoova cijev, Venturijeva cijev);
impulsa, primjeri primjene zakona odranja.
- primjenjuju zakone odranja na
jednostavnim primjerima iz
mehanike i nuklearne fizike,
- rade jednostavne primjere koji
ilustruju primjenu Bernulijeve
jednaine u konkretnim
sluajevima (Torielijeva
teorema, Pitoova cijev,
Venturijeva cijev),
- rjeavaju jednostavne
kvantitativne, kvalitativne, grafike Fizika.
i eksperimentalne zadatke.
9
TEMA 5: INERCIJALNI I NEINERCIJALNI SISTEMI REFERENCIJE
Operativni ciljevi Aktivnosti
Uenik/ca treba da:
- zna pojam inercijalni sistem,
- primjenjuje Galilejev pricip
relativnosti,
- zna pojam neinercijalni sistem,
- razumije neinercijalnost
referentnog sistema koji se kree
pravolinijski konstantnim
ubrzanjem,
- odreuje odgovarajuu inercijalnu
silu,
- razumije neinercijalnost
referentnog sistema pri
ravnomjernom krunom kretanju,
- odreuje centrifugalnu inercijalnu
silu,
- primjenjuje steena znanja pri
rjeavanju jednostavnih
kvalitativnih i grafikih zadataka iz
teme INERCIJALNI I NEINERCIJALNI
SISTEMI REFERENCIJE.
10
Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e:
- pronalaze razliite primjere iz Inercijalni sistem; neinercijalni sistem; Fizika.
svakodnevnog ivota koji inercijalna sila; centrifugalna sila. Matematika.
potvruju postojanje inercijalne Biologija.
sile,
- analiziraju promjene teine u
neinercijalnim sistemima zavisno
od smjera ubrzanja,
- pronalaze razliite primjere iz
svakodnevnog ivota koji
potvruju postojanje
centrifugalne sile,
- proraunom potvruju da je
referentni sistem koji je vezan za
Zemlju priblino inercijalni sistem,
- rjeavaju zadatke u kojima su
dati primjeri neinercijalnih
sistema referencije,
- rjeavaju kvalitativne i grafike
zadatke. Fizika.
TEMA 6: SPECIJALNA TEORIJA RELATIVNOSTI (STR)
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: Uenici/e:

- zna Galilejeve transformacije - primjenjuju Galilejevo pravilo Postulati STR; Lorencove Fizika.
koordinata, sabiranja brzina u konkretnim transformacije; dilatacija vremena; Matematika.
- primjenjuje pravilo sabiranja brzina, zadacima, kontrakcija duine; relativistika masa;
- razumje odnos STR i klasine - izraunavaju koordinate, vrijeme, relativistiki impuls; relativistika
mehanike, duinu i brzinu koristei Lorencove energija.
- zna postulate STR, transformacije u konkretnim
- razumije fizike posljedice postulata zadacima,
STR, - rjeavaju jednostavnije zadatke iz
- razumije Lorencove transformacije, relativistike dinamike,
- razumije relativistiki zakon slaganja - koristei raspoloivu literaturu
brzina, pronalaze zanimljivosti iz teorije
- razumije relativistiki karakter duine relativnosti i radu Alberta Antajna,
i vremena,
- razumije relativistiki karakter mase i
impulsa,
- zna da se ukupna relativistika
energija slobodne estice sastoji od
energije mirovanja i relativistike
kinetike energije,
- analizira relaciju relativistike
energije i impulsa,
- razumije zakon odranja energije u
teoriji relativnosti,
- zna osnovne postavke opte teorije - pronalaze zanimljivosti kao npr:
relativnosti, gravitacioni crveni pomak, Princip ekvivalentnosti; opti princip Fizika.
ponitavanje gravitacije, relativnosti.
zakrivljenost prostora u
gravitacionom polju,
- primjenjuje steena znanja pri - rjeavaju jednostavne
rjeavanju jednostavnih kvantitativne, kvalitativne, grafike i Fizika.
kvantitativnih, kvalitativnih, grafikih i eksperimentalne zadatke.
eksperimentalnih zadataka iz teme
SPECIJALNA TEORIJA
RELATIVNOSTI.

11
TEMA 7: FIZIKA POLJA
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- zna pojam fizikog konstantnog polja,
- zna pojam gravitacionog polja,
- razumije opisivanje polja pomou
jaine i potencijala gravitacionog polja,
- zna pojam elektrostatikog polja,
- razumije jainu i potencijal
elektrostatikog polja,
- zna pojam konstantnog magnetnog
polja,
- razumije pojam jaine magnetnog
polja i magnetne indukcije,
- opisuje magnetno polje pravolinijskog
strujnog provodnika i solenoida,
- razumije pojam promjenljivog polja,
- razumije vezu izmeu promjenljivog
elektrinog i promjenljivog magnetnog
polja,
- zna ta je elektromagnetni talas,
- razumije nastajanje elektromagnetnog
talasa pri ubrzanom kretanju
naelektrisanih estica,
- analizira jednainu elektromagnetnog
talasa:
E (r , t ) = E 0 cos(t kr )
H (r , t ) = H 0 cos(t kr ) ,
- analizira spektar elektromagnetnih
talasa,
- primjenjuje steena znanja pri
rjeavanju jednostavnih kvalitativnih i
grafikih zadataka iz teme FIZIKA
POLJA.
12
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e:
- izvode izraz za jainu i potencijal Fiziko pollje; jaina polja; potencijal Fizika.
gravitacionog i elektrostatikog polja, polja; magnetna indukcija. Matematika.
- rade zadatke koji se odnose na Biologija.
jainu i potencijal polja,
- analiziraju kretanje estice u
homogenom magnetnom polju,
- tumae izraz za Bio-Savarov zakon
0 2I
B=
4 a
- definiu amper koristei izraz za silu
po jedinici duine izmeu dva
pravolinijska strujna provodnika
2I1 I 2
f = ,
a
- crtaju skalu elektromagnetnih talasa i
trae informacije o nainu nastanka i Promjenjljiva elektrina i magnetna polja; Fizika.
detektovanja za sve vrste elektromagnetni talas; jednaina Matematika.
elektromagnetnih talasa, elektromagnetnog talasa; spektar Biologija.
- tumai fiziki smisao veliina u elektromagnetnih talasa.
jednaini talasa ( E0 , H0 ,
= 2 T , k = 2 ),
- rjeavaju kvalitativne i grafike
zadatke. Fizika.
TEMA 8: TALASNA OPTIKA
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- razumije osnovne karakteristike
tumaenja prirode svjetlosti u razvoju
fizike,
- zna mjesto i irinu intervala vidljive
svjetlosti u spektru elektromagnetskih
talasa,
- zna komponente vidljive svjetlosti,
- zna uslove za maksimalno pojaanje i
slabljenje intenziteta svjetlosti u
interferencionoj slici Jangovog
eksperimenta,
- primjenjuje uslove za interferenciju u
jednostavnim zadacima iz razliitih
primjera interferencije svjetlosti
(Njutnovi prstenovi, providni slojevi ...),
- razumije ta su koherentni talasi,
- razumije primjere primjene
interferencije svjetlosti,
- zna pojam difrakcije svjetlosti,
- objanjava difrakciju ravnog
svjetlosnog talasa na jednom otvoru
na beskonanoj udaljenosti od otvora
(Franhoferovska difrakcija),
- razumije difrakciju svjetlosti na
primjeru reetke sa dva (etiri i osam)
otvora,
- razumije difrakciju rendgenskih zraka
na kristalima,
- objanjava (Bregov) uslov za
interferencione maksimume
rendgenskih zraka kao mogunost
odreivanja rastojanja izmeu
kristalnih ravni,
- razumije mo razluivanja mikroskopa.
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e:
- podijeljeni u grupe, objanjavaju Priroda svjetlosti; vidljiva svjetlost u Fizika.
zakone odbijanja i prelamanja elektromagnetskom spektru. Matematika.
svjetlosti koristei Hajgensov princip, Biologija.
- uporeuju talasne duine, frekvencije
i izvore pojedinih komponenti
elektromagnetskog spektra,
- razmatraju pojam interferencije na
primjeru mehanikih talasa, Interferencija svjetlosti; Jangov Fizika.
- analiziraju rezultate Jangovog eksperiment; Njutnovi prstenovi; Matematika.
eksperimenta (uslove za maksimum i koherentnost oscilacija (talasa);
minimum, irinu interferencione interferencija na tankim slojevima.
pruge, raspodjelu intenziteta
svjetlosti u interferencionoj slici),
- prouavaju Njutnove prstenove
(uslove za maksimum i minimum i
mogunost odreivanja talasne
duine svjetlosti za poznati
poluprenik krivine soiva),
- analiziraju interferenciju talasa
odbijenih od providnog
planparalelnog sloja,
- upoznaju se sa pojmom difrakcije
svjetlosti i navode razlike izmeu Franhoferovska difrakcija svjetlosti na Fizika.
prelamanja i difrakcije svjetlosti, jednom otvoru; difrakcija na reetki; Matematika.
- razmatraju difrakciju ravnog difrakcija rendgenskih zraka (kao osnova
svjetlosnog talasa na jednom otvoru moderne kristalografije); difrakciona
na beskonanoj udaljenosti od otvora granica razluivanja optikih
(Franhoferovska difrakcija), instrumenata.
- prouavaju difrakciju svjetlosti na
primjeru reetke sa dva (etiri i
osam) otvora,
- odreuju uslov za interferencione
maksimume na osnovu grafikog
prikaza difrakcije rendgenskih zraka
na kristalima,
- navode mogunosti primjene
difrakcije rendgenskih zraka.
13
 Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- zna ta je polarizacija svjetlosti,
- razumije dvojno prelamanje
svjetlosti,
- objanjava polarizaciju svjetlosti
selektivnom apsorpcijom,
- analizira i primjenjuje Malusov
zakon,
- razumije polarizaciju svjetlosti
odbijanjem,
- primjenjuje Brusterov zakon,
- razumije primjere primjene
polarizacije svjetlosti,
- primjenjuje steena znanja pri
rjeavanju jednostavnih
kvantitativnih, kvalitativnih,
grafikih i eksperimentalnih
zadataka iz teme TALASNA OPTIKA.
14
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Polarizacija svjetlosti (odbijanjem, Fizika.
- posmatraju mehaniki talas na selektivnom apsorpcijom, dvojnim Matematika.
kanapu, prelamanjem); primjene polarizacije Hemija.
- navode razlike izmeu svjetlosti.
longitudinalnih i transferzalnih
talasa,
- na osnovu upoznavanja sa
dvojnim prelamanjem svjetlosti i
Malusovog zakona utvruju da je
svjetlost transferzalni talas,
- upoznaju se sa pojmovima:
talasni vektor, ravan polarizacije,
nepolarizovani i (linearno i
kruno) polarizovani talas,
- rjeavaju jednostavne zadatke
primjenom Malusovog i
Brusterovog zakona,
- upoznaju se sa pojmom optiki
aktivne supstancije i razmatraju
odreivanje koncentracije
rastvora mjerenjem ugla
zakretanja ravni polarizacije,
- rjeavaju jednostavne
kvantitativne, kvalitativne, Fizika.
grafike i eksperimentalne
zadatke.
TEMA 9: MIKROESTICE
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- razumije pojam elementarne estice,
- razumije ta je vrijeme ivota
mikroestice: stabilne i nestabilne (
1 s),
- zna pojmove: atom, molekul, jon,
katjon, anjon, slobodni radikal,
- zna ta je hemijska veza,
- razumije dvojnu prirodu mikroestica,
- usvaja pojam impuls fotona,
- zna izraz za promjenu talasne duine
pri Komptonovom efektu,
- razumije pojam talasa materije,
- usvaja pojam talasna funkcija,
- zna fiziki smisao kvadrata modula
talasne funkcije,
- razumije nain opisivanja estica u
mikro i makro svijetu,
- usvaja pojam kvantovanja fizikih
veliina (kvant dejstva),
- razumije diskretne vrijednosti fizikih
veliina: E , p ,
- zna fiziki smisao kvantnih brojeva kao
primjere kvantovanja fizikih veliina,
- primjenjuje steena znanja pri
rjeavanju jednostavnih kvalitativnih i
grafikih zadataka iz teme
MIKROESTICE.
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e:
- obnavljaju steena znanja o stabilnim Elementarne estice; vrijeme ivota; Fizika.
elementarnim esticama, atom; molekul; jon; katjon; anjon; Hemija.
- nalaze primjere hemijskih veza i slobodni radikal; hemijska veza. Matematika: teorija vjerovatnoe.
posmatraju molekul kao stabilan,
elektrini neutralan sistem atoma,
- analiziraju eksperiment sa
polupropusnom ogledalom iji rezultati Dvojna priroda materije; talasi materije; Fizika.
ukazuju na nedjeljivost fotona i potrebu talasna funkcija; vjerovatnoa nalaenja Matematika.
za uvoenje metoda teorije estice. Hemija.
vjerovatnoe za opis mikroestica,
- analiziraju difrakciju elektrona na
kristalnoj reetki ogledalom iji rezultati
ukazuju na nedjeljivost fotona i potrebu
za uvoenje metoda teorije
vjerovatnoe za opis mikroestica,
- tumae izraz za talasnu funkciju,
- usvajaju pojam vjerovatnoe nalaenja
estice u prostoru,
- saznaju da svjetlost ima dualnu
prirodu,
- upoznaju se sa kvantovanjem
energije na primjeru emisije i Energetski nivoi, osnovno i pobuena Fizika.
apsorpcije elektromagnetnog stanja; apsorpcija i emisija energije; Matematika.
zraenja, kvanti prirataja energije; moment Hemija.
- razmatraju kvantovanje orbitalnog impulsa; sopstveni moment impulsa;
momenta L, njegove projekcije na z- kvantni brojevi; orbitala; Paulijev princip.
osu L z i projekcije na z-osu spina Sz ,
- analiziraju idealizovan primjer -
stacionarna stanja En mikroestice u
potencijalnoj jami sa beskonano
visokim zidovima,
- rjeavaju kvalitativne i grafike
zadatke. Fizika.
Matematika.
Hemija.
15
TEMA 10: POLUPROVODNICI I FIZIKE OSNOVE MIKROELEKTRONIKE
Operativni ciljevi Aktivnosti
Uenik/ca treba da:
- na osnovu zonske teorije razlikuje
poluprovodnike, metale i izolatore,
- zna pojam upljina,
- razumije sopstvenu elektronsku i
upljinsku provodljivost istih
poluprovodnika,
- razlikuje uloge akceptorskih i
donorskih primjesa,
- razumije elektronsku i upljinsku
provodljivost primjesnih
poluprovodnika,
- razumije strukturu PN spoja,
- analizira nepolarisan PN spoj,
- analizira direktno polarisan PN
spoj,
- analizira inverzno polarisan PN
spoj,
- razumije primjene PN spoja
(ispravlja, solarna elija, svijetlea
dioda, detektor jonizujueg
zraenja ...).
16
Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e:
- usvajaju pojmove provodne, isti poluprovodnici; primjesni Fizika.
zabranjene i valentne zone, poluprovodnici; N provodljivost; P Hemija.
- upoznaju se sa pojmom upljina i provodljivost.
navode mehanike analogije
kojima se moe opisati kretanje
upljine,
- razmatraju elektrone i upljine
kao glavne i sporedne nosioce
naelektrisanja u
poluprovodnicima P i N tipa,
* kod nepolarisanog, direktno i
inverzno polarisanog PN spoja: Poluprovodnika dioda; PN spoj Fizika.
- uporeuju struje elektrona kao ukljuen u strujno kolo u provodnom i Matematika.
glavnih nosilaca naelektrisanja iz neprovodnom smjeru.
N u P dio i kao sporednih iz P u
N dio,
- uporeuju struje upljina kao
glavnih nosilaca naelektrisanja iz
P u N dio i kao sporednih iz N u
P dio,
- nabrajaju i upoznaju se sa
razliitim primjenama PN spoja
(ispravlja, solarna elija,
svijetlea dioda, detektor
jonizujueg zraenja ...).
 Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- zna pojmove kolektorsko kolo i
bazno kolo,
- razlikuje PNP i NPN trazistore,
- razumije jednostavne primjene
tranzistora (pojaiva, sklopka),
- razumije ip kao osnovu
minijaturizacije,
- navodi prednosti korienja
elektronske diode i tranzistora u
odnosu na elektronske cijevi,
- razumije uticaj primjene
poluprovodnika u informatikoj
revoluciji,
- primjenjuje steena znanja pri
rjeavanju jednostavnih
kvalitativnih i grafikih zadataka iz
teme POLUPROVODNICI I FIZIKE
OSNOVE MIKROELEKTRONIKE.
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Tranzistor; primjene tranzistora Fizika.
- prouavaju sheme NPN i PNP (pojaalo, sklopka ...). Matematika.
tranzistora, Informatika.
- nabrajaju i upoznaju se sa Biologija.
razliitim primjenama tranzistora
(pojaiva, sklopka ...),
- ponavljaju matematike logike
operacije I, ILI i NE, Fizike osnove mikroelektronike; Informatika.
- crtaju razliita elektronska kola integrisani spojevi-ipovi; Fizika.
(logike spojeve) i sastavljaju informatika revolucija i Istorija.
odgovarajue tablice istinitosti, poluprovodnici.
- uporeuju elektronske cijevi
(diodu i triodu) sa
poluprovodnikom diodom i
tranzistorom,
- upoznaju se sa podacima o
sloenosti integrisanog spoja
(ipa),
- u literaturi pronalaze podatke koji
ilustruju znaaj tranzistora za
nastanak mikroelektronike,
- piu seminarske radove na temu:
poluprovodnici i informatika
revolucija (razvoj kompjutera;
uvanje informacija; poveanje
brzine prenosa i obrade
informacije ...),
- rjeavaju kvalitativne i grafike
zadatke. Fizika.
17
TEMA 11: ELEMENTARNE ESTICE I OSNOVE ASTROFIZIKE
Operativni ciljevi Aktivnosti
Uenik/ca treba da:
- zna klasifikaciju elementarnih estica
(leptoni, hadroni i kvanti polja),
- umije da koristi Tablicu elementarnih
estica,
- zna pojmove: kreacija para i anihilacija
para estice i antiestice,
- razumije pojmove: kvark i gluon,
- razumije prenosioce interakcija u
kvantnom tumaenju jake,
elektromagnetne, slabe i gravitacione
interakcije,
- primjenjuje zakone odranja
(barionskog broja; leptonskog broja;
stranosti) pri rjeavanju jednostavnih
zadataka,
- poznaje osnovne karakteristike
nuklearne evolucije svemira,
- zna Hablov zakon,
- razumije pozadinsko mikrotalasno
zraenje kao dokaz teorije velikog
praska.
18
Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e:
- se upoznaju sa podacima o masi, Klasifikacija elementarnih estica; Fizika.
naelektrisanju i oznaci elementarnih leptoni; hadroni (mezoni i barioni); Hemija.
estica i njihovih antiestica,
- crtaju tablicu elementarnih estica i
kvanti polja interakcije; zakoni Istorija.
antiestica, odranja (barionskog broja;
- piu seminarske radove o leptonskog broja; stranosti).
elementarnim esticama (otkrie;
uzajamno pretvaranje; zakon
odranja barionskog broja; zakon
odranja leptonskog broja; zakon
odranja stranosti ...),
- upoznaju se sa teorijom velikog
praska i nuklearne evolucije svemira, Veliki prasak; dokazi teorije velikog Fizika.
- podijeljeni u grupe pripremaju praska; Hablov zakon. Matematika.
referate o osam epoha evolucije
Hemija.
svemira:
I poetak velikog praska,
II stvaranje materije i antimaterije iz
elektromagnetskog zraenja,
III hlaenje prajuhe kvarkova,
elektrona, fotona ...,
IV stvaranje protona i neutrona,
V anihilacija antielektrona i
elektrona,
VI nastanak jezgara deuterijuma i
helijuma-4,
VII stvaranje atoma vodonika i
helijuma,
VIII epoha zvijezda i galaksija,
- razmatraju dokaze teorije velikog
praska (Hablov zakon, pozadinsko
mikrotalasno zraenje).
 Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
- razumije faze u razvoju zvijezda, - podijeljeni u grupe pripremaju
- razumije osnovne karakteristike seminarske radove o fazama Razvoj zvijezda. Fizika.
svemirskih tijela: bijeli patuljak, razvoja zvijezda, Matematika.
supernova, crna rupa, pulsar, Geografija.

- zna osnovna tijela (i njihove grupe) - se upoznaju sa graom

dananjeg svemira, dananjeg svemira, Otvoreni ili zatvoreni svemir. Fizika.
- razumije pretpostavke o - prouavaju sadanjost i Matematika.
budunosti svemira, budunost Sunca, Filozofija.
- se upoznaju sa razliitim Geografija.
pretpostavkama o budunosti
svemira,
- primjenjuje steena znanja pri - rjeavaju kvalitativne i grafike
rjeavanju jednostavnih zadatke. Fizika.
kvalitativnih i grafikih zadataka iz
teme ELEMENTARNE ESTICE I
OSNOVE ASTROFIZIKE.

Didaktika preporuka:

Za uenike/ce IV razreda preporuujemo da se sadraji teme ELEMENTARNE ESTICE I OSNOVE ASTROFIZIKE realizuju kroz
seminarske radove tokom nastavne godine.

19
TEMA 12: PRAKTIKUM LABORATORIJSKIH VJEBI
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: Uenici/e:

- zna pojam mjerenja fizike
veliine,
- razlikuje sluajne i sistematske
greke,
- odredi apsolutnu i relativnu greku
mjerene veliine,
- zna da odredi relativnu greku
indirektno mjerene fizike veliine,
- zna pravilno da zapie konani
rezultat mjerenja,
- grafiki prikazuje rezultate
mjerenja,
- samostalno radi sedam
laboratorijskih vjebi iz oblasti koje
se izuavaju u ovom izbornom
predmetu i obaveznom predmetu
FIZIKA.
- obnavljaju pojam mjerenja fizike Odreivanje apsolutne i relativne Fizika.
veliine (direktnog i indirektnog), greke; sluajne i sistematske greke Matematika.
- obnavljajuju pojmove apsolutne i mjerenja; obrada rezultata mjerenja.
relativne greke,
- nalaze primjere sluajnih i
sistematskih greaka mjerenja,
- obrauju zadate rezultate
direktnog i indirektnog mjerenja,
- samostalno ili u grupama do 5
uenika/ca kompletno realizuju Laboratorijske vjebe. Fizika.
laboratorijsku vjebu. Matematika.

Didaktike preporuke:
Pod kompletnom realizacijom laboratorisjke vjebe podrazumijeva se: priprema za vjebu, mjerenje, zapisivanje rezultata u
unaprijed pripremljenim tablicama, grafiko prikazivanje i obrada rezultata, zapisivanje i analiza konanih rezultata.
Sadraji teme PRAKTIKUM LABORATORIJSKIH VJEBI mogu se realizovati tokom itave nastavne godine.

20
5. DIDAKTIKE PREPORUKE

Orijentacioni prijedlog za raspodjelu asova ODABRANIH POGLAVLJA FIZIKE po temama dat je u tabeli:

Redni Orijentacioni
broj Naziv teme broj
teme asova
1. FIZIKE VELIINE I FIZIKI ZAKONI 4
2. MATERIJA, SUPSTANCIJA I FIZIKO POLJE 2
3. OSNOVNE SILE U PRIRODI 5
4. ZAKONI ODRANJA 7
5. INERCIJALNI I NEINERCIJALNI SISTEMI REFERENCIJE 6
6. SPECIJALNA TEORIJA RELATIVNOSTI 8
7. FIZIKA POLJA 8
8. TALASNA OPTIKA 15
9. MIKROESTICE 15
10. POLUPROVODNICI I FIZIKE OSNOVE MIKROELEKTRONIKE 6
11. ELEMENTARNE ESTICE I OSNOVE ASTROFIZIKE 9
12. PRAKTIKUM LABORATORIJSKIH VJEBI 21

Sadraji teme PRAKTIKUM LABORATORIJSKIH VJEBI mogu se realizovati tokom itave nastavne godine.

Za uenike/ce IV razreda preporuujemo da se sadraji teme ELEMENTARNE ESTICE I OSNOVE ASTROFIZIKE realizuju kroz
seminarske radove tokom nastavne godine.

Upotreba kompjutera u nastavi odabranih poglavlja fizike je, zavisno od raspoloivih programa i pristupa Internetu, skoro
obavezna kako bi se doprinijelo boljem kvalitetu nastave (simulacija eksperimenta, obrada rezultata mjerenja, modeliranje itd.).

Da bi uspjeno ostvario/la mnogobrojne ciljeve uenja fizike, nastavnik/ca odabranih poglavlja fizike treba da primjenjuje razliite
forme, metode i oblike rada. Nastava odabranih poglavlja fizike, po prirodi svojih sadraja, za realizaciju predvienih ciljeva i
zadataka omoguava i zahtijeva problemski oblik nastave. Optimizacija problemske nastave, kao i ukupnog nastavnog procesa,
moe se postii:
- promjenljivou problemskog usvajanja sadraja (zavisno od konkretnih uslova u obrazovnoj grupi);
- uzimanjem u obzir individualnih karakteristika uenika/ca.

21
Ovo se odnosi na sve oblike uenja iz odabranih poglavlja fizike: usvajanje novih sadraja, izvoenje eksperimentalnih radova,
rjeavanje zadataka na asu ili zadataka za domai rad itd. Na primjer, optimizacija problemske nastave pri demonstraciji fizikih
ogleda moe se ostvariti na pet naina:
- nastavnik/ca koristi demonstracioni ogled kao ilustraciju svojih objanjenja;
- nastavnik/ca izvodi ogled, a uenici/e ili izvode zakljuke iz njega, ili objanjavaju dobijene rezultate;
- uenici/e predviaju rezultate ogleda;
- nastavnik/ca postavlja uenicima/ama problem i predlae im da oni/e samostalno odrede nain eksperimentalnog
rjeavanja (ispitivanja) tog problema;
- uenici/e za domai rad dobijaju zadatak da urade projektovani ogled.
Svaki od navedenih pet naina obezbjeuje visok nivo aktivizacije uenika/ca.

Rjeavanje zadataka iz odabranih poglavlja fizike tretira se kao proces i metoda primjene znanja. Njime se postie:
- konkretizacija i osmiljavanje teorijskih znanja;
- ponavljanje, produbljivanje i utvrivanje znanja;
- korigovanje uenikih znanja i umijea;
- poveano interesovanje za izuavanje fizike i odabranih poglavlja fizike;
- razvijanje logikog miljenja;
- podsticanje uenika/ca na inicijativu;
- da uenik/ca stie samostalnost u radu i upornost u savladavanju tekoa.

Optimalni efekti rjeavanja zadataka u uenju odabranih poglavlja fizike ostvaruju se dobro osmiljenim kombinovanjem primjene:
- kvalitativnih zadataka (zadaci-pitanja);
- kvantitativnih zadataka (raunski zadaci);
- grafikih i
- eksperimentalnih zadataka.

Vjebanje rjeavanja kvantitativnih zadataka je izuzetno vana komponenta uenja odabranih poglavlja fizike. Kako ono za
uenike/ce esto predstavlja vid uenja sa najsloenijim zahtjevima, to je nastavnik/ca obavezan/na da im d odgovarajue
instrukcije, napomene i savjete u vezi sa rjeavanjem zadataka. Napomene treba da obuhvate:
- najee tipove zadataka u datoj temi;
- najee greke i slabosti u znanjima uenika/ca pri rjeavanju zadataka u datoj temi;
- osnovne zakone i formule koje se koriste za rjeavanje zadataka iz ove teme, kao i granice njihove primjene;
- posebne napomene i sugestije;
- primjere za demonstraciju metodike rjeavanja, tj. algoritam za rjeavanje datog tipa zadatka.

Oigledno je da ove napomene treba paljivo osmisliti za svaku temu posebno.

22


Potrebno je paljivo odabrati raunske zadatke koji, ukoliko je mogue, imaju jaku vezu sa realnim situacijama. Njihovom izradom
neophodno je usmjeriti uenike/ce u pravilno korienje do sada usvojenih znanja i vjetina. Takoe je neophodno da uenici/e
pravilno vrednuju dobijeni rezultat, kao i njegov pravilan zapis. Posebno obratiti panju da zadaci idu od najjednostavnijih ka onim
koji zahtjevaju sintezu i analizu steenih znanja.

Za zadovoljavajue i kontrolisano izvoenje eksperimenta, jedno odjeljenje treba da bude podijeljeno u grupe od po najvie 5
uenika/ca, to samim tim znai da je za svaku obrazovnu grupu neophodno nabaviti od pet do est mjernih aparatura.

Nastavniku/ci i ueniku/ci za realizaciju i pripremu za usmeno ispitivanje preporuujemo:

- priprema uenika/ce za usmeni odgovor predstavlja sveobuhvatnu etapu u procesu uenja, u kojem on/a treba da osmisli
sadraj odgovora u cjelini, da izdvoji u njemu glavni dio, osnovu, da shvati vezu izmeu razliitih dijelova, da uredi i uopti svoja
znanja;
- uenik/ca treba da bude pripremljen/a da bi u usmenom odgovoru bio/la u stanju da daje logiki osnovane i iscrpne odgovore
na postavljena pitanja. U tom cilju se preporuuje da se koriste uopteni planovi, kojim se izraavaju zahtjevi za izuavanje
osnovnih elemenata znanja iz oblasti odabranih poglavlja fizike. Ti planovi se nazivaju uoptenim zato to se mogu koristiti ne
samo prilikom izuavanja odabranih poglavlja fizike, ve i drugih nastavnih predmeta iz oblasti prirodnih nauka.

23
Uopteni planovi za izuavanje strukturnih elemenata pojedinih oblika znanja i vjetina (pojava, veliina, zakona, teorija...) dati su
u tabeli koja slijedi.

STRUKTURNI
ZAHTJEV
ELEMENTI
1. Spoljanji nagovjetaji (indikacije) pojave, tj. osobine pojave, po kojima se ona moe primijetiti/prepoznati
2. Uslovi pri kojima se odvija pojava
3. Fizika sutina pojave (objanjenje pojave na osnovu teorije)
FIZIKA 4. Veza date pojave sa drugom
POJAVA 5. Veliine koje opisuju pojavu
6. Primjeri korienja pojave u praksi
7. Naini da se eliminiu tetna djelovanja pojave na ovjeka, tehnike aparate i okolinu
1. Cilj eksperimenta
2. Shema eksperimenta
FIZIKI 3. Uslovi pod kojima se izvodi eksperiment
EKSPERIMENT 4. Tok eksperimenta
5. Rezultati eksperimenta (njegova interpretacija)
1. Naziv veliine i njena oznaka
2. Kakve osobine (karakteristike) tijela ili pojave odreuje data veliina
3. Vrsta veliine (skalarna ili vektorska)
FIZIKA 4. Formula kojom se povezuje sa drugim veliinama (definiciona formula)
VELIINA 5. Definicija veliine
6. Jedinica veliine u SI (naziv jedinice i njena definicija)
7. Nain mjerenja veliine
1. Koje pojave ili veliine povezuje fiziki zakon
2. Usmena formulacija zakona
3. Matematiko izraavanje zakona
4. Nain na koji je bio otkriven fiziki zakon: na osnovu analize eksperimentalnih rezultata ili kao posljedica
FIZIKI ZAKON teorijskih izraunavanja
5. Eksperimentalne injenice na osnovu kojih je bio formulisan fiziki zakon
6. Ogledi koji potvruju ispravnost zakona koji je formulisan kao posljedica teorijskih izraunavanja
7. Primjeri primjene zakona u praksi
8. Granice primjenljivosti zakona

24
 STRUKTURNI
ZAHTJEV
ELEMENTI

1. Eksperimentalne osnove teorije

2. Osnovni pojmovi, pretpostavke, zakoni i principi u teoriji
FIZIKA 3. Osnovne posljedice teorije
TEORIJA 4. Praktine primjene teorije
5. Granice primjene teorije
1. Naziv aparature
2. Shema aparature
APARATURA 3. Princip rada aparature
4. Pravila korienja i primjene aparature
1. Odreivanje najmanjeg podioka i mjernog opsega pribora
2. Odreivanje apsolutne greke mjerenja
FIZIKO 3. Izbor neophodnog pribora i pravilno korienje
MJERENJE 4. Oitavanje i zapisivanje pokazivanja pribora sa uraunavanjem apsolutne greke mjerenja
5. Odreivanje relativne greke mjerenja
* Zahtjevi, prikazani kurzivom, smatraju se obaveznim rezultatom nastave/uenja, tj. predstavljaju minimalne zahtjeve za odgovor
uenika/ca!

6. STANDARDI ZNANJA
TEMA 1 Uenik/ca treba da zna:
- da prepozna pojave u prirodi koristei fizike veliine,
- zato su neke veliine skalarne a druge vektorske,
FIZIKE VELIINE I - primjere fizikih zakona i granice primjenljivosti tih zakona,
FIZIKI ZAKONI - ta ini fiziki sistem,
- zato se uvode aproksimacije i apstrakcije na konkretnim primjerima,
- ta je fizika teorija i koje su osnovne fizike teorije.

TEMA 2 Uenik/ca treba da zna:

- da definie materiju, supstancu i polje,
MATERIJA, - estinu strukturu supstance,
SUPSTANCIJA I - ta je atom i osnovne osobine atoma,
FIZIKO POLJE - ta je molekul,
- da tumai potencijalnu krivu intereakcije molekula (strukturnih jedinica).

25
 TEMA 3 Uenik/ca treba da zna:
- izraz za gravitacionu silu i njene karakteristike,
- izraz za elektrostatiku silu i njene karakteristike,
OSNOVNE SILE - izraz za magnetnu silu i njene karakteristike,
U PRIRODI - ta je elektromagnetna sila,
- ta je nuklearna sila jake interakcije i kako one zavise od rastojanja izmeu nukleona,
- gdje se javljaju nuklearne sile slabe interakcije.

TEMA 4 Uenik/ca treba da zna:

- smisao zakona odranja,
- zakon o odranju energije kod izolovanih sistema,
- primjenjuje zakon o odranju energije rjeavajui zadatke iz mehannike i nuklearne fizike,
ZAKONI ODRANJA
- zakon o odranju impulsa,
- primjenjuje zakon o odranju impulsa rjeavajui zadatke iz mehannike i nuklearne fizike,
- zakon o odranju momenta impulsa.

TEMA 5 Uenik/ca treba da zna:

- ta je inercijalni sistem referencije,
- Galilejev princip relativnosti,
INERCIJALNI I
- ta je neinercijalni sistem referencije,
NEINERCIJALNI
- emu je jednaka sila inercije,
SISTEMI
- da navede primjere koji potvruju postojanje sila inercije,
REFERENCIJE
- emu je jednaka centrifugalna sila i u kakvim neinercijalnim sistemima se ona javlja,
- da navede primjere koji potvruju postojanje centripetalne sile.

TEMA 6 Uenik/ca treba da zna:

- da primjeni Galilejevo pravilo sabiranja brzina rjeavajui zadatke,
- da primjeni Lorencove transformacije pri rjeavanju zadataka,
- da objasni pojam dilatacije vremena,
SPECIJALNA - da objasni pojam kontrakcije duine,
TEORIJA - izraz za relativistiku masu,
RELATIVNOSTI - izraz za relativistiki impuls,
- da tumai formulu za ukupnu energiju,
- analizira zakon o odranju enerije u teoriji relativnosti,
- princip ekvivalentnosti i opti princip relativnosti.

26
 TEMA 7 Uenik/ca treba da zna:
- izraz za jainu gravitacionog i elektrostatikog polja,
- da izvede izraz za potencijal gravitacionog i elektrostatikog polja,
- da objasni kretanje estice u homogenom magnetnom polju,
- tumai izraz za Bio-Savarov zakon,
- definiciju ampera koristei izraz za silu izmeu dva pravolinijska strujna provodnika,
FIZIKA POLJA
- vezu izmeu promjenljivog elektrinog i promjenljivog magnetnog polja,
- ta je elekrtomagnetni talas,
- da objasni kako nastaje elektromagnetni talas,
- da tumai jednainu elektromagnetnog talasa,
- da tumai spektar elektromagnetnih talasa.

TEMA 8 Uenik/ca treba da zna:

- zakon odbijanja i prelamanja talasa,
- pojam interferencije mehanikih talasa,
- da analizira rezultate Jungovog eksperimenta,
- pojam difrakcije i navodi razliku izmeu difrakcije i prelamanja svjetlosti,
- da razmatra difrakciju ravnog svjetlosnog talasa na jednom otvoru i na reetki sa dva ili osam otvora,
TALASNA OPTIKA
- da navede mogunosti primjene difrakcije rendgenskih zraka,
- razliku izmeu transvezalnih i longitudinalnih talasa,
- ta je polarizacija svjetlosti,
- Malusov zakon,
- Brusterov zakon.

TEMA 9 Uenik/ca treba da zna:

- da je molekul stabilan, elektrini neutralan sistem atoma,
- da analizira primjere dvojne prirode mikroestica,
- da tumai izraz za talasnu funkciju,
- pojam vjerovatnoe nalaenja estice u prirodi,
MIKROESTICE
- da svjetlost ima dualnu prirodu,
- pojam kvantovanja energije i orbitalnog momenta,
- kvantne brojeve,
- da tumai stacionarna stanja mikroestica u potencijalnoj jami.

27
 TEMA 10 Uenik/ca treba da zna:
- pojam valentne, zabranjene i provodne zone,
POLUPROVODNICI I - da definie sopstvenu provodljivost i promjesnu provodljivost poluprovodnika,
FIZIKE OSNOVE - da tumai PN spoj,
MIKRO- - kad PN spoj radi u propisnom a kad u nepropusnom reimu,
ELEKTRONIKE - da tumai PNP i NPN spoj,
- primjenu dioda i tranzistora.

TEMA 11 Uenik/ca treba da zna:

- klasifikaciju elementarnih estica,
- umije da koristi tablicu elementarnih estica,
- pojmove korelacije para i anihilacije para estice i antiestice,
- primjenjuje zakone odranja (barionskog broja; leptonskog broja; stranosti) pri rjeavanju
ELEMENTARNE
jednostavnih zadataka,
ESTICE I OSNOVE
ASTROFIZIKE
- osnovne karakteristike nuklearne evolucije svemira,
- Hablov zakon,
- ta dokazuje postojanje pozadinskog zraenja i kakvo je to zraenje,
- zna faze u razvoju zvijezda,
- ta su: bijeli patuljak, supernove, crna rupa, pulsar.

TEMA 12 Uenik/ca treba da zna:

- pojam mjerenja,
- da razlikuje sistematske i sluajne greke,
PRAKTIKUM - odredi apsolutnu i relativnu greku mjerene veliine,
LABORATORIJSKIH - da odredi relativnu greku indirektno mjerenih veliina,
VJEBI - da pravilno zapie konaan rezultat mjerenja,
- da grafiki prikazuje rezultate mjerenja,
- da samostalno uradi sedam laboratorijskih vjebi.

7. NAINI PROVJERAVANJA I STRUNE OSPOSOBLJENOSTI

Provjeravanje znanja iz predmetnog programa ODABRANA POGLAVLJA FIZIKE vri se pomou usmenih ispitivanja, testova,
seminarskih radova i provjera eksperimentalnih vjetina. Pri kraju svake teme (od navedenih 12) korisno je korienjem testa
provjeriti znanja uenika/ca.

28
8. RESURSI ZA REALIZACIJU
8.1. Materijalni uslovi, standardi i normativi
Za izvoenje nastave ODABRANIH POGLAVLJA FIZIKE kola treba da ima specijalizovani kabinet sa odgovarajuom opremom, kao i
odgovarajuu kompjutersku uionicu za odreeni fond asova.

Potrebno je u svakoj koli oformiti strunu biblioteku za svaki razred u okviru koje bi se nalazila literatura za nastavu ODABRANIH
POGLAVLJA FIZIKE, kao i zbirke zadataka za maturskih ispita i takmienja.

Za realizaciju nastave ODABRANIH POGLAVLJA FIZIKE neophodno je obezbijediti uslove za realizaciju odabranih laboratorijskih vjebi
iz teme 11. Struni aktiv kole, u skladu sa uslovima, vri izbor laboratorijskih vjebi.

8.2. Okvirni spisak literature i drugih izvora

1. Adami, K., Herak, J.: FIZIKA (Struktura, stanja i svojstva tvari), kolska knjiga, Zagreb, 1987.
2. Bek, B., Markovi, B., Toma, L.: Fizika 2 (Elektricitet, optika, fizika atoma) za srednje kole, kolska knjiga, Zagreb,
1977.
3. Cindro, N., Coli, P.: Fizika 1 (atomi i molekuli, zakoni ouvanja, energija, relativnost, svemir), kolska knjiga, Zagreb,
1987.
4. Cindro, N., Coli, P.: Fizika 2 (titranje, kvanti, struktura tvari, atomska jezgra), kolska knjiga, Zagreb, 1987.
5. orevi, M., Dananovi, R., Tahirovi, H.: Fizika (udbenik za I razred srednjeg usmjerenog obrazovanja),
Svjetlost, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Sarajevo, 1987.
6. orevi, M., Misita R., Tahirovi, H.: Fizika (udbenik za II razred srednjeg usmjerenog obrazovanja), Svjetlost,
Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Sarajevo, 1987.
7. Hribar, M., Kocjani, S., Likar, A., Oblak, S., Pajk, B., Petruna, V., Razpet, N., Roblek B., Tomai, F., Trampu, M.:
Mehanika in toplota (fizika za 1. in 2. letnik srednjih ol), Modrijan, Ljubljana, 2001.
8. Hribar, M., Kocjani, S., Likar, A., Oblak, S., Pajk, B., Petruna, V., Razpet, N., Roblek B., Tomai, F., Trampu, M.:
Elektrika, svetloba in snov (fizika za 3. in 4. letnik srednjih ol), Modrijan, Ljubljana, 2001.
9. Kladnik, R.: Fizika za srednjeolce 1 (Gibanje, sila, snov), DZS, Ljubljana, 1996.
10. Kladnik, R.: Fizika za srednjeolce 2 (Energija, toplota, zvok, svetloba), DZS, Ljubljana, 1997.
11. Kladnik, R.: Fizika za srednjeolce 3 (Svet elektronov in atomov), DZS, Ljubljana, 1997.
12. Kladnik, R.: Fizika za srednjeolce +1 (Pot k maturi), DZS, Ljubljana, 1996.
13. Lindner, H.: Das Bild der modernen Physik, Urania-Verlag, Berlin,1975.
14. Paar, V.: Fizika (udbenik za 1. razred gimnazije), kolska knjiga, Zagreb, 2004.
15. Paar, V., ips, V.: Fizika (udbenik za 2. razred gimnazije), kolska knjiga, Zagreb, 2004.
16. Paar, V.: Fizika (udbenik za 3. razred gimnazije), kolska knjiga, Zagreb, 2005.
17. Paar, V.: Fizika (udbenik za 4. razred gimnazije), kolska knjiga, Zagreb, 2004.
18. Physical Science Study Committee, Physics, Educational Services Incorporated, USA, 1960.
29
 19. Raspopovi, M., Kapor, D., krinjar, M.: Fizika (za 4. razred gimnazije), Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1998.
20. Sliko, J., Trapari, O.: Fizika (udbenik za 1. razred srednje kole), Svjetlost, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Sarajevo, 1990.
21. Sliko, J., Trapari, O.: Fizika (udbenik za 2. razred srednje kole), Svjetlost, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Sarajevo, 1990.
22. Swartz, C., Goldfarb, T.: A search for order in the physical universe, Freeman and Company, San Francisco, 1974.
23. Verni, E., Lii, B., indler, G.: Fizika 1 (Mehanika i toplota) za srednje kole, kolska knjiga, Zagreb, 1977.
24. : ( . . . .
), , , 2003.
25. : , , , 1979.
26. , : ( 11 ),
, , 1989.
27. : , , , 2003.
28. Adamovi, O., Gaji, B., Drndarevi, S., Kalezi, S., Rak L.: EKSPERIMENTALNE VEBE IZ FIZIKE (za studente
mehanike, hemije, biologije i molekularne biologije), Graevinska knjiga, Beograd, 1987.
29. Jankovi, D., Janji, J., Pavlov, M.: PRAKTIKUM EKSPERIMENTALNIH VEBI IZ FIZIKE (I i II deo), Univerzitet u
Novom Sadu, Novi Sad, 1971.
30. Kresti, S.: ZBIRKA LABORATORIJSKIH VEBI IZ FIZIKE (za srednje kole), Zavod za izdavanje udbenika SR
Srbije, Beograd, 1969.
31. Physical Science Study Committee, LABORATORY GUIDE FOR PHYSICS, Educational Services Incorporated, USA,
1960.
32. Rak, L., Backovi, S., Marinkovi, N.: FIZIKA TEHNIKOG EKSPERIMENTA (za III razred srednjeg obrazovanja i
vaspitanja), Nauna knjiga, Beograd, 1979.
33. Richardson, J., Cahoon, G.: METHODS AND MATERIALS FOR TEACHING GENERAL AND PHYSICAL SCIENCE,
McGraw-Hill Book Company, Inc., New York, 1951.
34. Simonovi, J., Koledin, D.: PRAKTIKUM IZ BIOFIZIKE, Medicinska knjiga, Beograd-Zagreb, 1984.
35. Verni, E., Mikulii, B.: VJEBE IZ FIZIKE (prirunik za laboratorijski rad uenika srednjih kola), kolska knjiga,
Zagreb, 2004.
36. Vukevi, L., Burzan, D.: LABORATORIJSKE VJEBE IZ FIZIKE (za III i IV razred usmjerenog srednjeg
obrazovanja), Republiki zavod za unapreivanja kolstva, Titograd, 1981.
37. Winterhalter, D., Sliepevi, A., Kuntari, A., Kempni, K.: VJEBE IZ FIZIKE (za studente medicinskog, veterinarskog i
farmaceutsko-biokemijskog fakulteta), kolska knjiga, Zagreb, 1987.

9. PROFIL I STRUNA SPREMA NASTAVNIKA/CA I STRUNIH SARADNIKA/CA

Nastavnik/ca je osposobljen/a da predaje obavezni izborni predmet ODABRANA POGLAVLJA FIZIKE u optoj gimnaziji ukoliko je
zavrio/la studije fizike. Laborant/laborantkinja mora imati zavrenu najmanje srednju strunu kolu ili gimnaziju.

30
Predmetni program ODABRANA POGLAVLJA FIZIKE, OIP za III i IV razred gimnazije, izradila je komisija u sljedeem sastavu:

dr arko Kovaevi, predsjednik

Radovan Ognjanovi, lan
Tatijana arapi, lan

31