MGA HULW ARAN NG TEKSTONG EKSPOSITORI

Iba-iba ang mga nakasulat na teksto. Iba-iba rin ang genre ng bawat nakasulat na teksto. Sa
aklat nina Austero (2008) at Bernales (2007) ang mga hulwaran ng organisasyon ng teksto ay tulad ng
mga sumusunod:
1. Pagbibigay ng Depinisyon
Ito ang pinakakaraniwang hulwaran ng tekstong ekspositori. Pagpapaliwanag ito ng mga
kahulugan ng mga salita, konsepto at mga bagay. Isinasagawa ang pagbibigay ng depinisyon upang
magbigay-linaw, mag-ebalweyt, at maging sa pagdaragdag ng mga kamulatan. Ayon kina Funk (2003),
ang epektibong depinisyon ay kinapapalooban ng mga tiyak na katangian, halimbawa, pagtatambis at
pagsalungat. Ang pagbibigay ng depinisyon ay sa paraang kung paano ito nakikita at nauunawaan. Sa
pamamagitan nito ay nasasanay tayong paganahin at palawakin ang ating imahinasyon.
Ang pagbibigay ng depinisyon ay maaaring pormal at impormal. Ang pormal na depinisyon ay
mga depinisyon na nagmula sa diksyunaryo, mga taong nagbigay ng kanilang depinisyon na ating
kinikilala at mga depinisyon na matatagpuan sa ibat ibang limbagan. Ito ay tinatawag din na
katuturang maanyo na binubuo ng tatlong (3) bahagi: ang pananalita (salitang bibigyan ng kahulugan),
kaurian (pangkat na kinabibilangan ng pananalita), at ang kaibhan (ang katangian na ikinaiba ng
pananalita sa kanyang mga kauri).
Halimbawa:
Ang manok(pananalita) ay isang ibon(kaurian) na tumitilaok(kaibhan).
Ang FEU-East Asia College (pananalita) ay isang panteknolohiyang kolehiyo (kaurian) na
matatagpuan sa Morayta, Maynila (kaibhan).
Samantala, ang impormal na depinisyon na kilala sa Ingles na essay of definition ay tinatawag
din na sanaysay na pangkatuturan. Ito ay ginagamit kung nais na bigyan ng mas malawak na
pagpapaliwanag ang isang pananalita. Nagagawa ito sa pamamagitan ng ibat ibang paraan: 1.
Paggamit ng halimbawa, 2. Pagtutulad at paghahambing, 3. Sanhi at pinagmulan, 4. Paglalarawan, 5.
Paulit-ulit ngunit bagot bagong pagpapahayag, 6. Ibinubunga at kinahihinatnan.
2. Pag-iisa-isa o enumerasyon
Ang pag-iisa-isa o enumerasyon ay ang pagbibigay o paglilista ng mga ideya o impormasyon
tungkol sa pangunahing ideya. Ang pag-iisa-isa ay maaaring komplikado at simple. Ang
komplikadong pag-iisa-isa ay ang pagbibigay isa-isa ng mga detalye na kung saan ang mga temino
ay binibigyan ng kahulugan. Samantalang ang simpleng pag-iisa-isa ay ang pagbibigay isa-isa ng
mga detalye na hindi na kailangang ibigay ang kahulugan.
Komplikadong Pag-iisa-isa
Halimbawa:
Sa pahayag ni William S. Gray, ama ng pagbasa, ang apat (4) na hakbang ng pagbasa ay ang
mga sumusunod:
1. Persepsyon o pagkilala. Nakapaloob sa hakbang na ito ang kakayahan sa pagbibigkas ng
salita bilang isang makahulugang yunit at pagkilala sa mga naklimbag o nakasulat na simbolo.
2. Komperehensyon o pag-unawa. Nangangahulugang ito ng pag-unawa sa mga kaisipang
nais ipabatid ng may-akda sa kanyang naisulat. Nagagawa ito kung nauunawaan ang mga nakapaloob
na mensahe sa mga salita sa pangungusap, mga pangungusap sa talata at mga talata sa buong akda o
artikulo. Sa bagay na ito ay lilitaw ang isang larawang diwa.
3. Reaksyon. Sa hakbang na ito ay nagagawa ng mambabasa na humatol o magpasaya tungkol
sa kawastuhan, kahusayan at pagpapahalaga sa mga isinulat ng may-akda. Dalawang paraan ang
magagamit dito: Ang paraang intelektwal kung saan ang bumabasa ay magpapasya sa kawastuhan
at lohikal ng binabasa, ang ikalawa ay emosyunal kung saan ang bumabasa ay humahanga o hindi sa
estilo at nilalaman ng akdang nabasa.

4. Integrasyon o asimilasyon. Magagawa ng mambabasa sa puntong ito na pag-ugnayan ang

mga bagong nakuhang impormasyon o kaalaman sa binasa sa mga nakaraang konsepto na naisantabi
sa kanyang isipan.

Simpleng Pag-iisa-isa
Halimbawa:
Nalilinang sa loob ng apat na panahon o yugto sa pagbabasa ang kasanayan sa pagbasa: (1.) ang
kahandaan sa pagbasa, (2.) ang malawakang pagbasa. (3.) ang pagbasang debelopmental at (4.) ang
yugto para matutuong bumasa o yugto ng pagbasa para matuto.
3. Pagsusunod-sunod
Upang maging madali ang pag-unawa ng mambabasa sa anumang nakasulat na teksto,
mahalagang ikonsidera ang pagkakasunod-sunod ng mga detalye o kayay pangyayari. Ang
pagsusunod-sunod ay tekstong ekspositori na kung saan ang manunulat ay nagnanais na mabigyan ng
impormasyon ang mga
mambabasa sa paraang nagpapakita ng mga hakbang. Mauuri ang
pagsusunod-sunod sa tatlo: kronolohikal, prosidyural, at sekwensyal.
a. Kronolohikal- pagkakasunod-sunod na kung saan makikita sa mga tekstong ang paksa ay
karaniwang tao o mga tiyak na bagay na inilalahad batay sa isang tiyak na baryabol gaya ng edad,
pinag-aralan, lokasyon, halaga, at iba pa.
b. Prosidyural- ginagamit ito kapag nagpapaliwanag o naglalarawan ng isang tiyak na proseso
upang magkaroon ng isang maayos na resulta. Angkop na halimbawa rito ang scientific methods sa
mga gawaing panlaboratoryo.
c. Sekwensyal- ginagamit ito kung naghahayag ng mga pangyayari o impormasyong may
kaugnayan sa isat isa tungo sa isang partikular na pangyayari. Dito kabilang ang balangkas ng
banghay (plot) ng isang maikling kwento: simula,tunggalian, kapanabikan, kasukdulan, kakalasan at
wakas.
4. Paghahambing at Pagkokontrast
Ang Paghahambing at Pagkokontrast ay may layuning ipakita ang pagkakatulad at pagkakaiba
ng dalawa o higit pang tao, bagay, pook, pangyayari, ideya, uri ng trabaho, at iba pa. Ginagamit ang
paraang ito para magbigay-linaw, magpasya, at humikayat.
Ang Paghahambing ay tumutukoy sa pagkakatulad ng dalawang magkaibang tao, bagay pook,
pangyayari at iba pa samantalang ang Pagkokontrast ay tumutukoy sa pagkakaiba ng mga ito.
5. Problema at Solusyon
Ang problema ay tumutukoy sa mga sagabal sa buhay ng isang tao. At ang solusyon naman ay
ang mga kasagutan sa mga sagabal na ito. Ginagamit ang hulwarang ito upang maglahad ng isang
problema o suliranin at pagkatapos ay magtatala ng mga solusyon sa suliraning ito.
May mga nakasulat na teksto na sa simula pa lamang ay ipinakikilala na ang problema.
Karaniwang mababakas o makikita ito sa panimulang talata kung ang genre nito ay isang sanaysay. Sa
maiklin kwento, maaaring sa pagpapakilala pa lamang sa mga tauhan ay mababanaag na ang problema
at sa patuluyang pagtalakay sa pangyayari ay maaaring nahahawan ang sagabal. Maaaring mabigyang
solusyon ang problema sa pangwakas na talat. Maaari rin naming ang solusyon ay sa mga mambabasa
manggagaling kung hindi tiniyak ng sumulat ang wakas o iyong tinatawag na bitin ang wakas.
May mga sulating pang-akademiko rin na nagpapahayag ng problemang lulutasin tulad ng tisis,
pamanahong papel, riserts, at iba pa. na ang kinalabasan o resulta ng pag-aaral ang siyang magiging
solusyon sa problema.
Halimbawa:
Ang Paglalahad ng mga Suliranin
Ang pag-aaral na ito ay naglayong maisagawa ang morfolohikal na pagsusuri sa mga likhangsalita na batid at ginagamit ng mga estudyante na nasa unang antas sa kolehiyo ng De La SalleCollege of Saint Benilde, Taft Avenue, Manila.

Sinikap ng mananaliksik na sagutin ang mga sumusunod na katanungan:

1. Anu-ano ang mga likhang-salita ng mga estudyante sa unang antas sa kolehiyo sa DLS-CSB sa
mga sumusunod?
a. salitang-bakla
b. salitang-kanto
c. at mga salitang-sosyal
2. Anu-ano ang mga kahulugang konotasyon at denotasyon ng mga natukoy na likhang-salita?
3. Anu-anong mga proseso ang nagamit sa pagbuo ng mga nakalap na likhang-salita ng mga
estudyante.
4. Sa anong wika o diyalekto nagmula ang likhang-salita?
6. Suring-basa (book-review)
Ito ay isang maikling kuru-kuro o palagay ng sumusulat tungkol sa aklat ng pinupuna. Ito ay
pagpapakilala sa isang nabasang aklat sa pamamagitan ng pagbanggit sa pangalan ng may-akda, ang
nilalaman ng bawat kabanata nito, ang impormasyon hinggil sa publikasyon at ang reaksyon at
rekomendasyon upang mapaunlad ang nasabing aklat.
7. Siyentipikong- ulat (scientific report)
Ito ay pagpapaliwanag ng anumang naisagawang bagay. Inilalahad ang kinalabasan ng isang
gawain, proyekto, resulta ng isang eksperimento o bunga ng isang pagsasaliksik o pag-aaral.
8. Sanaysay (essay)
Isang uri ito ng paglalahad na bukod sa nagpapaliwanag ay kinapapalooban din ng sariling
palagay o kuru-kuro ng may-akda tungkol sa paksang ididebelop. May dalawang uri ito: maanyo o
pormal at malaya o di-pormal. Sa maanyong sanaysay, ang pagpapaliwanag ay maingat, maayos at
mabisa. Ang mga salitang ginagamit dito ay pinipiling mabuti. Pinag-uukulan din ng masusing pag-aaral
at pagsusuri ang paksang tatalakayin. Samantala, ang malayang sanaysay ay sinasabing malapit sa
mambabasa sapagkat karaniwan na ang himig nito ay parang nakikipag-usap kung ang paksa ay
ipinaliliwanag. Maluwag ang paggamit ng wika sa sanaysay na ito.
MGA KASANAYAN SA AKADEMIKONG PAGBASA
Mas lalong madali ang pag-unawa sa binabasang teksto kung alam ang ilang mga kasanayan sa
pagbasa. Ayon sa aklat nina Bernales et.al.(2008) at Tuazon et.al. (2011) narito ang mga kasanayan sa
pagbasa:
1. Pagtukoy sa Layunin ng Teksto
Ang isang matalinong mambabasa ay madaling makatutuklas o makakakuha ng mga layunin ng
awtor sa pagsulat ng teksto o komposisyon. Maaaring ang layunin ng manunulat ay manlibang,
magbigay ng opinyon, manghikayat, magsiwalat ng katotohanan, magpaliwanag, manuligsa, magbigay
babala, manakot, mangaral, magbigay ng mga halimbawa ng kagandahang asal, at iba pa. Ang layunin
ng teksto ay dumedepende sa interes ng awtor.
Halimbawa: Ano kaya ang layunin ng may-akda sa sumusunod na pahayag?
tingnan mo apo, si Lilia ay 17 taon pa lang. Ibig sabihin 17 taon siyang inaalagaan ng kanyang mga
magulang. Nung bata yan halos ayaw padapuan ng lamok ng kanyang mga magulang. Nung bata yan
nais ng kanyang mga magulang ang kaligayahan nya sa araw-araw. Nung bata yan lahat ng
pangangailangan niya ay pinipilit ibigay ng kanyang mga magulang. Tapos.tapossa ilang minutong
pagsasarili ninyo ay mawawala ang kanyang kabuuan. Isipin mo ang sakripisyo ng kanyang magulang
apo. Kung ikaw ang mga magulang niya at malaman mong di na buo ang anak mong mahal sa
kagagagawan ng isang lalaki. Ano kaya ang gagawin mo? Ano ang magiging reaksyon mo? Sa edad
nyong napakabata, pano kung magdalang tao siya? Pano ang ikabubuhay nyo? Higit sa lahat pano ang
magiging lagay ng sanggol sa sinapupunan? Baka pati ang bitamina ng bata habang nasa tiyan ng ina
ay hindi maibigay. Paano ang kalusugan ni Lilia? Hay naku apo ko baka lalong lumala ang magiging
problema ninyo kapag init ng katawan ang pinairal ninyong mga kabataan
(Mula sa Ako, si Lilia at ang Tanduyong Festival)
ni Joel S. Salvador

2. Pagtiyak sa Tono, Damdamin, at Pananaw ng Teksto

Bawat manunulat ay may kanya-kanyang istilo sa pagsusulat. Ang ikinaiiba ng isang awtor sa
kapwa niya awtor ay kung paano niya isinusulat o ipinapahayag ang kanyang isinusulat.
Ang tono ay tumutukoy sa damdamin ng awtor o manunulat sa paksang kanyang isinusulat. Ang
ilan sa mga tono ng awtor ay masaya, malungkot, galit, mapanudyo, magpasaya, mang-aliw, at iba pa.
Halimbawa: Ano kaya ang tono ng sumusunod na pahayag?
Hellow! Hellowhaler! haler..halu! halu! halu.halika na kayo mga magagandang babae
magagandang lalaki at magagandang X mennn!!!!.taya! taya! taya na kayo sa roleta ng kapalaran!
.sa halagang piso mula sa puso at mula sa bulsa ang magiging kapalit ay isang basong kristal sing
mahal ng taong minamahal ng taong nagmamahal.achuchu nagkandamali-mali na yata ako hihihi.
(Mula sa Ako, si Lilia at ang Tanduyong Festival)
ni Joel S. Salvador
Ang damdamin ay tumutukoy sa saloobin ng mambabasa habang binabasa ang isang akda. Ang
mga damdamin ay maaaring lungkot, saya, galit, takot, at iba pa habang binabasa ang teksto o
matapos itong basahin.
Halimbawa: Ano kaya ang iyong damdamin kung mabasa mo ang pahayag sa ibaba?
maraming anggulo ang istorya ng pinagmulan ng ritwal ng pagsasataong-putik o pagsaSan
Juan anak. Ayon sa matatanda sa baryo, kung ibabatay sa Bibliya, gumaya ang mga tao kay San Juan
Bautista. Di umano, si San Juan ay puro putik at halos mabalutan ng baging mula sa gubat nang ihanda
niya ang daraanan ng Panginoong Hesus.
Hindi ko rin malilimutan magpahanggang ngayonsa katayuan ko ngayon ang kwentong
isinalaysay ni nanay sa buhay nila noong ikalawang digmaang pandaigdig.
Tinipon ng mga Hapones ang mga tao sa Bibiclat upang paaminin kung sino ang mga
lumalaban sa kanila. Walang umamin kaya tinangka silang patayin ng mga Hapones at kabilang roon si
amasi ama papatayin ng mga Hapones! Umiiyak ako noon. Halos maghalo ang luhat sipon ko habang
kinakaladkad ng Hapon si ama. Sa maliliit kong mga hakbang, patakbo kong sinugod ang Hapon at
kuyom ang mga palad, pinagsusuntok ko at pinagsisipa ito hanggang sa tuluyan akong mawalan ng
lakas. Dahil gusto kong tulungan si ama, sa galit koy kinagat ko ang kamay na kumakaladkad sa kanya.
Subalit tinabig ako nang buong lakas ng Hapon kaya napasaldak ako at tumama ang mura kong
katawan sa isang haliging tigmak ng dugo. Sa kabutihang-palad, umulan ng malakas! Pumatak ang
malakas na ulan! Hindi itinuloy ng mga Hapones ang pagpatay sa mga tao dahil naniniwala sila na ang
pahiwatig ng ulan ay walang pagkakasala ang mga tao. Sa mga taong naniniwala sa milagro, ang
pagkakaligtas ng mga mamamayan noon na naganap sa petsang Hunyo 24 ay sa pagliligtas ng
kanilang patrong San Juan Bautista.
Ganun po pala ang nangyari nay? Ang lupit ng kasaysayan ng pagsasataong-putik. Pag laki ko
magiging deboto rin po ako. Ipinangangako ko po nay.
(mula sa Pagsasataong-putik: Isang Pagsa-San Juan)
ni Joel S. Salvador
Ang pananaw naman ay tumutukoy sa panauhang ginamit ng awtor sa kanyang akda. Ang
tatlong uri ng panauhan ay ang mga sumusunod: Unang panauhan na tumutukoy sa taong nagsasalita
tulad ng ako, tayo, akin, ko, namin, at atin. Ikalawang panauhan na tumutukoy sa taong kausap tulad
ng ikaw, iyo, mo, inyo, kayo, at ninyo. at Ikatlong panauhan na tumutukoy sa taong pinag-uusapan tulad
ng siya, sila, kanya, kanila, at nila.
Halimbawa: Anong pananaw ang ginamit ng may-akda sa sumusunod na pahayag?

alam koalam ko, natanggap ko ang pagpapala ng Panginoon. Sapagkat ngayon, sa katayuan
ko ngayon, madaling-araw ng Hunyo 24, kay saya kong pinamamasdan mula dito sa tahanan ng Diyos
Ama, ng walang hanggang katiwasayan at kaligayahan, na tipanan ng mga kaluluwa, nakangiti akong
nakatunghay sa pagdiriwang ng aking mga kababaryo sa aking kakambalang kambal kong pagsa-San
Juan
(mula sa Pagsasataong-putik: Isang Pagsa-San Juan)
ni Joel S. Salvador
3. Pagkilatis sa Katotohanan at Opinyon
Ang Katotohanan ay mga pahayag mula sa pananaliksik o pag-aaral o pahayag ng mga
dalubhasa o mga taong may awtoridad sa isang partikular na paksa. Ito ay mga pahayag na tanggap ng
mga nakararaming tao. Opinyon naman kung ito ay base lamang sa sariling damdamin ng isang tao at
walang suportan pananaliksik o pag-aaral at ang ibang tao ay maaaring sumang-ayon o hindi sa
kanyang pahayag.
Halimbawa:
Paano kaya ipagtatanggol ng isang abogado ang kanyang kliyente kung hindi ito mabisa sa
kanyang pagsasalita? Paano mapagagaling ng isang doktor ang kanyang pasyente kung hindi
maipaliliwanag nang maayos ang kondisyon at reseta nito sa taong may sakit? Paano maituturo ng
isang guro sa kanyang estudyante ang leksyon kung hindi ito epektibo sa kanyang pagsasalita? Paano
magagampanan ng isang enhinyero, akawntant, nars, pulitiko, tindera, estudyante at iba pa ang kanikanilang tungkulin sa lipunan kung may suliranin sa pagsasalita? Ang tagumpay ng isang tao sa
anumang larangan o propesyon ay nakasalalay sa kanyang kaalaman sa mabisang komunikasyon
lalung-lalo na ang kasanayan sa pagsasalita.
Ang pagsasalita ay isang proseso ng paghahatid ng impormasyon sa ibang tao sa paraan ng
paggamit ng mekanismong pambigkas at berbal na kasangkapan. Ito rin ay isang paraan ng pagbibigay
ng reaksyon at interpretasyon sa anumang bagay na nais ipahiwatig ng nagsasalita sa kanyang kausap.
Para kay Koch, ang tao ay natututong magsalita sa pamamagitan ng paggaya at pagpapalakas
sa mga kasanayang kanyang nagaya. Sa pahayag naman ni Cruz, ito ay karaniwang binibigyan ng
kahulugan na isang akto ng pag-uusap o palitang-kuro na hindi kukulangin sa dalawang kalahok. Isa ito
sa unang natutuhan ng tao simula nang isilang siya sa pamamagitan ng kanyang pag-uha ayon kay
Garcia.
4. Pag-alam sa Pangunahin at Suportang Detalye
Sa bawat talata ay may tinatawag na paksang pangungusap, ito ay ang pangunahing ideya na
iniikiran ng paliwanag sa isang talata. Ito rin ang pinakabuod ng isang talata. Ang suportang detalye o
suportang pangungusap naman ang siyang nagpapalawak sa paksang pangungusap. Ang paksang
pangungusap ay maaaring lantad na matatagpuan sa unahan, sa gitna, at sa hulihang bahagi ng
bawat talata. Subalit may di-lantad na paksang pangungusap, sa Ingles ito ay implied topic sentence.
Tandaan na sa bawat talata ay may isang pangungusap at ang nalalabing pangungusap ay tinatawag na
suportang detalye.
5. Pagsusuri kung Valid o Hindi ang Ideya
Maisasagawa ito sa pamamagitan ng pagbibigay-ebalwasyon sa mga ebidensya at mga
katibayan upang mapatunayang ito ay valid o matibay. May mga tanong na dapat niyang matiyak ang
kasagutan bago niya masabing ito nga ay valid o hindi. Una, may katotohanan ba at makatwiran ang
ideyang nakalahad? Ikalawa, may kongkretong batayan ba ito at ito ba ay katanggap-tanggap? Ikatlo,
may awtoridad ba ang nagsabi ng ideya o pananaw sa binasa?
6. Paghihinuha
Ito ang ginagawa ng mambabasa pagkatapos na mabasa ang isang akda. May nabuo bang pagaakala o palagay ang isang bumabasa pagkatapos na mabasa niya ang akda? Kung nagkakaroon na
siya ng sariling palagay batay sa kanyang nabasa, siguradong nauunawaan niya ang kanyang binasa.

Halimbawa, maaaring maghinuha ang isang bumabasa hinggil sa kanyang palagay kung bakit
hindi sang-ayon ang manunulat hinggil sa isang isyung kanyang tinatalakay. Maaari ring magbigay siya
ng kanyang hinuha kung bakit hindi angkop ang pamagat sa kabuuan ng kwento o bakit ang mga
tauhan ay kumikilos nang ganoon na lamang sa kwento.
Makatutulong sa pagbuo ng hinuha ang pagkakaroon ng malawak na talasalitaan, kakayahang
magpakahulugan sa mga patalinghagang pahayag at katalasan ng isip sa mga pahiwatig ng may-akda.

MGA KASANAYANG PAMPAG-AARAL SA PAG-UNAWA

A. Pagtukoy sa Impormasyon sa Silid-Aklatan
Ang Laybrari o Silid-aklatan:
Ang silid-aklatan o laybrari ang lugar sa isang pang-akademikong institusyon na kung saan
makakukuha o makahahanap ng mga material para sa pag-aaral o pananaliksik. Ito ay nahahati sa ibat
ibang seksyon. Ang paghahati-hati ng bahagi ng silid-aklatan ay sang-ayon sa mga paksain na
kinabibilangan ng bawat sanggunian na mayroon dito.
Mga Seksyon Sa Laybrari o Silid-aklatan:
1. General Circulation Seksyon
Kinabibilangan ng mga babasahing ipinahihiram upang magamit sa bahay tulad ng mga sumusunod na
paksain:
Poetry
Arts
Plays
Fiction at Non - Fiction
Languages
Social Sciences

Mass Comm.
History
Religion
Arts
Biographies at Autobiographies
Education
Philosophy

2. Reserved Seksyon
Kinabibilangan ng mga librong hindi ipinalalabas ng laybrari.
3. Reference Seksyon
Kinabibilangan ng mga sanggunian para sa ispesipiko at klasipikadong impormasyon sa ilang limitadong
paksa tulad ng mga sumusunod:
a. Dictionary

b. Encyclopedia

c. Almanacs

e. Yearbooks

d. Atlases

f.

Gazetteers

g.
4. Periodical Seksyon
a. Kinabibilangan ng mga artikulong kinuha sa mga magasin at pangunahing babasahin na
lumalabas sa bansa tulad ng dyornal sa takdang panahon o peryodik at ng mga
sumusunod:
b. Newspapers

e. Indices

c. Magazines

f.

Bibliographies

d. Journals
5. Filipiniana Seksyon
6. Kinabibilangan ng mga librong isinulat ng mga manunulat na Filipino.
7.
8.
9.
10.
11.MGA BAGAY NA MAARING SANGGUNIIN SA AKLATAN
12.Ang Kard Katalog
13.Ang paggamit ng Kard Katalog ay isang paraan upang maging madali ang pagtukoy ng
mapaghahanguang sanggunian o aklat ng aralin o ng isang paksang sinasaliksik.Nakatala sa
kard na ito ang mga libro o resorses na matatagpuan sa silid - aklatan. Ang isang
komprehensibong kard katalog ay naglalaman ng mga sumusunod:
1. pangalan ng awtor
2. pamagat ng libro
3. pamagat ng artikulo
4. bilang ng pahina ng libro
5. kapal at laki ng libro

6. klasipikasyon ng libro ayon sa

LC o DDS
7. paksa kauganay ng libro
8. petsa ng pagkakalathala
9. pangalan ng naglathala
10. ISBN (International Standard
Book Number)

11. Nakaayos ito nang paalpabeto ayon sa uri nito:

12. 1. KARD ng MAY-AKDA
13. Kung ang mananaliksik ay walang ideya sa aklat na gagamitin at ang tanging batid pa
lamang ay ang may-akda, maaari siyang sumangguni sa Kard ng May- Akda. Ito ang
magbibigay sa mananaliksik ng mga informasyong ang pangunahing entri ay sa kard
ay ang pangalan ng awtor.

14.
15. 2. KARD ng PAKSA
16. Ang kard na dapat hanapin kung ang malinaw pa lamang sa mananaliksik ay ang
kanyang paksang tatalakayin.

17.
18.
19. 3. KARD ng TITULO o PAMAGAT
20. Ito ang unang hinahanap kung hindi pa gaanong tukoy ang paksa o awtor na nais
saliksikin.

21.
22.
23. Ang Online Public Access Catalog (OPAC)
24.
Dahil sa mabilis na pagbabago sa teknolohhiya, ang ibang silid aklatan ay gumagamit
na rin ng mga computers para sa mabilis na paghahanap ng mga sanggunian. Ang OPAC o Online Public
Access Catalog ay ginagamit na rin bilang kapalit ng Card Catalog Cabinet. Tulad ng naunang catalog,

ang OPAC ay naglalaman din ng mga sanggunian at iba pang mahahalagang impormasyon tungkol sa
sangguniang gagamitin sa pananaliksik.
25.Halimbawa ng menu sa OPAC:

26.

27.
28.*Ang mga halimbawa sa itaas ay hango sa OPAC ng FEU-East Asia College
29.
30.
Bukod dito, ang isang komprehensibong kard katalog ay maaaring makitaan o
naglalaman ng: pangalan ng sumulat o sagisag sa panulat, kapanganakan ng sumulat, bilang ng aklat,
petsa ng pagkakalagay ng bilang, paksang panimula, tala ng mga ilustrasyon at mapa, sukat ng aklat,
publikasyon, numero batay sa Library of Congress, ayos alinsunod sa Dewey Decimal System, mga
pahina ng andeks, mga pahina ng panimula at mga pahina ng talaan ng nilalaman.
31.

Ang mga libro na makikita sa aklatan ay nakaayos batay sa alinmang uri ng

klasipikasyon sa pag-oorganisa. Maaaring ito ay:

32.1. DDS DEWEY DECIMAL SYSTEM

33. Isang paniniyak kung saan matatagpuan ang hinahanap na sanggunian sapagkat
binigyan ng tiyak na bilang ang mga Disiplina. Ang sistemang decimal ay inihanda ni
Melvil Dewey na isang laybraryan sa New York noong 1876. May sampung (10) uri ng
numero na kumakatawan sa ibat ibang paksain (maliban sa fiksyon at biografi)

DDS DEWEY DECIMAL SYSTEM

34. 000 Lahat na Gawain

36. 200 Pananampalataya

35. 100 Pilosopya

37. 300 Panlipunan

38. 400 Pilolohiya

41. 700 Malayang Sining

39. 500 Katutubong Agham

42. 800 Panitikan

40. 600 Sining

43. 900 Kasaysayan

44.2. LC LIBRARY OF CONGRESS

45. Ang Library of Congress Classificationay isang sistema sa pag-oorganisa ng mga
libro at iba pang uri ng sanggunian na nasa silid aklatan.Sinusunod ito sa bansang
Amerika at sa ilang bansa sa buong mundo katulad ng Australia, Taiwan, at Pilipinas.
Dinevelop ni Herbert Putnam noong taong 1897. Malalaking letra ang ginagamit
upang maklasipika ang ibat ibang paksain sa laybrari at ito ay maituturing na mas
detalyado, kung kayat ginagamit ito ng mga malalaking aklatan.
46.

47.
48.
49.
50.
51.
52.

53. A - General Works

Dito nabibilang ang ibat ibang uri ng
sanggunian na ginagamit sa
pangkalahatang bagay, ideya, o salita.
Nabibilang dito ang ibat ibang uri ng
diksyunaryo, dyaryo, peryodiko at iba pa.
54.B - Philosophy, Psychology,
Religion
Dito nabibilang ang ibat ibang uri ng
sanggunian na ginagamit sa pag-aaral
ng:
Pilosopiya
Sikolohiya
Relihiyon ng tao.

55.D - History: General and

Old World
Dito nabibilang ang ibat ibang uri ng
sanggunian tungkol sa kasaysayan ng
ibat ibang bansa na kabilang sa pitong
kontinente sa buong mundo.
56.E-F - History: Western
Hemisphere
Dito nabibilang ang lahat ng
impormasyon patungkol sa kasaysayan
ng bansang Estados Unidos (United
States of America).
57.G
-Geography.Anthropology.
Recreation

Dito nabibilang ang mga sanggunian

tungkol sa heografiya ng buong mundo,
pag-aaral sa kasaysayan, kultura, kilos o
gawi, at maging ang mga laro at larong
pampalakasang
58.H - Social Science
Dito nakapaloob ang ibat ibang uri ng
sanggunian na makukuhanan ng
impormasyon sa pag-aanalisa sa
agrikultura, ekonomiya, industriya,
usapang pinansyal, trabaho,
transportasyon, komunikasyon, at
pamilya sa pangkalahatan man o sa
isang bansa.
59.J - Political Science
Dito kabilang ang mga sangguniang
makukuhanan ng impormasyong
patungkol sa politika, sa loob at labas
man ng bansa o sa pangkalahatang
gamit.
60.K Law
Maliban sa class J Political Science,
ginawan ng hiwalay na class at
subclasses ang Law o Batas sa isang
bansa o sa pangkalahatang usapan.
61.L Education
Dito kabilang ang mga impormasyong
makukuha sa mga sangguniang sakop
ang mga ideya, panuntunan, o detalye
ng edukasyon sa ibat ibang bansa.
62.M- Music
Sa class na ito kabilang ang mga
sangguniang makukuhanan ng
impormasyon sa mundo ng musika.
63. N -Fine Arts
Sa class na ito kabilang ang mga
sangguniang makukuhanan ng
impormasyon sa mundo ng sining.
64.P- Language and Literature
Dito kasama ang ibat ibang uri ng
sanggunian na tumatalakay sa ibat

76.

ibang lenggwahe at literatura na naging

gabay sa mga pagbabagong naganap sa
buong mundo mula noon hanggang
ngayon.
65. Q - Science
Sa class na ito kabilang ang mga
sangguniang makukuhanan ng
impormasyon sa mundo ng siyensiya at
matematika.
66.R Medicine
Sa class na ito kabilang ang mga
sangguniang makukuhanan ng
impormasyon sa mundo ng medisina.
67.S Agriculture
Sa class na ito kabilang ang mga
sangguniang makukuhanan ng
impormasyon sa mundo ng agrikultura.
68.T Technology
Sa class na ito kabilang ang mga
sangguniang makukuhanan ng
impormasyon sa mundo ng teknolohiya.
69.U - Military Science
Dito kasama ang lahat ng impormasyong
makukuha tungkol sa militarya.
70.V- Naval Science
Dito nakapaloob ang mga sangguniang
makukuhanan ng impormasyon sa
panghukbong-dagat sa loob at labas ng
bansa.
71.Z -Bibliography: Library
Science
Dito makikita ang ibat ibang sanggunian
tungkol sa pag-aaral ng pag-aalaga,
pangongolekta, at pag-oorganisa ng mga
impormasyong bumubuo sa isang silidaklatan.
72.
73.
74.
75.

77. *Ang halimbawa sa itaas ay ang halimbawa ng spine ng isang aklat kung saan
makikita ang call number ng sanggunian na ginagamit sa pagka-klasipika ng mga
sanggunian sa aklatan.
78. Ensayklopidya. Aklat ng karunungan na binubuo ng 24 na bolyum at bunga ng
mahabang saliksik. Bawat aklat ay inayos nang paalpabeto.
79. Tesis at Disertasyon. Mga saliksik sa akademiya sa ibat ibang larangan na
ginagamitan ng pamaraang siyentipiko.
80. Peryodikal indeks. Ang mga artikulong kinuha sa mga magazine at pangunahing
babasahin na lumabas sa bansa tulad ng dyornal na lumalabas sa takdang panahon o
periodic.
81. Pahayagan at Pamplet Indeks. Mga impormasyong kinuha sa pahayagan na
lumalabas araw-araw.
82.Mga Ispesyalisadong Indeks:
a

Art Indeks

Indeks ng mga Legal na Peryodikal

Bayolohikal at Agrikultural Indeks

Indeks Medikal

Book Rebyu Dayjes

Kemikal Abstrak

Bayograpi
ng
Humanidades

Indeks Pang-edukasyon

Sikolohiyang Abstrak

Pang-inhinyerang Indeks

Pampublikong Impormasyon

mga

riserts

sa

B. Pagtatala ng Impormasyon

PAGTATALA (NOTE TAKING)

n
Ito ay ang pangangalap ng mga impormasyon o paglilista ng mahahalagang datos mula
sa nabasa, narinig, o namasid. Ang mga impormasyong ito ay mga tala o datos na nakuha ng isang tao
dahil sa kanyang:
a. Pagbabasa
b. Pagsasaliksik
c. Pag-oobserba
d. Pag-iinterbyu
e. Pagtatanong
f.

Pakikinig sa mga lektyur

o
Ang mga impormasyong ito ay nagiging bagong kaalaman, kabatiran at bagong
karunungan para sa tao. Ginagamit ng tao ang mga impormasyong ito sa kanyang pag-aaral,
pagririserts at pagdukal ng mga karunungan. Ang pangangalap tala ay isa sa mga mahahalagang
hakbangin sa pananaliksik. Ito ay kinakailangang paghandaan at isagawa ng sistematiko. Hindi ito
basta lamang pagkopya ng mga impormasyon sa mga sanggunian o babasahing napili para sa
pananaliksik. Kinasasangkutan ito ng mga kasanayan sa pagbasa at pagsulat katulad ng inilalarawan sa
ilustrasyon sa ibaba.
p

SISTEMATIKON
G PAGKUHA NG
TALA

PAGBASA

PAGPILI NG
MAHAHALAGA
NG KAISIPAN

PAGSULAT
PAGUNAWA
SA
BINASA

PAGBUO
NG
LAGOM

PAGSIPI NG
MAKABULUHANG
KAISIPAN

q
Ang sistematikong pangangalap ng tala ay mahalagang katangiang dapat taglaying ng
isang mananaliksik. Kinakailangan nito ng mga kasanayan sa pagbasa at pagsulat. Sa pagbasa, ang
isang nangangalap ng tala ay dapat na may kasanayan sa pagpili lamang ng mahahalagang kaisipan
mula sa binasa nang sa gayon ay maiwasan ang pagkopya ng buong tala mula sa pananaliksik. Upang
maisagawa ito kailangan din ang kahusayan ng mananaliksik sa pag-unawa sa binasa. Sa pagsulat, ang
isang nangangalap ng tala ay dapat na may sapat na kasanayan sa paglalalagom upang matiyak na
makabuluhang kaisipan lamang ang maisasama sa pagbuo ng sulatin. Tunay nga na ang mga
kasanayan sa pagbasa at pagsulat ay palaging magkatuwang upang makabuo ng bagong kaalaman.
r

May mga paraan ng pagtatala ng mga kinakailangang impormasyon:

Tuwirang Sipi dito ay dapat ipaloob sa mga panipi ang mga salitang binanggit ng may-akda.
s

Halimbawa:

t
u

Isang Katangian ni Jose G. Villa bilang isang manunulat

A poem is not a thought but a grace. Iyan ang sabi ni Jose Garcia Villla. Maaring itanong;
totoo ba? Maaru ba? Posible ba? Kung totoo, bakit? A note on the comma. Ditoy
ipinaliliwanag ni Villa ang katuturan at tungkulin ng mga kuwit, na nakapagitan sa mga salita
ng mga kanyang tula na Volume Two, aklat.

Teo S. Baylen

Sa Parnasong Tagalog

ni: Abadilla, p.55

2.Pagbubuod at Paglalagom

Pagbubuod - Ang BUOD ay ang sinopsis ng isang teksto.

Ito ay MAIKLI, MALAMAN, at IPINAHAHAYAG lamang ang PINAKADIWA ng AKDA.

Taglay ng buod ang pangunahing kaisipan, ideyang sentral na siyang mensahe ng awtor.

Mga Katangian na Dapat Taglayin ng Isang Buod

Maiksi at hindi maligoy

MALINAW

MAAYOS ANG PAGLALAHAD

NAKATATAYO SA SARILI

aa

Hindi na kailangang sumangguni muli sa orihinal na akda ang sinumang babasa ng

buod.

Mga hakbang sa pagsulat ng isang buod:

Basahin ang buong seleksyon at unawaing mabuti hanggang makuha ang buong kaisipan
o paksang diwa.

Habang nagbabasa, magtala at kung maaari ay gumamit ng pagbabalangkas.

Isulat sa sariling pangungusap at huwag lagyan ng sariling opinyon o kuro -kuro.

Ihanay ang ideya sang-ayon sa orihinal.

Paglalagom - Sa diksyunaryo, ang salitang LAGOM Ay nangangahulugan ng KABUUAN. Ito ay

ang maikling pahayag na nagsasaad ng pangunahing kaisipan ng anumang uri ng sulatin sa
pinakapayak na pananalita.Ito ay nangangahulugan rin na maikling kabuuan na masasabing isa
nang sulatin. Gaya ng iba pang uri ng pagpapahayag Ito ay naglalaman ng mga buong
pangungusap Sumusunod ito sa tuntunin ng kaisahan, pagkakaugnay-ugnay, at diin.

ab

Mga Hakbang sa Paglalagom:

1. Ang Pagbasa -Pagbasang may ganap na pagkaunawa sa nilalaman o tinatalakay
ng katha ang dapat munang gawin ng isang maglalagom. Kung kinakailangan,
makalawa o makatlong ulit na basahin ang katha, upang malinaw na maunawaan
ang ibig ipahiwatig o tiyak na layunin ng pagkakasulat ng teksto.
2. Ang pagpili ng pangunahing diwa o kaisipan mula sa orihinal na sipi - dito ay
inuulit ng isang naglalagom ang diwa ng may-akda ngunit hindi sa orihinal kundi
sa sariling pananalita.Kung napakahaba ng teksto, maaaring magtala ng ilang
mahahalagang bahagi ng orihinal.
ac

MGA URI NG PAGLALAGOM

ad
1. PRESI - Ito ay ang maayos at nauunawaang pahayag ng isang orihinal na
teksto.Nagpapanatili sa pangunahing kaisipan, kayarian o pagbalangkas, pananaw ng awtor. Nasusulat
ayon sa himig ng orihinal.Ito ay kailangang maging maikli ngunit wasto at malinaw.Malaman na
ipinaliliwanag sa pamamagitan nang maayos at buong mga pangungusap. Hindi kasangkot ang opinyon
o kuro-kuro ng naglalagom.Sa pangkalahatang tuntunin: ang presis ay 1/3 lamang ng orihinal. Lalong
mabuti kung higit pang maikli kaysa rito ngunit di dapat na mawala ang mahalagang kaisipan.
ae
2.HAWIG -Itinuturing ito ng ilang mga eksperto sa pagsulat, na isang lehitimong uri ng
paglalagom.Layunin nito na mapalinaw ang malabong katha.Kinakailangan ang pagiging payak at
makabago sa uring ito.Makatutulong sa isang gumagawa ng hawig na basahin niya nang makailang ulit
ang katha upang makuha ang pinakadiwa nito at maging pamilyar sa kayarian at layunin
nito.Gumagamit ng sariling pananalita na mas simple at nauunawaan.Iba ang presis sa hawig: kung ang
PRESIS ay paglalahad ng kahulugan ng orihinal sa higit na maikli at higit pa at sa malinaw na paraan.
Ang HAWIG naman ay isang pagpapakahulugan o interpretasyon ng isang sumusuri sa kahulugan ng
orihinal. Higit itong subhektibo kaysa presis. Hindi kailangang maging higit na maikli kaysa sa orihinal.
Kung minsan nga, mas mahaba pa ang hawig kaysa sa orihinal.
af
3.HALAW - Ito ay MAIKLING LAGOM ng isang pormal na paglalahad gaya ng ABSTRAK ng
isang sulating pananaliksik o ng siyentipikong pag-aaral o anumang sulating pang-akademiko at
legal.Dapat sikaping mapanatili ang TATAK, KAYARIAN, PANANAW AT LAYUNIN NG ORIHINAL. Iwasang
maglagay ng sariling kuro-kuro at palagay.Ang haba ng halaw ay ayon sa haba ng orihinal.
ag
ah

Halimbawa:
Sa kabanatang ito na hinango ni Ruzal ang mga tauhang pinaganap niya ng mahalagang
papel sa El Filibusterismo: ang matanda ay si Tandang Selo na pipi; ang dalawang batang
sina Huli na naging kasintahan ni Basilio at Tano na naging guardiya sibil; at ang ama ng
magkapatid na di nabanggit sa kabanatang ito ang naging tulisang si Matanglawin, si
Kabesang Tales.

ai

Tomas C. Ongjoco
aj

Mga tulong sa Pag-aaral sa

ak

Noli Me Tangere p.192

al
Bukod pa rito, nadaragdagan pa ang pagtatala sapagkat kailangang ipaliwanag ng mabuti
ang bahagi na may kahirapan, ngunit ang nilalaman ng orihinal ay hindi dapat baguhin. Kailangang
gumamit ng magagaang mga salita upang medaling maunawaan. Ang paglalagom o pagbubuod ay isa
lamang pagsulat sa akda sa panibagong paraan. Sa paggawa nito, ang orihinal ay pinaikli. Ang layunin
ng lagom o buod ay matulungan ang mambabasa sa pag-unawa sa diwa ng isang akda, kayat ang mga
pananalitang gagamitin ay dapat magaan kaysa sa orihinal. Bukod diyan dapat ring palitawin ang
diwang tinataglay.
am

Tuntunin sa Pagtatala

Alamin ang layunin sa pagtatala.

Itala sa kard ang mga mahahalagang impormasyon ukol sa sanggunian, isulat ito sa itaas na
bahagi ng unang pahina.

Isulat ang pamagat na magsisilbing pantulong sa pagkilala sa paksang diwa.

Ihiwalay ang mga detalyeng pansarili, markahan ito ng panaklong.

Gumawa ng buod.

an

Ang INDEKS KARD (index card)

o

Madalas ginagamit ang indeks kard ng sinumang nangangalap ng tala.

Ang sukat nito ay 5x 8 na dapat ay pare-pareho upang maging magaan ang pagaayos at paghawak nito.

Dito isinusulat ang mga kaisipan at impormasyong may kinalaman sa

sinasaliksik.

Anu-ano ang isinusulat sa indeks kard kapag nagtatala?

o

Pamagat ng siniping tala

Bahagi ng akdang bibigyan ng paliwanag

May-akda

Pamagat ng aklat, dyornal o babasahin kung saan sinipi ang tala

Ang mga pahina kung saan natagpuan ang kinuhang tala.

ao
ap

Note-taking techniques:

Isulat ang pinagkunan o source.

Basahin ang kabanata at bawat talata.

Basahin ang mga pangunahing ideya.

Huwag masyadong magsulat nang marami.

Gumamit ng mga maikling parirala at pagdadaglat.

paksang