s

Jotasa giz,arte eta kultura '9Iliztietall presents dagoen '9 lza j a rd ue rsta ko bat da, Ku ltu ra bako ttza k, j 0 la seta denborapasa mota desberdinak garatzen dltu, bizitzeko moduarENl arabera I..anl honstan. Euskal Ffieniko l·mltLiran betitik legion direh eta dauden leta 91l1re aurreknen eta gluta rlko askoren hau rtraroan lag UI1 i zan dHluglUll1 101 !ilISBlk biltz:en din:!.

Haurtzaroko jard\,ler~ nagysia [olasa de, eta arc horren I9I8rapen beharrei erantzuten die" eta berari esker glOiip utz s ,ad i me na , afekti b itats a, sorm s na eta sozlalajlltatea armonlotsukl ,garatz:el1 dlra, Horreqatlk surrerspen eta lkaskuntzan lanabeslndartsua da jolasa. Bizitza heldurako prestakuntza iturri dira [olasek, eta agian erajn umeak direnei bizltzan tckatuko zaizkien 'egoera d i be rti g,8. rri a k, a rs zots U,S k eta batzutan ba lta eg oera xslabreak ere esperlmantarzeko aukera erneten dleta,

Gaur egurJ, familia eta eskola-blzltzaz gain ksteko heziketak e,ragln handla dauka glure urneenqan, Hlezij(·eta hori telebista, bideo-iolas. llburu, hirikoespa.zio eta abarren bidez gar"tzen da informallki .. Esan dai~eke eragile hezltzalle horiek egw; u:me ets gazteeng.arn daukatan e'rag ln a famH ia k eta eskol a kdialu kate n:a be:zain ha rid! a dela.

Kale,ko hezfketak ~r;;l.nstl1lti tzen d itu e n bal i oa k edc kcntrabalioak itiaisl nole lehlakortasuna, norbenakotaeuna, kontsumtsmca ... ) gure gizal1ealren ezauganiak dlra leta gazteenak moldatzen dltu, Era berean, gaur egun erablttzen diren [olas asko etaasko bakarkakoak eta leni olk()tr·ak dire, a rreta [ostsltu SIn bertan zentratzan delawik. Jostalluak atenqabe erosten eta botatzen dlre, eta horlek [etaskldeek eta jo!~aserakQ hartzen den denborak bsrak ere beino garHllltzi hSlndialgo1:J1 hertzen dute.

)

.Jolasen malqutesunari esker, hslburu desberdtnektn eta enodu desberdinetan erabitl daitezke, batna g6lrbi d,ago guz~iek transrnltitaen dUltela bsloreren bat, .Jclaserako batzuk landu ahal izateko hezitzailearen partehartzea beharrezkca da, lzsn ere, honek, tatdaaren sde psrtehartzallaen arabera aldatzen duelako [olasa.

Bilketa honetan taklean jolasteko rncduko jolas, trsdlslonel hatzuk hautatu dlra, eta taldaan jolasteko moduko"al< izanik i nkluslca la ntzan dute. 8,j I keta, bes,t31Ide, an itza da eta berd i ntasun a d efend ltza n du, gll::me rOB, ad ina, d iska paz itate edo I\;lulltura edozein direlarik ere. Partehartze libre,aren,Blfraspetl.il eta berdinenarteko 'Iilkanreraginaren atdeko apustua egiten da, KOlmlJnitateka kids gLlztien balcrazlea behar da, ldela berrlak izan eta dssberdtntasuna rnodu duinean hartzea Illortliz. Hezlketa lnkluaiboa pertsonen lnteqraaiotik harutzaqo doa, guzttien bsnetako partehartzea nahltaezkea delako. Era horretako heaiketarl esker, psrtsona horlek etorklzu nean balora hoQrie,k beralen bizitzako alderdi desberdlnetara hadatuko dltuzte, hale nola lanera, osesunera, partehartze sozialere, eta abar, pertsonekoro half bizi kalitate hcbaa adukitzsa lortuz,

Helburu horien bidetik euskal tradizickc ~olasak aukeratu dira, inklusloa sustatzen dutsnak ado 8:ldaik-ets, batzuen ondoren norbanakc [olaaak eta [olas lehlakorrak talde-jolas eta Walas inkluslboak blhurtu direnak,

Bildu diren euskal ~olas tradiiziooal11etatik batzuk berez Elliskall Herrlkoak dira eta beste batzu k, el karreraq in j(uilltura la reo ondorloz penlntsulako eta Eumpako leku desbsrdinetakoak (illira, Bilketa hau eg1iteko erablll dlren iturrian artean aipatzekcak dira "Jueqos infarrtiles de Vasconia" liburue eta "Euskalarrleren aide" aldizkaria. l,etumengo lana, Euskal Herrlko Etlliiker taldeak aOko hamarkadan zehar a'gill wen ikerkata etnoqraflko baten ernaltza da, Arabs, Gipuzkoa, Blzkala, lpatraldea eta Nafanoako, 79 herrltan elkarrizketak eta galldeketa etnoqraftkoak egin zituzten, Argitalpen horretan jolas, abestl, erau eta harrernan,

6

)

)

esamclde, formula eta haur errite ugari daude, Bestalde "Euakalerrieren Aide" eusksl kultur aldlzkarlak 20ko urteetake zenbaki desberdlnetan gar.ai haietan Euskal Herr+an egit!sn zlren halnbat jolas biltzen dltu.

B,ilketa honekinl"Elhlrtasuna eta LaJn~jdeU:a lehen Hezkurnzan, hezkuntza forrnalean eta ElZ fcrrnatean" prciektuarl jall"Iraipelli3 ematenzale: henen halburua da alkartasuna, llalnkidetza eta ,aulien ebezpena Jantaea. Preiaktu hau bl Gobernuz 'Kanpok!o IErakundeik elkarrekln egirl duten I'anal'!en smaltza da, aJegia FISC 'IMariaren Kcnpalrrlaren Ell-::al1a.slIllerai<o Nialzioa rtek 0 Iru nd a zioa) eta 1 N1ERED (I nte re d Fu nd az io a, ElkartnJlke eta E,lkartasunerako Sarea~. 20103-2004 ikasturteen zeha r E.uskal Elkarte Autonornoke 7 ikastetxetan [arri da martxan .. Garapanarako Hezike,ta ko esperlentzia honeUiliil hezl keta ra ko I anabes motlbatzall aak em an zelzkle i kastatxeel: puzzl eak, h ezl keta '9 ldak, "baksa eratkltzeko jo lasen' ll burua eta loles kooperatiboak, azken horlek peper na:gusia eduki dl..ltel':llrik

Jolasak lau saflatan banatu dlra, Lehanenqoan taldeak egiteko jolasak daude, e~a olndorengoetan [olas desbeii'dinak, g8 ratzen dhuzten 9 altasun batzu!81l airs bera bi ldu a k:

1. Taldealk. elgin: Jokalerla ado joi<al,ariak zo!rlz ize~1d atzeko jol as des be rdi ns k deu de .. J 01 as ho'rieki n batera zozkatak detoz

2 ... Aho~k:o,;nJiielrai'!!;IPEma: hlzteqla, 0 rolman ling u lstlkoa, kormmikezioa eta adierazpena garatzeko iolasek; korru-iolasek hlzkul1ltZ8 eta esm aklzun jo rasa k,

3. G!lnl!1uu~adiel'azpen,a:: a~all honetan gorpmza erablllz adteraepena eta kernunikezfoa lantzen duten [clasekbiltaen dire: ke~ nu- jOI8~S ak, de ntza, eta itsu-] olasak.

4. Motrh:itatea: multzo honetan gaitaslll1 fisiko desberdinak, adlbl dez laaterkera eta rnugimencl'uen koordlnaaioa lantzeko iolasak data;::; saltoek, sauasoka, sokasaltoa, harra p alketa.n,laslle rketa n, ezkuta keten.

) J J

7

)

Jolasak arraz ursrtu eta. praktikara erarnan ahal izateko, 2: .• 3 eta 4 , 'I

ataletako [olas gllztiek ondorenqo zeheztasunak ernaten dltuzte: )

1. Adina: Atali honetan, ,adiirn bakoltzari daqozkion e·zailigarrien arabera, [clasa egiteko beillar dan gl.ltxi '9Iorabeherak,o edina proposatzen da .. Hazltzalleak, bare ezaglutZ6J pedagogikoetaln olnarritua, lolesa adin desberdinerara egoldtu behar duo

.2., Partaiide kopurua: .Jolasa '9utxienez zenbat partaiderekln egin dalreksen esatan del. Jolas gehienetan jolaskide kopuru nahikc handi batek parte hal' dezaka, [olasa dilbertigarriagoa eta aberasqarrtaqoa eginaz.

3. nlIateriala: Oro hair, iolasak egiteko ez del inolako rnaterialik behar.

Materiale'IIi, bat behar den kesuetan, horiek errez lortzen dim ,(zapiak, soh luzea. zakuak, papera, a rlk atzak , zaloa, baldeak, botllak, 8'Qunl<alria!k, ura, arreutza k, kutxal'alk),.

4. Espazioa.: .JoI3$. bakoj~lal egiteko lekua adleraaten da. "Edozelm" esaten denean zera edierazi nahi da, [olasa leku zabal batean nahlz txlklan egi:n daitekeela, mugimendu askorik ez dsqoelako. Ileku "zabal'ak:: barrukoak ,nahi;: kanpckoak, trabarlk 'Q,abe ,egan bahar dlra, eta [olas hatzuen ezauqarrien ondnrloz lurra muqatu eta zalalaran muqak nego.ziatu egit'l'!n dira.

5 .. Jola,sareJill garalpen,a: Aukaratutako [olasen ezalpenak ernaten dira, eta aldatuak edo [atorrlzkoak iZ,81l, prolektuaren helburuakln bat datee.

6. Ja'Qrrb:I'«) bertsioa: Aldatutako [olasen kasuen, jatorrizko iJlzalpenak crneten diiral,

Joi~s. t1i;luek praktikan iartzeko orduan, hazitzalleak andoi"Eingo puntuak

kontuan izatsa gornendatzen da:

- Jiolasa praktikara eman aurrstik aztertu,

- Jlolas(ilk espazio egolkian egin.

- Jolas bakoitaari behar duen denbora emcm.

- Elkarrtzketa, jolask.idee,,n arteko n,egoziaketa! eta zalantzak "eta ldeia

berrla k aza ltzaa sustatu .

• Gehiago baloratu [clasaran unea eta dlbertsioaazken ernaitza baino, helburua ongi pasatzee eta g',ozatzesl delako

- Parte-hartzalleen egO'(')I',ilI eta portaera behatu.

011[1"[1:

1'. J()I~s ,ba tzuei bunu ko szetpen e! 8M "be! e I ;;:allea" eao "be tet,zen jarr i bella/tekoa' ,. bezala ko' edie.razpan,,·/{ B~~bilt'·fln di(8 rol dcsberdina d':Jufo:;.rn f}lJrtsonari edo daukal'6ln /J8f[sr:mei f)fJWl hill egileralto81l.

8

A

SARFlE,RA ... " .... , .. '.' ....... ' .. " .. ""'.' ... , •. ", .. ,'" ... ", ..... ,

A, TALDEAK EGIN:

TAlDEA~ EGT(EkO JOLAsAt.:"., .. , .. " .. ". ,

1. ldor a~a busti?

2. Asrraiu zein eskutan €i2:kutatZ!Eln

den objektu bat 3" T xotxeta ra

4. Bikoitii ala bskoiti 5" Hankak eg,itera 6. Herri-orri-ar

Z Kolor€lt.an

8. ZUDiri zubirl

9 .. Harria g:ordetzea

ZOZKETAK .. """"._"."" ._". ' ....... , .. -. --. -

t. Txirristi mlrristl 2. Aitxa rnotxa

3,. Don Don Beledon 4. Arriola Malriola

5, Dona Dona katana 6, 001) DCf' kikilimon 7. Balga biga i~ga

8, En un rosa I

9. Madne e hija fueron a mise 10.. Una mosca punetera

11. Pito Pito ,gorgorito

12_ Manzana asada

13. ,AI escondit9iberite ton

( ) ( I ( )

" ,

l

) }

a AHOZKO A,IDIIER'AZPENA

16MAK!ZUN JOLASAK

1. Hotz baroka

2. lkusl makusi

3. Zenbeki ezkutuak

4. Hitz ezkutua

5. Nor nslz ili?

6. E rretratura

7. Zer de~al pantsetu?

8. NQ~k ziztatu zaitui' t;:ORRU-JOLASAV

1. ,Abarketa sorta

2. Kate glurutz.atua

3. Zapi txurla

4. Korro txirinbolo

HIZKUNTZA-JOLASAK ll!:z.enetaral

2. Hlte-kateeketek

3. Astakeri.ak 4, Tslsfonora

5. Oroirnen kolektiboa

c. GORPUTZ-ADIERAZIPiENA

DANTZA-JOLA5AK. , , , _ .

1 AnboAto

2. Patata darrtza

3:. Erratzaren dantza

·i(EINU -JO LA5,AK , ., , "" .

(

) II

1. Anton pirulero

2. l.ehenenqoak egiten duena egin

3. Ze,biilit asrnatu ksinuen l'agun1Zarekin

ITSU-JOLAsAK. __ " , ,' .

D. MOTIFUZnAT'EA

JOLA5AK SDKAREKIN ",,, ,, , ..

) I ) )

1. Oilotxo itsue

2. Zer orou da?

3. Koneju-Iarma

4. Zopa ergeJa ,5. ltsu-itsuart

6. ,Zenb8lki ezkulua

1 Kotxsz, lere

2. Noiz etornko da postaria ,3. AI motroH6n

LAsTCRKETA-JDLASAK - ' .. ,' .

1. Zaku-lasterketa

2.0rgchlast,erketa

3, Lesterketa binaka I'iCllnkak lotuta dituztela 4, Glo:bo-iasterketa

5. Artaburu-bllketa

6. Arreutza-lesterketa binaka

7. Baldeak urez bete

HARRAPAKETAN , ' .

1. Karramarroak

2. Topalketa

3. Txingoan

4. Estatua geldiak 6, loaiak i!lalO

6. Kataa

7. Kolore kolorea

EZKUTAKETA N , .. , ,,', ' , .

11. Hiru ontzi itsesoan 2 .. Ssrclna-potea

3. Bat, hi, him, ,eguzki

4. Pots poteko

5. Pfl14

6. Txilintxarre

7. Mcwa

sA lTV-JO LA SA k " ,."" , " .

t.Txorro Morro

2. Asto astoks

BIBll'OGRAFIA, e e " , , , ..

HEZI<UNTZA PROPOSAMENIA, , ...

)

Taldeak

TAtDEAK IE:GITEKO .JOLASAK

A

)

tdor ala bust;

Pertsona-tslde bat ~orjz bitan banatzako modus. P<lrte-hartza'ileek~ txandaka, txanpona airera botat~en dute. ldorra tokatzen bezaie "idor" taldean [artzen dlra, eta bustle tokatzen bezale "bustia' taldean, TXBl1p.ona slrera betatzsn [analtu be,li1ar da haslereko ta~!dBar,eWl srdlak talde berrl bat osatu arte,

Jatotrizko berfsioa.:

Bi jQk;(I~ClriK Ixtmporl eda hard !au ,ba,ten bi a~deer1 orlean Clukerob:en dute~" idur" ala' busIi'. T;.,OIlj:lOiKl 'lire-ret bohi da irabazte-rl duenak CluKerab.en ditlJ jokaICl·riak.

Asma'tu zein e,skutan

ezkutetzet: den objelctu bat 0 ,2

Bi objektu txiki aukerstzen dira. Anima'tz8lUeak ado parteldeetako batek .. oblektu bakoltza asku banaten ezkutatzen du. Bes,teak; txandake, esku bat aukeratu eta zerezktstatzenduen asrnatu behar dute .. Objektu bako,jtz,a talde bati daqoklo eta, bsraz. zorlz, [olaskldeen erdiek talds bat esatuko dute, eta bests erdlek bestea. Talde bat osatu dsnean, beste partaideak autornatlkokl esatzeke ge'l'atzEln den tal!dera pasatzen diiral.

JlJ~orriz.ko beltsioa:

Ume batek eskue!ako bate(m har-ri ixlit ezkuwtzi:n du etOi beste bateK zein eskutao dngoenC'lsmatu behl1r d~. As~nabeo dLle.fl(Jk,~r'" laldero'kD ~ideak: mlkeraheil dib.1

111

lA.lDEAK IEGrrEKO ,..IOlA.SAK

03

Txotxeta'ra

,Zen bat psrtsona hainbat txotx hanz&m dlra. Jolaskideetako batek es1kuan hartzen ditlu, dena~ batera goilo punta bakan'lk aqertan e'~a malls bereen dltuela. Beste partatdeak bakoitza be r'€ a hartzen [oaten din~,BI talds egin nahl izanea 'gs,ir'O, srdlak rnotzak eta bests 9rrdiiak: luzaek Janzen dim. Taldeko psrtsona bait betetzailll,sa izatea nahi bada txotx guztiiak luzeak jartzen dire, bat izan ezlk, sta motes atsratzen du,enaizC!rngo oa be~etzail'eal.

04

Bikait; 8'la bakoiti

IBi talde egliteko orduen, jokalarlek blnaka jartze'lfl dire .. Zutil< eta eskuak atzean dltuztela, joikalr:ul bakoitz;:!rk "bikoiUi'!I" edo "ba:~oiilia" aukeratzen du .. Bat, bi, hlru kontatzean batera erakU!s~el'l dituzte esl'\uak bakoitzak erabakitako hatz kOIPluruare~ill,. IHatzalk zenbatu eta guztirarkantitate "blkoltia" aterataan beida, Ibiko·itia esketutakoak asmatzen duo Asrrtanuakoek talde ba.t osatzen dute eta bestaek baste bat.

Jam.mzko betts/era:

8; jokakld esf<uo'k ah:ef.'m dituztela jorlsen diN, eta "'bikoitkd( edo "bakoitia/( olJKerdhJ orJdbren, aldi berean ero/oW5ten dote e~ Dano nahi adima hob iuwlvOCI ditude~rtZelibQtu ondorE'11 kOj:luru "bikoitia'" ateratu?r1 bQda "b~~it~(;( l.1u/<;eratub:iMClK goldu egtten "dll eta aide rantt iL. Trabcizled;k bere talderako FkarQrlok aukerab:eJ:) dl'tu.

12

T:ALIJEAK IEGITEKO JrOlASAK

Hankak ,egitera

)

I ) )

Zoriz bl ta~ld,e OSC1lUeko., bi urns beta bastearen aurrean ~al!il2en dlra dlstantzlara bstera, eta pa1uso611k txandaka emall61z hurbiltzen joaten dira. Zuzenjcaten diiraJ aurrera, hanka bat bestesren aurrean jarrlaz, hanka batenorpoa bsstearen puntaren kontra jarrio;!.z, ali1lgi·a •. .Aurrera jean I:Ilhala, batak "urrsa" esaten du eta besteak "zj.larra~ Bata bestearenqandtk bSiinatzen dltuana ltxuraz pausce ernatea tokataen zaiunaren hanka luzera balne monagoa dsnean, honek bare atzekoasen punta eta kontrarioarena zapaltzen dltu pausoa ernateko zeukan hankasekln eta "gBi~ean J03 rrl "esamen du. Ondoren blenartea n perpend lku larkl j arrl €Ita "eta kabltzen da' esaten dUI. Ahal.eginean huts 13gi1en badu, urrundu eta ""gainealnjarri eta ksbltzen dati esan duemll!nurbiltz.ell hasten da Beste jokalariekgauza bera egliten dute .. Lagul'l<:llr,eii hanks zapaltzea lortzen durenek talde bat Ossltzel1l dlJte, eta beste erdlek beste ba;t.IIHasieratiik ohartzen bagara p,artaldi(;!' k'opLirua bikoi:tia deJa, zozketa egiten oa, pertscna balek nahl duan tak!!ea aukera dez,an).

Jat;ord~ko beJ1:s1Q<I)'

n!det:o bi joKcllarik. oaKclrrlK eg~ten ditu.d€ tKJ.[1/1';ak,. etll ircba:i:!en d'ue~aK nal'1i ditwen jokolarlok oJ.lker·(:l dt;!z.aKe.

13

TAL.DEAK iEGITEKO JOL.A5AK

06

H • .

__ arn"o'rtl-sr

Jlollasari nark ekit.91r1 dian erabakltzeko egiten da hau. Bi partsona 81'UIn1"eZ aurre jartzen dlra, esku bat atzean dutela. "Harrle, papers ado artazla' esandakoan bi jokalalriiek ezkutetuta daukaten eskua atsratzen du~e e~61 cndoren [arrarstako baM erakusten dute:

Harrfa: eskua itxiita

Papera:e'skILlCl zabatlk

Alrta!l:ia; Bi hatz luzatuta (srakustsa eta hatz hm~a) eta bssteak tolestuta

Jol<alari blek eskua berdin dall'kat,l'.m kasuan, berrlro errepi,katzelfl da Eta askuak desberdln dauakaten kasuen .• ondo.rEmg:o arauaren arabera irabaziko de: harr~ak irabazi egiten dio a rtazlarl, zaapatu egitell duelako, Alitazl~ak paperarii lrabazten die, rnoztu e'giten duelako .. Paparak hal'rj,ari lrabazten dio, biltzen duelako,

1 i )

) 1

)

) 'I

TAlO:EAK EGI1i'EKO JG:LASA.K

Koloreta11'

07

Bi talds egi1.eko, zorlz aukeratutakc bi [okalarl

urrundu e,giten dlra. Bartak eSl.Jz~iarena egiten du, besteak nargi~rena, Horiek entzuten '£l'z dutela, beste [okalerleteko ba~Qmtzak kolors bat aukaratzen du .. ez erreplkatzeko ados Jalm:en dlrelarik. Ondoren Ilargia hurblldu eta taldsak galdetz:en dio:

Ta!deQ -Nor do?

I1orgia- ]~Clrg;a bere ihalekin. ra~dei:l'-Eta l/',r nahi cruzu? llargla - ltDlofe Dalen b[~a Ila!or'. TI)~dea- Zein kdcwe?

l!()r'fjia - (Ko!ore b!1t)

ILargi'ak. essndakc kolores norbattek badeuka, Ilargiarekin do.s .. Qt'idoren Eguzkia,k best:e horrenbesee e'giten duo

ra~de(1- Nor da?

Eguz.kig- Eguzkla bere Izpieklil. Ta~dea-lEta <.e,F" nilll; d"z,u'? Egu2X!a - KokH'C boten bilo l1otor. r(l~dea- Zein kolore? E9Jz:k:ia-(Koiorre ba'i0

Eta horrela [arraltzan da jokalarl guzliak bl tal!dehm banatuta dauden arte,

,Jatortl~k(J b.eJ:tsloll!

Told€' bal:e/i:o hiru jolwl<lri besteen cerrecn jarh.en ·:Ura. Batek anderearena egittfn du, bigprrenaf\ oingeroQreoL! do hirug<:vrrenoK doobruarena. /'Im.iereoK /xIJ'\ojb;ari ,kojore bQOIJ esalen diQ beklrriro (~ingeNurietc! deobroori i1.an e'zik:) Ondoren ~Ingeru(l'" eta de(lbN(t" elk1rrid\ew 001) edul\iizen dL!te anderedrekln. obi ia!dd(Jn; bamlu:eKo:

/'I;,aereQ- Nor do,?

DeaDrlJ,;l- ~bro" bere ~rdexk;l'lreKin Afiderea- Zet nahi dtJ?

DNlbruo· t'olvre bal:e.n b;la na[or. A~derea- Zein kDlore?

Amderear Nor dar

A~nge,t'!.Jf] - Ai~geruc' bere gur!Jttearekin.

Aml'ereq- Zer m~hi cru?

Aingerua - I(olore baten !:lila nator. I\ndere<:!- Zein kokwe?

15

08

)

)

Bi talde egiteko, ~ol!;alarietako blk, zUltik eta sskuak alkarri lotuta besoak tent·€! [artzen dituzta ar~Jul bat osatuz: bes~e laguru;llk, ilaran, ar~U'petik pasatzen [eaten dira ondorsngo abestia alJesilen dutelarik:

Zl.Jbiri wbiri No~gori nongc

No~go (JII/o;;cnte zOrOzi\! FI'[JflhjoKo erreg....aarern Semc·arobC!f\ gam gu ZtJb~ !lO~ewlik Posaizen dena

HeMBn geklit:Uko de.lo Hemen 9fldiwko deta

) 1

)

Atbestial amai~ze.an,arkua osatzea dutenek besoak [alsten di:tuz:te· erdlan [okalar! bat harrapatuz, eta gald'E!tlsn diote:"Zer nahl duzU,azukrea ala tx:okolaltei:iI7': A.rikuB esatzen dutenek aldez aurretlk er.abakitzen dtlts· txokolstea nahl dutensk norekln joangu dlren, eta ezukrea aukeratzen dutenak norekln. Ilta:I,Hnduak: isilpei:lln erantzuten du txokolatea edo azukrea eta atzetlk, gerritik heltzsn dlo lzen horl daiJkanSiri', Abe'!'l~i thowl denek Ibi taldestako bate a ni sastu arta errepikatuko da.

16

il"ALDEAK E(i:,IITEI<O .JOlASAK

Harria go,.det~e,a

09

Bital~de eglteko, jokalaldak biribileal!1 iartzen dlra, Hiru ickalari tai'detikateratzen dire: bstek Haizaarena egingo du, besteak Urarena, eta hirug,a rrenak l.urrarena. 18esteak !kor~'lJan esertzen dlra bi e5kua~k erdl ib:itabellaUinen gailnean di~uz:~,ela, Haizearena egiten dueaak, harrl t:-:iki betekln eurreratu 'eta! ,ume guztien askuatan uztako kelnua eginazj, bakarrlk baten es!ku,eMIIl uztsn du, besteel< non utzi duen ikusten ez dutela, Ondoren Ura aurraratzsn da, eta hawria nark daukan asrnatzen badu hartu eta "itsasora' eramanqo duo Hlaizeak gaUiza bera eghngo diu, baste ruanri bat beste esku batean utaiaz, Ond'orell l.urra pasatzen de harrta rnoil'en esk~,etarl dil,gO€ln asrnatu loahian. Harria aurkjtzen duenean pertsona horl "mendlra" erarnaten duo Er,a horretan, taldeko pertsona 9u~tiak itsesoeren eta rnendlaren artean banatuta gera~len dtra,

JatfJrrl%ko b,fJ'rfsioiJ:

Ume' !,alde ,b~t korrvan j{lrlu:~ da. Hinl Ume {alde'lik g!e,mherl diro; bqtllK JesrJkristorena 'egi1en au, ,besteok aingeroareoo, eta1lhirugarrenak deabruO're;na. Besieak Dlribill;all eseme~ diN hi e$::uakerdi it>:ita bekll.ll1en '9airnecm d[tiJt~a. Hiru hautoi,uok poreko horrncren mjrreun jorben diro, Je5uk:ristore~(J egiiern du.eoo hcrri i)(ikli>ateKin ourreratu "glten d'u eta ume guztfen eskudon uzten duenarei'Ji Keimra ~inaz. baL:r! ,eskaJetan u.zwn du, besl'eek ikusi gelbe. ~dorer1 df{lbr~rlI (](,irrefaben do" et<l hal'rianorK dal)K(ln aMn<Jrben /l'ldu, hQrtv eta in~ernura eromango du. JesuKr,rstnk berriro goula bere egitefl du, ham bert 'LFrIoe ooten e,s,f<;oeta~ (}t~iaz. Ondo,ren (1inger~a pa.5Qtz.e~ de! hamia zei!len eskuelcm 0'(" diJ90-en aSlUltlJ IlClhir~K. A!)rJ(~hen dveocan.. ome han wruro d'aMma, Er(l~ ihorre'!cm, jolasekaFeMsooo g:uLtiak.;;efuore~ eiai'nfemutlrer. artean oonawta gerlltl'.e~ diro. Pertsooa gl)dia/<; italdeehm baf!(lwta doudelleon "sok~tiro' bflt egih:n do, ,baka;hanen Gb:ecm here b::ux:lokookjllrnio:l; e'lakDn!rorioo/l; ~ootlJ 'mlllink

117

o JObASAIK

AK !GIITEK TALIDE .

~

;__ ~

,

, . tuirristi rnirristi hirrisii, mirristi Ger"'ena p!a:ta

Olio, zopa.

kikh'ri sCI/cia

Urun pier,un.

ku[k

Gaz:to'l'nq,gorq, berti, T>rj'pith1, ~apotun. t=.uera

Zirrirt-?orran eta ZQrtl

18

lI"EKO J'OLASAK TALDE.AK E,GI

1 ) ,

} ) l

,

5. Dl::lrla dOrlO katonQ DonQ; dom:~ k~tonQ Suto{)Q'OQI'l' Gitana lepot,ik behera kutunq

Ater-Q dei/fa

NeskQ .edo mutil t()n~tu-na

119

B. Cn un ro.sq/ De6aj'o ~IlQ rOsq flab/a un clavel

DebCljo Un cloye/, Hobrq tino rOsq 1=10,. Con' flor

!?osq Con rosa

LQ mas ffol'ida y hermosa .

GJl.1e usteq e.scojq',

'0 JlO.bASAK.

.E·AI<EGIITEI< .

TALC

1

9. Mad,. e hiP '""on. ""'" Madre e h{jQ

tuerorJ a rn£sq

Se eocontroron

Con /J,n frances

te diJeton

GJu~ nota es

La UM, IGs do:;;

las tres

las cuatro

las cir1c{l, los se,/& t~.5' siete. los oeho; Con pajJ! 'J bi;:coc/io /-JoJa de lou reI

ii6r~" C'azadot.

12. MClIlZC:UlCi asada

MQ[)w(JQ' .Q.sadq .

" .. hasada Un do;;; tre'5 Y r-

Manz.ano] poo'rio'Q

. d tres v sq~id!j,

Un 08 IL ", I

13. AI eS¢;ofldite berite ton AI escondlteberiteton

Cien gqllillQs y un CO'p6n

I:! CQ,POI1 €!:;;[Qbq ~r6;~

las f:j9llirPCls eo eI,huer:to klJ!',rI)sktis kus

que te sa/Bas tit

20

)

) )

B

: adierazpenCl

I ) ) )

j l

J

01

Adina: 4. urtetlkaurrera

Pa rtaida kopurua: 4 bairn,ogeh.iago iza~ea gomenudatzen da. Materia,la: ezkutatzeko moduko edozetn objektu, Espazioa: muqatua,

Jolasaren nondik norakoak; Taldeak obIDel<:tu edo gaU!za bat ezkutatu eta zorlz 8JUkerB~uta.ko jokallal,,'i betsk bilatiJ egiten du, eta blen bitai1ean lagundu egitenzai:o, oblektutik ger~u egonez gero "berc' esanaz, ella "hotz' urrun dag,oen kasuan. Txatoekln ere gidatll dalteke: objektura hurblltzen doanean txelosk era' indart$lIIagoan joaz.

lHufrengo txandan besre pertsona batek bests objektu bait bilatuko du,

Iltu'S'; maku:s~

02

Adina': 5 ul1eti~ aurrera

Pa rtaide kop uru a: 3 baino gehiago1 iZ!;lte~gomendlatz:en da. Material,al: batere ez.

Espazioa: edozein,

Jolasaren nondlk norakuak: Joka.lald bat.ekgLlzllien lkusmisara da:gioen obiektu batean pentsatzen dlJl: Ioesteelk zein obisktu den ssrnetu behar dute, L.aguntzal mcdura lehenenqo letra edo lahanenqoa eta azkane koa ematan dlra, Batek esrnatzen duenean beste iokalaribetek beste cbjektu batean ptm~satzen. du.

m Ilwsi mClkusi - Zer ilwsi?

- G(MO bot S~lJza oot. hQsten derrQ, hll.stell dena". ",,"rekin etc!

o!jl\aizen dena. blJkahen dena .. , "," rel<in).

23

B

AHQ .AIOIEQAlZF'ENEJ('O ..JGLASAK

03

Z:enbaki ezkutuak

Adina: 7 1Ilrtet:ik aurrera,

Partalde kepuruaire balno gehiago eta zenbakl blkoltla izatea gomendat~'en da.

Mlaterialla: batere ez.

Espazioa: edozeln,

Jolasaren nondlk norakoak: P~lirtaide,ak bi ta.ldetan banatzen dilra eta biak zenbat jokalari hainbat zenbaklrekln zenbatzen dira, Taldaak bata bestearen aurraan [artzen dira. Taldeetakc edezein jok,ilIllari!( beste taldara lnqurstu eta halatako ban zorlz aukeratutsko z,enbaki bategatik galdetlen dio, adlbidez; ,j~ •• , lau zsnbakla al zara'?'~ .Iokalaria lsua az bada bare zenbakla handiaqoa edo txikia'910a ote den erantzun behar du, Asmatsen badu, baletz esaten du. Tallde bakoltzeko jokalarie1k erantzunak ercimenean gOil'd,e bebar dittlzteeta baste taldekoen zenbald Qluztiak e.zBlgutiUl. IUst'e'~ Elz.agutzen dituztenean, baste taldakoei [akinarazten diete pr'est daudala aamatu dltuzten adierazteko. Bl talldeel< IUstS'Z zenbaki ezkultu gu~tiak asmatu dltuztenean, partalde guztiek batars abestan dute "bata ZI.! zara" eta elkalrri edierazten dime bat zenhakla. Eta hcrrela [arranzen dute zenbaki gUl:tii;lik abestu arte,

Ji1'tor;rizko betts/o,a:

B'i ta~drok. zt;'nblltu oodDn-en, bata besteareo aVrrlldrl, jortz.en dim, eto (llboan jDKalar'i bClL amarffi pCl,p.era egingo duenCi. Tolde batengClna 'Z,Llu.'1Iften deoean lenbqfo:;i bt:l!t eSQteo dil, iz~ndCltu!(1ko jok(llaria bestetaldel:H"engonol hU"rb1~tW1 do eta zenbaki &era tarde horret~lko 'flor/< daukan (J~Cltv behar duo Asmcllzen badu, nwsu bat imboden du, bestel-a zap~ud:eko bo~ ekJ jolase,1ik KanporawCl geralWl do. OflQQrei1 oeste taldekoen txandol ,iulllg(l do,

24

) ) ) )

) ) ) )

)

I ) ) ) ) ) I }

B

04

Adina: 6 ul1eti'k aunrera.

Partaide kopurua: 5, baine gehiia,g'o izatea gomendatzen da ..

Materia~a:: idalzteko zerbait. IEspazioa.: edozelrt,

J10laSarelil nondik norakoak: .Jckalari batak paper ado arbel batean hltz batek zenbat letra halnber rnarra egl'ingo eilUl, Beste jQkal!:adal!;, txandake, zein hitz ate: den asrnatu nalhiirlk, i:,etrak esaten doaz, Hltzaran letretakoren bat €lsaternJ denean dapoklon marratxoan idazten da. l.etra hltzean ez da'Qloen bal<oi~zean. osatzen joango denrnarrazki baten za~i bat merrazten da,eta lelra albcan ida1zita uztan da. OSB.tIUI beharrako :ma:l"l"a:zkia hltza [artzen duen pertsonak nahl duena iZ8n daltekersasdlnatxoak mateo ari de!l;;Jlrraln bat Igulz,tira hamar s.;Irdlinaj,; lore batt 10 peta I oee ki n a a a

Jatonfz.lco .berts/os:

Utkatua

i-41twkwllb:Clt ~tra halnbCl! marrutxo rndm:n:ren <lira paper ooroan edo ,rtlrreon. Jolas ten dlJ~n jlJk(J.I!lr~ak> hib.a Gl:5maben ez. badu, hLJ4; oo/(oiheitJ Ilrkotuare1l gorplJb.oren porte !xi marrozten d4. A.srnQtzen beida, II'ectro: dagokion fn:JrF(l~ren gc;neai1 idadefl dc, Jdc:§l:J pClftC!ide guztlek edo taldeka urKatooren sHl.letc 0$ltv baino ~e:h.en liiha asmahean dClba.

)
)
J
,
)
J
}
J 25
J 05

Nor lJaiz: ni?

Adina: 7 urtetlk aurrera. Parta ide kopu ru a: (1 balno ,gehiago lzataa gomendat:enl da, ' IMateriala: pepera, arkatza eta zelos.

Espaz'ioa: edJ,ozein.

Jolasaren nondik norakoak: Taldea korruan esertzen da eta hakoltzak pertsonala batenqan pentsatzen du. Pertsonsiaren izena paper batean idazten da eta jokalarl bakoitzak eskuineko [claektdearl kopetan ltsasten dlo, zer jartzen duen ikusten ez duala. Horrala, jokalarl guztiek kopetan paper bat daukate eiiagutzen ElZ dillltell pertsonala baten lzenarekfn, eta asrnetzen saia~uko dira. Horretarako, parte-hartzaile bakoltzak galdern-I'I bat egitel1 du, talldea}k "bar" ado "ez" bat,eikiin erantzuten dusna, .Iolasa denek beraien pertsonala asmatu dutenaan amaitzen da, behar denean laquntza emanaz,

Erretratura

Adin,a: 6 urtatlk aurrera.

Partaide kopurua: 5 baino gehi,ago izataa gom.endaltZ,en da. Materiala: batere ez.

Espazioa: edozein,

.Iolasaren nondik ncrakoak: Jokalarl batek zorlz partalda guz~iek ezagutzen duten pertaonae batenqan pentsatzen du, eta jol>i:alari,ak, giJIlderen bide;;:, nor den asrnatzen salatzsn dlra, Galderei "hal edo "ez" batskln bakal~wik erantzuten zaii·e.

,26

1 )

)

1 ) )

)

,~P

~

\

o

,

'", ' :J

'.

) ) }

l )

) ) )

J J )

) )

)

) ) ) } )

, )

B

Adina: 6 utte1ii( aurrera,

Partalde kopu rua.: 5 baino getJiago i;zatea 'Qomandatte'i1 da. Materiala: bstere ez.

Espazioa: edozeln.

JOlaS,i:Uen. nondik norakoak: Zoriz IHllkera~!ilta.ko partaldeetakc batsk alhali~e'ta mocurlk adieratkonretH:!arnl guztien lkusrnlrara dagoen objektu batelll BZ3Ulga.rriak desbibatz€ln dltu,

08

Adina: 5 urtetlk aurrera Partaide kopu rua; 4 baillo gehiago izatea ~:omendat2en da .. Materiala,:: batere ez,

Espazioa: edozeln,

Jolasaten nondl I( norakoa 1(: Jokalarietako bat eS81'iita dal'90; best,€! ba'tel< burua harsn magalearn jartzen duo Aldez aurremik bssteel frut.al ali'lima~llal eta abarre'l1lz,enaJ'~ ematen zalzkle, etzanda dagloen pertsonak jakin gabe. Jokalerl-telees baste biengandlk apur bat ut~t.mtlra:!3io janzeh da. Etzai1dla dagoe,n pertsonak haietako batl bere iz,eln azkutuarekin deltzen dio, adibidez: "marrubla etor dadila': Pertsona hosrek ha~l!:·rnamiel<:ilni indalr egiten ou €ltz'snola dagQena:ren blzkarrean mugitu.z (txilillJrritxoak baliranl'" eta ondorsh bare lekura ltzultzen da. Elzanda d,agoenalc: Zl.Imu eta taldeaei belgliratllz eskua nark jarrl dian asrnatt, behar duo

Ja'wml:k:o bension:

Tr(]di;r,i,cm~lki. jo/.iqlal"iek cib;irrnw egiten d'ioteetz.~nd{1 dagQ:{:,!1Clri.

27

B

01'

Adina: 5 urtetlk aurrera.

Partaide kopuru a: a ibaiflo gehia:go lzatea qornendatzen da, Materia.la: ;,:apiilJtila bat edo beste edozetrtobjektu txikj, E,spazioa: zsbala.

-Jolasaren nondik norakoak: .Jokalarlak Iwrrean esertzen dlra blribil bat csatuz, beleunak apur bataltxatuta, zapatila horlsn azphlk errsz pasatzeko rnoduan. Korruaren erdian jokal~ni bat paseatzen da eta dlslmuluen blribllean daudenan bela:~npe,etatjl!l: pasatzen den Z8ipa~i!B aurkltu behsr du.Erditk'o jckelarlak zapatlla il<:~si bezaln azkar, una horretan .z.apa~na pesatzen ari dena erdien zeg:oenar,en egitekoetal':a pasatzen da,

02

Kate gurutzatu.a

Adina,: I) unetlkaurrera

Partaide kopurua: B balno gehia.go lzatea 90menda~eh da Materiala: bat~l~e ez.

Espazloe: zabali1li,

Jolasaren nondik norakoak: Jokalawiak. ilaran jartzen dire eskuetatik hetduta [oles gustiat1 zehar: rnutur batsko I.ellenengoa baste muturrakoarengana zuzentzsn da, lehenengloa'k eta bigan,enak osatz(l!in duten arl<upetik pesetuaz. Guztiak aillUi horren aJ2pi~ik igaro dlrenean, bigarrena besoak gurutzatuta eta blzkarra errranaz ga'lditzel1 da .. Onderen, bigarrenall: eta hil'll.lganen~k osatzen duten arkupetlk igaro~zen dir<i., Guztiekin gauze hera erreplkatzen da azl~enekorai arte, Orduan, bl mutarretakoak tlrsea hasten dira katea hautai tnahirik.

28

) )

) }

) '\ 1 )

) ) ) } }

)

)

B

Partaide knpurua: 8 hainn 'g:ehia,go izatoo gomendai~Sn dill" Malteria 13: zap! bat.

Espazioa:: zabate,

Jolas3:ren nondik norakoak:

Partaideak lurrean esertzen dlra !l::c',flru bat OSeltUZ. Pertsona batek abestla" !kan~a:tzen du birilbili;llr'El!1 bueltan dabil:en bltarteen, zapi bait bezalako g'auza bat ezkutetuta daram,ala, eta biribil~,eko pertsona baten atzean utzlko

diu dlslrnutuan. Pertsorta hori, z,api.a dal.J[kala ohertzean, zapla utzl dlonerl segill;a hasten da. Harrapatzen badu, bare toklra itzuHko da, baina zapia utzitake pertsona~ IPOS.tlj librean esertzea lortzen badu, orduan rolak cddatlii egiten dira,

03

~ ZQ~~ ww; nG~~i'i Jolc.stel1 geM

lopi ~riicli:lllrrerl1 Zt1 ~i bwriQ Qberl'J Zcof)i t.\r_~ri Noi1l;'kin Jojt1:steo gera.

04

Adina: 3', urtetlk aurrera.

Parta lde kOIPIU rua: 6 bslno gehiago' izaIea: gomendatzenl da .. Materiala:: batere ez,

Espazioa: zabala,

-Jolasaren nand ik nerakoak:

Umesk zutlk jal1zen diira korruaneta abes~ia* kantatzen dlut€:; Qlorputzaren atalak elpatzeen, adierazl ,egit,en dituzte,

Htl'n~la dlo .abestja.k~

~KDrrQb<ir1m~(l Z& ~ol~t(l ~ell

HC1rlM flo l ~"te b(1[ tsl<v belt. b~ste !xiI Beg~ 1x1t_, /:It>$ te btlt It!.orro t;iriml:lolo .

. 29

B

AfiO ADIERA21P'ENE~CI JOiLASA;K

01

Izen'(J!tara

Adina.: 5· urtetik aurrera.

Partalds kopurua: 6 balno ge·l1iago lzatea g'omendatil:en da,

M1ateri.ala:· batare ez, Espaziea; edozein,

Jolasaren nondlk norakoak: Partaideek korsuan esertzen dira .. Jolasa honetan datza: kateqorla jak.h11 batake ado lstra bsrdtnarskln hasten diren objektu, tokl edo koloreen izenak esaten dlra errsplkatuqabe.Txandaka jolasten da eta ordena jakin batii jarraitu 'gabe',. pilota ado zapi baltel<iI1l .• ObJe~ktual [asotzen dilJenak iZ911lB esan eta bests II.agul1 batl pasetzen dlo, partalde guzfiei P'3S3tUl ana. lagunei lagl,!lntzi;'l eska lekieke sdo bssterlk gabs txanda paaatu. lzenaez arreplkatzen salstu bshar da, Lehenengoak "Galtzak! W' eeaten badu, beste Q1uztiel< "g" letraz hasten diren lzenak esan behar ditllzre, errepika,tll gabe. Jelasa has dalteke baite ere esaldl honekln: "Hspan, hsqan ... ga·lltzakm I!"

Jatoft;~ko .betf.sitr8:

Zein hih eSCrJ jal\iten ei. d~eCln prenda bot egiD:) behllP irnten da.

30

( 1 1 ")

) ) ,

) ) ) )

1 )

J

J

) ) J J

B

02

Adina: 7 urtetik aurrera,

Partalde kopurua: 61balino gehiago lzateeqornendatzen da.

Materia.ht: batere ez .. Espazioa: edozeln,

Jollasaren nondlk noraJ(oak: Bilrlbil!ean, paJ1~lid~ee~ako batek hltz bat edo2ei~ esaten du, eta ondorenqoak aurrako hitaaren emarrarektn hasten den baste bat 9'ehitze'in du azkar, Jolasaren 'grazis beste hi~z batzuk hasreko amalera zallak dauzkaten hltzak asatean datza, la'!2IlHlak horrala estuasunean [arrtaz. Elkarr i Ilagun diez~ioke'te hltz bat bllatzen, J'atorrizko belt$;aa': Hitz bat eSQteko denborn !.1sKo beMr duena joIasel:ik kanpa gr?rutz:e,11 del.

Astakeriak

03

Adina: 6 urtetikaurrera, Partalde kopurua: 8 batne gehlago izatea gomendamzelll da,

Matel'iala: batere ez. Espa:zloa: edozein,

Jolasaren nondi { norakoak: Partaideak eserita eta blrlbllean daude, Taldeko pertsona batek eklten dio arrcndari eskumera daukanarl isilpeal1 galdera bait eginaz: "Zertarako balio du?" hai~ako objektu jakin batak, IMal bestesk balta ,e'HI' balarrtra erantzuten dlo: t:",. -rako balio dUl': Ondoren honek berak bere eskutnekoangaldetzen dio, eta horrela [arraltzsn da bualta 05.08 ernan arte, Partsona bakoltzak gogo an izan behar du zsr {I~aldetu eta zein erantzun ernan diotan, Errond.a amaltu endoren, partaide balkQjt~ak ozenkl esan behar du zsr giiddetu eta zer arantzun dioten bare ezkerrera eta eskuinera zeuzkan psrtsonak. Be netakc astakeriak etera dattazke.

31

B

AHa AOIERAZPENEKG JOL~,SiAK

04

Tete/on 0 ra'

Adina: 6 urtetlk aurresa. Partaide kopurua: 7 baino gehiago iza~ea gomandatz,en da,

Materiala: batere ez. Espazloa: sdczaln.

.Jolasaren nondil{ nora.koak: Kcrruan jarrlta, partalda batekeskuineko lagunar'i rneau bat ernatsn dia belarrlra, eta horrek aldl barean bare eskulneakcarl, eta horrela buelta 0501:11 ernan arte, Mezua norrnalean hlitz bat ado esaldi labuj bat izaten da, eta ongi antzutea ,g,alleta'z:t'e'~o moduau esatan z alo harraalle art. Hasjereko bertaloa Eillz"enekoare!(in konparatzea barreqarrla gert.atzen de" nermalean ez duteleko ilnotalko antzlk izaten.

05

C),ro,;me'tJ ko/'ekfibO'B

Adina: 5 urtetlk aurrera.

Partalde kopurua: I) eta 12 artean lzatea gome'ildatzen da.

Material,a: batere ez, Espazloa: edozstn ..

Jotasarel!1 nondlk norakoalc Korruen jarrita, Irskaslea hasten da asaten: "Oporretara erarnango nuke ... ledozeln gauza esan dezakel ... balol bat.': Hurrenqo [okatartak aurrekoak esandakoa erreplkatzen du, gethi beste.ebjektu bat: "Oporretara sramango nltuzke bale! bat eta bizikleta bat': eta horrela buelta osoaamaitu arts ado ta'~dea~ nahl duenarte, lagunek esandsko objektu guztiak gogoifatuz. Normalaan taldea oso adi' eqoten da eta slkarrt la'glllntzen dlote.

32,

()

r) ( ) )

)

• I

J

( ~f ( I

cJ r .-. ( (

Anb.oAto

01

) )

Go rp utz G0f1Pll1T2 ADIRAZPE!NI!!KO JOlLAS:AK'

Q1dierazpena

)

!,IIIIIIIIIIIIIII 11111111111 '-- ~ ~~~

-

-

dina: 5 urtetik aurrera. artaide kopurua: 8 baino gehiago izatea gomendatzenl de.

ateriala: baters Ell, Espazioa: zabala,

Jolasaren nondik norakoak: J6k.alal"iak tlaran [artzen dire, eta hcrletako bi, ahuen aurreen, Bi partaide hauek 11 taldea}, eskutik hartuta eta abestuz, taldearenqans zuzentzen dira (2' taldeahaurreraka lehenanqo bi bartsoetan eta atzeraka ondorengo bietan,Talldealk bikote;;Jren t.'Iont,rako mugimendua eqiten du, Bi taldeen artsan ondorengo elkarrizketa rnantemzen da:

=

(1. tatdea] A~ aM

TOO ta-rile. n1e, nil'e <:lnbo alii ~ncri<l"ril('. riJe. roo

,t:.? 1atdea) Zer i1ahi dtrui? mahirir e. , rire, .,le ~ GCI",i oorJl? molarile. lrile. ron

111111111 .... III II I I IIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIII

lMomentUi honetan, ralde hau ndiko jokalarlek lanbidea onertzen duten ala ,EI:Z e rab akltze n duts. Beste' taMI'e~Hi jakillarilzteko hurrenqo estrofa sbestukc dute.

loooide ha~ gusto'>o db (el!i~ ~l du glJ~tokol mul[Jn~ e " rile, rile

rll",bjde Mu 9us!a~ du

iTIIltar.re, r,le, TOIl

(1. tald 801) Morroi OO[ ooN dlit mal~ra~, rile, rile O"lOf1'I)i bal nohi dut mo!on~f', r~l', ron

1:2. 'Ialdeaj Mr\Ief~t~ el.'tlL~ r'ft!;,1lolile, ~'ik, rile A~ilJe.1~J'ZJJ fTI'Illllf'ile, 111 ... , mn

l.anbldea orrertzen dutensan, ta:~de guztia boro,blliealrl jalr~ilko da, eta ondorenqo bertsoa absstuko dute:

11.la1daa)

~ed()leil> IPQI'I"onal _.(1Lr~ratle!'l QL!t rnolonilc. rile. rile

__ ooJkeralun dut

rnatarile, rile;, ron

Zer lanblde enwoso r!.o~LI? ffialcrile-. r.le. rile

Zer I~cilide errulOt:jQ d'~~iJ? 'ma ~(i.rile, rile, ren

1it1ler'O V!\'f'Cl de~"!JIP 'cooiai:tW"efl hogeirJIl 911l ttoJ( clkarr e kin

'9~e .iai ~neon, pim pcm pum!l!

(2. talde,a)

Abastlarekln berriz hasi batne lehen, aukeratu den pe rtsona lelhemlengo taldearekln [artzan da, Horreta jasraitaan da, partalde gu.ztiek lerro bat egin arte,

~1. taldeal

Ast~!\11calll!JO d(l

fatf.Clzein I~ n,!;Pid!l~1 ma!orilc, rile; .,~

A:itn(l~aJJta i~an90 do

m'll(m1e. rile, ron

35

GiORAUTZ ADIRAZPENEKO .JOLAS'AK

02

Patata-dantz,a

Adina: 5 urtstlk aurrera,

Partaide kopurua: 10 balno gehiago e:taJ zanbaki blkoltla izatea gomendat.zen da ..

M atsri a I ~: musika eta patatak eta globoak. Espazioa: zabala,

Jolasaren nondi < norskoak: Partaideak biWl61ik.a ja'rtzen d'ira. Blkots bakoitzak kcpeten artesn patata bait edo g'lobo ba~ jartzen du, eta muslkareldn dantza eginaz, erorl gabe eusten saiatzen dlra, Objek!lua erortzen zalenak erdian btrlbll bat osataen [oaten dira,amaieran denek baiera dantza egliten dutelarlk.

Ja'to.rrizko berls.ioa':

BikoteClK jo!aseti~ I<aopo geratW1 jooten diro patatol< erortzen jecn onalo. Bikot.e bak;ollra gerntzen den€fl(l (If]lG!itzen da dcmb.a,

03

,f,r:atzaren daRtza

Adina: 16ulileti,k aurrera.

Partaide (opurua: 10 baino gehiago lzatea 'gomelldatz,en da.

Materiala: rnuslka eta arratz bat ado baste objektu bat, Espazioa: zabala.

Jolasan.n nondi ( norakoak: Partaldeak KOHUl2Iin Jalrtzen dint, Musika [otzen hasten denean, [okalariek errata bat ado beste ga:lJIza bat pesatzen dlote elkarrl. Musi!ka gelratzeal1, erratza daukan pert-sona etaeskuinean daukan !laguna biribilaren ,el'diian dantaan hasten dtra, Elkarri' erratza pasatzen [arrsltzen ,diuta, aakenean denak elkarrekin danuan g'eratzen diren arte,

Jato.rrizko bensio;l;

Sifl{lka, dantza egiten dute nw.sik:cti' jarraiki. Oontzan ad diren b~koteefl erteen errQh belt pasotz.en diJt~. Musika geralz.et:lfl, e~eton en-aha ·dau.Kan b1Kotea jolasetiK K{lOPO gerahen dc.

36

1

) ) )

")

GOA:PUTZ AOIRAZPENEKO ,J'OlASAK

c

)

)

01

Anton pitu/ero

Adina: 6 urtatlk aurrera.

Partai I<OPl rua: 8 bstno gehiago izatea gomendatzen da

Materi la: batere ez.

Espazioa: edo:zein.

.Jolasaren nondlk norakoak: Blrlbtlean esertta, ira~asll,eak ado partaideek beraiek ofizio bat edo rnuslka tresne bat izendatzen diote bakoltzarl, kelnu bidez antzezten dutena, Aldii berean, hezitzailesk kokotsean edo sudiul'rean hazka egliten die! hat;;!; lcdiarskln, eta glUztiek abssten dilute:

Anton, Anton P\rl1rero CadQ cl,loi, cadI] COQI Atien-da SU JLlego

Y sl que no 10 atiendo P09clrilla prenda.

Irakastsa, abestlaran edoz:eirn rncrnentutan hatzarekln sudurrean edo kokotsean egitefil ari den kelnua utel eta oflzloetako baten keinuak egiten hasten da eta tresna hori izendatua zeukana hezitaailearen papere egitera pasatzen de.

Jafonlzko ,bertsioa:

Arretarik gabe edo hutsegiteogc1ti"jQka'ariren bQlt enro,u.en badQ, pr-endlJ bClt ordainizen du.

37

0.2

Leh'enengoak ,e;gitel1'

fluena egin -

Adina: 6 urtetlkaurrere,

Pa rta i de kopu rua: B balno 'gehlago lzatea gomern.dalAen da, MateriaJa: batere ez.

Esp aztoa :za bela,

J ola sa re I n ond i 1< nora koa k: PallilaIdeak ileren lart~en dlra. AUlrIN:'!I'8. joan aha la, lehen,engoak ke·inuak, egiten dltu eta besteek erreplkatu egi~en dituzte, ~arte:kal aldatuz. lrakasleak esaten duenean, aurrean dS'gOEH18 etzsra pa.-satzen da eta llaran aurreneko gl,eratzel1 denakkeinuak egiter. diilu. lEta hcrrela bata bestearan ondoren.

~et_baft asmatu 1reinuen tEfgl:lhtz8'rekifJ

Adine: 6 urtetik aurrera,

Partaide I opurua: 10 balne gehiago izatea gome~datten da, Materiala: batere ez,

Espazi 0 a :za bela

Jolasaren nondik norakoak: lPartaid,eet j'rakaslearekim a ldezau rretl k kaltegMi a des berdi neta n blld uke ditr€'I~"I! hitz'BI1 zenenda egi~e,a proposatzen da. Talde txikiak osstzen dlra (edo 'bikoteh ere jolash,l di\llitekel· Tald,€ b·akoitzafit~ bat Jrakaatearanaana zuzentzen da; horrek, isiilpean, film; anlmalta, herrlalde edo abarHHli izena ernaten die, eta talde gUizti8'ri [eklnaeaatenzalo zein kate:gorlatakoa den. IBakoitz:a bare taldera ltzultzen denean, kalnuak egina.z basteek zertaz art den asmatu behar dUite. Parte-hattaaileak txandakatzen [oanqo dim, nahi duten glu:z~iek parte hartzeko aukera lzen dezatan,

,Jato,rrizko bettsioa:

Ercmb:lJll z!J::l;ellarek~n: airegahen den ,Iehertengo bikoleak c'raDaderi duo

38

)

) )

c

)

Oilotix(!) i'tsua

01

}

Ac ina: 7 urtetik aurrera.

a rta ide 1<0 p u ru a: 1:1) bainoQ,ehiago lzatea gome'l1dat:z:en da,

Materia I,,: Joka:larl ba~o'i~zeko zap: IDa r, Espazioa: zabala eta muqaura,

Jolasaren nondik norako c Jokalawi gl,l;;Uak "oit~otxo itsu" bih~Hitzen dlra, Olletxoak galdLlt3 dauds; norbaltek oi~tategl1~o atsa zabauk ultzi du eta kanpora atera dire. Ilh.mt~en ad du eta oHategir~jtzuH nahi dute. Oila~egilr,a itzulb:eko korru batearn bild~ behar dlra eta denak daudsla zlurtatu. Begia,k estalita dituzteia/ partaldeak espezio mllgab.l batean mug:iU:en diittll, Helburua laglmalk ezsgutu eta! denak Korruan elkertzaa dla. Jot~asarein tlasieran. oilotxo gU2'tilal< gelan mti{!lim egiten. dlra nahasteko, eta ouoen zarateeatten dute, Bi lokalarlk topo agiten dute. Buruak lukitUl;, elt~ar ezagut:z:en salatzen dlra, Sagwl'Ll daudensan bests pertsonaren izel18 esaten duts eta "bai'' edo "ez" esenez srantzuten. B'iek asrnatzen bsdute, elkarrl eskua amain eta baste otlotxoen bile [oaten dira. Bletako betsk ado biek aarnatzen ez badute, salatzsn ja.l'raitu edo erra'zago (il1.!l~Zemall dezaketen baste batsn blla joan daltezks. EI!kar ezaqutzen duten neurrian elkerrl eskua erneten di!)le, [okalarl bakoltzak al,die banatan daukana ezagultzEm dluelal'lk. Jolassren arnatersn, partaide baiko:it:z,ak bere izena esaten du taldeko guzUak ctedeuden eta Ik'orroa 9gltea lortu ote d ute n j a kite ko,

Jatorr}zko b·en:sioa;

2:oriz jokokwi bat Ci\!KerGtz~n da. Zapi barekin begiClK €'stalb€n ~aiIk!o. Espa:i;[o mugatu batean mvgitzt'll dil'€n beste la9"oek ,b.eg~ok ~oot.iK. daiJz;k~:I'!\t'. "'Oibct be$tec~k hal'lr'{Ip<lhien e~Cl harrapa~1.! ~fndoren nor den osrootzcen sq'ir;!t;e~ do, Jokalark bat M!"rapaw eta oor den asma!:a;>rn dver('ClIl. rolak ardaw egiten ditude.

)

39

dina: 5 urtetlk aurrsra,

Partalda kopur 18: ,6 baino gehiagoizatea gomendaben dill, Materiala: zapi bait:.

E spazi oa: zabal,a eta mugaJtua,

Jolasaren nondi c norakoak: .Jokelarl bat blribilaren erdian [artzen da begia'k estalita dituela, Laglunek korruan bueltak ematen dituzten bitartsan, cndorermo elkalrrizk'eta hsu edukltzen dute:

c

GGRPU12ADIRAZ,PENI3KO JQLASAK

02

Zerorduda7

Zer ordu do? Ordubata Zer orUu orlr OrdvbiaK Zer ordu da? Hirl:JrClk,,,

) 1 )

\

}

Korruaren erdlko pertsonek "Hamabiak" erantzutan dutenaan, erdikcak jarraitzen du:

Nire 01:'11(1 erre ill do? Erdia bal eta erdiil eX. Beste erolo noizko?

Bihar 90il:~ar:l txoko!ateCl ha:rt.eko

Elkarrizketa arnaltu ondoren, erdian dagoene]; korruko laguneta'ko bat harrapatu 'eta nor den asrnatu bshar dIU. Plstak ernan dBJitez~e, Hurrengo errondan erdlan baste partsona bat jarrlko da,

40

'1 1 1

1 )

GOFlPUT2 ADlRAZPENEKO .JOLASAK

c

03

Koneju-Istfua Adina: 7 urtetikaurrera, Partaid kopurua: 10 barnno Q,ehiago iizaiea gomendatz.en da. Materiala: zapl bat.

F.spazioa: zabale eta mu,giJItua.

Jolasaren nondil< norakoak: Joka.lari·taldeak rnuqatzen d'l.l [olaserako espazloa. Z02;ke'mal bidez pertsona bat eukeratzan da, beraz betetzallea izango da, eta begia1lk estallta dituela es1kuak zaballk [artzen ditu, shurrak behera begira eta gUlrutzatuta dltuela, Basteak bakoltzak hatz banatadk heltzsn dlote eta betetzaileak essten duenean "koneju-larrua, zurl-zurla'; jokalarlak korrika banstu eta nahastsn dlra, Be{li estalldunak ezkar harnarrera arts zenbatu eta "geldik"es,atem du, ella besteak horl entzntean kolpean gler~1:UI egiln bshar dlea. Ondoren,. betetaalleak pertso n etako batsn i~ei1la EIsaman d U "ad i bldez " Ene ko I;; edo ~' .. Ene'korel!1 ahotsa entzun nahi dut;eta nOlfre'k "hernen' erantzun behar duo Begiakestalita' dauzkanak, IEnekoren ahotsak gidatuta. hura daqoen tokira joan eta harracatu 'egin behar duo Eneko aurkitzen den bora asko igarotz:en badu, horrek bere izana errepika dezeke, Txanda bakoltzean begi.ak estali~o zi;llizkio,n pertsona eta buasu beharrekoa aldatu egingo dlra.

Zopa ergela

i n !5 urtettk aurrera,

Partaide : zenbaki bikeitia,

~ .' J a [okalari bakoitzarentzat zapi bat, txo,l;olilate egina

eta kutxarak,

: mal1aiak eta '8ulkia'k dauzkan tol<j bat gom€rldatzelil da. gin: Partaideak binaka janzeh dira be:giak estalfta e!ilta etksrren aurrsz aurre. Bak.oitzak katllu bana txolkolate dauka eta bare blkoteari jaten ernaten dio kutxare betekln,

41

c

) I ~

GO.APblTZ PlDIRAZPENEKO .JOLASAK

( )

05

Itsu .. itsuen

Adina: B urtetlk aurrera, Partaide kopurua: 8 baino gehia'Q10 lzatea gomendatlen de.

Materiala: ziilpiak partaldesn Eutetik srdlentzat. Espazioa: zabal1a eta muuatua.

Jolasaren nondik norakoak: Bf!1l,aka, [okalarletako batl beplak estall 'e~a busltak ematen zalzklo, lLag'une,k: bikote·a gidatzen dl.lte" zailtasun zenbait dauzkan bid!e ado zlrkulfu bateslk, Taldeka ere [olastu daiteke. Txandaka, ltsu dioallli pertscna bat gidatzen dute,

Zenbaki ezicutua

Adina: 7 urtetik aurrera,

Partaide kopurua: a balno gehiaigiO lzatea gomsildatzen da,

Materiala: zaplak [okalarl bakoitzarentzst. Espazioa: zabala eta rnupatua.

Jolasaren nondik norakoak: Partaldeak bi taldetan banasu eta batekoak eta bestskoek zenbatu egit,en dire kon~rariaek entzun gabe. 8egiak eeteltzen dituste eta hitz eginez ado lslllk (jolasari eman nahi aaicnzalltasunaren arabera), 2enbsI'kii berdina daukan pertsona bllatzen duts, horreta beraien bikosea eurkltuz ..

42

Adina: 5 urtetik aurrsra.

Parta ide ko p u rue: 16 baino gehiago ilz·atea ,gomenda~en da Materiala: Soka luze bat.

Espazioa:' zabale.

Jolasaren nondik norakoalc So:kari eralgiten zalo, buelta osoak ernanaz. Jlokala'ri bakoltzak bi bertsetan zehar egiten du salto, Lehenenqoan, "leiria" abestean, sokarl eragiten ari direnek besoek [asotzen di1uzte'. eta saltoka cui dena ma'kUi1LJ eg~tel1 da sokak burusn lo ez de.zan; biqarren bertsoaren amalaran irten e·giten da .. HllJIrre,rlgo [okalarla segidan sartzsn da,

)

PeHo l:xofE-frak, ~re GQloIetUzida~. lere la nahi n~. ~ef1" Koixe.. ibili, lere

Nik t'sanrliOfl, lere E .. rlUela !lohi. lere rre~ez 1f:JHL ~ere iN~hia9onve!a. lere

)

Urne horratan selto egi~:era sanzsn dena$r;., orrdcko beetso hau amaltzen du:

AI nombre de Markl

QU'e cinco tetms tieoe LaM

LoA

La R

L<d

It:lA

M}\-RJ-A

)

45

MOTRIZITAJF; JOLAS;c.\K

Adina,: 16 ul1e:tilk aurrera,

Partaide kopurua: 6: baino ge:i1iag,o lzarea gomendatten de,

Materia,ia:: soka luze bat.

Espazioa: zabala ..

Jolasaren nondik norakoak:: Joaasart pat18Iideeta!<o betek ekiten die; soka-saltcan hassen da, a.bestua:z:;

Pusraria noi,z_ dawr ZeglJtUtl dokllrtzQ Dakarh<lnak dckarhora JasoKo diN!

Postartarena egiten duen baste batek, henela rfio:

Saltoka erl denak ,eifant2:tlten die:

Nor dell?

Sartzara doanak erantzuten du:

~ostariCl

Une horretan bi partaideak 'elhl"l"eKill saltoka hasten dina .. Lehenen,goak esa~ern du:

Post81"iarena leg'ite'n duenak zanbakl bat edozeln essten du. Orduan, bi partaidee'k1adierazit:ako 'QIUltuln kopurua bezainbat aldiz egliten dute salto. Arnaltzean, aurreneko partaldea atara eta geratzanlolr!:inak berrlro ,eklten dioabes:~iarL

46

l l ) ) )

1 ) ) I 1

) • )

) l l

Adina: 6 urtetik aurrera.

Pa.rtaiide t(OPU rua~ :B baino gehiago lzatea gamerndatzen da, Materiala: soka luzs bat.

Espazioa: zabala,

Jolasaren nondik norakoak: Sokari etenik gabe er.agitenzaio,. parteldeak ondokoa abestuz sartzen Josten dlrsn bitartean:

) 1 )

1 )

1 }

)

l ) ) )

} ) ) J

J )

AI motro/lon

AI motnoIJ6n .• mo;!rolI6n, Ql!t' .entre ~ nUrner~ U~O AI motroUoo;, motrolJOI\ Q·ue entre el n~rnero dos ...

Horrela, ailidi berean saltoka SB:i edo zazpl alkartzan dir,eifl arta, Eta ondoren .• ordena berean, lrteten [oaten dlra:

47

fIJI rr)otrolI60, motroll6n. Qve solgo el nilrnero linD Al matroJl6n. motroU6~. Que S\l1,9l'l el nUlTh"ro d05 ...

Partaide kopurua::a: balno gehiago lzatsa gOlmendat~en da.

Materiala: Zaku handi batzuk,

Jat:onf~ko bensioa:

JO~~llqd(1k i'rteercik:o mnrrcn jQrtzeo dim. Heln1J\.l9<lrcll ailegatzen, deo!1urre(1ekoak j,{1b(u.isn duo

Espazloa: zabala eta rnuqatua.

Jolasaren nondlk norakoak: P;;nte~lhal1z,aileaktaldeetan ba natzan d ira errelebu a:k korritzeko. I rteerarako sel na lea erna n ondoren, jokalarlak zakustan sartuta (g:err;iwaino eta ertzetetlk askuakin helduta], [auzika korritzen hasten dlra, Erortzen den parte-hartzalleak zutitu eta lasterka jam:!i dezake. Errelebua emateko puntu bat jartzen da,

02

Orga .. lasrerket:a

Adlna: 6 urtetlk aurrera Pa rtaide kopu rua: is balno gehiago, lzatea gomel1datzen da. Materiala: batere ez,

Espazioa: zabala eta muqatua,

Jolasaren nondlk norakoak: Binaka ado taldaka jolastu dalteke, errelebuak egilnaz. lrteerako marran [arrita, ~okaI6Irie'" ol"g'a torman legiten dute aurrera: pertsonetako bat; lurrean etzaten da, eta bere bikat'I.H1,I<, zutlk dagoela, txorkatiletatlk heltzen dio .. 18i1il'l1 ertean osatzen duten iimd!iak orqa gogor,arazten du, eta hortik damol',ki 0 [olasa ri izena, Erre lebua eglitera'koa n" paperak aild1atz,efl dituzte, eta horrela jokal1ari guztiek bi poslzloak ersblltzen ditiUzte,.

Jatoniz/(o bertsioa:

Bin(Jka. las'lerketnk ,eglireo diwde. eta libilb~de(wen erdicm po.si:r;ioz aldat~en din"ll, Helrn';flartJ1 iri.sten deill aurreneKollk irobaztetl dl).

48

) 1 )

'I )

) ) )

)

1

) }

) ) )

) ) } )

)

Adina: 6 uWiletik arurr,el"a.,

Pa.t1aidelcopurua: S balne gelilago iza:~ea gome,n('latzell da, Mate'r:iala:za.pi bat edo seka ba~ bi pedsonol~o. Espazio,a: zabala eta mugs,We.,

J'ol a saren n ondlk nora koa I<:Pa,l1e-hartzlllileak bi naka jalltzen dlraesa elkarrl hanka batetl'k lotzen dlra, lo'tzel<ol zapi bat ado 80k,8, erabtllaz. Seinall,ea ernaten denean, blkoteak helmuqarantz abiatzen dlra, Zirnuagarria ez da [asterketa Irabaztea arnaltzea baizikl,l!

Zaillta'sulrrua era handlsqoa da lasterkata hiru edo lalUI pertsenakc taldsek 'sgitern ba:dute.

Adina: 4l!rtetik aurrera,

Partaide f<opuru a: 8: halno gehiag:o izateal gQmendatl:en da Materiala:: globo.ak. legunkaJriaj(;.

Espazioa: zaba,h" eta mugaWa.

.lnlasaren nondik norakoak: Blnaka edo 3A pertsolnalm t~ldle b:ik_ita!1, G 100 bo bat bu ru a n:.J~irl ~ko I:pertuz hefrnu g(l ra aramatsan datza, .Jolasa zaHa densz gem, adin jak:in batzuetan egunkariak erahili daitezke pala rnodura globoari jotzeko. Guztien artean ,etaJ lankidetzan He-soak erabilizahalii< '€~a globo 'gelhl'e!lTl bultzaka eramatsa da kontua

Jatorrl:zko bertsJoa;

L<tstert.e!~ [l.ooerol'l, J:>(1r!~ide /:lc:l~I~'" bere gIobm ei'dF!'l@ bel¥ar <Iv hfl~rojno, erornen IJtzi gob", b .. n;areKifi jooz et", oholik eta globo gehic(l eramana{!,.

MO"TRIZfTATE JOIJXSAK

05

Artaburu-bilketa

Adina: ,6 urtetik aurrera, Partaide kopurua: 8 bainogehruago izatea gomenda.tz:elil da,

'Materiala: 50 artabmrutlk gora (edo oholak),

Jatom'zko' bertsios:

JoIIJ,!iO b(l~ edolakle WI\iWn egin. GiJztia/<; jose ,eta saskian uztea Imtzen dvent;! fzUngo do irobozlea. Ume osl<o <:kwden KCl5UClO, kanprmlKetak egiten di r-a. lriot'mattll n eta I:mieM I'l1uk baioo gehiagok: PQrte hClrlzen €-1. d;;te!ClKo, AzkooeC!n fiMI'a egiten

eta zen bat talds helnbat saskl edo balde, do e'hl irdoolZ.leori 9'lraiklJP bat

Espazioa: zabata eta mug8itua. redo o~(1ritlk emg~en zQido;ie.

Jolasaren nondik norakoak: Partaldeak 4 edo besteko

taldeetan elkartzen dlra . .Talde bekoltzaren aurraan hamar bat

artaburu edo koloretako oholak [artzen dtra, batetlk bestera

pauso baten tartea utziaz. Talde bak:Olitz:aren lrteera-puntuan

saskl bat dago, eta blhzen dlren artaburuak edo oholak bertara

boja behar dlra, trteerarako selnalea ernaten denean, parte-

harrza Ileak bere taldea ri dag ozkion il aralm a rta bu ru illk ha rtzera

[oaten dlra korrlka, Lehenengo~ik edo azkenekotik has: daitezke,

baneka-benaka eta errelebuak eginaz. Guztlak blldu e~a saskian

utzl bahar dlrs.

o 6 Arrautza-Is'sterlceta binaka

Adina: ,6 urtatlk aurrera,

Jol<alari kopurua: 8: balne gehiago lzatea gomenda~en da. Materiala: kutxara bat partalde lJ.akQitzekQ eta arrautza egosiak.

Espazioa: zabsla eta muqatua,

JOlaS31ren nondik norakoak: talde txlkltan jclasten da, Lesterketa heu, ehoaeekln eusten zaien kutxara baten gainean arrautaa batekin egiten da, Parte-hartzaileak lrteerarako marran jartzen dlra, eta haslera adlerazten denean. oinez hesren dira srrautzarl orekan eutslaz. Errelebuak aldaz aurratlk eralbaki~al<o puntuetan egit€n dlra. Emozio8J arrautzs eror ez dsdln 10l1zeal.11I dstza. eurrenekoa aiilegatzean baino gehiago ..

JS''#orrizko .bertsioa;

BonakCl, hel!T)lig<ira oilegonen den aurreoekook irabaziKo duo

~50

1

)

1 }

) }

)

Sa/deak urez bets

) ) 1 )

MOTRl2;ITATE J01.ASAi<:

Adina: 6 urtetlk aurrera,

Jok.alari kopurua: 8 balM g;ehiago izatea gomendatzen da Mater' ala: 1P,lateralk, baldealk eta ura,

Espazioa: kanpoan,

.Jolasaren nondik norakoak: Jokalariek, lurrean eserite, ilaran eta elkarri bizkarra amanda, plater baten laguntzal.rekin botila bat ado bslde bat betetzen joan behar dute. llarako aurrenekoak platers uree bet,eko diu, sta besoak tente dituela etzean daqoen Ilagunari pasatuko dle, ilarako azkenekoak platerean ger~tzen den ura balde batera edo zallaqoa egin nahl iZ81i1Je:z gero botrtabetera beta bailer duelarlk. Kontuan izan jokalerlak busti egin dalrezkeela le'9luli1 beroeten egite.a gornendatzE!1'l da).

) )

Jatornz/co berfs;oa:

Bikote 000 talde parte-hcrrizai!ea D(ltilaren ,aldameoeaC1l .jar-hen do, Ir;OC>erarclKo seinalea emeten den~an. tcdde bakoitzeKo 'eN:~ partaideak korrik<1 jeoten dim ahoak ,~rel. bete behar dituden tol<.ira, eta ondoren eskuaK er(lbtl~ gelbe gvztit'n nrleon j()(]n beharko dute boti~il bde~,

J )

J )

J )

J )

!51

Adina: 6 urtetik aurrera,

Partaide kopurua: 10 bainogeihiago lzatea gomelldatzen da,

Mlateriala: batere ez, Espazioa: zabala eta mugatua.

.Jolasaren nondik norako,ak:,Jok,~h)lriak. beinulan talde bat dira eta batel< edo bilk karrernarroarenaeglten dute, Karramarroa, trtpaz gora jarritaJ, esku eta oinen laquntzarakln, atzereka ibiltzen da, Horrela beinularlak harrapatu, ukitl.i eta haj'ek karramarro bihurtzen salatzen da. Azkenean [okalari guztiak karramarro bihu rtzen dire,

Jatonizko bertsio,a:

Jof\a!ad'[:l/<. ltripoz gara eta ('skven ec(! oioen lagurltz.arekio atzel'ok,a jbjl!teo dim. Betetzoi1eaf; berdin tbilial, h«:lrrcpatl.l egin behl1r urN. karrtlmtlnro bat hurrarmb.to duenean papen!l< (11darnm ditl.l:tte.

Topaiceta

Adina: '6l11Jrtet~k i\!IIUlmna •.

Partaide kopurua: ~o baino geniago' izetea gomendatzerlll da.

Materialla: batere ez, Espazloe: zaba If! eta mugaltua.

.Jolasaren nondik norakoak: Betetaaile batsk ado 9 e h ia gok b aste parte-h a rtzai lea k ha rraoatu behs I" dltuzte, .Jokalariak eraikin baten blran korrlka d03Z., eta betetzaileak kcntreko zentzuan doaz, aurrea datorkien pertsonak be'sterlk harrapatu 8zi'l"nI dit!J'zte~l,arilk, all,egia, beralan billa ,atelrea,z bakarslk herrapa ditza kete. IH errepetu ak lzan dlren pertsons k ha rrapatzajl,eekin elkartzen dira eta, bsraz, azkenesn denek tamde batean

52

) ) )

1 1 )

J )

) )

) )

T'1tingoan

03

1 )

Adina: 4 ui1teUk aerrera.

Partaide kopurua: 10 balno gehiagn lzatea gome'ndatzen da.

Materia~a: batara &2. Espazloa: zabala eta mlJgaluCli.

Jolasaren nondik norakoak: Jokelarlen taldea [olaszelalaren allde batean [artzen de. Bi jokalari beste aldean [artzsn dira: bl horlek ~xill1goan ibilt:z:en direnvrnatxlnsahoek" dire. Matxinseltoek eta taldekoek kontrako norabldean egiten duts aurrera eta, bsraz, ze!lailan topo egimen dute, Matxil1s,i;lIto batak ~alldeko bati ukitzen dkmean horl ere mat)(insal~,o bil1ul1zen da, Beste rnatxlnsaltoakin elkartu eta hura ere tx:il1Qloan muglitzen da. Era horretan bi taldeak glJrutzatu 9'gilen dlra, guztiak matxinsalto bihurtzen dlren arte.

) ) )

JafO,"';z'kfJ' be,rtsiolJ:

Jok(ll'or~eo taldea 'lelaiofl sakaoonalzen do, bi NO gehia90 0'100 oateall jartzen direlcll'ik Seirmb.:i emalen denean, a:tken horiek 'ixi'n9otan ,Desteak Mnrapatzen ~iab:en diro', ~okarren bat narNlpot:zen du'l'eoean, lrteer<i-~imtura ,erqmaten dute, HorreJ~. bi Ilmeak 'irlcleo eta bakarrern bat horropab.en du£enean S(lr'tzen jooten diro. cleoaK horroj:lCltrea ~Qrben diJten arte. Dndoren., ho:rrapatu diluden 'enenerlgo biok It\asiko di"d jo~asten,

)

) )

53

Adina: 6 urtetlk aurrera

Partaide kopurua: B balno 'Q9,hia:go i~altea gOl1iendatzen da ..

Mat,eriall,a: batere ez.

Espaaloa; zabale eta mu,gatua. Jolasaren nondlk norakoak:

Zorlz aukeratuteko [okalari betsk bere lapunel ernatan saiatu ibeharra dauka, Ubr,e da'90enetakoren batek ernanqo dlotela ikusten duenean. 9,eldllik gara daiteka "estatua" esanaz eta horrela dalg'oel1l bltertean ezln dlots eman, balna ezta ere ezln da rnugiltu bare

Ila"9Iunell bat h,a,hkarte~ik pasatzen ez zaion bltartaan. Denak estanra billurben badira, hurrenqo jolase'an betetaallea aurrekoan

Aldaera; Zmi:z lzendatutako jokallari bat baste lagunak harrapatren salatzen da. I=tanrapatuaizaler:a d031r1i jokilll,ariak "astatuak" aaan eta besoetako bat 811boralOitz luzanrta j,al1zeh du: antzeko ,(;!g'oeran dagoen jOlkaJlal'iren batak besoa hartu ets luzatlllZ' "g,eldik" esaten du, bere lagunaren jarrera b'erdilna hartuaz. Orduan, askatuak ila'tlslw,. hlruqanen Jok:alari lbat,ek.bi jokaJlariek os'atutako arkupatik pasatu eta "aske'

estatua [arrera hartutako ~ehena izango da,

Partalds kopurua; 10 balnQ gehilago izatea g'ome~dat~en da,

Materiala: batara ez, Espazloa: zabala eta rnuqatua.

J,olasaren nondik noraknak: JOllas-zelaia hhru zati desberdinetan banatzen da: lbal bat da bere bi baztsrrekln. Z'oriz aukaratataso Jokal1oiui bat ado bi tbalen jarri eta pir.aiil1~ bihu,ftzenl dira. IBes.ts partatdsek i:baila etenqabs zeharkatu behar duts. P'~irainetak'o batelk lbala zeharkatzea ari denen bat ukltzen duenaan, ukltua piraina blhurtzen da, Eills hC)1r,fle,lla [arsaitzen da [okalari guztialk piralna blhurtu €lite.

54

1 "1 ) )

1

) )

J

) ) I )

)

) l ) ) ) ) )

Adina: 6 urtetik aurrera,

Partaide kopurua: 10 balno gehiaga i'zat.ea gamendatzen da.

Materiala: batere ez .. Esp,azio,a: zebala eta mlJlgatl1J3.

.Jolasaren nondik norakoak: Be1etzailea korrlka dcanetako bat: harrapatzen si'lliartzen da. Lortzen badu, ejkarri eskua eman eta elkarrekln baste bat harrapatzera [oaten dira. Horrela arnaieran denek kate bat o satzen duten arrs,

l ) )

Aldaera; [endea harrapatzen [oan ahala, llsra bakar bat osatu ordez bikoteak eg'iten dire.

I )

Kolors kaloma

}

)

Adina: 4 urtetikaurrera.

Partalde l(opUrua:1o baino gehiago izalea gomendartzen dca.

M,ate'riala: batere ez, Esp,azioa: zabala,

Jolasaren nondik norakoak: Pertsona batek zoriz esaten du "kolore IkololU'!, .... horlaltl " Beste partaldeak kolore horl daukan jokalariren baten 'QI,auza bat ukltzera [oaten dira lasterka dokalariek kclore h,ori ukttu beher duta betetzalleak bawalek harrapatu balno Ilehen. 'HUJHmgo txandan, beste pens:oMI batek baste kolore bat: esaten duo

J

55

01

Him o'ntzlltsasaan

Adina: 6 urtetlk aurrera.

Partaide kopurua: 8 baino gehillgo lzatea gomeildatzel'l del.

M,ateriala: baters ez .. Espazioa: zabala eta mugatua.

Jolasaren nondik norakoak; Bil taldeegitell dha zorlz (talde bakoitza efkartuta agoten da jolasean zahar], Bateau hiru jckalarl deude, him ontzl ordezkalzen, eta bestean beste jokalalfi gu.ztJa.k, 11.1 rra ordeakataen,

Ekalitz gogol' bat. egon da eta hlru entzlek, ltsasoan galdlllta, ez dlute lehcrreratzea lortzen. Hlru horlek begiak lxten dituzte b~s~€J p.al1aideak ezkutatu arte, eta orduan ezl!(ll,litaltuetako batek olhu egiten du: ,. Hlru ontzi ltsasoanl ': eta ontziek erantzuten duts: "eta baste him haien bila doaz! ': Un@ horretan lurraren blta irteten dira, puntu j,akln batetlk ablatzen dlra eta hJllrra'tallldeko bat lkusten duten bezam azkar, puntu horretara itzuli eta esatan dura "Iurra 1;lurkftula': eta kasu horretan lrabazi egiten dute. Alidiz, Ilumfl taldekoren bat ablapuntura ontztetakoren bat batno lahenaqo ai'leg'atzen bada eta "lurra' esaten badu, talde osoa esketu eta berrlro ekiten zai,o jolasarl,

56

)

)

) ( )

)

) ,

)

I ) ) )

) ) ) J

) )

) ) I 1

MOTRIZI'rA'fE JOLASAK

Sardina-po'tea

Adina: 16 urtetlk aurrera. Pa rtaide kopu ru a: 8 bai no gehiagOr lzatea gomendalz:en da, Materiala: papera, arkatza,

Espazioa: zabala eta mugatua,

Jolasaren nendlk ncrakoale Jokalari bakoltzarl paper bana ematen zaio zenbaki batektn: zenbat [okalari hainbeste zenbaki ldezten dira, KOlrruan jarri eta lbegj,ak itxita dlitu:zt:ela, ondorenqc kantua abesten dute:

(bat Z€'obaKha) Sardipa bat (ioldea) 5ard;na lbot

(ba~t zenbakja) e'i SCll'l1tOO (to!de(l) B[ sarding

(ba+ l.eI1ook!a) Aurkiw ZIref'1 {tnldeci) AQ.wkitll ziren

(ba! 1e!1bal\io) ~fl!oi batetll'i (taJdea) ic;cntoj batean

(bal zenbakia) a !:xi lxi hi tJ<,i !xi-lxi pu u! (tcldea) CI pu pu I'll! pu pI! - pu I:x~ Ii!

(00 t U'fIbaKia) ,orai n jQrr-{I~ dezQI[J

(faldearbiak' _

Jat;orrizko bertsjoa:

Zoril: 'ClW\eraiutQKQ Iperi:sonQ IXlt 'iz.lingO dc;l betetza~ea. Bvwobesoen gqineqo dueJa, eta Ihoriek. 1iiJMih edo normCi baten konv.o ,mit!! di"Iue/(I, ~nbaklok 2.:enb::iltJJ, e~ib[o bat escn edo abe'Bti bat kqntdb!m dil', ,best.?!?/;;; ikusiak li:z:OIl gGibe etkl!tab:eko deobortl edt.Jkl d&dteo. Be!e-tt(:li'e<lk noroo[t jl<\lJstefil diJeo ,bezain a~r esalerJ du adibidez " Miker engC1fik". 1Ezkv b~tiJek Ii bra tu ["ItJl'oi iZOl1el9E'ro beteWlilea l.ISteJ<obean oorrop<lN behlir dute edo abjapun~ura arteko lasterketa irabolj, eta ord~an vkib.J eta eSQL;:in dule "rnig:atiK' 000 ontzeko f<lf'fTIlJ!Gretl bat ParlaideaK, iibrahi!n ~o elirnio.<lb:eo jpa!en dim, ~ffi arobera_ /'i~kpck ber:e buruCi eta be-steak librolieko auker-Ii datik:a ,baldin ('ta bete'b.ailea boioo lekoogD otresahen IDada, ehi ort"!!Xm esQtro du: "'nlre klgvn 9uz:tieog<lti j:;.". eda "nsu libratu 'id,a be5leak Ilbralzl"n diM".

) ) )

) ) ) )

)

) ) ) ,

)

Absstla amaitzean bat zenbskla duan pertscna ezkutatzara [oaten cia korrlka, taldeak bl zenbakiarekinabesten jarraitzen dUM bltartean, Abestia berrlz arnaltzean, bi zenbakia ba~ zenbakia bilatu eta harekln ezkutatzsn da, Bat zenbakla bilatzeko daukan den bora taldeak hlru zenbakislrekiin abestia kantatzeko behar duena da. Eta horrela

ol1doz ondo, Gerta daite~e [okalanren batek eakutetuta daudanek bllatzeko denbora nahikorilk ez edukltzea eta bere ondoren datorren [okalarlarekln tooatzea, ElkllJ~alel~ua bllatzen [arraltuko dute, Gll.!zUak ezkutalekuan topatzen [oanqo dira "denak sard,inalk potean bezala egon arte';Azkenekoak "sardlna-potea" aurkitzen duenean [olasa amaltuko da

57

1 ) ) ) ) ) )

)

Adina:: 41 ul1etJik aurrera

Partaide kopurua: 3 bainoge'hiago i~altea gomendatzell da. Materiala: bBlere 9Z'.

ES,p,8Zioa: zabala,

.lolasaren nondlk norakoak: If:Maideetako bat horrnari begira j'al1Zel1l da begiak itxita dituela eta "bat, boi, hil"u eguzki'" esaNtl1i duo Bien bitartean, gaineral<o jokall'al1iek, alldez 8um!Jtiilk erabakitakQ distarnzla ba.tetik, une hon horrnara hurbiltzeko aprobetxatzen dute. HelltuJlru8, mugit:erl ari d iren111tartean ha rr,aparua k ez iZiilrea d a. Horman dagoenak, ,esaldia ama~!j ondoren begiak zabaldu eta buruaoso birzkor blratesn dUI. Une hOflietan lagullfien bat m!!.igitzen ikustsn badlJ, hOfiiek ablapuntura ltzuli eta bel"irim ekin behar dio ibHlbidearii. Jokalariren bathormara aUegatzei1ldenean "txorzoa" esaten duo Gu.D:i'ak horrnara alleqatzen direnean be-tettaile'8ri hatsetatik heldu eta Ihorrek "txo-z" hasten dirsn hlzakesaten diru, adibidez "1)(okolatea:wTxorizoa'" esatean hesteak hat,n'apatzerl saia1Zen da, horiek korrike ihesi doazan biitartefl!1l. Harrepetzea duen I:e!'umstlgo,ari tokatuko :zaio hLlrmmgoan 'geratzea ..

I )

)

58

Potepoteko

)

Adina:: 6 urtetlk aurrera. Partaide kopurua: 4 baino gehie,go izatea gomel1datzen da. Materiala: pete huts bat,

Espazioa: zabala,

.Jolasaren nondik norakoak: Pote huts batean harri batzuk marr'i eta ,9 hOB aanoatu eta itxi egit,en zalo, Potaa "sbesteko" leku bait markatuedo izendatzen da. Betetzallea izendatzeke zozketa egiten da.Taldekojokalar! batek potea ahallk urrutlanera botatzen du, orduan bestsak ezkutatu e'giten dtrs eta betetzailea potearen hila [oaten da.

lzandatutako puntura itzulitzen denean, lurrean kolpe batzuk sman ondoren, ezk,utatu ezlnda dabilen jQkal,;ariren bat lkusten badu, daskubrltu eta haren lzana esaten diu lJ,o,ter::ne.'kin lurra joaz: "pote, pate .... Anderrengaltik'~ Harrapatu duen aurranekoa, hurrengotxandan betetzallea lzanqo da .. Ezkutatuta jarraltzen du~enak libretu dauezke esanaz: "pote, pete ... nigatik'; potearekin iz,el'ldatuta~o puntua jO(lIZ, betetzaileak ustekabean harrapatu edo abiapuntura arteko lasterketan irabaz! baino lehen, Jlolasa denak deskubrltuek eta asketuak lzan dlrenean arnattzen da,

)

) )

}

J )

5'9

MOllRIZ1TA1E JOL...ASAK

05~~ ~~_1_4~ 7\ ~

_ Adina: 5 urtetik amu~ra. 6"~

Parta ide kopu ru a: 4 baino gehiago izatea gome!1da~en de. Materialla: batere ez.

IEspazioa: zabala,

Jolasaren nondik norakcak: Zorlz aukeretutako [okatarl bat atzaraka zenbatzen hasten da "pi hamatau; "pl hamahlru" "pt. .. " "pi Z'€lfO"-ra arte, besoak zahallk eta begiaik itxlta ditusla Zenbatzsn 81lri den biltarr'ea!n lagunel< besoan IUltiltzen dut,a eta kQrrmik,a B'biatzen dtra ezkutatzera. Eta zenbatzen bukatzen duenean "Ipi banoa" esan, aumnakai hiru paUSQ ernan eta bilaketaw-i el<iten dlo, Horretarako ezingo da bare tokitiik rnuqitu, baina biratu ahalko da. Ezkutatutakoren bat iikusten duerrean, "pi" eta pertsonaren lzena eseten du, adlbidez "pi X,abier': Inor Ikusten ez badu, txanda bakoitz€)'ilJn zenbald itXikiag.o ba.t zenbatzen du .. l.ehenenqo erronda harnalauan hasten de, big18rrena hamahlruan ... Zeabatzen arl den bitalrt,e'el'nl, la'QlUln~ak ezkutalesutik atera behardlrazenbatzen ari denari berrlro ukitzeko (ezkutalekua aida dezakete); zsnbstzen amaltu ondoren berriro hiru pause ematen ditu bare I:agunak bllatzekc. Eta jOliasak berdin jarraltzsn du gluztiak aurkitu arte, Hurrengo txandan batetzailea beste jokalalri bat iZCll1go da,

06

Maitt

Adina: 6 urtetlk aurrera.

Joka ari kopurua: 6 balno gehiago laatea gom.endaitte'n da. M,ateriala: batere ez.

Espazioa: zabala.

Jolasaren nondik norakoak: Jolkallarialk, zorlz, bi taldstan banetzen dlra, Taldaetako batek be'giak Ixten dituen bltartean, baste ~aldea ezkutatu ,egiten da. Ezkutatuta daudeterlk "Mala" olhu egite,n duts. Ela orduan hasten da bllaketa, Bakarren bat aurkitzen dutenean '~Almo la Maia par todos" esatan dute. Gem paperak trukatueta berrlro eklten dliote jolaaari,

60

)

)

) )

1 ) I 1 )

)

) )

)

M(l)TRIZITATE dOLASAK

Txorro morro

01

Adina: 8 urtetik aurrera .. Jo ka la ri kopu rua: 7 balno Q,ehi!;lgo ffizate·a gomendatten de, Materiala: batere ez,

Espaaioe; zabala.

Jolasaren nondik norakoak: Zo:zketa, bidez" parteldsak bi ta ldetan banatze'ln1 dira .. Bate[koa k: makurtuta jartzen dir.a llsra batean tranparlk egin ez dadln zlurtatzekoarbltroarerra egil1go duen jokalsr! baten aurrean. Ilarakc lehenenqoak burua eta besoak arbitrcaren belaunen g'sin,ean [artzen dltu, eta atzetlk dcazenek burua aurrekoaren hanka artean [artzen dute, Beste aldeko joka!larie'k txandaka azken astotik [aual ,egiten cuts, arbltroarenqanaino alleqatzen salatuz, Astoarena egmten dutenek eutsi ez eta arnore ematen baduta, berrlro rnakurtu behar dira. Jauzi eg'iten duen taldekoren bat ercrtzen bada, ado denak eserlta gailleiilll1 hbitzen ez badtra, paperak aldatuko dltuzte, Jauziqile glUztiak estoen gainean daudenean, jauzi egill duen lehenenqoak bare hatzstako bat lehen j;okalariarlsn b'rzkalr gainean [arri eta arbitroak galdera bat egiten du.Txorro Morro Pika laila QUII9? (sskuko hatz bakoltzart errderentzlaegillaz [erpurua, erakuslea, hatz luzea, nagiaeta txikial .. Astoerena eglteii dutanek erantzuna asrnatzen badute, paperak aldatzen dftuzte,

02

Adina: 6 urtstik aurrsra .. .Jokalari Icopurua: 4 baino 9,ehiago lzatea 90meildatzen da. Materiala: batere ez ..

Espazioa: zabela.

Jolasaren nondik norakoak: Jekalarietako hat "astoarena" €'git'e:n [artzen da, h~!I,J dal, zutlk ukalondoak belau netan ete burua makurtuta. Baste pa rte- henzaljeak ill,a ran [artzan dlra eta [auzlka doez "astoaren" ga1inetlk. Azke'l'lekoaren gaineti'k [auzl egiten dutensan, "astoaren" [arreran [artzen dira. Jauzij e'Qliteto partaiderik geratz.en ez denean, asto bezala [arri den lehenenqoa baste laguner~ g,ainetik lauzi egiten hasten da,

6i11

A~tQrtlAtallto bl'bllogr' fi

AA. VV" (1993), .fuego,!; iflfantife.s en Vasconj'a, Eu skeJau rl aritzeIEtnik0U' EUiskalhe.rria, Viitol'j,8-Gasteiz.

, AA.VV. (11985),Aufia,nendi, AUiiamendi, San Sebasti'.imT 21.

A.guirre Franco, R. (1989)" Jueqoe y deportes deJPais Vasco, Krlselu, Sa n Se b S1stUi 11"

Ayerbe. E. e IriaRe, J.L., 1~2001 I, Deportes y juegos populare$ vaSOQS:

Cu.ftura ((sica j1.J9g0$ y desafios; Ostea, l.asa rte-Orla,

Bolentin de fa Re,al Soc/edad VssGongada de Am/gos del Pats" Ed. Redaoci,cm y Adrniniatrecion Museo de' San Telrno, San S€lbClstial11i 1'1939) publieado en 1983.

E'uskalerriaren aids': Ravlsta Ed. lmprenta de Martin, Me'liia y COrr1lpania, Saln Sebastian 1B15, 1919, 19,24, 19'27, 1928, 192:9.

f,usk8/~Errla: Revista Basconqade. Ed. Esta blecirnlento Tipoq rafleo y libreria de Antonio IB a ro] ai, Sail Sebastian.T,3:11189411,T40 (1899). T46, T4!911903),T50 (191041, T66, (1'907}, T 61 1119(9).

fUSKO Folklore, Dlrector J .IM. 8.;1 randiaren, Ed. Eus~o Itas:ku ntaa, USUirbill!Glliipuzcoa)T 29 (1!980), T 33 (19.85·;86), T 36 (990).

G armendl ill, ,J .. (1995), Juegos infamiles, Dlputaclon Fa ri311 de AI ave, Vltcris-Gastelz.

lntxaustl, J. (,1985t EuskaJ.Her:r;8 Histor:i<1 eta gizartea, Caia taboral, Jal~in, Ofiatl.

, !laiVI:!ga, IPo y Olaso, S.(199S'1, 100'0 ju'egos V de-partes populares y trediclonste« IPaidotribo,. Barcelona

Urlx:i:ntx8 esko18 (2001), euskal [olasen bllduma. CD-RoOM,

Urtxintxa eekoi« (2002').. auskal jolasen bilduma 2. CD-ROM.

Vid& Vas:ca (1952) N .29, (11917.2) N 49rEd, Gralficas Martinez, Vi~oria.

o a

o o o

) 1

J ,

)

) )

proposamena

Eskuetan duzun llburua FISC I.Fundaci6n lnternactonal de Solidal~iid:ad de Compafda de M~Hia) eta INTERED (Fu nd acion I ntere d, Red de Inter-cam bia y S,o~li da rid ad ),' Garapaneko Gobernuz Kanpokc IEr~:kiLmdeek egi'ndako prolektu baten zatl bat da, 8i erakunds hauek Garapenerako Hezkuntzan murgHdlJlita daude, Barlioen Hezkuntzaren lenari er antzuna emateko [eta gizarte soltdar!o eta duin bat lortzeko asrnoarekin, Pro iektu h o net an elkartasuns , l an ki de'tz a eta gataz'ken I<onlponbideen illiguruko b ali o ak su statze ke halburu az, metodoloqla aktlboa duan hezkuntza bide bat bultzatzea nahl da, Lehen Hezkuntzan, eskclan, zein eskolaz kanpo. (FISC [eta INTERED (2003) t.anktdetzako Jolasak. Hezkuntza p rop osamana .. Ed. Lestormac. Doncsua).

6arapellerako Hezkuntzaren helburua pertsona krltlkoak eta ardusadunak eratzea da. glza, garapen altarnatlbo bat lortzako eta elkartasun ik:urspegitik gliza ballo batzuk bultzatuko dltusn eraldakete egintza 'bElitaurrera e rarnanqo du ell tli. Hurreqatik, inquruna fisiko eta sOliar~a eza'Qu~zeal eta berarekin dugun intetdependentzjaz [abetzea garmntzits:ua del a usta dugu [FISC, Garapan Hezkuntzarako ildoakl.

On d o r enp o do kum e ntu a , hez itz ajf aak (guraso,ak., lrakasleak, begiralea1k eta hsztketa rnunduan lnteress duen psrtscna '9uzhak) jolasaren mundura gertlJra~zeko eta joilla.sen bilduma honen erablleran orientatzeko helburua duet'! gida p,edalgQgiko bat da. Bertan, balioen igorketari dagok.ioWlez, iclas rnornentuari etekin gehiena ateratzeko lagunt2en du1eln ldela desberdinak agertzen dlra,

63

1. Jolasa

Zein da haur eta gazteei komeni zaizklen jolasak? Zein [nlasek srakartzen diete? Zertarako bBilio du [etas batak? Berai'I,Hl [olaaak arseqln dltuqu? Bnr alekln [olasten gara? Zertara jolasten dira txlklak? Jolas11u', aertarakc?

Hezltaai!e bez ala, gai henan ingumal'll galdel"si asko planteatzen ditugu. Gaur egyn txlklenek dltuzten [olas eta [cstailu ezbardln eta karrtitate handlek [ol asen mundutik urruntzeaa erarnaten gaiHl, ezezaqun egit,en zalqun puntura arte. Honi, batzustan. hezitzaileek txii<j,ekin [olasteko lzatan dutan denbora eskasa gallleratzen za!o, Galnara, haurren atantztoa izataa aaila egiten da, jostaih,li;ll< lturri Ibizigarri ga rra ntz ltsu a k izatera he ltze n d i re Ie 1<0.

.Jolas kopuru handi bat egoteak ElZ du esan nahi katltete ha nd i koak izango d lrenl k. Bera len hezku ntzerener antzu le bezala gu2tiaren gaineUk kalltatea baloratzen duqu: maila ezbardinetan garapen lnteqrala bjider atze n dulen [o lasak bilatzen dituqu (g,!:lrapen pertsonala, lankldetzakc [arreren garap'ena, taldeko olnarrlzko trebetasunen garapena, gar.apen kQgnj]tiboa, galralpel1 pslkornctoreal.

Ha u r gara pe na n;11 be ha r 9 uz'tia k kontut a n izen ik, egiltasrna honetatlk, Balloen Hazkuntza azpirnan atzea naht dugu .. Jolas gU2~i:,ek balioak igortze'll dituzte, !laihi;!; eta gUZi1ij'e"kili ados egoi~, e.do ez, edo ete guzdall<: transmlrltu nahi izan ado ElZ. Baharrezkoa de email nahl dlren balloetaz gogoeta, egiteal, surnetzen dlren beharrekln bat datorren [olas ba~ aukeratzako.

Eta, zer da [olas on ban B,€steak baste, [olas on batak partaldeetan goz:arnenaeta lnteresa sustatuko du, Partatde 'QuzHak gusturra eta taldearen zaf sentltzen diren giro atseqlns, a I a i a eta pal'ga rrl a so rtzen d e. Be rta n ~o n'fi da nl'tZ(!I,. a sl:.: atasu 111 eta errespetuzko erlaeloak sertzen dira. Esperientcia ats,a'gin bati lotuta egoteao balioak bameratrea eta lkastea errazaqoa f:zango de.

Jolasek ho rr el a kn lkaskata giro bat lortzeko, hau er raztuko duten [olasak aukeratu 'ada. giro hori lortzeko bideratuko dlra, Jelasek e rabilera anitzak dlturte, hau da, gure helburuen arabera baliabide hau eraldatu dezakeau. Adlbldez, baztertaean uinarritzen den [etas konpetltlbo bat, bamerataean edo lnkluaiean elnarrltzan den iolas kooperatibo bihurtu daiteka. Normalaan pertsonak eta aul'kiak ellminatzean olnarritze n den "aulkl muslka!" [olasa, ko cparatlbo egiil'l dezakegu aulktak bakan-:~k k anporatua eta parts o n ak rnantenduz, Partaldaan arteko lankidetz a mekanlsmoak martxan [artzen dira ameleran gelditz€ll'l dtren aulkl gutxietan guztiak [astlahal izateko.

Bildurn,a h oneran antze ko lana egin de. Eu s kal ohituretako [olasak batu dlra: hauetarlke asko haslera bataan konpatltlboak zjren baina eraldakera txik] batzuskln lankldetza eta barneratze Iaaera ematea posible lzan da. Horretarako, l.ankldatzako .Jo lasaren fllcsottan elnarrltu gal'"aJ" Ian hau bideratu duen Garapanerako Hezkuntza egitasmoko baliabide gammtzitsuena dena. Lankldetzako Jolasak eskaintzen dltusn ab.antal l ak ezagutuz, lr aku rl e e j c l a.s IHIU£Hll mun d u ra 9 ertu ratzea i ntewesg a rri a del a uste eli u 9 U1,

65

Lankldetzako joJasa'k IEE.BBtansoliu ziran, eta Kanadn 60 .. hame rka dan. Hamar urta ber andua q o , a lern andar psikologoek Europ ara ekarrl z ltuz ten, kanpo ko [o las en rnekanisrnoak egokituz eta rnahal ~oll'al$a'" sortuz,

Marg'aret Mead antropcloqoak e'9liindako lk erkete k, zenbalt kutturen jarrer a ez-bortltze eta lankldatzakc Io las batzuen erabtleraren arteko lotura garrantzitsua dela ziurtatzen dute, .Jolas hauek ohi~zko [otaseklko dl.lg'LI n ikuspegi ezbardi n bat erakustsn dilgute eta gure [arrerarenqan zein taldearen bilakaeraren gaitalstlnean a~dake1a'" sortu dltzaka,

Ezaugarri otokorrak:

• Taldean jolastan da eta partalde guz~iek helburu bardin bat dute; 'gluzti,ek batera trabazren edo galtzen dute .. Inor ez ds kanpcan ,gelditzen. Jotasa mornentu berdinean bukatzen da guztientzat. .Jclaaa g,altzeak ez du eaan nahi partaideek ez dutela gozatu.

• Jelasaren erronka. taldetik kanpo dagoen elernentu bat

izanqo da [euria aaidca, grabitatea, dsnbora ... 1. Honen kcntra 'e,gin beharkc duts eta ez heste partaide baten kontra.

• Elkarrekln eta lankidetzan jolastuz lrabazteke aukera {l'ehiago claude. Orokorrean. [otaa ,gehienetan, parraide bakoitzak bere puntuaketa eman diezalcke baste batl, honek baietza ematan badu, Adlbldez, partaids biilt'i ben) puntueketak az dlonean ballo eta bests batek horren beharre badu, arriskuan dag,oelaiko".ArB,uek e lkar laquutz a eta lankldetza emate a ahalbidetu behalf" dute, lnor baharfu gabe.

66

Lankldetzs egliteko baste aukera bat jol,as8lren auke ra ezberdlnak aztertzeko eztabalda txlklak egitea da;fib:,lfk nola rnuqitu, etab. Eztabaidla hauetan gatazka txikiak sortu daitezke bal na partaideek hauek '~Ol1pontzeFal behartuak lkustko dira h albu rua lortu naht b.adute: or duan n eglozlj,azi ora ko rnekanlsrnoak rnartxan jartzan dlra.

• Jolsaaren arauak askotan partaideen adlrraren arabera egokitu daitezke: [olas berdlnarakm zalhasun maila ezbsrdlnak 10 rtu daitezkela r ik,

J )

• Jolas hauatartko asko arauak gainetik azaltzan diitu<en ipuin baten bitartaz aurkeztu daltezke. Aurkeapen pertsonatizetu bat egit.eka originalltas,una ernatendlo, [olasaren antzszpena ahatbldetuz.

• Joles bakoltzak zentzu eta ballo ezberdlnak igorti':en diiw.

• Ats:eglinak dire eta pcztasuna sortzen dute,

• E mate n den kornu nui kazlo positi baagatlk IDa la sa k be'!:!1 i ru nea eta beraqana eta besteakiko konfldantzs austatzen duo

A,bantailak;

- Taldealn go,zatu.

- Haurren artakeertazloaeta qlroa hobetu ..

• Taldaan elkarrekin hizi eta bare' eklntzen eta baatsen

erantzule lzan,

- Besteekln positlboki kornunlkatu.

· Giza ardura eta lankldetzarako ahalmena garatu .. • tnteqrazloa bideratu.

67

_, Bereknikerla gainditu eta ernpatia ganlltu. _ Umeen motibazjoa etalnterasa hobetu.

_ Bakoltzaren eta besteen ahalrnenetan konftdantaa izan, - Gatazkak nosltlbok! bizi,

_ Sentimenduak adierazl a't,a ezaqutu, besteenak onarta eta u lsrtzeko.

- Autce.stlrna poaltlbce eta auteko ntrola gehiagotu.

Gainera healtaaileendako traana ballctsua da:

_ Txikisn WOI~aera ezberdinan behaketa errazteko. _ E,zezag'unak zir an gaitasLlnak aurkmeko.

- Taldsko funtzlonarnendua eta, interakzloak hobeto ezagutzeko

Hitz hatean, lankidetzake [olasek hezkumzako ilil'tegr~u:ioal eta adaptazioa hobatzen dute, Partaide goztiek [olasteko eta parte hartzeko aukera berdlnak diw:zt.e; adlbjdez, indartsuansk bestsel parte hartzen usten diets. Aurriritziak rnurrlztert dltuzte eta asperiantzi a poeitlbcak ematan dltuzta, glllztiek estatus hera lzanlk. Guzti:ek irabazten ado qaltzen clute, eta honek, arrakasta ernate n die' eta be ste bat hezala hartua iilzatea hi deratzen du, fa ldeko helburua lortzeko Lag'u ntzako au ke ra amaten dutenez, lankldetza eta elkartasuneko erlazloak scrtzan dira. [Esteve Pagan, Joaquin, 19971,

68

3. N,ola iotsstu:

Jotasak praktlkan [artzeko orduan, healtzaileek ondorengo arauei arrete [artzea garrann:itsua della uste duqu:

• Jolasetan denhorak ~Izil.lgarrizko garrantzia du, Jclesa lehenanao aldlz aurkeztan densan haurrek tuntzlonarnendua ulertzeko eta zalantzak arpitzeko behar duten den bora emBil1l:ilo da.

)

• Jolasean dau de n b ltarte an. elkarrizketa eta ahozko adlerazpene sustatuko da, galdetak. 6"9iteko" zalantzak asateko, ir ltz i a k em a tako ... Behar den k a s ue ta n h e z l tz al leak kornunikazioe errefortsatu egingo du, gadd,elra'k egine,z, partalde glJztiei hltza emanez eta begirRl.!ne eta e ntzute giro~ jarriz; E'kiMza posltlboak arrefo rtsatukc dira eta z ailtasun gt!hilen eurkltzen dltuztenei arrlmatuko zai,e.

• Askotan, lankldetzako jolasetan, partatde gatzt,eenari IUlte:11 zalo [olasar! hastera ernaten. Hssteko bests mndu bait bestarlk ez de eta bests adcz ain a rr azol lzan daltake pertsonak aukeratzeko: urteak bete dltuen azken pertsona, hilaa mOZUJ duen azken pertsona ...

• Aldi barean, partaldaek lankldetzaren onura lkus dezaten

saiatu behar da hezltzallea, Honetarako Qlald,erak eg'in ditzake taldeak erentzunek eman eta [okaldl 9gokisli131 aurklru dezan,

Jolasa arnaitaaan, lortu den emajtzaalde bater a lIIitiiz, hezitz alleak lankidetzaren garra.n1!ziiaz [abatzeko galderak agin dltaake.

69

• Norma lean, p art al d e e k [o lasa am altz aran ar a b er a

ebaluatzsn duta eta orduan izaten dira fruatrazicak, lnbldlak .... blzl dutena berehala ahaztuz, Beraz, elkarrakin blzl lzan dutan rnomentua gogoratzean 'eta honl buruz hltz ,egi~ean dataa, zelnen ongi pasatu duqun, a'gin den ahaleqlna eta disz:iilplina" eta hortaz konturatzsa.

• Taldean ernaten den beste ed02:9'in lhardueratan bezala, borobllean [artzaak kormmlkaalne errazten du (talds handian zein txlklan). Honak, p artaldaak elkar ikustea entzutea eta Ikol'takuJ fisiko, handlaqoa lz.ate a baimentzen duo Zir,kuhJ'ak guztioii pertsona bardinak bezala aurkaztanqaltu, dlbertsi tates ren barne.

Jo lasak aurrera erarnateko lekurlk ho berena lurra da, bertan haurrak mugit~,elko aurkituko duten askatasuna esksrtuko dute, Horreqatik Illurra ahalik eta, a1seginena' izates gomendat2sn daata horrela ez bada kojin edo koltxoneta batzuk prest lzatee ahol katzen da ..

• Kontzentrazioa eta kornurtikaztc ona ernaten den giro bat lortzeko, argia:, tanperatura zaln scnoritatea epokiak iz;an behar dira ..

'. Jolase edo ekltaldla amaltzean tal de ak g'ogoetarako ernaten den denbora sskenuko du, sortu dlren aantimeriduak az a ltzeko eta taldean email dilren [arr e retaz [ebetze kc: lankldetza, entzutea, el karrizketa, tratu eg [tea, laqu ng lros ,,,.

70

IIi\ITRODUCCI,ON "" "." " " "".

A. HACER ,GRUPOS:

JUI:GOS f!ARA HACER GRUPDS"." .. ,., , .. ,., .. "."."., .. " ..

1. A cera 0 cruz

2., Averiguar en que mana se

esconde un ooleto

'3. A sacar €I palito mas corto.

4. A. pares 0 nones

5. A hacer pies

6. Piedra, papal:, ti'jera 7. A colores

8 .. Pase rnisi

g" A escondsr 113 pledrs

Rl'FAs"." " " "." "."." .

t.Txirristi mirr'isti 2,. Aitxa rnotxa

3. Don Don S,eledon

4. Arriola Mariola

5. Dona Dona katona

6. Don Don kikilirnon

7. Saga bigal iga

8_ En un rosa I

) ) ) )

)

1 )

. )

J

9. Madre e hija fueron 8 mise 10" Una mosca punet,era

n Plto P~to gorgorito

12. Manzana asads

113. AI escondite berite ton

)

I

B. IEXPRESI:ON OIRAL

JUEGOS DE ADIVINAR, " "" "",.".,, .

1. frio caliente

2.Veo vee

3. Los nemeros ocuhos

4. La, palabra escondida 5,. lOuilm soy yo?

6 .. A.I retrato

7. ~Ql!E§ as?

B. l Quien te ha picado 7

JUEGOS DE CORRO , .. t. Alparqats 0 zapatilla

2. Cadena cruzads

3. AI panuelito par detras

4. AI cerro chirimbolo

JUEG05 DE LENGU,A.JE ..... 1. A nombrss

2, Encadenamiento de' palabras

3. Disparatas

4. AI telefono

,5. Memoria colectlva

C. EXP,RE.SI6N CORPORAL

JUEGDS DE I?A1LL __ .. .. . .

1. Ambo Ato

2. EI balle de le patata

3. EI balle de la sscoba

JUEGOS DE MiMICA. , """ .

1. Ant6n pinJlero'

2. Hacer 10 que hacs e~ prlmsro

3. A adivlnar al'go por media de g9s105

JUEGOS A CIEGA5 _.:.

D. MOTRI:CIDAID

JUEGOS cON LA CUERDA m a _.

1. Gallina cie9'~i

2. lQua hora es?

3. !Pie I de COMi,Q

4. La sops bobe 5 .. A cieqas

6. Numero oculto

1. AI cocnerrto len~

2. Cusndo vendra el can em 3, AI motrollon

JUI:G05 DE cARRERAs _ _, _

1. Carreras. de sacos

2. Carrera de carretillas

3. Carreras par pareias con los pies atados

4. Carreras de g!obos )

5. Recogida de rnazorcss

6. Carrera de huevos POf palrejas

7. l.lenar lias baldes de <:ligUla

JUEGDS DE CDGER _._._ - ..

) )

1. Calngrejos .2 .. Encuentro

3 .. A la pats cola

4. Estatuas quietas

5. Pasa nos

6. Cadena

7. A color color

JUEGOS DE EscONOrrE .

1. Iies navlos en el mar

2. La I'ata de sardines

3. Un, dos, tres, carebt caraba lpajarilto ingles)

4. AI bote bote

5. PI! '14

6. Txilintxarro

7. La maya

JUEG05 DE 5ALTO , ..

1 Charro Monro

2. All burro seauldo

BIBLI,OGRA..FrA , .

PROP'UESTA ED U CATiI VA. " " .. " " .

In

o

IIIIJ ,

CCIO

E I juego es une de, las actlvldades hurnanas que €leta presente en toda socledad y culture, lEn funclon de la ferma de vida, cada cultura desarrotla diilemntes tlpos de jL.il€g'os y de recreaclones. El siqulente trabelo recoplla [ueqos q,ue tradlelonalmente han estado y estan presentee en la culture del Pals Vasco que han acompafiad!o la i.nfancia de nueSHOS antepasados y de rnuchos de nosoues.

EI jue'910 as ICl principal actlvldad de Ia lntancta y responde a sus necesldades de desarrollo, puesto que permits y ~:alcili~a un errnonloso crsclmlenro del cuerpo, de la inteligencia, de la afectivided. de !Ia creatlvldad II de ~!,a scolabllldac. De' ahl que sea, un1;l hesrernlenta potsnte en la senda del prog1r,e,so y aprendlzajs. l.os j'Uiegos ccnstltuvan una fusnte de preparaclcn para la vida adults y posibitlten ensever aituaciones dlvestidas eonflletlvas eli ncluso estre mbotlca S: q ue qlliz81 vavan a expe rl menta r en 1,8 vida,

Hoy en dia, edemas de la 'IH]lucacion famttiar y escolar, la educaclon de la calls ejerce una glmn lnftuencla en nuestros pequ:enos. [Esta education se des:plieg,a infonlflalmente a traves de la televlslon, juegos de video, llbrcs, eapaclo urbano, etc, Se puede decir que estes agentes educatives ilociden aetualmente en los nifios If i6venes con tanta fueraa como 109 familia y ta eseusla ..

Mu(;nos de 1'0$, valores -0 oontravalores- qUI€! ~la aducaclon de la calte transmlte (como la competitivlded, el individUlsHsmo" el uonsurnismo .•. j, caracterjzan a nuestra secledad y rnodelan alos mas j6venes:, [O'e 181 mtsma rnanera, muchos de los jueg:os que hoy se IJtilizflIn son lndlviduales y competltivos. la atencien se centra en el prople jug~et'e., Compr:al1do y deseehando constanternente los juquetes, estes eobran mas tmportancta que las personas COil las que se juega velttempo dadlcado al IDlie:9,Q,

5

Gralcias ala; fle>dbilidad que pl'lflsent:an los [ueqos, pueden ser uttllzados COI1iI diferentes objetivos y de divers,as torrnas, pero sill duda, todos ellos trasmiten algun valor. Para consequlr trabajar alquncs de ellos, es fundamental la presencia y parttclpaclen dell educador, qulen modifica el j'lI.Ie90 en funcion de las necesidades del '91WPO 0 de los participentes,

En esta recopllaclon SEl hal realjzado una seleccion de jue'910s tradlcionales can los que se pusds jlJgar en grupo teniendo par objetivc trabalar la inclusion. Estel responde' a la div,€lrS,lidad y defiende la iigualdad lndependlentements del ,genE!'ro, edad, discapacidad y cultura, Sa apuesta por la libra partlcrpaclen, ,191 rsspeto y 11,1'1 interaccion entre igua,les. Requlere una valorsclon de todos 10$ miernbrcs de' la comunidad, log!rando una apertura a nuevas ideas, y ecnsiderande lie difere'nrcia deforma dign,a. La ecuesctcn il1l,clusiv8 va mas al'la de 1<:1 integlra,ci6,.n de ijlas personaa, puasto que as precise una plena partlclpaclon de todas elias. Este tipo de' edueacion hace posible qlue 61i11iU1il futuro estes personas extiendan esos vslorsa a dlfarentes aspectos de su vida, como el laboral, el de ijla salud, el de la partlclpacien social ... favoreciendo que las personas en genlsral tengan una rnejor calidad de vida.

Be acuerdo con estes obletlvos, se han ,ellls'Q'ido, IlJegos de las tradi,ciornes vascas Que, bien fornentan la incluaiorr, a blen que mediante Ulna modiflcacicn reatizada, los [usqos lndivlduales y eornpetitivos SEl transforman en grupales y de earacter lncluslvo ..

De los juegos tsadlcloneles vasccs qu,e se han recogidlo, como es die esperar unos SOil propios del Pais Vasco v otros, fruto de 18 interaccion cultural, orevlenen die dlverscs luqares de la penlnsula y de IlEurop.a .. IPara realizar esta recopllaclon, entre las :p rl ncl pa I as fUie nte s co n su 1 ta d a s sa p U e de III d esta'car Ed libro ",JlI'egos irrfantilea de Vllscollia" y la rsvtsta "Euskalerrieren alde" lEI primer trabajo, es fruto de una inveatiqaclon etnografica realizada por el 'gIrUPO Etniker de Eyskalerria durante la die,cada de los 80. Se neva 1;11 cabo a travas de entrevlsras y cuestlonaj ice etnogrBilicQ:S~ an 79 localidades de las provincias de AI.avaI, GUipUI,Z'COCl, Vizcarya,

)

) \

lparralde y Navarra. Esta publtcaclen contiene numeroses IDuegos" canciones normas y relaclones diehcs, f6rmulas y ritos inf.antiles. Par o trail parte la revista de ,cu'ltura vases "Euskalerriaren Aide': recoqe en varlcs numeros de los aftos 20, jueg.os praetlcados '£;)1'111 esa ep,oca en el Pats Vasco.

, I )

Con esta recopilaclon sa da contrnuldad ad provscto "Solldaridad y Cooperacionen 'Educadon Primaria, en la sducaclen formal y no format; que tiene como objetivo trabajar valores de aolidarldad, cooperaclon vresolucion de eonflletos. Es~e provecto hal surqldo del trabajo conlunto de des ONGD. FISC {Fundacioll Intemaclonal de! SoUdaridad de Compali'Ha de Maria, I, e I[NTEA[E,IJ (Fundaci6n Illteredi, IRe(l de lntercarnblo y ,SQI[idaridad). Sa ha puesto en mareha en 7 centres educatlvos de [[Ia C.A.P.V. duw<3lnt€l el curse ecademicc 200,3-2004. [En esta experlencla de IEdlucacibn para el Desarrollo ss ha dorado a los centres de herrarnientas educatlvas motivaderas: puzzles, guias educatlvas, llbros de "juegos para: ccnstrulr [a pall" Y lueqcs co cperatlvos, tenlendo estes ultimos un papel protago n i sta,

EI conjunto de [ueqos se he elastflcado en 4 apartados.

EI primero, incluve jueqos para hacer grupos y en los sigui:entes se 8gru[p',an diferentes jueqoa en tunclcn de algumas de las capacldades que desarrotlam

1. Hacer grllpos: Se presentan [usqos en los que ee lncluven diireren~:es rnaneras para deslgnar el jugador 0 las jugadores de una forma aleateria Estos Juegos se acompanan de rlfas.

2. Exp're,sicS" or,Ed:: salnoluven [uepos que deaarrcllan ell voesbujarjc, 18 memoria linguistic,a, la comunlnaclon, la expresle n: juegos de COHO" die lenqua]e y de' adlvinar.

3. Exp'rO$iol1l corporal:: el epartadc recoge IDue'9los que trabajan Iia expresion y ccrnunlcaclon par rnedio dell euerpo: [ueqos de mtmlca. de baile y a ciegas.

4. Mlotlr:icidad.:: este bloque contlsnejueqos con los que: se trabaian varlas capacidades fislcas como la carrara 0 '161 coerdfnaclcn de: movirnientos: juegQ$ die: salto, de cuerde, de coger, carreras y esccndite,

7

Con el objetlve die facilltar la comprensicn Y puesta en pn§ctica de los juegos, todos los iije'gos die los apartados ,2,3 y 4 presenten IO'S s,iguielltes apartedos:

1. Edad: En este apartedo, de acuerdo a las earacterlsslcas de desarrollo de cada edad, se propene una edad acroxlmada a partlr de la cual se puede Irealiz<'.!Ir elll juego. Sa espara que eleducador, con su buen hacer pedag6gj,co, adecus cada jlllegio a las dlferentas e,dad\e's.

2, Numero de pOllrtiGipantes: Sa indlca 131 numero de partlciparttes a partir del cual se puede llevar Ell cabo el juego .. La mavcrta de lias jueghos posibilitan la partielpaeicn de lUll) 'grupa numeroso, haciendo Que e,1 memento de jllJ'ego sea mas dive'lniido Y enrlcuecedor,

3. Materipl: En general, para Ilevar a cabo los iueg"o5 no sa necaslta OIingun rnaterlal, En los cases en 1'0$ que S6' precise, 8'StOS matarjales son: faciles de cOlulegl'llir (p3liilluelos, cuerda ,Iaf'ga, sacos, papal •. lapiz, celc, baldes, botellas, periodico, aqua. huevos, cucharas].

4. Espacio: Sa ssfiala ellugar en el que se pUI,ede realizar cada j,uego.

AI utilizer sl tsrrnlno "cualqulara" el [ueqo se puede llevar a cabo tanto en un especlo amplio como en, uno reducidc, al no habet rnucho movimjerute, Los aspacios "arnplioe" va sea 1'111 lnteriores a exterioras, estaran lllibres de obstaculcs, y dadas las earacteristlcas de algunos juegos, se detlmtta e,1 terrene y se unegollcian los Hrnites del campo.

5. Desarr'oUo del juego: Re,eoge' lals expficaclones de' los jueqos ei1egidos aflnes a Ios ebletivos dal provscto, bien seen rncdificados UI oriqinales.

6. Vell's:iion origina~:: sa lncluve 103 explicaeicn oriqlrral de los juegas modiflcados.

Se aconsela que, a la iHJrB del poner en practlca estes j,ue90s •. el

aducador tenga en cuenta :108 sigiJientes puntos:

- anallzar el juego antes de' 1lllevar~lo 8 18 practice

- rea llza r los IDUe9l0s Ie n II n espaci a ~u:l eCIJa do

- dedicarles el tiernpe suftclenta a cada jueqo

- prom over ,ell di;illogo, la negotialCi6n amtrs los juqadoees, ,161 aportaci6n

de dudas y nuevas kleas.

- valorar mas el memento de jueqo y la diversi6n que el rasultado fiMI. pueste Que el obietivo as pasarselc bien V dlstrutar,

- observar el estado y el comportamlentc de los partlcipanees.

NOla:'

I. CUlmdo las paiabras f9fI'Jfidas a personas estil.Kl ~$Cfi!as Qnicamem.e en masculino a famenirlO, considef<lITlOS "Iue mcluyen amlros gtHlero$

2. En oi d95arm/lo de vallas jl/egos se ~!ili<;J1'l ~xpr;es;ones como "se 18' pamu (J use Ie qaede" PfJfa IMoor f9ferencia a una 0 varias pi!m5Qn8S que tienen un rol,diferente 81 testo de pl'ulicipanres,

8

') ) ,

)

)

JlUIE,GOS PARA I:tACER: GRUPOS

Hacer

grupos

.•.. ". ~ .. I~ .••....

\: ,.

- ,. - _.

. - ..

I

)

A cara 0 c,r,uz

01

)

Procedirniento de seleceicn para que un grupo de personas se dlvlda 91n dos, de una manera aleatorla, Los, parttctpantas, per tumos, van tlrando 1<1 moneda i;ill air'e'. 5i les toea cera, se ponen 'en 131 ,gmpo, "cara': sj les toea CrUJZ:, en el gi'tJPo "cruz"; es precise tirar !ia mcneda hasta que la mitad del gnllpo forme ya parte de uno de los gn.lIPos.

VerS;D'Aorigina':

Dos jll'9acioreseligen, entre las des CQ'ros de una moneda 0 uno piedra pfOIlO" 'cGllrc1l" 0, "cruz·. '5e IClnlliJ ~a f(loneda a! (lire y el que gcJr!'a elige jU90dor,es.

)

Alleriguar en que meno sa'

esconde un objeto 0 2,

Se cogen dos objatos pequefilos. EI anlrnador, 0 senclllarnente uno de los perticiparrtes, esconde un objeto en cada mane, Los, dernas, par turno, escoqan una meno para descubrir el cbjato que ccntiene .. Gada objeto correapcnde a un grUI:I0" de tal rnarrera que, al asar, Iia mitad de los jllgador19s fOlrm;;.ri parte de un grUPQ' Y II~ otra rnltad del otro, Cuando S€ haYEI! cornpletado un grupo, el resto de partlclpantes pass a former automatlcamente parte del grupo que falla par cOi1l'lpllletal~.

Ve'fsi6,n original:

Un nino escande lJOO piedra ell uoo de ICIS memos 'I olro debe qyer~9u()r en wIll se halla 5i aeieda, e!ig@ IDS wrnpaJlell]!~S de SLI grupo.

11

JIUEGOS PABA HI.ACEIR l(iiiRUI~IC)S .

03

Sa cogen tantos palitos como personas hava, Uno, del grrupo de juqadores, los mantlene en la mana, dejando asomer so!ameli1me la pierre superior de los mlsmos II fIlantelnis'Wldol~o:s elinesdos a la mlsma altum. l.os demes partlelpantes ei~igen cads uno el euyo .. 5i se qui'B're haeer dOB grupos, se ponen la mimadl cortes y la Q'tra rnitad lal'g08. 5i sa ql!iel'e que una persona del grupo se "I·a pare", se ponen todos los palos largos manes uno corte, y el que saque el corte ae "loa para".

A pares 0 nones

IPara: reallzar dos grupos, los jugadol~19s se colocan de dos ern des, De pie, y con las rnanos a la esoalda, cada j'ug'ador e.iige entre ;, pares" 00 ., nones ":" A la de tres", musstra n a la vez sus manes con el nurnero de: dedos qlJ19 havan decldldo, Si 'el recuento die los mlamos suma una cantida:d"pE'lr'; et que ha Ipedido I(l'ares: ha acertado. los que aciertan paaan ill formar parte de un grlJpo y los dernes de otro gnu po.

Version origirJ's':

Dos j~dores 5f!colocan con Jas iTlCI~OS d ~a espafda y tras heber eJegido entre "pares" 0 "oooes", muestrc!rJ <:l ~a ve;; una de $IS mooos con 105 dedos que de~n esi~rQdo$, Si e,l rec,u'€\flto de !os mismo.s S!J(Tl(l IJJ:JO! cd~t~dCid par pierdeel qL'e pic/to nones ':I vicever.9Cl.E~ gonad'or elige ~I)S comp.ornenres de 9J grvpo.

12

) 1 ) ) ) )

) )

)

... J 1 )

A

05

Para hacer dos grupos 81 aesr, dos nilios se cclocan iii cierta distenoia uno fl"enta~1 QUO y S€I aproxlmen dando pasos par turnos, Avanz,ane'tn linea rectacclocando un pie delarrte del atm. de tal formal que sinran el tal~6n de un pie en Is punta del otrn, A. rnedlda que avenzan, uno dlee "oro" II el otro "plata':

Cuande I,!'! disilalrilcia que las separa es eperenteenerrte menor que I~a IOl1git~d del pie de, q~ien Ie toea dar el paso" este!:l,lsB con el suvo la punta del que Ie slrve de apoyo en as's memento y el~ del contrlncante, mientras dice "monte': A. continuaciorr, 10 introduce pel"pl'mdicula.rm,ente, entre ambos ,af'ladi',endo "y cabe" En caso deque au Interne results fallHdo, se vuelven a alemar \I eli qU;([l hal dlcho "manta y cabe" inicia la apro:ximaci6ml. EI resto de [uaadores reatlaa el mlsmo procedlmlantc. Los IDlugadowesq:ue logren plsar el pie del compEII1BWO pasan afoifmornparts de un grupo, Y la otra rnltad formata otro grupo,. (,SI nos dames euenta desde ell prinoipioqUJe el FI'Lilrl1ero de patt~cipantes €IS lmpar, ss I'ifa para qu,s luna persona elija ester enel gTUlpO que 110 desee],

'Vers;on orig,inal:

56'10 dos Jl.Igcldof'es del gr:LJPQ "naCE'11 pies", er qi.le 9(100, tere derecho G: serel pri mere ell e-JegjriJ.l9gdores,

13

.JILJEGOS PARA HACIEIR 'GRYPOS

06

Piedra, pape/~ tijera

Sa utjlli.za este proccdlmlento para ver quien ampleza un jLl,ego. Dos personas sa ponen de frsnte, CO~n una mano en lIa espalda, All decir: "piedra, papel 0 tij,€l'H'I': los dos jugadores, sacan la mane que tlenen escondlda. y adoptan una de lias sigluientes posiciones:

Piedlira: la mane cerrada, Papal: la mana ablarta.

Tiijer,a: dos dedos extendldos (ifldice y corazon] y 11,0s demas recoqldoe,

SI los jugadorsis tienen la mtsma poaloion sa repite. Y sl la posicion as dlferente, se ganara en funclon de la si'91uiente norma; la piedra gana cuando sale ~ la vez que una tijera, la aplasta .. La tiiera galla ante el papet, parqU!9 Io corta .. EI pa,pell gana a la piedra all envolverla.

14

1 1

)

I )

)

)

JUEGOS PARA HACER GRUPOS

A cosore«

07

Para rea llza r dos grupos, des h~'gadore$ elegidos

alazar sa alejan .. Uno hace de: Sol y otro hace de LUlls. Sin que estos 10 olgan, el rasto d,s los [uqadores se aslqnan dlfersntes '00101'8$ poniendose de 8{;'Uerdo psra no re~,etrl!'rOS, A continuecien la Luna Sf! acerca y ,el'grupo Ie prequnta:

EI grupo- l({uien es?

La ~una- lA I'Lillel Con SiJS ",umbras EI grIJpo- <.y que de~?

La luna - v'eogo 'Cl bl)soor un co~or lEI 9nJ,pG- <-que calor?

to luna- EI co~or ... IUno eualqulera)

S'i allg,uliel1 tiene €II coilor que' ha diicho,.se V61 eon la Luna. Luego el S'ol haee 10 rnismo.

EI grupo- .,!;quien e!)(

EI 501 - B sol con sv.s rayos EI .gropo- '-1 que de:5t%iS?

EI 501 - Vengo Q bU5Car un cok.r EI gl"upo- <.qlJt CQlor?

EI Sol -Elco~o·r,..

Se sigU€l asl hasta que to des lias partlclpantes estsn dlstribtsldos 'flml dies grupos ..

Version oti.giA"SI:

Tres j~gadores de lin gr,,?O se celeccn ~rente a los derrils. Uno hece de orm, etre hate de angel y el tereere hace de demonio. Ell (lmCl Clsigna or oldo de cadq jugador' un color- (menDS III t'illgel y 01 de!'n1cmio). A cOnIinU'C1cion el demonio y el angel maotieflen esto5 diologos con el C1meJ. porn distribuirse en do., eqLJipos;

Ama· ~G.uien e.sta?

Demon~o- EI demon;o elm su tenedor Ame- 6qve quiere?

De(l)ooio- VE'llgo Cl buscar un color AITJCI- ,que color?

Dermmio-EI color ...

Amo- lquien est6?

Angel - EI angel eon SIJ em Aroo- .... qve quiere?

Angel - Vengo ti bVsc(lr 1)11 color IIma- ,que cdo!'?

Angel - EI collar._

~s.

,J.ueGOS PARA HIACER GRUJPOS

08

Pas'(! misi

PaHl realizer dos gli'IUpOS, d05 de los [uqadores, de pie y COil las manes unldas levantan los brazos formendo IlUIIl a,lr,co;ell resto de los eompaneros, en fila, van pasando por debajo del arco mientras centan:

P:a.se misi, pase mi.sa 'f'lor 10 puertc pasard

~I de "alao!e" corte mocha Y e! de atr6sse qUOOQrQ, iEso sr!. iEso no!

iE5G se vera!

AI acabar la csnclon, los 'que forman Ell (J!if'CO balan sus brazos etsapando a un jugador y le prequntan: ""OtJe quleres, azucer o chocolate?": Los que forman el area aeuerdan de antarneno que el que diga azucer va con uno y alque di'g'a ehoeolate va con otro, 1:1 inmerrogado responde ell voz bela C:hocolate 6 a:zucBI:r y sa aga1rra por detras, de la clntura, al que tenqa este nombre, Esta eaneloneilla se repetlra hasta que tedos es~ef'l en uno, de los grupos.

16

1 )

.JUIEGOS PARA HA:CIER 'GRUPDS

A

I ) )

A esclond:er fa p,;edra

09

)

Pam-a hacer des gfUP0.s, los JRlJgadores se colocan en clreulo.Iras de elias, salen del grupo; uno !lara de ;'VI~e'i1to': otro de "Agua" y otro de "T*erra.~ EI resto se slsnts en cfrculo con las dos manoa semlceeradas sobre ll,!its ~Qd'illas. IE[~ que hace de,Viento, coo ulna pequena piedra, sa adalanta V haciendo un 'gesto de deposil81da en lias manes de todos los nOiiio:s, 110 deposita en las manes de llIrlJO, sin que el reate lo vee. De'sIPIJe.S Sf! adslanta el A.gua y, si aclerta qulen tlens la piedra, se 10 lleva conslgo al "mar'; EI Viento replts la operaelon dejando otra piedra en otra mano, Daapues pasa laTlerra lntentando deseubrtr en que mana ,e's;~a la piedra. Cuando laeneuentra lleva a esta persona 31 "monte':

De esta manera todas las personas del jLlego quedan repartidas entre mary monte.

) )

Version or;fginal:

Un grllPll de I1lnDS .se co~oCQ en CfKll[O. Tres nii'ios .soJen del grvpo; uno hcce de Jesticris·to, olro de demonio y otro de angel. Ell resto se slentQ en cl1i'Culo coo los dos munos sernicerr<ldas 50bre las rodillas. Los tres elegidru; se srom:r1 $l:DDre la pared de enfrente. EI que bace de Jesvcris:to con una peque1\a piedm se adelcl1ta y hacienda un ~sto de ,ci!ep.ozitorIQ en ~o.s !l)I]lms de todos ,[os tliiios. 110 deposito en los rncnos de IJt1O, StO que el resto 10 ... eun, Desi:'ues sf! adeJQ~hl~ f'1 demop[,o y si ccierto ql)ien tiene 10 p,'edra se ~o Ileva ('0115i90 01 inrieroo. JeSIJCris'lo repite kJI (lperacj6n dejando oh1l piedrQ en ctre nlCllEO, Despues pasa el dngel intentol1do desoubrir en que maflO e'sM lal p~edra. Coooo'o lo encuen!r(l IJe.,oI (J estn persooo 01 cil'lo. De e$fa manern todas las persenes del j!Je,9o quedan rE'flClrtldos entre d cielo"1 el ifnfiemo, Coondo todo$ 10$ p<lr,ticiponks esten en Uno de los grupos se reoliz(! uno: '·sok:otint. C'olQ<;-{ipdQS€ 01 lado de coda uno de ellos los deslJ banda y t[rondo pClro tretcr de ol'['{Iskar 01 los Clln~r(lr'ios ha:cia 51

'17

-'UPOS

ACER G~ ..

PARA H .

JUEGOS.

I~

t, Txirristi mir'risti Txirristi, rnirris.ti Gerrena platiQ

Olio, zopa,

l<ik;lly,t solda

Urun ~le{1un.

Kuik

'Gazto{(Jq, gora, bero, TxiPj'tin, ~patun. Fuerq,

)

Zirrin-zarran ctQ ZQrt!

18

,JUEGOS PARA '

HAC.EIR 'GR -

UPO'S

- • DOIlQ -I.

n . \...fona I-

ona ..J I\QtOIl

. , 'uonq t- , CI

(;' - {\ot

.:>utcmd . Or1o

OGn '

I arton

I..epotik b . (I

/I eherq k. -

. tera del'l utUrl(l

_ _ilia

Neska ei

t oncr~"1

1I0-t lh)

tI'na,

'?;(lW~" bis()., "l9P

_ b~ ser.G \..0901, '"':F' . ':)-

mi. 'LO\ ~e\e', "rro<l. 1,fO,i ~IJ!fI\

6,; DoO DoO k\~\\koO 000 dOfl

t::1\<l\\koO

SO\tsQ. ,,:\KcI

1ortolika

Ntooa malrt1¢\oO

\<;iKi td ro'~~ W i<P:]I,KQme\oo.

) )

9. Mad". e I1iO ;,.,_ " <lisa Mqdre e l'iij{!

fUeroJ') (j mi5Q

Sec:'flContrarOi)

ConUrl rr'(lnc~s

l~ diJeror.

Que hora es 1..0 Uno:. los das

las ~tres las OJat!'O

Los C'im::a, las Be;s. las $Iete. las ochl), Con pan 'Y bizcQtho

HOiQ de Iqurel !..{bre, cazadot.

'J l) , }

,

) ) )

)

)

1 )

)

1'3. AI escQna\:te berit:e ton AI e'sCondite Oerite ton

Gte/) 9'aflj·naS"lI !In' COrtin

.EI capon ,/?slaOa ffl!fertil

las S'JII{nas en ~f hverlo kor,rus/ws kMs

q~ te sa/fjQs to

20

)

) )

~ ~ 't )

) )

) ) )

) J I )

J

J J

JUEGOS DE EXPRESION ORAL

B

Expresi6n orcl

Frio caliente

01

Edad: a partmr de cuatro afios.

Numero de participantes: SEI aconsela mas de cuatro. Duraci6n del juego: Hasta una nora, en funcion del nurnero de rondas que 51'1 realleen.

Material: unobjeto cualquiera pSWCi esconder, Desarrollo del [uego: IE.ligmpo esconde lin objeito 0 una prenda cualqulera Y !.In jlJlgador, elealdo al azar, 10 busca, mientras tanto, se Ie' dan plstae dlclendo "caliente': 51 esta cerca del objeto y "frio" si ,estill lejos, Tamblen sa Ie puede dir'i-gir con aptausos: a medida que se acerca al objeto, aurnsnta ~Ia i ntensldad de [Io:s eplauscs.

En el $iglliEmte turno amra persona buscara e'l objeto.

Veo .. 'veo

02

Edad: a partir de 5 afros.

N° de partlcipantes: se acoeseja mas de 3. Mate,rial: nirngullo.

Espacio:: cuelquiera

Desarrollo del juego: Un jugadol' piensaen un oblstc que '€S1€ a la vista de todos, los dernas tianen qUle adlvlnar de que obleto ss trata, Se tlene como pista la primera letra 0 bien 18 prlmsra y I,a 1Iitima letra de la palabra,

- Veo, Yeo

- "Que yes?

- Una casi"ta

- llqlle cO$ito! f!'S?

- Uno co'sito que empie.:Q par."

Cuando ,algui,e'n 10 adivine otro jugsldlor plensa en otroobleto,

B

JWEGOS DE IEXPFlES~6N OR~L

03

Edad: a partlr de! 7 anos,

N° d,e partlclpantes: se aconse]a mas de 10 jugadores, y nurnero par.

Materiail: Ilingllino.

Espacio: cualqulera,

D'esarrollo del juego: Los partielpantes sa dividan en dos grupos y ambos se riJumeran COin hm~os: numeros como parti'cipantes hava Los glrupos se cojocan uno frente al ab-o. Cualquler jugador de uno de Illos 'glrUiposse acerca 81 otro grupo Y' prequrrta a UIlO de elias lim nurnero al B'ZB.lr, por ejernplo "le'fes el nume'rro ... cuatm7'~ 51 e'l otro jLl1]lador InO 10 as, debe, con~es1arr si su numero €IS mavor 0 menor, Si loacierta, dice que sl, Los jug'adore,s de cada equipo deben iw memorlzando las respuestes y conocer todos los nurneros del otro grupo.

Cuanda crean cenccerloa cornunlcan 031 otro glrupo que va estan prsparados pera ver si los nan acetil(ldo. Una veil: los dos grupos creen haber descubierto todos lias nlul1Oeros oeultos, todos los partlclpantes cantan a la vez "el nurnero uno eres W" y Ilos nUrT1s'ms IIJI'lO se.sefialan mutuarnenta. Slquen a:si haste cantar todoa Ilos numeros,

Ve'rsio'n' orlt11nal:

Se coloc-<ln los do!:> grupos. lIJ1e "SZ: oomerados, uno freote af otro y a~ cos"tado un j"9adof' que" !'lace de moore. Cuondo eslo, dirigieodose a ,110 equipo, dice vn num~ro. el jugooor n(JmbradQ debe <lCercllrse el o'lm grupo Y (lCertCllr q~iel1 de sus compom:-nte.s tiene el misrno numero 50 io hace, reoibe un be!lo, de !o contrcrio, un cache!e y qlJeQ'c elimi1nctdo. A contiooaci6n .sera el tlJrm;, de los compone;fltes del otro 'grIJF>O.

24

)

) )

J

) ) )

~ LlClW

I

~ll

'1

B

La' pa/abra escondida

04

~

I

Edad: a partir de 6 arios,

N°' de partlelpantes: sa aconseja mas de 5. Mat,eria,l: alga para escribir,

Espacio: cualqulsra.

Deserrollo del ;uego:, Un jug,ador escrtbe en un pape], 0, en una piz~lrlra, UltlItas ravlteacornc letlr,as lenga una: palabsa cl.laIQJui:era. Par turnos, el resto de jug3laores, inte·ntando adlvinar de que Ipalablni SA trata van diciendo letras, Si coincide CO,111I1 una de las tetras de la p,alabral sa es'cribe snclme de su ravita oorrespcndlente. Cada vez que Ia letra no estill en la palabra, sa dlbu]a luna parte de' I.JIn dilbujo que sa iira ccmpletando y sa deja escrita a un lado. EI dibujo a completer pueds sar c:ua~qlliera Clue qulera dilbuj,ar la persona que pone Ia palabra; un pez que esta cornlendo unes sardlnltas (un total de 10), una flor con 10 pstalos ....

Vsrsia.R original:

131 ahorcado

Se escribe (lrlun pape! 0 en ef slJ€lo tontas rayitos como retras tetilga.IQ f'ClkIDrv. 5i eI jvgador que juego ne aelerf(il la Ie'l:ra, 'p.ci'r codo'klllo, s€. dlbujo 1J(l~ p~rte del cuerpo del ahorcuQo. Si ER. acierto. 101 letra Sf! escribeeocimo de S\J'roy,fta cOI're!ipoil(i'ien:te.EI juego cOll5iste en complder entre tQdO!i lo.s pariidpantes, o par grti~os. 1'1 Jlolobra ant,es ,de q~e Sf! dibuje en 9J iotCl,lldod 10 silLJeto dgJ onoi'Codo.

25

B

.JIIJ~GOS DE e~PRESION ORAL

05

Edad: a partir de 7 alnus .•

N° de palrHciipantes: S6 aoonsela mas deS. Material: papel, mapiz y cello.

Espacio: ,cuali:QllJier&.

Desa rolla del juego:: EI grupo se slenta ·en cerro y eada IJIilO piensa en lll1 parsonaje, Sa eserlbe le~1 nornbre del pe,,"solflal~EI en Uri papal 'II cada jlu'QI.adolrse 10 pega al cornpanero de la dereeha en la frante sin que este vea 110 que pone, De eats, forma todos lo.S partlclpantes tlensn un papel pe·gado en la frente con un persona]e que desconocen y que iillten1aral"ll adlvlnar .. Para el11110 cada partieipante realize una pregunta que 19,1 grupo responde con un "sr" 0 COil un ;'1"10': EI Juego aeeba cuantdlo todos adivinen su persone]e, dando pistas cuando sea neces.arjlo,

06

A,l reftato

Edad: .8 partir de 6 enos. N° de participantes: SG: aeonseja mas de s, Material'; ningulno.

Espac'io: cuslqulara,

DesarroUo del juego: Un jugador alazar plensa en IlU"l8 persona conocida por rodos los partlclpantes, quienes, mediante prequntas. lntentan adivinar de 'qLlien se trata, Las prsquntes s610 se responden con un "st' 0 'con un "no':

26

) ) )

)

, ) )

1

)

J ,

_) )

)

} )

) ) )

..• ~

~~

,A

,JUE,GOS D'E EXPRESrO:N O~AL

B

07

1 ) )

Edad: a partir de 6 anos,.

NIO de partlelpantes: sa aconseja mas, de 5. Mlaterial: nlnguno.

Espaclo: (:y,alquii,era.

Desarrolilo del juego: Ulno de los Iparticipimtes eleqldo al azar describa con N,B mayor origmnalidad poslbla las caracterlstlcas de un objeto que sa encuerrtra a liB vista de todos,

,D.uien te hapicado 7

08

)

Edad: Ell partir de 5 afios, N~ de, participantes: se aconseja mas de 4. Material: ninguno.

Espacio: eualquiera.

Desarrollo del jueg;o: Ulna de los, mu:gadorres parmanece asntado: otro, reeussra ~Ia cabesa en su regew. IDe anternano se as'i'gna a~ resto de IJos jugadores nombres de frutas, enlmates, etc., sln que la persona que esta recostada 10 sepa, Estos se cclocan a elerta dist~nciia de los otros dos [uqadores. La persona que es.u~ santada llama a uno de elles IPO'F s,u nombre ooutto, ej: "Que venga h~ ~resa':IEsta persona haes presion eon la vema de los dados, rnoviendolcs por la eapalda de ~I,a persona qUI!:! esta recostada (como sl fuesen hormiguitas), desptles vuelvs ElII su sltlo. Ell que estil recostado, se tncorpors y mlrandoal grulpo debe adiVinar qulen ha IP'lUesto [a meno,

Ve,rsi6n ,original:'

T r(ldkj(ln~lme(lte, los jugudores peUi7.CCln (I It:! j:lersono que estll recosi:adn.

27

B

.JUE;GOS IllE SXPR"ESION QIRAL

Alpargafa D zapatilLa

Edad: a partir de 5 anos ..

N°· de particlpantes: SEl aeonseja mas de 8" Material: una zapatilla 0 cualqular objeto pequeno. Espaclo: arnplto ..

Desarrollo del [uego: Los jugadores se s.j·entanslll al suelo formando un clrculo, Icon las rodillasalgo elsvadas, para que pueda pasar faciilmente la zapatllla par debajo de estas, En medic del drcul~o se pasea un JlIg~dolr. el cual as al encCllrgado de bascar la zapattlla que' se va paaendo dlsirnuladamertte pm debajo de las piernas de todos. En cuanto eZ [uqador del rnedlo vea la zapatillla, la personal que en €laB memento pass la zapatllla y la del eentro lntercarnblen sus palpeles.

02

Calle'ns· cruzada

Ed ad: a partlr de 6 '0 nos.

N° de participantes: se aconseia mas de 8. Material: ninguno.

Espaelo: almpl~io.

Desa no 110 dell j u ego: ILos jugada rEI.;; $11;: ponen en fila y agarrados de las manes, durante todo elJueglo, el prlmero de una ssqulna se dirige hacia et de la otra esqulna, pasando por 'e II arco tormado entre el primero y el segundo. AI acabar de pasar tcdos por debaillo de ests areo. el segll.lndo queda can los brazos cruzados y de espaldes, A ccntlnuselen, vuslven a pasar !lor debaj·o del area, tormaoe arrtre el sequndo y el tercero. Se va repitiando 10 misnno can todos hesta 131 ultimo, Entonces los cos de' los extremes cornlenzan a tirar para romper la eadena,

28

) " )

1

)

)

) ) }

) , )

I

)

) )

)

)

)

)

I I

l )

)

) ) )

t )

JUE.GOS DE EXPRESION ORAb

03

AlpanuelitDpor detras

Edad: a partlr de 5 anos,

ND de participantes: se aconseja mas de 8. Material:' un paiilUelo .. Espacio: arnpllo .. Desarrollo del juego:

Los partlelparrtes sa slsntan en el suelo forrnando un cerro.

Umrl p,erSQ'ina canta lacancion" mlentras cam ina alredsdor de!1 corro, llevando ascondlda una prenda como un 1P1.:1I1l1ell,o, que dis i m ul ad,a m ell te d e~,a ra d etr als

"'AI JXI00efilo ROT' qetrb$.

Trisu'«lS

NI Jd'leS.lli 1(l1it~~

Ti'is tillS

Mfrot1' ortiba 'lue Cl,fen jlXiiqs

Mirtle aOqp ¥ C<!ie!1 gorbanzo.5 Manos adelaote que ~ Ifl8 gig;:lntes:

MancrSIJ!r05~V€ vlffie BattQ9Clr

A dormir, a GbMr qve lOs r¥5 roog05 lAin Cl venir.

de una de las personas del cerro. Esta persona, al darss euenta de que la tiene, sale cmriendo tras la qua ha dejadoel panuslo. Si I,oglra cogeria, vuelve a ocupar s.u aslanto, pero sl la persona que hill dejado la prenda ocupa el sitlo libre, se oamblan loa roles.

Edad: a partir de 3. afios,

N° de partlelpantes: se aeenseja mas de' 5. Materilal:: ninguno.

Espacio: amp,llio.

Desarrollo del juego:

Los, nifics 5,8 penan ds ple en clreulo y eantan 81 son de la canctcn,

~II rnencionar las partes de,ll cuerpo,

las sefialan ..

La cenelon es la siguient'e:

AI C91'N c/.1irimbvlo, (QM btioil» e:s;,

Un J=>I€, bir,Q File,

~Jn(J mono, ot~ m(Jno, Ut1 CQdb, otm c~o,

~Q rK:1rtz y €19Prro.

2.9

B

.JUEGOS D,E 5XPRESION ORAL

01

A nom:bres

Edad: a partir de 5 anos,

N°' de partlclpantes: se aconseia mas de 6. Materia,l: ningluno.

Espacio: tlJ,alqLliera.

Desarrollo dell [uego: Los partlcjpantes se slentan en cerro. EI [ueao conslste en lr dicielldo nornbres de ebletos, luqares 0 colcres, sln repatlrlos, que perrenezcan a una cat'9'90rria 0 que arnplecen per la misrna letra, Sa ju'e'ga PO!f turnos y sin uri crden establecldo, can una palatal 0 un pafiualo. lEI Que Wo recibe dice la palabra y sa' 10 pasaa otro compariero, haste que sa pase a todos 105 partlclparrtas. Se puede pedir evuda a los compafrares 0 stmplernenra pasar al turno. Se lntantara no repetir las palabras. Si el orlrnero dlce: "II i jIPantalones,l! I'" Todos los demas rtenen que tr d'icielldo patabras que smpleaan con 1,;;1 I:etr,a "p';sll1 Irepetir" Tamblan, se puede ernpezar el jlJe'Qo con estatraee: 1/ i i rVl,llehm, VlI'elal1 ... pantaloneall ,I"

VersiQn 0"9:;n8':

Se ~Clga prendQ cw:mdo no Sf! sabe que palobra decir.

30

)

, ) t )

) )

1 n I ) )

)

) i J

, )

I )

t )

) ,

J

)

) j

J )

) )

.JUEGGS DE EX:PlRESION OR~l

B

EncadenamientD de palabtas 0 ,2

Edad: ,a partlr de 7 amos.

N° de participantes: 59 aconse]a rnes de 6,. Materi,al: nlnquno,

Espacio: cualquiera ..

Desarrollo del juego: lDis.p,uestos ,8'11 cirlClIllo, uno de 10$ partlclpantes dice una palabra cualqniera, 'II el sigiJient,e anade rapldaments otraqlJ€l empiece per la ultima sllaba dela palabra anterior. La gnl,cia del jllego esta en buscar palabras quetermlnan ell sllabas que sean poco frec.uentes para el lnlclo d}e ctras, creando asi sltuaelones comprometidas. Los oompafiaros pueden avudarse entire ellos para encontrar una palabra,

Versi6n origiNal: 'EI qve tarda en decir unQ palabra ql)eoa .ellmi!lo~h

03

Edad:a partir de 6 aiilos.

N° de participantes:: sa accnsala mas de 8. Material: ni·ngl,.mo,,,

Espaclo: cualqulera,

Desarroillo del jueg:o: l,os partloipantss estan sentades II dlspuestoe en dreulo. Una persona del grupo hllicia la ronda haciendo una p'ir,egunt.a en voz baia ·alll que trene a su derecha "lpaira que slrve, .. ?" un objeto determinado, qulente responde tamblen 811 oldo "slrvs para .. :: A continuacion esta mlsmo pre,gutltaal de flll derecha y asi se prcsique hasta completer una vuelta. Cada persona debe acordarse de la pregunta que Ie han heeho y de 1.13 rsspuesta que ~.e han dado. Uin,a vez cOID1c!iuida la ronda, cada partlcipanta debe repetlr en voz altai qUia le ham ~reg,unt,ado y qlilla Ie main contestado ~Ias personas que se enouentran a su izquieifda y a SlI derechs raspectlvamente ... se pueden crear verdadoros dlsparates.

B

JYEGo.S DE EXPRESldN (!)RAL

04

AI fe/Blono

Edad: 81 pastir de ,6 aries, NO' de pa rtlclpa ntes: se aconsei a mss de ':J:

Material: ninglLI'nIO. Espac·o:: wal!quien'l.

Desarrollo de~ juego: Dlspuestos en earlY', un participants susurra lIll mensajs al aida ~I comoefiero de Ita derecha, qulen 10 transmlte al que €sta a su derecha y ssl sueesjvaments hasta Ilegar al altlmo. EI mensaje consiste habltualrnente en Ulna palabra a frase corta y sa susie transmiur de tall modo que' dlflculte su cornprension al receptor. Cornparar la version hiioiial C'OIll1 Iia finel suals provocar rlsa ya qUie' habltualrnerrte lila' se parece len nada,

05

Edad:a partir de 5 anos,

N° de partleipantes: se a:collsej,a en~re 6 y 12. Material:: ninguno.

Espacio:: oualqulera.

Desancllo del juego: Disl(,U,Jestos e'n cerro el educader comlenza dieiando "para ir de vacaclonea me U'evaria .... (puede decir cualquier cosa) .... l:IFI bSI16h': EI si;glU~ente [uqador replte 10 di,cho por al anterior, mas LIlli objeto nuevo: "para ir devacaclcnea me llevarla U!t1 halon Y una biciclata" 'l asi basta completer una vuelta 0 haste que ;~!II grupo qulera, lntentando recorder tQdQ5 los objetos que han dlcho 10'$ companeros. Norrnalrnente e,1 grupo esta muv atento 61110 qlU€ se dice II sa ayudan entre sl,

32

") 1 ) )

J ) )

) )

)

)

, )

.. .. .. .. .. .. .. .. ..

:

:

" ..

:

JUEGOS DE EXI?RESlON OORPORAL

c

Expresi6n corpora,l

1111111111111111111111111111111

A,mboAto

01

E a : a partir de 5 ·arlOs"

o de pa ticip ntes: se ecenseja mas de 8..

Material: nlnquno. Espacio; arnpllo,

nesarr 110 del ju go: Todos los jugl8,dores S6 colocan en una Hla~ rnenos dos, qUI6 se colocan ,en'f,rente, IEsto,s des ~u9ladol"es (glillpo 1 ),' cogldos de la rnano y cantando, avanzan en los, dos prirnsros versos; decada estrofa hecla el reate de los particlpantes, coiidos tarnbien de Ia mane (gmpo 2). y retroceden en los dos5iguientes. EI otro grup'o hac€ el movlrnlento eontrario a Ira p'areji,a. Emltlre los dos grupos se mantiene el siquiente di,alogo:

(g ntJ~o ',,1 ArrtJa (1M

[llG t~flle, rile. rile IlrNx> ~bi m!lIl.!ln1e. rile, ron

Ig!fUPO 1)

Ig~upo 2J

(grupo,1)

(grn.JI)Q 21

~grupo 11

!IIJlllllnllllllllllllll IIIIIIIUII I 1111111111 .. 1111111111

: Erl B!ste rnornento, I~os jU~ladores del grupo

: grande deciden si aceptan 10 no la profaslcn propuesta. Para cOm'U1nicarse'lo al otro grujpu

,Qw qlIicre usted? .. fii(ltarile, rile, r~e

cantan 18 sigui'ente estrofa,

lque ~lliete tl!ited'? : matQr~e; rile; 1"01"1

Igrupo :2)

'Esle oficio yo ~ ~ (0,"0 I .. !J"tL~1 malari!e. rile, rire

ellte OfiClO yd Ie grJsta

ma:taril~. rill'. pan

Qviero ~ F'CIje ma~(lrire. i1i!eo, rir~ Il_uicro un paJe mcljcrk. r~e; run

E.scoja l.iS!oo'

ma ~(lrile. r~t'. rile c,sC'oIalJ.>ted lI'!O!ilrj1e, rile, ron

~ (I .,. Ua po,'oona 'Clue qulQriLrlj m!llur~t', 1'"11e, rile

Cuendo aeaptan 'e~! alicia, tcdas las personas S9 ponan en circuio y carrtan esta estrofa:

Ct?rebrert'!Os todO.t; j~1os T odO .. jtJfltos eo \loWli Qo;e ef dia 00:> de mayo

Se ceJ~a Ia illl'lCi~'ili ~m p(lm pum~!!

l'5Wjo '" ,. (rl(l i·~rill', rile, 'ron

i,Q.uc otit~ Ie pOfidra usl,~ rns t.orile, ri~e, rile .!,qve O(iCIO Ie f"O(Idrd ~!(d7 rr'l(lt£tnle. rile, Ivi'! Se, slglllc asl sucesivasnente hast a I.e pQ(ldr,ernos- o,s!rcmQLI[o I~l (jr;cioq<'ilHl\j;Dm~~ que todos los jugadores forman fr1Qtarill'. n1e:, I'il'~ Ie Fonol'e(fi(>!LI'I.!ItfOn<Jvta

Ames de comenzar de nuevo II,a

eancicn, la persona eleqida pasa

,8 ~orm:at parte del primel" g:r'Ullo .

una sola hllera.

H'J{ltlll'Lle. r~e, to"

~----------------------------------------~

c

02

dad: a partlr de 5,arios.

N° de participantes: se aconssja mas de 10 lit~gadores y nurnero Ipar.

Material: rnustca y patatas 0' 'globos. Espacio: arnpllo,

Desa rollo del jueg : Los partlctpantes se ponen por parejas. Cada pareja colnca una palata 0' un globo entre sus trentes y all son de la rnuslca lntentan que no se lies caiga mlentras bajlan, Las parsjas a I~CiJS que se les ealqa, van forrnando un clrculo 'lim el centro, de manera que, al final, acaban baH!ando todos juntos.

Version oii'gil'isl:

l.as poreJ"as se el~mioal1 a medida qlJe sf' It's ccen las ~(ljtallJs. Ei /mile ambo coondo qlJl€'dll 01 finallfml 5010 par,ejcl.

--------------------~~

13

EI baile de la escob«

Edad: ,8 partir de 6 anD!;.

NU d partie; antes: sa acensaja mas de 10. M aten a I: musica Y' u na sscoba Ii.I otro objeto. Espa ci 0 :ampl io,

esarro 110 d jig 0: Los oarticipantes se disponen 'en corm. Cuando Ia rnusica ernpieza Ill! sonar, los jugadol"€!s se pasan una escoba 0 cualquier otro objetc. AI parar Ila muslea, I~I persona que tiane ls eseoba y el cornpafiero QllilB t€lllga a SUI derecha se ponen a baillar ern mitad del clrculo. SigllJen pasandose la eseoba basta que all flnal sstan todos bailando juntos.

Vers,;on orisinal:

I=!lW pm"e'jo5,se ba[la III son de 10 mUsica. Entre iaslX1reja:; que e:sbJn baaonrio se p<ison una escoba. ClKlodo se PCH-a lei m~sica. 10 pareja qlle sestiere 10 esooba entre SlJ's moOos qyed.l;i desoalifioodo,

) l

'I )

c

,JUEGGS DE EXPRESION CQRPORiAIL

) )

A,nton piru/ero

01

) ~ )

Edad: a, pal1irn- de IB, afios,

N° de participantes: se accnse]e mas des. Material: nitnglJino"

Espa c i 0: cUla~lquliera.,

esarrotlo del [ueqo: Sentadosen COHO, 'el educador

o los proptes pa rt iclpa ntes s,€ as! 9 nan U 111 o,f ic i 0 (,'I lUI n lnstrumento rnuslcal, que escenlflcen mediante g,estos" AI rnlsrno tiernpo el eduoaci:,or S8 rasca lSI barbilla 0 la narlzeon 131 pulqar, y tcdos cantan:

Ant6ll, Allt6~ Plrul'el'o OJooCIJcd, cada w(;ll M~endo sO j~eso

Y el qveoo, I"atienda I"ogara 10. preoocn.

lEn IUn memento eualqulera de 113 cancron el educador abartdone ,e'lges~o d,s'! dado, de Is barbllla a de' It! narlz: y ernpleza a. realjzar I~,os ge$to$ de uno de los otlctos, de: manera qu,s la persona que ~l'o tiSill€ asiqnedo pasa a eiecutar 110 qUl'e hacia el educedor,

Vers;6n'ongi(J81:

Si ~{)r ester distnfido (1 por error UI1 jugadar se equivooQ paga uno pre~Q

37

c

)

JIJE'GOS DE EX'PRESIDN CORIPORAL

I ) ) )

o 2 Hacer 10 que' ha,C6 el p,rimel'o

Edad: €Ii partir de 6 anos,

[J de partici antes: S8 aeonsela mas de 6.

Material: nlnquno .. Espacia: arnpllo.

Desarrollo del juego: Los partlctpantes se POMI1I en fila. A medida que van avanzando el prlmero hace gestos II el resto los copia, camblandolca de vez en euandc. Cuando el educador 10 indique" el que esta delante pasa detras, y el prlmero de la flla raaliza glestos, Asl suceslvarneute.

) ) l

o 3 Ad;vinar algo mediantegestos

dad: a parttr de 6ailos ..

n de partielpan e : ss aeenseja mas de 10, aterial: ninguno.

Espa c i 0: ampllo,

esarroll del· I ~ • Sa propane que los partlclpantes, junto con 191 educaoor, realleen ,antEilriolrmente, una' 11sUI de palsbras lreLinh;las 'en diferentes ca~egor[as. Sa forman pequenos grupos 10 tlllmibi,ense puede jU'9,8r per parelss]. Uno de cada gi"uiP'o se dirige al educador: este, en VOl ba]a, Ie,s indica el nombrs de una pelieula, de un animal. de un pals" etc., y sa inforrna a todo el qrupe de, que cafe,gada se trata, Cuando vuelven a SLlS: respectivos grupos, mediante g8'$1.05,. intenten que €II resto de partlclpantss adivlnen de' que S9' trata .. Los pertlcipentes se iran turnando, de tal rnanera que puedan lr partlclpando todos los '~ue quleran.

Vf:1rsi6," original:

Gona 10 primero pateja en IIc:gor Con 10 resplJesta a<:ertI'Jd(1l.

38

)

.JUEGOS DE EXPRESIOIN 0'ORPORAL

c

Gallinita ciega

01

ad: a partir de 7 silos. o de participan as: S,I!! aconseja mas de 10, Materi~ I: un paiillelo par juga.do:r.

spacio: arnplio y delimitado,

sa rollo d I juaqo: Todos los juqadores se "transtorman" en "'gaillinit~'$ ,ciegas': Las gallinita:s '8:516n pe:l'didas; alquien se ha dejado 161 puerta ebierta y han salldo all campo, Sa hac-a de neche 'II qulersn volver 611 corral. Para volver al corral deben unlrsa en corro Y i'ilsegursrse, de que e$ta!~lIOdas las gallinitas. Con los ojos tapados, los partieipantes se mueven cor un eepaelo delimitado, EI objetlva es reconoeer a 10$ cempaneros y acaber rcdos en un COHO. All prlncipio de!1 j1uego, todas ~Ias ga"ini:tas se mueven P()~ ila sals para mezctarse, haciando el ruido de la galmnita. Dos personas sa encuentran. PalpBlndose las; cabezas, interrtan descubrir de 'quiim se trata, Cuando estansequros de euo, dicen 131 nornbre de la otra persona" a 10 que responden "sf" 0 "1110:: Si los, dos aoieltan, se unen de la mano y van en busea de,~ resto de las gallinit:as. Si uno de los; dos 0 los dos 110 aciartan, pUleden g,'eg'uir Intentanoolo 0 busc~n otra persona que puadan reconocer !1I~1S fa,cilmelnle. A medid,a que se van raeenoctendo se unen de la rnano, de tal manera que hayan reconocido a las dos personas que los jugadll:Hes tlenen iii cads lade .. All final dell! juego cads particlpante dice su nornbre para ver sl eshlll todos Il!os compenentes de'l grupo y si han logr6lido hacer e'l corro.

)

)

Version ",Jigitl'a.I:

AI (lZilP. se escoge un jugador. Con fa ayudo de un ponuelo, le!opqn' los ojos, 151 resto de los compaoeros, que se rnueven p\>r unespacio I'miteda, !ielfle'n los ojos obierlo5. I~Q "sallina" debe ioteotar coger (J 105 dentGs y ocer!ar de quien' se trato cuooo"o 110 cojCt CtJ<1f1do (llrolXl (I un jlJgador y acferl.a qvien es, cambian 105 roles.

39