Udhzues pr Anglishten e thjesht (qart)

PRMBAJTJA
Udhzues pr Anglishten e thjesht...............................................................................................1
Kapitulli 1 - Hyrje.................................................................................................................4
Prapavija..................................................................................................................................4
Pr far sht ky udhzues...............................................................................................4
Pse t hartohet thjesht?......................................................................................................4
Precedenti i Commonwealth-it...........................................................................................4
far sht hartimi i thjesht n Anglisht?........................................................................5
SI T HARTOHET THJESHT ...........................................................................................5
Aftsit, shprehit dhe vendosmrit ................................................................................5
Teknikat e hartimit t thjesht...........................................................................................5
PARIMET E PRGJITHSHME T HARTIMIT OSE "LIGJI I NGATRRUAR"...........6
Prapavija..............................................................................................................................6
Kur t prdoret ky stil.........................................................................................................6
Roli i hartuesit ...................................................................................................................6
Kapitulli 2 planifikimi i hartimit .....................................................................................8
PR FAR SHT KY KAPITULL..................................................................................8
DOBIT E PLANIFIKIMIT..................................................................................................8
Planifikimi m i mir rezulton n projekt ligj - ligj m t mir .......................................8
Shmanguni "rregullimeve t prkohshme".......................................................................8
Koncentrohuni n substanc n vend t forms ...............................................................9
Terminologjia e "rregullimit t imt" dhe mnyrat pr t prezantuar informatat............9
Prmirsoni t kuptuarit tuaj pr qllimet e instruktorit tuaj...........................................9
KRIJIMI I NJ PLANI T MIR.........................................................................................9
Identifikimi i qllimeve......................................................................................................9
Zvogloni numrin dhe ndrlikueshmrin e koncepteve .................................................9
Koncentrohuni n parimet e rndsishme.......................................................................10
Sigurohuni q instruktori juaj t kuptoj planin................................................................10
Shnoni gjrat t cilat nuk do ti prfshini n projekt ligj - ligj ......................................10
NDIHMA PR T PLANIFIKUAR ..................................................................................10
Hyrje .................................................................................................................................10
Tabelat ..............................................................................................................................10
Shnimet n format normal t tekstit..............................................................................10
Diagramet..........................................................................................................................11
Tabela e bardh...............................................................................................................11
KSHILLIMET ...................................................................................................................11
Kapitulli 3 Gjuha: shprehi pr t shkruar mir............................................................12
KUSH JAN LEXUESIT TON?......................................................................................12
FJALIT ...............................................................................................................................12
Fjali mir t formuara.......................................................................................................12
Nse ...ather (pastaj)...................................................................................................13
Fjali t shkurtra.................................................................................................................14
Prdorni definicione.........................................................................................................15
FJALT ................................................................................................................................15
Fjal t shkurtra................................................................................................................15
Akronimet.........................................................................................................................15
Zhargonet dhe termet teknike ..........................................................................................16

Kapitulli 4 Gjuha: t ju shmangemi praktikave tradicionale......................................17

FJALT DHE FRAZAT......................................................................................................17
Listat e fjalve tradicionale dhe ekuivalent t thjesht ..................................................17
"dhe/ose": pse nuk duhet t prdoret?.............................................................................17
" fardo qoft q sht n kundrshtim me prmbajtjen "........................................17
"thirrja pr tu marr n pyetje"........................................................................................17
"Rastet".............................................................................................................................17
"shkelja ose dshtimi pr t vepruar n prputhshmri".................................................18
"ai, ajo", "kush" dhe "at"................................................................................................18
Numrat rendor (1-ri, 2-ti, etj)...........................................................................................18
"Periudha".........................................................................................................................18
Pronorja ............................................................................................................................19
Premrat (at, atyre, ata, etj)............................................................................................19
"Dispozitat e .....................................................................................................................................................................................................19
"do t", "duhet" dhe "sht"............................................................................................19
"shtje e ktij Akti" dhe "shtje e ktij seksioni".......................................................20
"Ku", "nse dhe "kur"....................................................................................................20
STRUKTURA E FJALIS ..................................................................................................20
Mosha 65 kufizim pr emrime.......................................................................................20
Referencat mbshtetse n dispozitat e ndrlidhura .....................................................20
"organi, etj pr t cilin aplikohet ky seksion".................................................................21
Klasat.................................................................................................................................21
Mbiemrat e dyfisht ........................................................................................................21
Emrat e dyfisht................................................................................................................22
Foljet e dyfishta................................................................................................................22
Pjesorja dhe fjalit lidhore...............................................................................................22
Proporcioni........................................................................................................................22
Prsritjet e panevojshme - negativat..............................................................................23
Prsritjet e panevojshme fjalit emrore....................................................................23
Kapitulli 5 Ndihma pr t kuptuar ................................................................................24
STRUKTURA ......................................................................................................................24
Radhitja e dispozitave.......................................................................................................24
Amendamentet e kategorizuara ......................................................................................24
Specifikimi i tems...........................................................................................................24
Shmanguni pjesve me tekst t ndar (thyer).................................................................25
Kufizimin e numrit t nnseksioneve n seksion ...........................................................25
Titujt e nnseksionit.........................................................................................................25
Paragrafimi........................................................................................................................26
Tabelat...............................................................................................................................27
"dhe" ose "ose" n fund t paragrafve, etj.....................................................................28
FAQOSJA DHE DIZAJNI I DOKUMENTIT ...................................................................28
LLOGARITJET DHE PROCEDURAT .............................................................................28
Formula algjebrike miqsore pr prdoruesit .................................................................28
Llogaritjet n hapa ...........................................................................................................29
Procedurat n hapa ...........................................................................................................29
DEFINICIONET...................................................................................................................30
Ku t vendosen.................................................................................................................30
Shtylla drejtuese................................................................................................................30
Identifikimi i termeve t definuar....................................................................................30
Titujt e seksionit: "Definicionet" ose "Interpretimi"?....................................................31
Definicionet brenda fjalis...............................................................................................31
Definicionet referuese .....................................................................................................31
NDIHMA PR LEXUESHMRI........................................................................................31
Fjalit kundrinore.............................................................................................................31
Hartat dhe prmbledhjet ...................................................................................................32

Shembujt ..........................................................................................................................32
Grafikt..............................................................................................................................32
Shnimet............................................................................................................................33
Titujt e seksionit n format pyetsor .............................................................................33
Udhzuesit e lexuesve.....................................................................................................33
Treguesit (indekset) alfabetik..........................................................................................33
Shtojca 1 shembuj t tabelave planifikuese ..................................................................34
Shtojca 2 shembuj t diagrameve planifikuese .............................................................35
Diagrami 1.........................................................................................................................35
Diagrami 2.........................................................................................................................36
Diagrami 3.........................................................................................................................37
Shtojca 3 Fjalt dhe frazat..............................................................................................38

Kapitulli 1 Hyrje
Prapavija
Pr far sht ky udhzues

Ky udhzues nuk sht n trsi pr hartimin. Tema mbulon nj fush shum t gjer
dhe tashm ka libra dhe kurse pr kt shtje. Kjo ka t bj me vetm nj aspekt t hartimit :
ti bjm hartimet m t lehta pr tu kuptuar.
1.

Ky udhzues nuk merret me shtjen e formatit ose me metodat e numrimit. Q t

dyja kto shtje jan ende duke u shqyrtuar nga kjo Zyre.
2.

Nuk merret as me praktikat tradicionale t cilat kjo zyre tashm i ka braktisur q disa
vite, p.sh: shprehjet "seksioni 5 i ktij Akti", "nnseksioni (3) i ktij seksioni", etj; ose kushtet;
ose shprehjet sikur "m par", "m posht", etj. Kto jan larguar nga libri yn i statuti shum
vite m par.
3.

Pse t hartohet n mnyr t thjesht?

Detyra jon e par sht t hartojm ligje q bjn t gjitha gjrat t cilat i dshirojn
instruktort e politiks dhe nuk bjm asgj tjetr. Kjo do t thot se ligjet duhet t jen precize
prve ather kur ne me qllim prdorim deklaratat si "parimet e prgjithshme " (shih m
tutje).
4.

Ne gjithashtu kemi nj detyr shum t rndsishme pr t br krejt ka sht e

mundur pr ti br ligjet t lehta pr tu kuptuar. Nse ligjet jan t vshtira pr tu kuptuar ato
shpijn n shpenzime administrative dhe ligjore, mosprfillje t ligjit dhe kritika pr Zyrn
ton. Prdoruesit e ligjeve tona po bhen gjithnj e m shum t padurueshm me
ndrlikueshmrin e tyre. Pr m tepr, nse ne vendosim vshtirsi t panevojshme n rrug
pr lexuesit ton ne ju bjm atyre nj panjerzi t madhe. Prfundimisht, sht vshtir t
kemi krenari n punn ton nse shum njerz nuk mund ta kuptojn.
5.

Politika t ndrlikuara, munges kohe, ndryshime t politikave dhe faktor t tjer

gjithmon do ta bjn m t vshtir pr neve q t hartojm ligje t thjeshta. Megjithat, ne
zakonisht mund t bjm shum pr t zvogluar ndrlikimet e tyre dhe gjithmon mund ti
shmangemi krijimit t vshtirsive t panevojshme t shkaktuara nga shprehi t kqija t
hartimit.
6.

Precedentt e Commonwealth-it

Australia ka trashguar stilin tradicional t hartimit i prdorur n Mbretrin e Bashkuar

n shekullin e 19-t. Ka shum shembuj t shkrimit t keq shkrimit t gjat, fjalive t
formuara keq, fjal dhe fraza arkaike si dhe nj varg t fjalve t panevojshme. N vitet 1960
dhe 1970 Commonwealth-i i shtoj kto gabime duke vendosur m shum theks n precizitet
sesa n thjeshtsi. Q nga viti 1986 kjo Zyre sht larguar nga stili tradicional. Ne shikojm pr
mnyrat sesi ti bjm ligjet m t lehta pr tu kuptuar dhe tiu ikim traditave pr shkrim t keq
q kemi pasur n t kaluarn. N kt Zyre aftsia pr t hartuar thjesht tani konsiderohet si
njra nga kualitetet esenciale t nj hartuesi t mir.
7.

Prapavija historike do t thot se duhet t prdorni maturin tuaj me precedentt nga

Aktet e Commonwealth it. Q nga viti 1986 ka pasur shum zhvillimet por kan ndodhur n
faza dhe m shum n disa Akte se n disa tjera.
8.

Kur t prdorni nj precedent ju duhet t jeni t vetdijshm pr faktin se mund t mos prdorni
t gjitha teknikat e prmendura n kt Udhzues. Edhe nse i prdor ju ndoshta do t jeni n
gjendje ti prmirsoni m tutje. Ne gjithmon duhet t jemi t hapur pr t prmirsuar stili
ton.
ka sht hartimi i n Anglishten t thjesht?
Shprehja "Anglishte e thjesht" sht miratuar nga Lvizje n SHBA, Britani t
Madhe, Kanada dhe Australi. N Kanada i quajn "gjuh e thjesht" pr shkak se ligjet e tyre
jan dygjuhshe. Ka qasje t ndryshme por qllimi sht i njjt: t thjeshtohen t gjitha
shkrimet zyrtare duke larguar paqartsit dhe ndrlikimet e panevojshm.
10.

Politika e Zyrs sht t hartojm n nj Anglishte t thjesht por t bjm edhe m

shum se kaq. Ka t bj me zhvillimin e tr artit t brjes s ligjit sa m t leht pr tu
kuptuar. Sidoqoft, pr tiu ikur ngatrrimeve sht e prshtatshme q ta quajm kt politik
si hartim i "Anglishtes s thjesht".
11.

SI T HARTOJM THJESHT
Aftsit, shprehit dhe vendosmria
Pr t hartuar thjesht ju nevojiten aftsi, shprehi t drejta dhe shum vendosmri.
Politikat e ndrlikuara, mungesa e kohs dhe nevoja pr precizitet konspirojn kundr juve.
Nse dshironi t keni sukses ju duhet:
12.

T dini si t hartoni thjesht.

T kultivoni shprehi t mira n t gjitha shkrimet tuaja jo vetm n projekt ligje ligje.

Gjithmon mundohuni t hartoni thjesht edhe ather kur vshtirsit e prmendura

m lart jan duke punuar kundr juve.

Gjithmon pyeteni veten si do t ju duket kjo lexuesve t mi?.

Gjithmon kujtoni q lexuesit tuaj nuk i din proceset e tuaja t mendimit. Hartimi i
juaj sht i leht pr tu kuptuar pr shkak se ju e keni shkruar por mund t jet nj
mister i plot pr dikn tjetr.

Teknikat e hartimit t thjesht

Rregulla m e rndsishme e hartimit t thjesht sht se nuk ka asnj rregull absolute,
kshtu q ky udhzues prdor fjaln "teknik". Ju duhet ti dini t gjitha teknikat por ju do t
vlersoni se ciln ta prdorni n secilin rast. Nse i prdorni ato n mnyr shum t ashpr ju
mund ti bni hartimet tuaja m pak t kuptueshme.
13.

14.

Teknikat mund t ndahen n 4 klasa t gjra:

Planifikimi i duhur i hartimit tuaj. Kjo shtje sht shqyrtuar n kapitullin 2.

 Zhvillimi i shprehive t mira pr t shkruar duke ndjekur rregullat q jan krijuar nga
shkrimtar t mir pr t gjitha dokumenteve duke prfshir literaturn, librat shkollor dhe
udhzuesit teknike. Kjo shtje sht shqyrtuar n kapitullin 3.

Shmangja e shprehive t t shkruarit keq duke refuzuar format tradicionale t shprehjes

ligjore q jan pa nevoj t paqarta ose t lodhshme. Kjo shtje sht shqyrtuar n
kapitullin 4.
Prdorimi i ndihms s ndryshme pr t kuptuar tekstin. Ato nuk bazohen n gjuhn por n
mnyrn sesi i paraqitni materialet tuaja p.sh. grafikt, shembujt, dizajni i dokumentit etj.
Kto jan shqyrtuar n kapitullin 5.

PARIMET E PRGJITHSHME OSE "LIGJI I NGATRRUAR"

Prapavija
Ky sht stili i cili prdoret kur ju qllimisht e deklaroni ligjin n parimet e
prgjithshme dhe detale ua leni gjykatave q ti plotsojn, me legjislacion t deleguar ose n
disa mnyra t tjera. Ka nj prparsi t madhe: sht shum i leht pr tu lexuar dhe qllimi i
prgjithshm i ligjit sht i leht pr tu kuptuar. Por ka nj jo leverdi t madhe: domethnia e
sakt sht e pasigurt.
15.

Hartuesit e trajnuar n vende me ligje t prbashkta tradicionalisht i kan ikur ktij

stili n parim duke pretenduar se prdoruesit e ligjit nuk e plqejn (ose nuk do t ju plqente
po t dini pr t). Megjithat, nse e prdorni kt stil n mnyr t duhur mund t jet nj
teknik pr t thjeshtuar ligjin.
16.

Kur t prdoret ky stil

Momenti m i dallueshme pr t konsideruar prdorimin e ktij stili sht kur ju duhet
t mbuloni nj spektr t gjer t alternativave t momentit ose kur instruktori juaj nuk sht i
sigurt n mbulimin e secils alternativ t mundshme, por ka mundsi q nuk i mbulon t gjitha
dhe ather projekt ligj - ligji i juaj do t jet shum m i thjesht.
17.

Sidoqoft, instruktort e politiks duhet t vendosin nse ju duhet t prdorni formn e

thjesht ose at t hollsishm. Ata duhet t peshojn rezultatet politike dhe praktike pr t
pasur nj ligj q mund t mos mbuloj disa nga alternativat.
18.

Roli i hartuesit
Ju duhet t jeni n vzhgim pr rastet ku ky stil mund t prdoret pr shkak se ju n nj
mas m t madhe pr dallim nga instruktori juaj keni ekspertizn pr ti njohur. Ather
sqarojani opsionet instruktorit tuaj dhe vendosni pr t.
19.

20.

Para se t prdorni kt stil n dispozit ndjekin kto parime:

tregoni instruktorit sesa ka gjas t jet e ndrlikuar forma e hollsishme dhe

mnyrn sesi ju mund ta hartoni n nj form m t thjesht.

Tregojuni atyre pr hapsirat e paqartsive me formn e thjeshtuar.

Sigurohuni q ata t kuptojn n trsi efektin e mundshm t paqartsis.

Diskutoni me ata shkalln e prgjithsis q do t prdoret. Ka nj varg t madh t

niveleve t prgjithsis. Pr shembull e tr dispozita e detyrimit n Aktin e Vlersimit t
Takss mbi t Hyrat mund t zvoglohet n 2 nnseksione por rezultati do t ishte nj
paqartsi e tmerrshme pr efektin e tyre.
Diskutoni me ata nse detalet duhet t regjistrohen nga ana e legjislacionit t deleguar
ose vendimet administrative apo nse dispozita duhet t lihet pr interpretim t
gjykatave.
Sido t jet prkujtojani atyre q mbshtetja vetm n gjykata mund t jet e
papranueshme n disa raste. Pr shembull, njerzit nuk duhet t shkojn n gjykat pr t
kuptuar t drejtat e tyre pensionale.
Shembull seksioni 69 Aktit t Vlersimit t Tatimit n t Hyra, lejon zbritje pr shpenzimet n lidhje me
menaxhimin ose administrimin e shtjeve t tatimit n t hyra t tatimpaguesve "
seksioni 25 i Aktit prdor shprehjen "t hyrat bruto" (pa definicion) seksioni 52 i
Aktit t Praktiks Tregtare 1974 thot:
"Korporata nuk do t ... angazhohet n veprim q sht orientues ose zhgnjyes ...".

Kapitulli 2 Planifikimi i hartimit PR FAR SHT KY KAPITULL

Pjesa m e madhe e ktij udhzuesi koncentrohet n mnyrat sesi t paraqiten idet sa
m qart n hartimin e projekt ligjit - ligjit. Ky kapitull shqyrton n mnyr t barabart temat e
rndsishme n planifikimin e projektit t hartimit para se t fillohet me hartimin e projekt ligjit.
21.

Idet n kt kapitull jan vetm sugjerime. Nse ju keni nj qasje tjetr q funksionon
m mir pr juve ather qndroni me t.
22.

PRPARSIT E PLANIFIKIMIT
Planifikimi m i mir rezulton me projekt ligj m t mir

Ka nj lidhje t afrt n mes t qartsis s mendimit q merret me dizajnimin e

skems s legjislacionit dhe qartsin e tekstit q personifikon at. Nj skem t menduar
mir, qart dhe thjesht sht shum m leht pr ta vn n nj tekst mir t aranzhuar.
Gjithashtu koncepte t qarta dhe t thjeshta sht leht t prdoren sesa ato t pasakta ose
ngatrruar. Ju mund t bni shum m shum n fazn e hershme t procesit t hartimit pr ti
ikur ndrlikimit q mund t lind m von.
23.

Hartimi sht sikur dizajnimi dhe ndrtimi i makins. Po ashtu si sht e dizajnuar
makina pr t kryer nj funksion t posam nj Akt gjithashtu sht dizajnuar pr t kryer nj
funksion t posam. Pr shembull nj Akt mund t dizajnohet pr t rregulluar shitjen e
mallrave t rrezikshme; pr t krijuar t holla; ose pr t mbrojtur ambientin.
24.

Nj makin e ndrtuar pa ndonj plan nuk sht shpesh e suksesshme. N mnyr t

ngjashme nj projekt ligj i prgatitur pa planifikim paraprak mund t jet m i ndrlikuar dhe
m pak i qart sesa projekt ligji q prgatitet me plan t hollsishm. Duke krijuar nj plan t
hollsishm para fillimit t hartimi ju duhet t przgjedhin strukturn hartuese,
terminologjin dhe qasjen q m s miri i prshtatet funksionimit t hartimit.
25.

Shmanguni "rregullimeve t prkohshme"

Nse ju bni ndryshime fundamentale n dizajnin e makins gjat ndrtimit ju me

siguri do t hasni n probleme serioze. Ndoshta do t ju duhet t zgjidhni n mes t asaj q t
filloni prap (dhe t humbni koh) ose t prfundoni me nj makin t dizajnuar dobt.
Imagjinoni si do t ndjeheshit nse do t ishit gati pr t prfunduar ndrtimin e makins q
punon me benzin dhe n momentin e fundit ju thon se makina duhet t jet n gjendje t
punoj edhe me rrym.
26.

Ju mund t keni probleme serioze nse filloni t prgatitni nj hartim pa pasur marrveshje
paraprake me instruktorin n qllimet themelore dhe pjes kritike t krijimit t projekt ligjit. Pr
shembull nse keni prgatitur nj projekt ligj t hollsishm pr t rregulluar pagesn e dividendve
nga ana e kompanive do t jet shum e vshtir t ket efekt n politikn e vendosjes n minutn e
fundit q rregullat duhet t aplikohen "n mnyr t njjt" pr shprndarjen nga mirbesimi
(trusti). Sa m shum q projekt ligji prgatitet me instruktorin tuaj para hartimit sht shum
m e mundshme q ata t mos krkojn ndryshime fundamentale n nj faz m t avancuar t
hartimit.
27.

Koncentrohuni n substancn n vend t forms

28.
Nse ju filloni t hartoni para se t bni planin ju rrezikoni q t padrejtsisht t far
nevojitet hartimi. Pikat hartuese mund t shkpusin edhe instruktorin tuaj nga punt e
rndsishme q m par t merret parasysh e pastaj t vendosen t gjitha shtjes e politiks.
Terminologjia e "rregullimit t imt" dhe mnyrat pr t paraqitur informatn

Diskutimi i planit me instruktorin tuaj do t ishte ndihmuese pr t testuar

prshtatshmrin e termeve q ju do ti prdorni n projekt ligj. Nse nj term shkakton
keqkuptime gjat diskutimit mundohuni t zgjidhni nj tjetr.
29.

Gjat planifikimit t hartimit ju keni nj mnyr tjetr pr t regjistruar rregullat (p.sh.

tabela dhe diagrame). Ju keni leverdi shtes pr t marr komentet nga instruktori juaj lidhur
me qartsin (ose prndryshe) e nj mnyre t posame t paraqitjes s informatave.
30.

Prmirsoni t kuptuarit tuaj pr qllimet e instruktorit tuaj

N nj plan ju mund t shkruani n mnyr m pak teknike sesa n hartim (p.sh. pa qen
i detyruar t shnosh nnseksionet, paragraft etj). Gjithashtu ju mund t vendosni nj sqarim
shtes n plan q normalisht nuk do t prfshihej n projekt ligj (p.sh. sqarime t shtjeve q
jan shqyrtuar n Aktet si Akti i Interpretimit, Akti i Krimeve etj). Si rezultat a gjas q
instruktori yn do t kuptoj m mir efektin e planin dhe ju do t kuptoni m mir at se far
krkon instruktori juaj.
31.

KRIJIMI I NJ PLANI T MIR

Identifikoni qllimet

32.
Planifikimi sht nj ndihm e madhe nse ju mund t krijoni qllime dhe parime n
fazn e hershme. Kto mund t prdoren pastaj si standard pr testimin e rregullave m t
hollsishme q nevojiten pr t arritur qllimet.
Zvogloni numrin dhe ndrlikimet e konceptit

Idet e ndrlikuar qojn n projekt ligj t ndrlikuar. Projekt ligji juaj do t jet m i
thjesht (dhe me siguri m i shkurt) nse plani juaj bazohet n nj numr t vogl t pjesve
(koncepteve) q nevojiten pr t prmbushur funksionimin e projekt ligjit. Nj pjes e
rndsishme e procesit t planifikimit sht t punohet drejt identifikimit t ktij minimumi
ideal.
33.

Koncepti duhet t fitoj vendin e vet. Identifikoni rolin e nj koncepti t

posam para se t pranoni q t prfshihet n projekt ligj.
34.

Shikoni ndryshimet n temn e njjt. Pr shembull, juve mund t ju krkohet q t

themeloni sistemin e rregulloreve, vendimeve ministrore dhe urdhrave ministror, t gjitha kto
pr qllim t identifikimit t importeve t ndaluara. Para se t filloni dizajnimin e ktyre 3
sistemeve gjeni nse sistemet e vetme do t arrinin qllimet e instruktorit tuaj.
35.

Koncentrohuni n parime t rndsishme

Disa shtje jan aq fundamentale sa q do ndryshim i vonuar do t shkaktoj probleme

serioze n hartim. shtjet e tjera nuk kan aq shum ndikim n strukturat e prgjithshme dhe
konceptet e projekt ligjit. Mos humbni shum nga koha e planifikuar m hert duke tentuar t
vendosni detale e imta t shtjes t cilat nuk ndikojn n struktur ose parimet kryesore t
hartimit.
36.

Sigurohuni q instruktori juaj e kupton planin

Njri nga funksionet m t rndsishme t planit sht t vendosen shtje t

rndsishme t politiks para se t filloni hartimin. Pr kt arsye sht e rndsishme q
instruktort tuaj t jen t prfshir n formulimin e planit dhe n kuptimin e plot t tij.
37.

Sa m shum q i ndihmoni instruktort tuaj pr t kuptuar planin ka shum m pak

gjasa q ata t krkojn ndryshime fundamentale pasi q ju t filloni hartimin. Mos u knaqni
vetm me deklarimin e rregullave. Vazhdoni t sqaroni dhe theksoni efektet e tyre gj q do
t ishte e dukshme pr juve por jo aq e dukshme pr instruktorin tuaj. Shembujt jan
ndihmues pr t br kt.
38.

Bjeni plani leht t kuptueshm dhe t leht pr t drejtuar (p.sh. duke prfshir
referenca dhe tabelat e prmbajtjes). Sa m e leht q sht pr instruktorin tuaj ta prdor aq
m shum ka gjas q ata ta lexojn dhe ta kuptojn. Prpjekje e veant q beht pr t
krijuar nj plan miqsor pr prdoruesit sht praktik e mir pr ta br projekt ligjin m
miqsor pr prdoruesit.
39.

Shnoni gjrat t cilat nuk do ti prfshini n projekt ligj

Koh pas kohe gjat fazs s planifikimit ju do t pajtoheni me instruktorin tuaj q

shtje t posame nuk do t prfshihen n projekt ligj p.sh. pr shkak se ato do t rregullohet n
mnyr administrative ose me rregullore. Shnoni ato marrveshje n plan q t mos keni nevoj
t rihapni diskutimin m von kur ato t harrohen. Natyrisht q politika e qeveris mund t
ndryshoj m von por prap sht ndihmuese t keni shnime t marrveshjeve origjinale.
40.

NDIHMA PR T PLANIFIKUAR
Hyrje

Nse vendosni t prgatitni n plan t hollsishm para se t filloni hartimin e projekt

ligjit ju duhet t zhvilloni metodn e shnimit (regjistrimit) t gjendjes momentale t planit. Ky
seksion diskuton disa metoda q ju mund ti prdorni pr t zhvilluar dhe shnuar planin tuaj.
41.

Tabelat

Tabelat jan mnyr e mir pr t shnuar disa aspekte t hartimit t planit. Shtojca 1 ka
disa shembuj t tabelave q mund t prdoren n procesin e planifikimin.
42.

Shnimet n format normal t tekstit

Nse ndonj pjes e planit nuk mund t jet i dobishm poqse paraqitet n form t
tabelave ju mund t prdorni tekstin normal (preferohet i prgatitur n word program ose
program t njjt q lejon rishikimin e leht).
43.

Diagramet
Diagramet mund t jen vegla t shklqyeshme t planifikimit. Nj diagram funksional
i rregullave t rndsishm mund t jet nj fokus i dobishm ose baz testuese n diskutim
me instruktort. Diagramet e vendimeve mund t ndihmojn n qartsimin e rregullave dhe
identifikimin e gabimeve t logjiks. Gjithashtu, nse i gjeni ato shum t dobishme n
diskutim ju mund ti prfshini ato edhe n projekt ligj.
44.

45.

Shtojca 2 ka shembuj t diagrameve q mund t prdoren gjat procesit t

planifikimit.
Tabela e bardh
Tabela e bardh mund t jet nj ndihm e shklqyeshme pr t diskutuar me
instruktort gjat fazs s planifikimit. Ju mund ta prdorni pr vizatuar diagrame q t
ilustroni nj problem t posam ose propozim, ose t skiconi me fjal elementet e
rndsishme t nj rregulli t veant. Shpesh sht m e leht q instruktori juaj t analizoj
propozimin n tabel t bardh sesa t komentoj n prshkrimin e varfr verbal. Shnimi i nj
diagrami t miratuar mund t jet edhe mnyr e shpejt pr t shnuar vendimet pr politikn.
46.

KSHILLIMET
Nse e prdorni sistemin e "planifikimit para hartimit" ather hartimi i par nuk do t
jet i gatshm deri para prfundimit t projektit. Pastaj ju ndoshta do duhet t bni kshillime
me Departamente etj n baz t planit m mir sesa n baz t projekt ligjit. N t vrtet ju
duhet t gjeni alternativa pr procedurat standarde t zyrs me t cilat projekt ligji i hartuar
sht mjet pr kshillim.
47.

Kapitulli 3 - Gjuha: shprehi pr t shkruar mir

KUSH JAN LEXUESIT TON?
Ju duhet t gjeni nj balancim n mes t saktsis dhe thjeshtsis. Pr ta br kt ju
ndihmon t dini se kush jan lexuesit dhe pse ata e lexojn ligjin. Pr shembull ligjet e taksave
jan t shqyrtuara me kujdes t pakufishm nga ana e kshilltarve profesional q shikojn
mnyra pr ti minimizuar taksat. Pr t pasur efektin e duhur ato duhet t hartohen n mnyr
shum precize. N ann tjetr dispozitat q definojn funksionimin e nj organi kshillues nuk
duhet t jen aq preciz.
48.

Kjo nuk do t thot q ligjet pr taksat nuk kan nevoj t hartohen n mnyr t
thjesht ose q autoritet q krijojn ligjet nuk do t duhej t ishin preciz. sht shtje e
balancimit. Ju duhet t vendosni sa dshironi ti vini theksin precizitetit dhe sa thjeshtsis.
49.

Nganjher ju vendosni se kush do t jen lexuesit m t shumt t ligjit dhe ather

qllimisht i keni si synim ata, si n rastin e Aktit t Sigurimit Social 1991. Sidoqoft ne
zakonisht shkruajm pr nj numr t prdoruesve dhe t gjitha ligjet tona lexohen edhe nga
administratort, antart e parlamentit, avokatt dhe gjyqsia. Hartuesit e legjislacionit jan
nj ndoshta t vetmit njerz q rndom shkruajn nj dokument t lart teknik pr nj varg t
gjer t lexuesve.
50.

Nuk ka zgjedhje t trsishme pr kt problem. M e mira q ju mund t bni sht

t iu ikni ndrlikimeve t panevojshme. Nse prdorni teknikat e ndryshme t hartimit t
thjesht ju mund t zvogloni ndrlikimet n minimum t cilat shtyheni ti bni nga tema.
51.

FJALIT
Fjalit e formuara mir
52.

Formoni fjalit e juaja n mnyr t thjesht dhe t logjikshme. Disa nga mnyrat sesi t

beht kjo jan:

Prdorni formn pozitive m mir se at negative.

Shembull

thuaj "nj form sht e vlefshme vetm nse tatimpaguesi ka nnshkruar pr t "
Mos thuaj "nj form nuk sht e vlefshme prve nse nnshkruhet nga tatimpaguesi".

Shmanguni formave negative t dyfishta dhe t trefishta. Por mbani n mend se nganjher
forma negative e dyfisht nuk sht e barabart me formn pozitive.
Shembull

"Sekretari nuk e ka vrtetuar q marrsi nuk ka br nj aplikim " nuk sht e njjt sikur
"Sekretari ka vrtetuar q marrsi a br nj aplikim ".

Shmanguni formimeve t pazakonta ose t ndrlikuar gramatikore.

Shembull

mos vendosni fraza t gjata n thonjza n mes t fjalis

Prdorni diatezn veprore m mir sesa diatezn psore.

Shembull

thuaj "Autoriteti paraqet nj njoftim "

Mos thuaj "nj njoftim sht ofruar nga ana e Autoriteteve".

Vendos frazat ndajfoljore pas foljes kur nuk ka dykuptimsi

Shembull

thuaj "Ministri mund t lshoj licencn brenda 30 ditve pas pranimit t aplikimit "
Mos thuaj "Ministri mund, brenda 30 ditve pas pranimit t aplikimit, t lshoj licencn".

Prdorni paragraf pr t ndar listat e shtjeve alternative ose grumbulluese nga

struktura kryesore e fjalis.

Shmanguni shkurtesave t tepruara nse shtimi i disa fjalve do t bnte nj fraz ose fjali
m leht t kuptueshme.

Mbani fjalt e ndrlidhura sa m afr q t jet e mundur.

Shembull

mbani kryefjaln afr foljes

Mbani foljet ndihmse (sht, jan, duhet, kam) afr foljes kryesore
mbani modifikuesit afr fjals q ata modifikojn.

Prdorni struktura paralele pr t shprehur idet e njjta.

Shembull
fjali.

mos i przini kushtet dhe prjashtimet, ose fjalit e thjeshta "nse dhe "prderisa" n t njjtn

Shmanguni lidhsve t emrit (emrat e lidhur s bashku veprojn si mbiemra).

Shembull

thuaj "bursat (grantet) pr programe pr t ofruar kujdes pr fmijt "

Mos thuaj "bursat (grantet) pr programet q ofrojn kujdes ndaj fmijve".

Shmanguni kryefjals s pasakt "aty sht", "aty jan", etj. Shtohen fjal dhe zakonisht
krijojn lidhje t panevojshme.
Shembull

mos thuaj "nse aty sht ndonj kusht q nuk prputhet me kt seksion "
thuaj "nse ndonj kusht nuk prputhet me kt seksion ".

Mos e prdorni formn "sikur ... si" kur nuk sht e panevojshme.
Shembull

thuaj "ndrmerrni hapat e duhur" jo "ndrmerrni kto hapa pasi q jan t duhura"
thuaj "kushtet e prcaktuara nga Ministri", jo "kushtet e tilla q jan prcaktuara nga ana e Ministrit"

Mos prdorni mbiemrat dftor nse nuk sht e nevojshme

Shembull
thuaj "kompania" ose "lajmrimi", jo "kjo kompani" ose "ky lajmrim" (por "kt
koh" shpesh ka m pak dykuptimsi sesa "koha").

Prve se duhet t jemi m t logjikshm kjo shmang dukurit e rastsishme t shprehjes

"at at" si n frazn "ka rezultuar n at at kompani ...".
Kur t prdorni "prpos tjetrs", bjeni t qart cilat fjal jan t kualifikuara nga fraza.
Shembull
thuaj "nj person (prpos policit) i cili sht nn moshn 60 vjeare", jo "nj person
tjetr prpos policit q sht nn moshn 60 vjeare".

Mos prdorni "pr t qen" dhe "pr t mos qen" pr t ju bashkangjitur fjalive t
thjeshta lidhore.
Shembull

mos thuaj " nj person i cili sht 70 vjear ose m shum, duke qen personi i cili
ka patent shoferin"
thuaj "nj person i cili sht 70 vjear ose m shum dhe ka nj patent shofer ".

Nse ... ather

53. Disa shkrimtar n anglishte t thjesht thon se ju nuk duhet t vendosni nj fjali t
thjesht kushtore prpara foljes kryesore. Disa thon se gjuh Turke dhe ajo Japoneze
jan t vetmet gjuh q e bjn kt. N t kundrtn sht krejtsisht natyrore n
Anglishte si dhe n shum gjuh t tjera.

54. Gjat hartimit juve shpesh ju duhet t vendosni fjalin e thjesht kushtore prpara pr

shkak se ato i shqiptojn t gjitha faktet dhe fjalia kryesore do t ishte e pakuptimt
pa ato. Megjithat nse fjalia kryesore sht shume e thjesht dhe fjalit kushtore
jan t gjat dhe/ose t shumta vendosni fjalin kryesore t parn. N kt mnyr
lexuesi e din far ka prpara se t hyj n paragraf.
Shembull

thuaj: "Nj kontrat sht e pavlefshme nse:

(a)
(b)
(c)

...; ose
...; ose
...; ose (etj)"

mos thuaj: "Nse nj kontrat:

(a)
(b)
(c)

...; ose
...; ose
...; ose (etj)

kontrata sht e pavlefshme.".

Fjali t shkurtra
zakonisht fjalia ka fillimin, mesin dhe fundin. Lexuesi nuk mund t jet i sigurt pr
strukturn e fjalis derisa t arrij n fund kshtu q nj fjali e gjat e shtyn lexuesin t mbaj
nj numr t ideve pezull. Raporti i ktyre ideve nuk sht i qart derisa struktura e fjalis t
dihet prfundimisht. Gjithashtu, sa m shum ide ka n fjali q jan pezull sht shum m e
vshtir t shihet struktura e fjalis. M tutje, nj fjali e gjat paraqet nj numr t madh t ideve
njkohsisht. Hulumtimet kan treguar q lexuesi mesatar mund t mbaj vetm disa ide n kujtes pr
nj koh para se t ket nevoj pr pushim dhe ti vendos ato s bashku.
55.

56.

Kto jan disa mnyra pr ti mbajtur fjalit e shkurtra:

Bhuni i pamshirshm n eliminimin e fjalve t panevojshme.

Mbani fjalit e gjata kualifikuese (p.sh. prjashtimet, kushtet etj) jasht nga propozimi
kryesor dhe merruni me at n nj nnseksion t ndar ose edhe n nj fjali t ndar n t
njjtn dispozit.

Shmanguni lidhseve t fjalve alternative posarisht nse ato shfaqen m shum se nj

her n fjali. Prdorni fjal t shkurtra t prgjithshme pr t mbuluar alternativat, dhe
definojeni ndarazi nse do t jet e nevojshme.

Mos e bni t paqart strukturn e "dispozitave vepruese" duke e plotsuar me

prshkrime t koncepteve t ndrlikuara. Prdorni termet e shkurtra n dispozitat
vepruese dhe definoni ato ndarazi.

Mos i ktheni foljet n emra. Prdorimi i forms s foljes rezulton n m pak fjal dhe
fjalt jan zakonisht m t shkurtra.
Shembull

thuaj "nj person mund t aplikoj", jo "nj person mund t bj aplikimin"

thuaj "prcaktimin e pyetjes ", jo "n prcaktimin e pyetjes

thuaj "dhnia e kshillave", jo "t japsh kshilla" thuaj t marrsh (sigurosh), jo "t bsh prvetsim .

Prdorni definicione

Ju mund t prdorni definicionet jo vetm pr t dhn saktsi nj termi ose fraze por
edhe pr t shkurtuar tekstin tuaj. Nse ju duhet t prdorni nj fraz me 2 ose m shum fjal
disa her konsideroni q ti epni nj "etiket" dhe definojeni at.
58.

Ju mund t zvogloni konceptet e ndrlikuara n definicione dhe t prdorni termet e

definuar n dispozitat vepruese. Kjo shkurton n mnyr drastike dispozits vepruese dhe e bn
strukturn e saj m t leht pr tu kuptuar. Disa prkrahs t anglishtes s thjesht
argumentojn kundr ksaj posarisht nse e krijon at q quhen "koncepte artificiale".
Sidoqoft leverdia n thjeshtsin e dispozits vepruese i jap m shum rndsi mos
prparsis s mundshme pr prdorimin e definicionit.
59.

Nse e mundshme zgjidhni "etiketa" dalluese q japin nj t dhn pr domethnien e

termit t definuar. Stili tradicional shpesh prdor terme pangjyra sikur "sasia e prshkruar" ose
"personi relevant". Kjo e bn dispozitn m t vshtir pr tu kuptuar posarisht nse ka 2
ose m shum terme t ktij lloji n dispozit t ndrlikuar. Zakonisht sht e mundshme pr
t gjetur nj fjal kryesore q ndihmon lexuesin q t mbaj domethnien e termit n mendje.
60.

Mundohuni ti mbani termet e definuar t shkurtra. "etiketa" mund t jet e shkurtr pr

shkak se detalet jan t vendosura n definicion.
61.

Mos e teproni me definicionet. Mos e definoni nj fraz nse sht e shkurtr dhe nuk
prdoret shpesh. Mos e definoni konceptin shtes vetm pr prdorim n nj definicion tjetr
prderisa drejtshqiptimi do ta bnte definicionin kryesor shum t komplikuar.
62.

FJALT
Fjalt e shkurtra
63.

sht nj rregull e prgjithshme e stilit t mir pr t prdorur fjal t shkurtra n vend

t atyre t gjata. N veanti kjo sht e rndsishme n hartimin e legjislacionit pr shkak se

n mnyr t paevitueshme disa fjali jan m t gjata dhe/ose m komplekse. Fjalt e gjata i
bjn fjalit shum t vshtir pr tu kuptuar.
Natyrisht se mund t argumentohet q prdorimi i fjalve t shkurtra m mir sesa
fjalve t gjata n nj fjali t veant mund t bj vetm prmirsime n lexueshmri.
Megjithat, nse ju tentoni t prdorni fjal t shkurtra kurdo q mundeni ju zhvilloni zakonin
n t tr hartimin tuaj dhe ndikimi i trsishm sht stili m i thjesht.
64.

Akronimet

Nganjher ju mund ti shmangeni prsritjet e shprehjeve t strzgjatura duke prdorur

akronime si p.sh. "CFCs" pr "klorflorkarbonik", ose "PFA" pr "Policia Federale
Australiane". M s miri sht nse akronimet prdoren n bisedat e rndomta, por nuk ka
asgj t keqe nse zbulohen akronime t reja nse shprehja e plot sht e gjat dhe prsritet
disa her n tekst. Sigurohuni q t definoni t gjitha akronimet madje edhe ato t njohura.
65.

Shembull

"PFA" do t thot Policia Federale Australiane;

"FGZH" (fondi i grumbulluar i zhvillimit) do t thot nj kompani n lidhje me t ciln deklarimi i
regjistrimit sht n fuqi.

Zhargonet dhe termet teknike

Shmanguni nga prdorimi i zhargoneve, termeve legale dhe gjuhs s huaj nse ju mund
t prdorni fjal t njohura ose shprehje n vend t lart cekurave. N ann tjetr prdorni fjal
teknike dhe fraza nse ato kuptohet n prgjithsi nga shumica e prdoruesve t ligjit ose nse
nuk mund t gjeni alternative t thjeshta q jan mjaft t sakta.
66.

Nse nj varg i gjer i njerzve prdorin ligjin definoni termet teknike pr leverdi t
atyre q nuk i din ato terme (nse mund ti definoni ato shkurtimisht dhe saktsisht). Por nse
vetm specialistt e lexojn p.sh. nj akt i cili ka t bj me jurisdikcionin e forcave detare, nuk
ka nevoj t definohet termi i artit sikur "actio in rem" dhe "actio in personam". N mnyr t
ngjashme n nj ligj t prgjithshm seksionet pr evidencat nuk duhet t definohen si "prima
facie", pr shkak se ato seksione jan kryesisht relevante pr avokatt.
67.

Kapitulli 4 Gjuha: t ju shmangemi praktikave tradicionale

FJALT DHE FRAZAT
Shnoni nj list t fjalve tradicionale dhe ekuivalent t thjesht
Shtojca 3 thekson disa fjal tradicionale dhe fraza me ekuivalent t thjesht t sugjerimit.
Prdorni maturin tuaj me kto: disa nga ekuivalentt mund t mos jen t duhura n do rast.
68.

"dhe/ose": pse nuk duhet t prdoren?

69.
Stili tradicional shmang "dhe/ose". Argumenti i zakont sht se kjo form sht e
dykuptimt dhe/ose jo elegant. Sidoqoft, mund t jet e dobishme nganjher. Mos e prdorni
n fund t paragrafve, nnparagrafve ose nn nnparagrafve. Sigurohuni s nuk ka
dykuptimsi.
Shembull

thuaj "kali dhe/ose delja"

Mos thuaj "kuajt dhe/ose delet ose dhit".

"fardo qoft q sht n kundrshtim me prmbajtjen"

Kur stili tradicional bn dispozitn pr t shkelur nj dispozit tjetr t Aktit t njjt ose
pr t shkelur nj Akt tjetr prdor formn "pa marr parasysh fardo qoft ndryshe nga
prmbajtja n kt Akt/ Akti XYZ". Kjo sht e prpunuar n mnyr t panevojshme pr shkak
se nse nj dispozit nuk sht n kundrshtim ather nuk ka nevoj t merremi me at.
69.

Shembull

thuaj "pavarsisht nga fardo tjetr n kt Akt", ose "pavarsisht nga Akti XYZ".

"thirrja pr tu marr n pyetje"

Dispozita standarde n legjislacionin tradicional thot se nj takim, etj, "nuk do t ftohet
pr tu marr n pyetje n baz t ... ". Kjo sht qesharake sepse ne nuk mund t ndalojm
argumentimin e nj shtje n gjykat. Megjithat ne mund t sigurojm se argumentin
dshton..
70.

Shembulli

thuaj "nuk sht e pavlefshme pr shkak se ...".

"Rastet"
Kur t ndahet nj dispozit n paragraf q i referohen nj numri t alternativave stili
tradicional shpesh i referohet "rasteve" n mnyr t panevojshme ose t pavolitshme.
71.

Shembull

mos thuaj: "(a) n rast ku aplikohet seksioni 5 -..."

thuaj "(a) nse aplikohet seksioni 5-..." ose thuaj: "(a) n rastin e seksionit 5-...".

Ju mund t bni kt edhe nse paragrafi i fundit fillon me "n fardo rasti tjetr -...". Secila
situat sht rast edhe kur ju nuk e quani at rast. Nj mnyr tjetr pr tu marr me
paragrafin e fundit sht t fillohet me "prndryshe -...".
Prdorimi legjitim i fjals "rast" sht pr t treguar q nj paragraf aplikohet pa marr
parasysh nse aplikohen nj tjetr ose m shum.
72.

Shembull

"(a)

nse... - ABC;

(b)

nse... - CDE;

(c)

n cilindo rast - XYZ.".

"shkel ose dshton pr t vepruar n prputhje"

74.
N stilin tradicional, "shkelja" nuk trajtohet si lshim mbulues. Kjo ndoshta nuk ka qen
e drejt asnjher (R v Gjykata e Commonwealth Rregullimit dhe Arbitrimit 89
C.L.R. 636 deri 649), por pozita sht vn tutje dyshimit nga paragrafi 22(1)(j) t Akteve t
Aktit t Interpretimit.
Shembull

mos thuaj "shkelje ose dshtim pr t vepruar n prputhje me "

thuaj "shkelje".

75. Disa dispozita tradicionale thon "dshton pr t vepruar n prputhje me kushtin i cili

sht i prcaktuar pr t vepruar n prputhje me t ". sidoqoft, ju nuk mund t

dshtoni pr t vepruar n prputhje me dika q nuk aplikohet pr juve.
Shembull

thuaj "dshton t veproj n prputhje me kushtin ".

"Ai, ajo, at", "kush" dhe "at (pr t)"

76. sht politik e Zyrs q t prdoret gjuha e prfshir gjinore. Megjithat kjo nganjher

mund t qoj n shprehje t pavolitshme sikur "ai, ajo, at", "atij, asaj, ose at" dhe
"atij, asaj ose i tij/ i saj ". Mundohu t iu shmangeni ktyre duke rirregulluar fjalit
q t mund t funksionojn pa t gjitha premrat.
Nse ju nuk mund ta zgjedhin problemin n fardo mnyre tjetr merreni parasysh t thoni
vetm "at" dhe "i tij/i saj", dhe t bni nj shnim n fund t definicionit duke vendosur
paragrafin 23(a) t Akteve t aktit t interpretimit.
N qoft se e bni kt ose jo mbani n mend q ju mund t prdorni "(pr) at" n vend t
"kush" edhe kur i referoheni individve ((Fowler, 2 ed., p.625). Provoni me t gjitha
mundsit q t mnjanoni prdorimin e "kush ose at".
Numrat rendor (1shi, 2shi, etj)

77.
Stili tradicional i prdorur pr t shprehur t gjitha numrat n fjal. Edhe pse numrat
themelor jan shprehur n figura, numra rendor (1shi, 2shi, etj) nuk sht br kjo pr shkak se
sht menduar q shkurtesat jan t gabuara.
Shprehini kta numra si n vijim:
deri n dhe duke prfshir "dhjetn" theksoni ato

mbi "dhjetn" thuaj "11t", "12t", etj.

"Periudha"
78.
Stili tradicional shpesh shton n mnyr t panevojshm fjaln "periudha" kur t
specifikohet nj periudh.
Shembull

mos thuaj "brenda periudhs 12 mujore duke filluar nga 1 korriku 1999 "
Thuaj "brenda 12 muajve duke filluar nga 1 korriku 1999".

Nse ju duhet ti referoheni prapa 12 muaj m von n kt seksion ju ende mund t thoni "ajo
periudh". 12 muaj sht periudh kohore pa marr parasysh a e quani ju periudh apo jo.
Pronorja
79.
Stili tradicional gjithmon prdor forma t gjata t forms pronore por formn e
kontraktuar sht m e tkurrur..
Shembull

mos thuaj "e Ministrit ", "e komisionit", "e Korporats "
thuaj "Ministrit ", "Komisionit ", "Korporats ".

80.
N stilin tradicional fjala "i kujt" nuk prdoret me kundrinor pa shprehje kshtu q "nga
e cila" prdoret n vend t saj. Jo shpesh rezulton n struktur t pavolitshme t ashtuquajtur
"lidhorja e penguar".
Shembull

mos thuaj "organi q koordinon asetet, t drejtat, detyrimet dhe obligimet q ..."
thuaj "organi q koordinon asetet, t drejtat, detyrimet dhe obligimet t cilat ...".

Premrat (at, atyre, ata etj)

81. Stili tradicional nuk i prdor shpesh kto fjal. Ndoshta pr shkak t friks nga

dykuptimsia prsrit emrin n vend t premrit t duhur. Megjithat, kjo sht br

shprehi edhe kur nuk ka rrezik nga dykuptimsia. Rezultati sht fjali m t gjata
posarisht kur emri prbhet nga dy ose m shume fjal.
thuaj "at", "atyre", "ata", etj kurdo q nuk ka dykuptimsi
"dispozitat e "
82. Stili tradicional shpesh prdor shprehje sikur "sipas dispozits s seksionit 5", etj.

Shprehja "dispozits s zakonisht sht e panevojshme prve nse sht "etiket" e

prshtatshme pr t prshkruar dispozita t ndryshme dhe n kt mnyr mund t
prdoret m von kur ti referohemi lists s njjt t dispozitave.
Shembull

mos thuaj "shtje e dispozitave t seksionit 5 ..."

Thuaj "shtje e seksionit 5 ...".

"do t", "duhet" dhe "sht"

83. Stili tradicional prdor "do t" pr urdhroren. Megjithat, fjala sht e dykuptimt pasi

q mund t prdoret edhe pr t br deklarat n t ardhmen. Pr m tepr n

prdorimin e rndomt nuk kuptohet sikur t imponosh nj obligim.
Thuaj "duhet" ose "nuk duhet" kur t impononi nj obligim jo "do t" ose "nuk do t".
Nse ju ndjeni nevojn pr t prdorur nj form m t but thuaj "sht pr" or "nuk sht pr",
por kto jan m pak t drejtprdrejta dhe duhet t prdorim m shum fjal.

Ne nuk duhet t ndjejm asnj keqardhje n prdorimin e "duhet" dhe "nuk duhet" kur t
imponojm obligime n Guvernatorin e Prgjithshm ose Ministrat pr shkak se "do t"
dhe "nuk do t" kan qen t pranueshme n t kaluarn.
84. Stili tradicional nganjher prdor "do t" n dispozita deklarative.
Shembull

"ky akt do t prfundoj t jet n fuqi..."

"nj autoritet do t themelohet ..."
"Autoriteti do t prbhet nga 10 antar".

Kto nuk jan as urdhrore as deklarata pr t ardhmen ato jan deklarime t ligjit.
Shembull

thuaj:
"ky akt ka pushuar t jet n fuqi..."
"nj autoritet sht themeluar ..."
"Autoriteti prbhet nga 10 antar".

Edhe nse ngjarja nuk ka ndodhur ende ligji flet n t tashmen pr shkak se nj Akt sht
"gjithmon duke folur".
"shtje e ktij akti" dhe "shtje e ktij seksioni"
85. Kto shprehje jan shume t padobishme pr lexuesit. Mundohuni mos ti prdorni nse do
t jet e mundur. sht shum m mir nse specifikohet dispozita q ju keni n
mendje.
"Ku", "nse" dhe "kur"
86.
Stili tradicional prdor "ku" pr t paraqitur nj numr t fakteve por n prdorimin e
rndomt fjala bart iden e vendit. Thuaj "nse pr t paraqitur nj numr t fakteve. Por nse
ngjarja sht e sigurt dhe "nse sht pavend ather prdorni "kur".
Shembull

mos thuaj "ku personit i sht dhn licenca "

thuaj "nse nj personi i sht dhn licenca ".
Nse Akti parashikon q do t pushoj s vepruari me 1 korrik 1999, mos thuaj "ku ky akt pushon se
vepruari "
Thuaj "kur ky akt t prfundoj s vepruarit (nuk do t jet n fuqi)".

STRUKTURA E FJALIS
Mosha 65 kufizim pr emrime
86. Dispozita standarde q kufizon emrimet statusore deri n moshn 65 vjeare sht e

pavolitshme pr shkak se thekson rastet e nj personi i cili sht 65 para emrimit dhe
nj person i cili beht 65 pas emrimit. Mund t shkurtohet pa ja ndryshuar efektin.
Shembull
thuaj "nj person q sht 65 vjear ose m shum nuk mund t mbaj pozitn si Udhheqs i Zyrs s
Autoritetit XYZ.".

Referencat mbshtetse n dispozitat e ndrlidhura

87. N nj seksion me disa nnseksione stili tradicional lidh nnseksionin e mvonshm me

at t mhershmin me referenca mbshtetse. Kjo shpesh sht e panevojshme.

Shembull

mos thuaj:
"(1) nj person mund t aplikoj pr licenc tek Ministri sipas ktij seksioni.

"(2) nj aplikim sipas seksionit (1) duhet t shoqrohet me tarifa t prshkruara.

"(3) pas marrjes s aplikacionit q beht nga ana e personin sipas nnseksionit (1), Ministri mund
t lshoj nj licenc pr at person.
"(4) licenca q lshohet sipas nnseksionit (3) duhet t jet n form t prshkruar
"(5) Licenca e lshuar sipas ktij seksioni autorizon zotruesin q t ..."
thuaj:
"(1) Nj person mund t aplikoj tek Ministri pr licenc.
"(2) Aplikacioni duhet t shoqrohet me tarifa t prshkruara.
"(3) Ministri mund t lshoj licencn pr aplikuesin.
"(4) licenca duhet t jet n form t prshkruar.
"(5) Licenca autorizon zotruesin ..."
ose thuaj:
"(1)

Personi mund t aplikoj tek Ministri pr licenc.

"(2)

Nj aplikim duhet t shoqrohet me nj tarif t prshkruar.

"(3)

Ministri lshon licencn pr aplikuesin.

"(4)

Licenca duhet t jet n form t prshkruar.

"(5)

Licenca autorizon zotruesin q t ...".

89.
Nse ju duhet t identifikoni nj numr t koncepteve dhe pastaj t ju referohemi atyre
vazhdimisht n nnseksione t mvonshme prdorni nnseksione pr t vendosur skenn.
Shembull

"(1) Ky seksion aplikohet pr at aplikues i cili sipas marrveshjes nn seksionin 5 i ipet nj shum pr t
shpenzuar q t rrzoj ndrtesn"
Nnseksionet e mvonshme mund ti referohen pastaj thjesht "marrveshja", "shuma", "aplikuesi", etj.

90.
Nganjher ju mund t prdorni qasjen e njjt pr t lidhur fjalit pasuese por kjo krkon
m shum kujdes pr shkak se ka rrezik m t madh t keqkuptimit.
"Organi, etj pr t cilin aplikohet seksioni"
91. nse nj seksion deklaron q aplikohet pr nj entitet etj dhe m von ka referenca pr

entitetin, stili tradicional shpesh prdor definicione t mangta pr referenca.

Shembull

"Organi sht nj organ pr t cilin ky seksion aplikohet ...",

ose: "organi pr t cilin aplikohet ky seksionin do
t thot ...".

referencat e mvonshme jan pr frazn "organi pr t cilin ky seksion aplikohet ". Kjo sht e
prpunuar n mnyr t panevojshme.
Shembull

thuaj "ky seksion aplikohet nse..."

Ose thuaj: "ky seksion aplikohet pr nj organ nse...",
Ose thuaj: "n kt seksion, `organi' do t thot ..."
Ndrsa n referencat e mvonshme ju mund t thoni vetm "organi".

Klasat
92. Stili tradicional (Commonwealth) merr shum koh pr t br dallime n mes t klass

dhe antarve t saj. Le t shpresojm se kjo pjes e pedanteris sht ln

prfundimisht e qet nga nnseksioni i 46(2) t Akteve t Aktit t Interpretimit.
Shembull

mos thuaj "nj person specifik ose nj person q prfshihet n klasn specifike t njerzve"
Thuaj "personi specifik".

Mbiemrat e dyfisht
93.

N stilin tradicional mbiemrat prsriten panevojshm kur emri t shprehet n

njjs dhe shums.

Shembull
mos thuaj "nj aplikacion tjetr ose aplikacionet tjera", ose "kompania e
prshkruara ose kompanit e prshkruara ".
thuaj "fardo aplikacioni tjetr ose aplikacione ", ose "cilado kompani e prshkruar ose kompanit ...".

Emrat e dyfisht
94. N stilin tradicional fjalt nganjher prsriten panevojshm ndoshta nprmjet t

dshirs pr t prsritur fjalt e sakta t nj fraze t theksuara n nj seksion tjetr t

Aktit.
Shembull

nse seksioni 5 deklaron "ky seksion aplikohet pr nj person i cili ...",

Mos thuaj "personi i cili sht personi t cilit i aplikohet seksioni 5
"
Thuaj "personi t cilit i aplikohet seksioni 5 ".

Foljet e dyfishta

95.
Nse nj fjali ka kryefjal n njjs dhe shums stili tradicional prdor foljen n t dyja
format n at njjs dhe shums. Fowler deklaron se ne mund t bj q folja t akordohet m
kryefjaln e vet m t afrt (2 ed., p. 402, para 3).
Shembull

mos thuaj "korporata ka, ose korporata kan hyr n marrveshje "
thuaj "korporata ose korporatat kan hyr n marrveshje ", ose prdorni pasivin dhe thoni "nj
marrveshje sht br nga ana e korporats ose korporatave ".

Pjesorja dhe fjalit lidhore

96.
fjalit lidhore (q ka, q sht lshuar, etj) jan m t gjata sesa pjesorja (pr t pasur,
lshuar etj).
Shembull

mos thuaj: "korporata q sht prshkruara pr qllime t ktij seksioni "

thuaj: "korporata e prshkruar pr qllime t ktij seksioni ".

97. Pjesorja gjithashtu shmang edhe vshtirsit kur t prdoren t dyja koht ajo e tashme dhe

e shkuar n fjalin e njjt.

Shembull

mos thuaj "licenca q lshohet ose sht lshuar "

thuaj "licenca e lshuar".

98. Kur nj dispozit i referohet fillimit (ose fundit) t periudhs stili tradicional nuk prdor

pjesoren e tashme nse periudha fillon ose mbaron para fillimit t dispozits.
Shembull

mos thuaj "viti i grantit q filloj/ mbaroj me 1 korrik 1999"

thuaj "viti i grantit q fillon/ mbaron me 1 korrik 1930".

Proporcionet
99. Forma tradicionale "shuma q mban ... proporcionin e njjt sikur ... mban ..." sht

shpesh shum e pavolitshme posarisht kur vet faktort jan t gjat. Mos e
prdorni. Prdorni nj formul n vend t ksaj forme.
Shembull

nj shum e cila prpunohet duke prdorur formuln:

Shuma e pranuar

aksioni i partnerit
Aksionet e t gjith partnerve

Prsritje e panevojshme negativat

100. Stili tradicional nganjher prsrit shum shpesh kur t shprehet negativi. N shembullin
vijues nnseksioni (2) duhet t mohoj efektin e nnseksionit (1).
Shembull

"(1) Institucioni terciar i edukimit q ka vepruar n prputhje me seksionin 5 duhet t X."

Mos thuaj:
"(2) Institucioni terciar i edukimit q nuk ka vepruar n prputhje me seksionin 5 nuk krkohet t bj X,
nse ..." ose:
"(2) Nnseksionet (1) nuk aplikohen pr institucionet terciare t edukimit q ka vepruar n prputhje me
seksionin 5, nse ..."
Thuaj:
"(2) nnseksioni (1) nuk aplikohet nse...".

Nnseksioni (1) ka theksuar t tr rastin q ju t mos keni nevoj ta theksoni prap kur t
shpreheni negativin.
Prsritjet e panevojshme fjalit emrore
100.

N stilin tradicional nse nj dispozit paraqet nj entitet t prshkruar me disa fjal

prsritet e tr fraza do her kur ti referohemi entitetit m von n dispozit.

Shembull

nse seksioni paraqet konceptin "institucioni terciar i edukimit", vetm thuaj "institucioni" n referencat e
mvonshme (n seksionin e njjt).

Kapitulli 5 Ndihma pr t kuptuar

STRUKTURA
Radhitja e dispozitave
Edhe kur fjalt dhe fjalit t jen t qarta n projekt ligj sht shum m e vshtir t
kuptohet nse dispozitat nuk jan mir t radhitura. Radhitni projekt ligjin tuaj q raporti n
mes t dispozitave t bhet m i qart. Nse lexuesi mund t shoh nj model n dispozit
detalet jan m t lehta pr t kuptuar.
102.

103.

Kto jan disa mnyra pr prmirsimin e radhitjes s projekt ligjit:

grumbulloni dispozitat q kan tem t njjt (shiko edhe "Amendamentet e

grumbulluara ", paragrafi 104).

Konceptet e ndrlidhura me grupin n at mnyr q bn raportin t leht pr tu

kuptuar.
Radhitni dispozitat n rend kohor
Shembull
merruni s pari me aplikacionin pr licenc pastaj me lshimin e licencs pastaj me kushtet e
licencs, pastaj prtritjen dhe anulimin prfundimtar.

Shprehni idet e ngjashme n dispozita me struktur t ngjashme.

Shembull

seksioni 18-21A i Aktit t Prvetsimit i huaj dhe marrja prsipr 1975 dhe seksionet 27-33 t Shitjeve
Akti i vlersimit t takss 1992.

Vendosni s pari propozime t rndsishme ose t prgjithshme pastaj ato m t

veanta dhe m pak t rndsishme, pastaj prjashtime, pastaj dispozita
administrative, pastaj kundrvajtjet, etj.

Amendamentet grumbulluara
104. Nj projekt ligj i ndryshuar mund t kuptohet m leht duke i grumbulluar amendamentet
sipas tems ose shtjes q e shtjellojn n vend se t ndjeke vetm urdhri i seksionit n Aktin
Parimor.
Shembull
Akti i ndryshimit t Legjislacionit pr Sigurim Social (Nr. 3) 1991 ose Akti i reformimit t ligjit t
Korporats 1992.

Nse dispozita e njjt sht duke u ndryshuar pr qllime t ndryshme dhe ndryshimi
(amendamentimi) fillon n t njjtn dit bjini q t fillojn me rend njri pas tjetrit.
Specifikimi i tems
Hulumtimet kan treguar se sht shum m e leht q nj tekst t kuptohet nse tema e
prgjithshme specifikohet n fillim. Nse lexuesi ka nj fotografi t tr propozimit sht m e
leht t shihet rndsia e pjesve dhe mnyra se si ato ndrlidhen me njra tjetrn, dhe sht m e
leht t koncentrohemi n detale.
105.

106.
N ann tjetr pa ndonj tem specifike lexuesi duhet t ndrtoj nj fotografi mentale duke
absorbuar detalet nj pas nj dhe duke i prshtatur ato. Kjo e bn edhe m t vshtir pr t kuptuar
rndsin e detajeve para se t jet e tr figura n mendje. sht sikur t bsh nj loj pr bashkimin e
pjesve (mozaik) kur ju nuk e keni fotografin n kuti.

Titujt jan specifikues t shklqyeshm t tems. Ju mund t rrisni numrin e titujve n

disa mnyra:
107.

Pjest, ndarjet dhe nnndarjet e shumfishta duke i grumbulluar dispozitat me temat e

prbashkta dhe duke i vendosur ato n pjes, ndarje dhe nnndarje t veanta.

Tituj t shumfisht t seksionit duke e limituar numrin e nnseksioneve n secilin

seksion.

Nse nuk mund ti shmangeni nj seksioni shum t gjat ju mund t prdorni tituj t
nnseksioneve (shih "Titujt e nnseksioneve ", paragrafi 114-116).

Shmanguni pjesve me tekst t pandar (pathyer)

Pjes t gjata t teksti t pandar jan n veanti tmerruese pr lexuesin. Nj udhzues i

prafrt sht "rregulla e 5 rreshtave" 1: mos lni ndonj pjes t tekstit t pandar n m shum
se 5 rreshta prve nse ndjeni se nuk mund ti shmangeni.
108.

Stili tradicional lejoj vetm nj fjali n secilin nnseksion ose seksion t pandar. Kjo
shpesh rezulton me fjali shum t gjata. Mendoni q t prdorni 2 ndoshta edhe 3 fjali kur t jet
e nevojshme por mos prdorni m shum se 3 prve nse keni ndonj arsye t mir. Fjali t
shumfishta mund t sjellin probleme me referencat e tjera.
109.

Shpesh sht m mir q t ndahen pjest e tekstit n disa nnseksione ku secili prmban
vetm nj fjali. Kjo rezulton n nnseksione t shkurta ku secila shpreh nga nj ide t vetme.
Gjithashtu ndihmon edhe n procesin e referencave me informata nga diku tjetr. Nse ju e
prdorni stilin tregues (rrfyes) (shih "referencat mbshtetse n Dispozitat e ndrlidhura",
paragraft 88-91), nnseksionet e ndara nuk shtojn shume numrin e fjalve.
110.

N ann tjetr, nj propozimi i vetm i ndrlikuar i shprehur n nj varg t fjalive t

shkurtra nganjher mund t jet shum m i vshtir pr t kuptuar nse lexuesi duhet t
rindrtoj tr propozimin para se t ket kuptim. Nse lexuesi duhet t mbaj disa ide n kok pr t
111.

kuptuar propozimin e vetm, mendoni ta thoni n nj fjali t vetme, me paragrafimin e duhur pr

ta br strukturn e qart.
Kufizimi i numrit t nnseksioneve n nj seksion

nj faqe plot me nnseksione pa titujt q ti ndaj sht shum lodhse pr lexuesin. N

ann tjetr nj faqe e ndar n disa seksione, secila me tituj, sht m miqsore dhe m bindse
pr lexuesin. Seksionet gjinden m leht dhe titujt ndihmojn t tregojn se pr far beht fjal
(ose pr far jan ato seksione).
112.

sht jo praktike q t krijohet nj rregull me numrin maksimal t nnseksioneve pr nj

seksion. Si nj udhzim i prafrt mundohuni t keni s pakut 2 seksione n seciln faqe.
113.

Titujt e nnseksioneve

114. Nse ju i mbani seksionet e shkurta nuk do t kishit nevoj pr titujt e nnseksioneve.
Sidoqoft, mendoni q ti prdorni kur t bni ndryshime t nj seksioni shum t gjat ose kur nj
struktur e ndonj Akti ekzistues ju shtyn q t futni nj seksion shum t gjat.

Kjo ka filluar nga Kshilli Parlamentar i Wales-it t ri jugor.

115. Nnseksionet duhet t jen me germa kursive (italic jo t zeza) q t duken ndryshe nga
titulli i seksionit dhe nuk duhet t jan t futura n kllapa.
116.

Nse ju prdorni tituj pr nnseksionet respektoni kto rregulla:

Nse futni nj seksion t ri n nj ekzistues q duhet t ket titull, futni titujt n vendet e
duhura mbi nnseksionet tjera duke br edhe nj shnim n fund t projekt ligjit.

Nse ju keni futur nnseksione t reja n nj seksion q tashm ka titull t nnseksiont

sigurohuni q t vendosni titujt mbi nnseksionin e ri prve nse vijn pas titullit t duhur
q tashm sht n seksion.

Paragrafimi
Ndarja e nj dispozite t gjat n paragraf (ose nnparagrafe, n rast t paragrafit) sht
mnyr e mir pr ta br strukturn gramatikore t dispozits leht pr tu kuptuar n shikim t
par. Lexuesi mund t koncentrohet n domethnie pa pasur nevoj t deshifroj strukturn
gramatikore n t njjtn koh.
117.

Paragrafimi sht mnyr e dobishme posarisht kur merremi me lista t gjata t

kushteve, prjashtimeve etj q kualifikon propozimin kryesor.
118.

Sidoqoft, mos e teproni me kt. Shpesh nj dispozit sht e ndar n nj numr t

gjat dhe kompleks t paragrafve vetm pr t pasur mundsi q ti shmangen prsritjes s
disa fjalve t rndomta q aplikohen n secilin rast. Nse paragrafi sht shum i elaboruar
merrni parasysh ndarjen e dispozits n nnseksione t ndara dhe prsritjen e fjalve t
rndomta n secilin nnseksion. Rezultati n do t jet m i gjat por m i leht pr tu kuptuar.
119.

Nse nj dispozit me paragraf sht m e gjat dhe m e ndrlikuar mendoni q t

largoni disa fjal hyrse n secilin paragraf q t ndihmohet lexuesi pr t par sesi paragrafi
prshtatet me strukturn e dispozits.
120.

mos lejoni q paragrafi juaj t rezultoj n "coptim", p.sh. t ndrprem rrjedhn e

fjalis pa nevoj.
121.

Shembull

mos thuaj:
"nse nj person:

(a) sht i lnduar; ose

(b) smuret;
dhe nuk ka askush q t:
(c)

kujdeset pr , ose

(d)

ta ushqej;

personi pastaj ... etj".

Kjo sht mnyr logjike pr t shpreh idet "nse a ose b, dhe c ose d, pastaj e ...". Por sht
keq n shembull pr shkak se paragraft jan aq t shkurtr sa q nuk jan n t vrtet t
nevojshm.
N ann tjetr, nj struktur e till me paragraf t gjata sht shum e vshtir t kuptohet.
Mundohuni q ti shmangeni ksaj ose s paku t ulni pak prdorimin e ksaj forme duke
vendosur secilin grup t paragrafve n seksione ose nnseksione t ndara.
Mundohuni ti shmangeni nnparagrafve. Mundohuni edhe m shum q tu ikni nnnnparagrafve. Prdorni nj nnseksion tjetr dhe filloni prap.
122.

123. Kur t bni paragrafimin provoni t trajtoni t gjitha elementet e fjalis n t njjtn
mnyr.
Shembull

mos thuaj:
"nse nj person posedon licencn dhe:

(a)
(b)

Licencs i skadon afati brenda 3 muajve; dhe

Personi dshiron t vazhdoj licencn;

personi mund t ... etj".

Kjo sht keq pr shkak se fjalt hyrse kan t njjtin rol n fjali sikur edhe n
paragraf. Ve ksaj, nganjher ideja e njjt shprehet duke prdorur "cili/ kush".
Shembull

mos thuaj:
"personi i cili:

(a)
(b)

sht posedues i licencs t cils i skadon afati brenda 3 muajve; dhe

Dshiron t vazhdoj licencn;

mund... etj".

Kjo sht e keqe pr shkak se paragrafi (a) przien frazn lidhore q aplikohet pr personin me
nj tjetr q aplikohet pr licencn.
T dyja versionet do t prmirsoheshin duke trajtuar t gjitha elementet si sht fraza "nse.
Shembull

thuaj:
"nse:
(a)

Personi posedon licencn; dhe

(b)
(c)

Licencs i skadon afati brenda 3 muajve; dhe

Personi dshiron t vazhdoj licencn;

personi mund t ... etj".

(Shnim: kta shembuj me qllim jan shum t shkurt pr t ruajtur hapsirn. N fakt
dispozita e shkurtr sikur kjo me siguri se do t ishte m mir q t mos kishte paragraf fare)

124. Mundohuni q t siguroni se t gjitha paragraft n dispozit kan formim t

njjt gramatikor.
Shembull

mos hartoni dispozit me nj paragrafi q fillon me "nse dhe tjetri q fillon me "prve nse"
Mos thuaj: "personi nuk guxon t/ti jap asgj:

(a)
(b)
(c)

Nga ato q personi nuk i posedon; ose

Ndonj t afrmi; ose
Pa pasur ndonj arsye t mir.".

Tabelat
125. Nse jeni duke hartuar nj dispozit q ka shum alternativa n t mendoni q ta bni n
form t tabels.
Shembull
1993.

tabela 2 n shtojcn 1. Kjo sht prdorur n Projekt Ligjin e ndryshuar pr ligjet e taksave (Nr.. 2)

"dhe" ose "ose" n fund t paragrafve, etj

("Paragrafi "ktu prfshin nnparagrafin, nn nn paragrafin dhe fardo njsi tjetr t
ngjashme por jo definicionin)
Mnyra tradicionale pr t treguar nse nj paragraf sht grumbullues ose alternativ
duhet t vendosen "dhe" ose "ose" n fund t paragrafit t dyt t fundit. Sidoqoft, kjo do t
thot q me dispozita shum t gjata lexuesi duhet t kaloj nj apo m shume faqe pr t kuptuar
nse paragrafi sht grumbullues apo alternativ. Gjithashtu lexuesit e pa trajnuar nuk din
gjithmon q "dhe" ose "ose" n fund t paragrafit t dyt t fundit aplikohet n t gjith
paragraft e mparshm.
126.

nse ju keni nevoj pr t treguar se paragrafi sht grumbullues ose alternativ

vendosni "dhe" ose "ose" n fund t secilit (por mos i przieni "dhe-t" dhe "ose -t" n t
njjtin paragraf).
127.

Nse ka shum paragraf t shkurtr, "dhe-t" dhe "ose -t" mund t duken shum t
pakndshme. Ju mund ti shmangeni prdorimit t t gjitha atyre n t njjtn koh duke u marr
me shtjen n fjalt hyrse.
128.

Shembull

thuaj "secila n vijim:", "secila nga ato n vijim:", ose "ndonjra ose t gjitha nga ato n vijim ".

Nganjher sht e panevojshme pr t treguar nse paragrafi sht alternativ ose

grumbullues. Ndjesia e bn t qart pse nuk ka rndsi se n ciln mnyr lexohen. Sidoqoft,
nse do t ket mundsi t ngatrrimit bjeni kuptimin m t qart si sht prshkruar m
lart.
129.

Definicionet jan gjithmon t pavarura kshtu q nuk nevoj q t prfshihet "dhe-t"

dhe "ose -t" n fund
130.

FAQOSJA DHE DIZAJNI I DOKUMENTIT

Teksti sht i vshtir pr tu kuptuar nse sht i vshtir pr tu lexuar. Formati i
shtypur dhe i krijuar nga Zyra dhe nga shtypsi qeveritar tenton t bj tekstin m t leht pr tu
lexuar duke prdorur forma t ndryshme, hapsira n mes t dispozitave etj. Sugjerimet pr
prmirsime jan t mirseardhura por pr arsye t njtrajtshmris, bni sugjerimet e tuaja n
Kshillin e Par Parlamentar q t mund t aprovohen nga e tr Zyra.
131.

LLOGARITJET DHE PROCEDURAT

Formula algjebrike miqsore pr prdoruesin
132. nse nj formul sht relativisht e thjesht zakonisht sht m mir t shprehim variablat
me fjalt sesa me simbole. Variablat (ndryshoret) duhet t jen t shtypura me t zeza ku secila
shkronja e par e secils fjal t par sht e madhe.
Shembull

Shuma e pranuar

... i prpunuar pa prdorur formuln

Elementi i Commonwealth-it
Pagesa totale
ku:
"shuma e pranuar" do t thot ...
"Elementi i Commonwealth-it" do t thot
"Pagesa totale" do t thot ... .

Duke prdorur fjalt kshtu ndoshta nuk do t ju nevojitet t definoni variabln. Nse
duhet ti definoni vendosni definicionin n thonjza dhe prdorni fjalt "do t thot " sesa
"sht". Kjo jap nj prputhshmri m t madhe me formn pr definicionet e zakonta dhe
gjithashtu i tregon shtypsit qeveritar cilat shkronja duhet t jen me t zeza.
133.

nse formula sht aq e gjat ose aq e ndrlikuar dhe nuk ka mundsi q t shprehet
variabla me fjal ather prdorni shkronjat si simbole pr variablat por zgjedhin shkronjat
fillestare t fjalve kryesore n varibla (ndryshore). Kjo i bn m t lehta pr tu mbajtur mend
sesa simbolet tradicionale "a, b, c".
134.

Sidoqoft, nse prdorni shkronjat bjeni t qart rndsin e tyre duke prfshir
definicionin e secils variabl menjher pas shkronjs n fjal, fjalt relevante n kllapa.
135.

Shembull

...prpunuar duke prdorur formuln:

VP - VC
VP
ku:
"VP" (vlera e prons) do t thot ... ;
"VK" (vlera e konsiderimit) do t thot... .

136. Kur ju t futni definicione t reja t variablave (ndryshoreve) n nj dispozit -formul t

nj Akti ekzistues:

Mos vendosni "etiketn" e definicionit ekzistues n thonjza prve nse etiketat e

definicionit ekzistues t variabls t jen tashm n thonjza.

Prdorni vetm formn "do t thot" nse sht prdorur tashm pr definicionet
ekzistuese t variablave (definicionet ekzistuese mund t prdorin "sht").

Llogaritjet n hapa
136.

Stili tradicional ka shprehur nj llogaritje duke e prshkruar si propozim t vetm, p.sh.

"shuma e ... dhe ... m pak se sasia nga e cila ka kaq nga... si tejkalon...sht m pak se ...".
N legjislacionet e fundit shpesh sht shprehur n formul algjebrike. Sidoqoft nganjher ju
mund t shprehni nj llogaritje t ndrlikuar m qart duke i treguar lexuesit q t ndrmarr nj
numr t hapave. Teksti sht i gjat por zakonisht sht i leht pr tu ndjekur sesa metoda
tradicionale.
Shembull

seksioni 146H i Aktit pr Sigurim Social 1991.

Procedurat n hapa
138.

Nganjher sht m e qart t prshkruajm nj procedur n form treguese (rrfyese).

Shembull

seksioni 5 i Aktit t Distilimit 1901 ose Lista 2 pr Aktin e Komisionit Aboriginal and Torres Strait
Islanders 1989

DEFINICIONET
Ku t vendosen
Vendosni t gjitha definicionet n nenet e mparshme si rregull t prgjithshme.
Mos i vendosni n pjes prve nse keni ndonj arsye speciale. Edhe kur t ndryshoni nj
pjes ekzistuese q prmban definicione prdorni maturin tuaj para se t shtoni definicione
tjera n at pjes.
139.

140.

Nse keni shum definicione mendoni t prdorni nj indeks t termeve t definuar

Shembull

Akt i sigurimit social 1991, Akti i Vlersimit t Takss n Shitje 1992.

Definicionet pr nj nen t vetm mund t futen n at nen. Si rregull e prgjithshme

vendosini ato n fund. Sidoqoft,nse fjalia prdor koncepte q jan t pakuptimta pa definicione
vendosini ato ne fillim.
141.

Nganjher n hartimin tradicional nj fjali definon nj term vetm pr 2 fjali t afrta ,

p.sh "n seksionet 22 dhe 23, 'X' do t thot 'Y'.". Shmanguni ksaj nse mundeni.
142.

Shembull

nse duhet ta bni definoni termin n nenin 22 dhe prfshini n nenin 23 definicionet ekzistuese:
"(9) N kt seksion:
'X' ka kuptimin e njjt si edhe n seksionin 22.".

Shtylla-drejtuese
Nse i vendosni definicionet n nn nene t ndara t nenit t definicioneve ose n
dispozita t ndara vendosni shtylla drejtuese pr t treguar ku jan ato.
143.

Shembull

" tarifa ' ka kuptimin q i sht dhn n seksionin 15."

"Nse shuma sht m e madhe sesa pragu i borxhit (shih nnseksionin (5)), ather ...".

Identifikimi i termeve t definuar

"Etiketa" e t gjitha termeve duhet t shtypet n formatin me shkronja t zeza kur te
definohen pr t parn her. Kjo trheq vmendjen pr faktin q ato ekzistojn dhe i bn m t
lehta pr tu kuptuar.
144.

Nj definicion nuk duhet t jet me shkronja t zeza nse i referohemi vetm me an t

nj referenc nga ndonj instanc tjetr.
145.

Shembull

" si sht prshkruar n paragrafin (a)t definicionit t 'mallrave' n seksionin 3."

ose
seksioni 3 i Aktit Parimor sht ndryshuar duke harruar definicionin e "mallrave" dhe duke zvendsuar
definicionin vijues:

"'mallra' do t thot ...".

146. Nse nj definicion sht me t zeza edhe thonjzat duhet t jen t zeza. Kur t
futni nj definicioni t ri thonjzat shtes n fillim nuk duhet t jen t zeza.
Shembull

"'mallrat' do t thot ...".

sht e dobishme pr lexuesin q ti trhiqet vmendja n faktin se disa terme jan

definuar. Mnyra t ndryshme jan sugjeruar duke prfshir edhe shnjimin e termeve kudo q
ato paraqiten n tekst. Deri m tani nuk kemi gjetur mnyr pr ti shnjuar pa e shkputur syrin
nga tekstin kryesor ose pa shkaktuar probleme t tjera. Derisa t bjm kt mendoni t
alarmoni lexuesin pr definicionet e rndsishme duke shtuar shnime nn dispozitn relevante.
147.

Shembull

seksioni 20, 21 dhe 22 i Aktit pr Mbrojtjen e Specieve t Rrezikuara 1992.

Titujt e seksionit: "Definicionet" ose "Interpretimi"?

148. N traditn e hartimit t Commonwealth-it ka pasur disa kureshtar pr t msuar pr
seksionet q prmbajn definicionet. Nse do t kishin vetm definicionet e thonjzave ne do
duhej ti quanim "Definicionet". Nse ato kan edhe definicione referuese ne duhet ti quajm ato
"Interpretuese". M von merremi me thjeshtsin duke i quajtur t gjitha ato "Interpretuese".
Sidoqoft, "Definicionet" sht m leht ti kuptojm.
Quajini "Definicione", pa marr parasysh a prbhen ose prfshijn definicione referuese.
149. Nse i tr seksioni sht i prkushtuar q ta definoj nj term t vetm sht e dobishme q
t prfshihet fjala "definicion" n krye t seksionit.
Shembull

thuaj "Definicioni i strukturs industriale jo rezidente '"

Mos thuaj "kuptimi i `strukturs s industris jo rezidente '".

Definicionet brenda fjalive

150. Forma tradicionale e definicionit t brendshm sht "(n kt seksion i referohet sikur
'X')". Ju mund t shkurtoni kt duke thn vetm "('X')". Megjithat, nse kjo sht e
dykuptimt (p.sh. kur t prdorni fjaln e njjt me kuptime t ndryshme n nnseksione t
ndryshme t njjtit seksion), thuaj "(n kt nnseksion t quajtur 'X')".
Definicionet referuese
Stili tradicional ka shprehur shum definicione n forma referuese p.sh. ("nj referenc pr X do
t lexohet/interpretohet duke prfshir nj referenc pr Y"). Kjo sht br pr t zn
ndryshime gramatikore t fjals ose frazs s definuar. Seksioni 18A i Akteve t Aktit t
Interpretimit tani e bn kt t panevojshme n shumicn e rasteve. Ku sht e mundur prdorni
definicionet e "thonjzave" pr shkak se jan shum m t leht pr tu gjetur.
151.

Nse ju mund t prdorni nj definicion referues prdorni formn e shkurtr.

Shembull

mos thuaj "Referenca pr X do t lexohet /interpretohet sikur nuk ka prfshir referencn pr Y."
Thuaj "Referenca pr X nuk prfshin referencn pr Y".

Stili tradicional i definicioneve referuese prdor fjalt hyrse "pr qllime t ktij
(Akti, seksioni, etj)". Kjo sht e gjat pa nevoj.
152.

Prdorni formn e shkurt: "n kt (Akt, seksion, etj)"

NDIHMA PR LEXUESHMRI
Fjalit kundrinore
Nj fjali kundrinore q mbulon nj projekt ligj t tr (p.sh i pandryshuar) zakonisht
sht shum i prgjithshm pr t ndihmuar n interpretimin e dispozits s hollsishme por
prape se prape ia vlen q t bhet. I jap lexuesit pamjen e shikimit t zogut dhe i ndihmon t
tregoj se si dispozitat e hollsishme rijn s bashku. Pr kt arsye bn shum m shum sesa
"titulli i gjat", i cili zakonisht thot sa m pak q sht e mundur.
154.

Nj fjali kundrinore pr t tr projekt ligjin e ndryshuar mund t kryej shrbime t

vlefshme pr antart e parlamentit duke ju dhn atyre iden e prgjithshme se far sht duke
tentuar projekt ligji t bj. Amendamentet tekstuale japin pak njohuri pr qllimin e tyre. Kurdo
q t jet praktike prfshini fjalin kundrinore n fillim t projekt ligjit (ligjit) t ndryshuar
prve nse sht i ndar n disa pjes.
155.

Nj fjali kundrinore pr nj Pjes ose Divizion sht m e dobishme sesa pr tr

projekt ligjin ligjin pr shkak se sht m i specifikuar. Bjeni kt kurdo q mundeni n
projekt ligjet ligjet e reja. Bjeni edhe n projekt ligjet ligjet e ndryshuara q ndahet n
Pjes.
156.

Hartat dhe prmbledhja

157. N nj projekt ligj t gjat dhe t ndrlikuar sht e dobishme q t prfshihen nj ose m
shume fjali q i tregojn lexuesit pr mnyr sesi funksionon ligji ose si t gjinden dispozitat ose
t theksohen dispozitat kryesore.
Shembull

seksioni 20 i Aktit t Prvetsimit t Toks 1989 ose seksioni 206 AA i Ligjit t Korporatave.

Mendoni pr prdorimin e ktyre fjalive n fillim t projekt ligjit si dhe n fillim t

secilit Kapitull ose Pjes.
158.

Shembull

Akti i mbrojtjes s specieve t rrezikuara 1992 ose Akti pr Radio - komunikimet 1992.

Shembujt
Shembujt jan mnyr e shklqyeshme pr t ilustruar domethnien e dispozitave
komplekse. Me fotografin e nj shembulli n mendje lexuesi mund ti kthehet tekstit dhe t
kuptoj m mir detalet dhe mnyrn sesi ato qndrojn s bashku. Shembujt mund t marrin
forma t ndryshme.
159.

Shembull

pr nj shembull t llojit t grafiks -Lista 2 pr Aktin e Territorit Kapital t Australis 1988

Pr shembujt q kan t bjn me rastet e historis seksioni 1165 i Aktit t Sigurimit Social 1991 ose
Shtojca A e Aktit t Vlersimit t tatimit n shitje 1992.

Nuk sht praktike t bhen rregulla n raste kur ju duhet ose nuk duhet t prdorni shembuj:
prdorni maturin tuaj. Sidoqoft, mbani n mend se ato nuk jan zvendsim pr nj tekst t
qart. Madje edhe nse i prdorni ato provoni ta bni tekstin sa m t thjesht dhe t qart sikur
po t mos kishte shembuj fare. Shembujt nuk definojn rregullat ato vetm i ilustrojn ato.
Prdorimi i shembujve pr t definuar rregullat do t rezultonte n "labirintin e shkalls s
par".
shembujt duhet t ken efektet e njjta sikur teksti q ilustrojn. Gjithashtu kur t
ndryshoni nj dispozit q ka nj shembull kontrolloni nse duhet edhe shembulli t ndryshohet.
160.

161.

Seksioni 15 AD i Akteve t aktit t Interpretimit siguron:

"15AD. Aty ku nj Akt prfshin nj shembull pr funksionimin e dispozits:
(a) Shembulli nuk do t duhej t merrej si shterues; dhe
(b) Nse shembulli sht kontradiktor me dispozitn, dispozita mbizotro".

163. Kur t prdorni shembuj provoni t mos ndrhyni n tekst. N Aktin e Sigurimit Social ato
jan vendosur n tekst pr arsye speciale. Kjo prfshinte nj mas t madhe t Aktit dhe faktin q
sht dizajnuar n njsi vet funksionuese, secila t lexohet nga njerz me nevoja t veanta n
mendje. Si nj rregull e prgjithshme vendosni shembujt n nj program pos nse jan mjaft t
shkurtr pr t qen modest. Nse ato jan n program vendosni nj shnim n tekst pr ta drejtuar
lexuesin tek lista.
Grafikt
164. Mendoni pr prdorimin e grafikve pr t ilustruar idet komplekse edhe ather kur nuk
jan shembuj n kuptimin e plot. Ato mund t marrin shum forma.
Shembull

fotografia e marrjes s licencs n Listn pr Aktin e Ndryshimit t Transmetimit 1988

Skicat n Aktin e Patentave 1990

Skicat n Shtojcn B t Aktit pr Vlersimin e Tatimit n shitje 1992

Plani i Tatimit n Prfitime Kapitale n seksionin 160AY t Aktit pr Vlersimin e Tatimit n t hyra

Shnimet
Ju mund t vendosni shnimet n tekst pr t ndihmuar t kuptuarit duke trhequr
vmendjen pr dispozitat tjera, definicionet etj. Prdorni llojet e vogla q t mos ndrhyni n
tekst.
165.

Shembull

seksioni 20, 21 dhe 22 I Aktit pr Mbrojtjen e Specieve t Rrezikuara 1992.

Mos bni deklarime t ligjeve n shnim. Ato duhet t japin vetm informata ose
sqarime. Deklarimet e ligjit duhet t bhen vetm n dispozitat e rndomta t nj projekt ligji
ligji.
166.

Titujt e seksionit n form pyetse

167.

Duket e favorshme q t vendosen titujt e rastit t seksionit n form t pyetjes.

Megjithat mund t jet e tepruar. Forma pyetse mund t jet ngacmuese pr shkak se
ngushton sfern e titullit. N ann tjetr forma jo pyetse mund t prdor nj fjal
kryesore ose fraz q sht n gjendje t prgjigjet n nj numr t pyetjeve.

Udhzuesi i lexuesit
168. Nse jeni duke hartuar nj projekt ligj shum t gjat ose t ndrlikuar mendoni q t
prdorni "Udhzuesin e lexuesit " si sht n Aktin e Sigurimit Social 1991 ose n Aktin e
Vlersimit t tatimit n shitje 1992.
Indekset alfabetike
169. Nse jeni duke hartuar nj projekt ligj ligj t gjat mendoni q ti shtoni nj indeks
alfabetik n fund q identifikon konceptet kryesore.
Shembull

seksioni 160AZA i Aktit t Vlersimit t Tatimit n t hyra.

(kjo sht shtuar n Akt vite pasi q sht futur dispozita pr Prfitime Kapitale. Pr kt arsye

nuk sht n fund t Aktit)

Shtojca 1 Shembuj t tabelave planifikuese

Tabela 1: Koncepti kryesor
Koncepti

Australia

Lidhja

Domethnia(* = definicioni n projekt ligj) Komentet

T gjitha shtetet dhe territoret (duke

Ligji aplikohet pr shitje

prfshir territoret e jashtme*) + 12
vetm kur mallrat t jen n
milja deti territorial
Australi n kohn e shitjes.
Fuqia pr t kontrolluar anijet
aplikohet vetm pr anijet n
Australia.

Ligji mbizotron
paragrafin 17(a) t Aktit
t Interpretimit (i cili
prjashton territoret e
jashtme).
S
e
k
s
i
o
n
i
5
B
i
A
k
t
e
v
e
t

a
k
t
i
t
t

i
n
t
e
r
p
r
e
t
i
m
i
t
z
g
j
e

r
o
n
"
A
u
s
t
r
a
l
i
n

"
n

1
2
m
i
l
e
t
e
r
r
i
t
o
r
d
e
t
a
r
.
Mallrat

Ligji takson shitjen e mallrave

fardo
forma e
qart e
pronsis
(*)

Kompania

Kompanit kan data t

ndryshme t skadimit pr t
paguar tatimin.

Cilido organ
ose shoqat pa marr
parasysh a sht e
inkorporuar
duke prjashtuar
partneritetin
(*)

Mallra (p.sh. tepih) mund t mos jen mallra m

kur t fiksohen n tok. A sht ky problem?

A ka nevoj pr ndonj
rregull speciale pr taksen
e prodhimit nga kompanit
e inkorporuar

Tabela 2: prmbledhje e rregullave t

ksteve
Taksa e mundshme n Ksti deri me
ditn e par t muajit 9 ditn e par t

Shuma e ksteve

tatimpaguesve

T vogla

M pak se $8,000

100% e tatimit t vlersuar pr vitin aktual

Klasat e

Muaj 18

T mesme

$8,000 to $300,000

Muaj 12

25% e tatimit t mundshm vitin aktual

Muaj 15

25% e tatimit t mundshm vitin aktual

Muaj 18

25% e tatimit t mundshm vitin aktual

Muaj 21
T mdha

M shum se $300,000

Tatimi i vlersuar pr vitin aktual, m pak

kste t mparshme pr vitin aktual

Muaj 9

25% e tatimit t mundshm vitin aktual

Muaj 12

25% e tatimit t mundshm vitin aktual

Muaj 15

25% e tatimit t mundshm vitin aktual

Muaj 18

Tatimi i vlersuar pr vitin aktual, m pak

kste t mparshme pr vitin aktual

Shtojca 2 Shembujt e diagrameve planifikuese

Diagrami 1
Diagrami i vendimit pr t par nse nj transaksion sht i n tatim

FILLO
KTU

A prfshin
transaksioni pron q
taksohet?

NUK
TAKSOHET

Jo

A sht prona n
Australi n kohn e
transaksionit?

Jo

A aplikohet ndonj
prjashtim?

Po
W

TAKSOHET

[C:\DOCUMENTS AND SETTINGS\GLENW\DESKTOP\PEM.DOC] [11 Mar 2003] [2:51 PM]

Page 35

Diagrami 2
Tregoni raportin n mes t aktiviteteve t Nivelit 1, Nivelit 2 dhe Nivelit 3
Niveli 1

Niveli 2

(a) programimi ose

shpenzimi pr
aktivitetin e nivelit 1

Niveli 3

(a) Programimi ose shpenzimi pr aktivitetin e

nivelit 2

(b)

Riparimi ose mirmbajtja pr

aktivitetin e nivelit 2
(c) Trajnimi pr aktivitetin e nivelit 2

Aktiviteti i
niveli 1

(a) Programimi ose shpenzimi pr aktivitetin e

(b) Riparimi ose
mirmbajtja pr
aktivitetin e nivelit 1

nivelit 2

(b)

Riparimi ose mirmbajtja pr

aktivitetin e nivelit 2
(c) Trajnimi pr aktivitetin e nivelit 2

(c) Trajnimi pr
aktivitetin e
nivelit 1

(a) Programimi ose shpenzimi pr aktivitetin e

nivelit 2

(b)

Riparimi ose mirmbajtja pr

aktivitetin e nivelit 2
(c) Trajnimi pr aktivitetin e nivelit 2

Diagrami 3
Tregoni sesi prona sht e klasifikuar pr qllime t ligjit
projekt ligjit

Mallrat
Australiane
Mallrat q
taksohen
Mallrat q
importohen

Mallrat

Mallrat e prdorura
Australiane
Prona
Gjrat e
riprpunuara

Jo mallra

Tjera q nuk jan

mallra

Shtojca 3 Fjalt dhe frazat

Tradicionale

T thjeshta

Koha, mosha, etj

Ora 6 e mngjesit /paradreke

6 am

Ora 6 e pasdites

6 pm

Dita paraprijse

Nj dit m par

N kohn kur, n koh q, n kohn

Kur [prve nse sht e nevojshme ti

referohemi m von n dispozit pr "at koh"

arritur n moshn 65 vjeare

S pakut 65/65 ose mbi/s pakut 65 vjear

Filloj [jo fillimi i nj Akti ose dispozita]

Nis/fillon

Mbarimi, prfundimi

Fundi

Pr kohzgjatjen e

Gjat

Nuk ka arritur moshn 65 vjeare

Nn moshn 65/nn moshn 65 vjeare

pr vit, pr muaj etj

Nj vit, nj muaj etj

Para se

M par

Pasues

Pas

Pasues, m pas

M von

Dita vijuese/q pason menjher

Dita e m par

Dita vijuese

Dita pas

Sasia, llogaritjet, etj

Grumbullimi

totali/shuma

Sasit q grumbullohen n sasi t

Sasit q i shtohen

Prcaktimi n prputhje me formuln

Ka funksionuar / llogarit/ prcaktuese

Tejkalon

sht m shum se/ ka prfunduar

Teprim/ q tejkalon

M shum se /prtej

Jo m pak se

T paktn

Veprimet
Jam n gjendje [evidencat, etj]

Jap/ ofroj

caktoj

jap/ndaj

Ndryshoj, prmirsoj

ndryshoj

fardo akti ose pune e kryer, nj hap i

ndrmarr ose vendim i marr

fardo q sht br

Kapje/ znie

arrestim

asistim

ndihm

Realizon

Arrin

Ndrpres

Ndalon

Prcakton

Rregullon/ prpunon

Shpenzon

harxhon

pason

drgon/jap

tregon

Shpreh/ deklaron

Nis

Fillon/starton

Procedimet e institutit

Fillon/ nis/ sjell procedimet

Tradicionale

T thjeshta

lshon

Jap

mirmbaj

mbaj/vazhdoj

Me propozim t vet

Me iniciativ t vet

Prokuro

Merr

Ofro/furnizo

Jap/furnizon

E thjeshtuar n shkrim

N t shkruar/ e shkruar

Paraqes

Bj/ jap

Krkesa, krkimi

Lyp/ fton

Banon
ruan

Jeton [por "vendbanim" nganjher sht e

dobishme]
mban

dorzon

Drgon/ jap

Prfundon

Fundi/ mbarimi

Personat
Cilido person tjetr, nj person tjetr

ndokush tjetr/dikush tjetr

Praktikanti ligjor

Avokati [t definohet nse ka nevoj]

Praktikanti mjeksor

Mjeku [t definohet nse ka nevoj]

Fuqit, obligimet, etj

Nuk ka fuqi pr t, nuk ka t drejt

Nuk mundet

Ka fuqi, ka t drejt ka opsionin e

mundet

Nuk krkohet t

Nuk duhet

Krkohet

Duhet/ duhet

Marrdhnia, kushtet, efektet etj

[ligjet, diskutimet etj]n lidhje me , nga disa an,
q ka t bj me, prsa i prket

Lidhur (pr)

[pagesa, etj] n lidhje me [vitin, etj]

pagesat, etj] pr [vitin, etj]

E aplikueshme

Q aplikohet

Por pr kt nnseksion

Ndaras nga ky nnseksion

Nga, ose n prputhje me dispozitn e, [ktij akti,

etj]

Nga ose sipas [ktij Akti etj]

Nuk ka ndonj vlefshmri ose efekt

Nuk ka vlefshmri

Zbatuar, implementuar

Kryer

Ka fuqin dhe vlefshmrin e plot

Ka vlefshmri

N prputhje me

Sipas

N rast t

Nse

N lidhje me, pr ose n lidhje me

N lidhje me/pr

N at mnyr

Sikur/ n t njjtn mnyr sikur

Si pasoj, si rezultat

Pr shkak t

sht e pavlefshme dhe nuk ka efekt

Nuk ka efekt (vlefshmri)

sht e prbr nga

Prbhet nga

Sikur, [rrethanat, etj]

I njjt, i ngjashm, [rrethanat, etj]

Pa marr parasysh faktin

Edhe nse/megjithat

Tradicionale

T thjeshta

Pavarsisht

Pavarsisht

N emr t, pr dhe n emr t

pr

Prndryshe nga

Prve

N prputhje me, duke u mbshtetur n

Sipas/ pr shkak t

Do t krkohet t

Merret/ n lidhje me

I mjaftueshm, adekuat

mjaft

N dhe n lidhje me, pr dhe n lidhje pr

pr [n shum raste]/n lidhje me [ku ka

nevoj pr nj kuptim t gjer]

Pa kufizuar prgjithsin e t mparshmes,

...prfshin

Prfshin, por nuk jan t kufizuara pr

T ndryshme
fardo akti, shtje ose gjje

dika

N mirbesime

N besim t mir, i sinqert

vetm

Vetm

Shpenzime

Harxhime

mutatis mutandis

Me ndryshime e duhura

Nevojitet

Krkohet

Lajmrimi i publikuar n Gazet

Lajmrimi i Gazets/lajmrimi n Gazet

Dispozitat e ktij Akti, dispozitat e ktij seksioni

Ky Akt, ky seksion