ดินกรด ดินด่ าง และดินเกลือ

การแตกตัวของน้ำ
H 2O H+ +OH-

เมื่อเกิดความสมดุล
|H+| = 10-7 โมลาร์
pH = -log [10-7]
=7
ดินกรด และดินด่ าง
pH = -log [H+]
ถ้า [H+] ในสารละลาย = 10-5 โมลาร์
pH = -log [10-5] = 5 ดินกรด
ถ้า [H+] ในสารละลาย = 10-8 โมลาร์
pH = -log [10-8] = 8 ดินด่ าง
 สภาพความเป็ นกรดและด่ างของดิน pH
กรดรุนแรงมากทีส่ ุ ด <3.5
กรดรุนแรงมาก 3.5-4.5
กรดจัดมาก 4.6-5.0
กรดจัด 5.1-5.5
กรดปานกลาง 5.6-6.0
กรดเล็กน้ อย 6.1-6.5
กลาง 6.6-7.3
ด่ างเล็กน้ อย 7.4-7.8
ด่ างปานกลาง
7.9-8.4
ด่ างจัด 8.5-9.0
ด่ างจัดมาก >9.0
 ดินกรด หรือดินเปรี้ยว
คือ ดินทีจ่ ะปล่อย H+ เมือ่ อยู่ในน้ำ

H+
H + H+ H + H+ H +
- - - -อนุภ-าคดิ- น
อนุภาคดิน
การจำแนกสภาพความเป็ นกรดของดิน
1. สภาพกรดจริ ง (active acidity)
- คือส่ วนของ H+ ที่ถูกปล่อยออกมา
2. สภาพกรดแฝง (potential acidity)
- ส่ วนของ H+ ที่ถูกดูดซับที่ผวิ ของดิน
 H
H
H H+
H
H
H
สภาพกรดแฝง สภาพกรดจริ ง
 การเกิดดินกรด
1. เกิดจากการแทนที่ H+ จากกรดคาร์บอนิค แทนที่ Basic cation เช่น K+
Ca++ Mg++ และ Na+
2. เกิดจากกรดอินทรี ยต์ ่างๆ ที่ได้จากการสลายตัวของอินทรี ยส์ าร
3. เกิดจากการใส่ ปุ๋ย เช่น ปุ๋ ยยูเรี ย และปุ๋ ยแอมโมเนีย
มีการสะสม NH+4 เกิดขบวนการ Nitrification เกิด H+
4. เกิดจากฝนกรด (acid rain) ในย่านอุตสาหกรรมรมที่มีการใช้เชื้ อเพลิง
ที่มีกำมะถันสู ง
5. เกิดจากแร่ ไพไรต์ (FeS2) ที่มีอยูใ่ นวัตถุตน้ กำเนิดดิน
FeS2 + O2 + H2O + K+ KFe3(SO4)2(HO)6 + SO4-2 + H+
การเกิดดินกรด
คาร์ บอนไดออกไซด์ ละลายน้ำ จะได้ กรดคาร์ บอนิก

CO2 + H2O H2CO3

H2CO3 H+ + HCO3-
การเกิดดินกรด

H+ จะไปแทนที่ Cation เช่ น K+

H + H +
H +

KKK
+ + + H+ H+ H +
- - - - - -
อนุภาคดิน อนุภาคดิน
K+
K+ K+
 ดินทีเ่ หมาะกับการปลูกพืช

ดินทีม่ คี ่ า pH เป็ นกลาง หรือกรดเล็กน้ อย (pH 6-7)

จะเหมาะสมกับการเจริญเติบโตของพืชมากทีส่ ุ ด เพราะ

- ธาตุอาหารอยู่ในรูปทีเ่ ป็ นประโยชน์
- กิจกรรมของจุลนิ ทรีย์ในดินมีมากทีส่ ุ ด
 ปัญหาของสภาพ pH ไม่ เหมาะสมกับการปลูกพืช

1. ความเป็ นประโยชน์ของธาตุอาหาร
Ca Mg และ K จะมีนอ้ ยในดินที่มี pH ต่ำ
P จะอยูใ่ นรู ปที่มีประโยชน์มาในช่วง pH เป็ นกลาง
จุลธาตุ Mn Fe Zn Cu จะอยูใ่ นรู ปที่ไม่เป็ นประโยชน์ในช่วง
ที่มี pH สู ง
2. กิจกรรมของจุลินทรี ย ์
แบคทีเรี ยชอบ pH เป็ นกลาง
เชื้อราทน pH ต่ำได้ดีกว่าแบคทีเรี ย
การปรับปรุงดินกรด
หรื อการทำ pH ให้สูงขึ้นจนกลายเป็ นกลาง
1. การใช้น ้ำชะล้างดิน
เอา H+ และ Al+ Fe+ ออกไป
2. การขังน้ำ
3. การใส่ ปูน
การแก้ ไขความเป็ นกรดของดิน

ปูนซึ่งหมายถึงออกไซด์ หรือไฮดรอกไซด์ และ

คาร์ บอเนตของ Ca และ Mg เช่ น
-ปูนสุ ก CaO, ปูนขาว Ca(OH)2
- หินปูน CaCO3
- หินโดโลไมท์ CaMg(CO3)2
 การแก้ ไขความเป็ นกรดของดิน

H Ca
ดิน H + CaCO3 ดิน Ca + CO2 + H2O

Ca ดิน Ca
ดิน + H2O + Ca++ + OH-
Ca H
ดินด่ าง
มีเบสิ คแคทไอออนที่แลกเปลี่ยนได้สูง

เช่น Na Ca Mg K
Na ดิน Na
ดิน + H2O + Na+ + OH-
Na H
 ดินด่ าง
คือ ดินทีจ่ ะปล่อย OH- เมือ่ อยู่ในน้ำ

OH-
Na+ Na+ Na+ Na+ Na+ H+
อนุภาคดิน -อนุภ-าคดิ- น
- - -
สาเหตุทดี่ นิ มีเบสิ คแคทไอออนสู ง
- เกิดจากวัตถุตน้ กำเนิดที่เป็ นด่าง
- เกิดจากสภาวะแห้งแล้ง
- เกิดจากระดับน้ำใต้ดินสูง จะมีพวก CaCO3 ละลายอยู่

CaCO3 + H2O Ca+2 + OH- +HCO-3

 ในประเทศไทยมีดินด่างประมาณ 8 แสนไร่
การแก้ปัญหา
เลือกพืชปลูกที่เหมาะสม
1. เลือกพืชที่ชอบสภาพที่มีปูนมาก
- ข้าวโพด ถัว่ ลิสง ขนุน มะพร้าว ข้าว
2. ฉีดจุลธาตุทางใบ
3. ใส่ อินทรี ยวัตถุ
ดินเกลือ
คือดินซึ่งมีเกลือละลายง่าย หรื อโซเดียมแลกเปลี่ยนได้
ปริ มาณมาก แยกได้ 3 ชนิด
1. ดินเค็ม (saline soil) มีเกลือที่ละลายได้มาก
2. ดินโซดิก (sodic soil) มีโซเดียมแลกเปลี่ยนได้สูง
3. ดินเค็มโซดิก (soline sodic soil) มีท้ งั เกลือและ
โซเดียมสูง
 การจำแนกประเภทของดินเกลือ

ประเภท ค่าการนำไฟฟ้ า (dS/m) SAR

ดินธรรมดา <4.0 < 13

ดินเค็ม >4.0 < 13
ดินโซดิก <4.0 > 13
ดินเค็มโซดิก >4.0 > 13
 การจำแนกประเภทของดินเกลือ
SAR (sodium absorption ratio)

Na+
SAR =
(Ca++ + Mg++)1/2
สาเหตุการเกิดดินเค็ม

ได้รับเกลือ 4 แหล่ง เช่น NaCl KCl

- จากทะเล
- จากการสลายตัวของหิ น (rock salt)
- จากน้ำใต้ดิน
- จากการทำชลประทาน
 การวัดความเค็ม
- วัดค่าการนำไฟฟ้ า (Electrical conductivity)
ตารางระดับความเค็มของดิน
EC (dS/m) ระดับความเค็ม อิทธิพลต่อพืช

0 - <4 ไม่เค็ม ไม่กระทบต่อพืช

4-8 เค็มปานกลาง กระทบต่อพืชบางชนิด
>8 เค็มมาก พืชทนเค็มถึงปลูกได้
วิธีปรับปรุงดินเค็มหรือใช้ ประโยชน์ จากดินเค็ม
1. ชะล้างด้วยน้ำที่คุณภาพดี
2. ปรับปรุ งดินให้ระบายน้ำดี
3. ใช้พืชทนเค็ม (หน้า 204)
4. ปลูกพืชบำรุ งดินเพื่อเพิม่ อินทรี ยวัตถุ
ดินเค็มโซดิก
-ได้รับเกลือจากแหล่งต่างๆ รวมทั้งเกลือที่มี Na อยูด่ ว้ ย
- ในสภาพที่แห้งแล้ง น้ำน้อยความเข้มข้นของเกลือสูง เกลือที่ละลาย
ยาก (CaSO4 และ MgCO3) ตกตะกอน ในสารละลายมี Na อยูม่ าก จึง
แลกเปลี่ยนกับ Ca Mg ในผิวอนุภาคดิน

Ca Na
ดิน ดิน Na
+ 4Na + + Ca++ + Mg++
Na
Mg Na
 ดินโซดิก

ถ้าไปลดความเค็มโดยไปชะล้างพวก Ca Mg จะออกไป
จากดิน แต่ Na ยังอยูจ่ ะกลายเป็ นดินโซดิก
วิธีปรับปรุงดินโซดิก
1. การแทนที่ Na ด้วย Ca
ใช้ CaSO4
2. ชะเกลือโซเดียมออกไป
3. ปรับปรุ งสมบัติทางกายภาพของดิน
ใช้อินทรี ยวัตถุ ใช้ยปิ ซัม