1 GAIA, LURRA EGUZKI SISTEMAREN PLANETA

IKASTEKO ETA EGITEN JAKITEKO EDUKIAK

OHARRA: informazioa liburuko 4,-11 orritik lortu behar duzue.

GIDOIA: 1- Unibertsoa. 2- Eguzki Sistema. 3- Lurra. 4- Lurraren mugimenduak. 4.1- Biraketa mugimendua. 4.2- Translazio mugimendua.

1 UNIBERTSOA:
Osatu esaldiak

Unibertsoa GALAXIA asko eta askoz osaturik dago. Galaxiak elkarren artean bildu eta GALAXIA-TALDEAK osatzen dituzte. Gure galaxiak ESNE BIDEA izena du eta beste hogei galaxiekin batera TALDE LOKALA eratzen dute. Guregandik hurbilena dagoena ANDROMEDA da. Esne Bideak itxura KIRIBILA du eta IZAR askoz osaturik dago; gehienak erdian edo NUKLEOAN metaturik daude. Nukleo honetatik BESO itxurako batzuk ateratzen dira. LURRA beso horietako batean dago. Izar batzuek beraien inguruan biraka PLANETAK dituzte; gureari EGUZKIA deitzen diogu eta inguruko planetekin batera EGUZKI SISTEMA osatzen dute.

2- EGUZKI SISTEMA:
Erantzun: Eguzkia eta bere inguruan orbitan biraka dabiltzan elementuek ( planeta, sateliteak, asteroideak) osatzen duten taldea.

Zer da Eguzki Sistema?

Egin klik eta ikusi Eguzki sitema. Osatu mapa kontzeptuala.

EGUZKI SISTEMA

http://www.anakel.com/liburua/ampliar.php?path=gizartezientziak/1eso/1/&unidad=11&num=19&tipo=apartado&rec=0&idioma=_i2

PLANETAK

ZERUKO GORPUTZAK

PLANETA NAGUSIAK BARNEKO PLANETAK KANPOKO PLANETAK

PLANETA NANOAK

KOMETAK

PLUTON

ASTEROIDEAK

MERKURIO

JUPITER

CERES

SATELITEAK

ARTIZARRA

SATURNO

ERIS

LURRA

URANO

MARTE

NEPTUNO

Erantzun: Planeta batek Eguzkiaren inguruan egiten duen ibilbideari ORBITA esaten zaio.

Nola esaten zaio planeta batek Eguzkiaren inguruan egiten duen ibilbideari?

Zein dira Barneko eta Kanpoko planeten arteko hiru desberdintasunak? BARNEKO PLANETAK KANPOKO PLANETAK Eguzkitik urrunenak Planeta gaseosoak dira Satelite asko dituzte bere ingurunean biraka

Eguzkitik hurbilenak Planeta harritsuak dira Satelite gutxi dituzte

Behatu liburuko Eguzki Sistemaren irudia eta definitu itzazu: Eguzkiaren inguruan biraka dabiltzan gorputzak dira. Harrizko esferak txikiak dira. Asteroide GerrikoakBarneko eta Kanpoko planeta bereizten ditu. Planeten inguruan biraka ari diren gorputzak dira. Planeta baino txikiagoak.

Planeta: Asteroidea Satelitea

3- LURRA
Espaziotik begiratzen badugu, Lurrean 3 kolore nagusi antzematen dira. Osatu taula. ZERI DAGOKIO KOLORE BAKOITZA? ATMOSFERA ETA URA KONTINENTEAK HODEIAK Lurrak itxura esferiko perfektua du. GEZURRA Ez da esfera perfektua, poloetan zapaldua dago. Orregatik GEOIDEA deitzen zaio.

KOLOREA URDINA MARROIA TXURIA Irakurri eta hausnartu:

Esaldi hau, EGIA edo GEZURRA da? Gezurra bada, ZERGAITIK?

Klik egin eta Lurra espaziotik ikusiko dituzu.

http://www.google.es/search?q=la+tierra+vista+desde+el+espacio&hl=es&client=firefox-a&hs=65g&rls=org.mozilla:esES:official&prmd=ivns&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=Jh4gTvOODs-VOsPrxbMD&ved=0CDkQsAQ&biw=1366&bih=629

Lurraren irudikapen honetan adierazi non dauden: IPAR POLOA, HEGO POLOA eta EKUATOREA

IPAR POLOA

EKUATOREA

HEGO POLOA

Erantzun: Bi zati

Lurra planeta Ekuatoretik moztuko bagenu zenbat zati berdinatan banatuko zen ? Nola deitzen zaio zati bakoitzari?

1: IPAR HEMISFERIOA 2: HEGO HEMISFERIOA

Osatu taula Ipini beste izena KONTINENTEEN Esan zergatik duen bigarren izen hori. Asia, Europa, Afrikako zati handiena

Hemisferioak beste izen batzuekin ere ezagutzen dira IPAR HEMISFERIOA

HEMISFERIOA HEGO HEMISFERIOA ITSAS HEMISFERIOA

eta Amerika erdi bertan dagoelako Ozeano gehienak pilatzen direlako.

Erantzun:

Hemisferio bakoitzean, gutxi gorabehera, zein proportziotan dago ura eta lurra? HEMISFERIOA IPAR HEMISFERIOA HEGO HEMISFERIOA LURRA %40 %20 URA %60 %80

4- LURRAREN MUGIMENDUAK
Lurra espazioan mugitzen ari da. Bi mugimendu desberdin egiten ditu. Zeintzuk? BIRAKETA mugimendua. TRANSLAZIO mugimendua.

4.1. BIRAKETA MUGIMENDUA.

Osatu:

LURRAREN BIRAKETA MUGIMENDUAREN LEHEN ONDORIOA: Lurra BIRAKA dabil bere buruaren inguruan, mugimendu honi BIRAKETA MUGIMENDUA esaten zaio. Lurrari ia 24 ORDU inguru kostatzen zaio bira osoa ematea. Mugimendu honi esker EGUNA eta GAUA txandatzen dira eta gure planetaren alde batean GAUA den bitartean, bestean EGUNA da. Klik egi eta behatu arretaz: Gaua eta eguna Lurrean

http://www.anakel.com/liburua/ampliar.php?path=gizartezientziak/1eso/1/&unidad=11&num=2&tipo=subapartado&rec=0&idioma=_i2

Erantzun: Lurraren erdi batean egun bakarrik izango litzateke, beste erdian berriz etengabeko gaua

Zer gertatuko litzake Lurrak biraketa mugimendurik izango ez balu?

Zein izango litzake ondorioa?

Lurraren erdi bateko tenpenraturak oso beroak izango lirateke eta bestekoak oso hotzak, bizitza eragotziz.

LURRAREN BIRAKETA MUGIMENDUAREN BIGARREN ONDORIOA Bigarren ondorioa MUNDUAN ORDU EREMU DESBERDINAK sortzea da. Une honetan, ze ordu da Azkoitian? 10:00 Tokion ordu berdina al da? EZ Eta New York-en? EZ Beraz, frogaturik geratu al zaizu Azkoitian eguneko une bat denean ( ordu bat) munduko beste lekuetan egunaren beste une bat ( ordu bat) dela? BAI Egunak 24 ordu ditu. Beraz, munduko esfera 24 ordutan zati berdinetan banatu dezaket. Zati batetik albokora ordu beteko aldea dago. Mendebaldera ordu bat gutxiago. Ekialdera ordu bat gehiago. HAU EGITEN JAKIN BEHAR DUZU:

Munduko edozein lekutako ordua jakinik beste edozein lekutako ordu jakitea.

Egin ariketa:

Hona hemen munduko ordu eremuen mapa.

AZKOITIA New York Pekin

Azkoitian Apirilaren 12ko eguerdiko hamabiak (12:00) badira. OHARRA: erantzunetan eguna eta ordua adierazi, ahal denean. Ze ordu da New Yorken? 08:00, apirilaren 12a Eta Pekinen? 22:00, apirilaren 12a Azkoitian Apirilaren 12ko gaueko hamaikak ( 23:00) badira: Ze ordu da New Yorken? Apirilaren 12ko 19:00 Eta Pekinen? Apirilaren 13ko 09:00 Azkoitian Aparilaren 12ko goizeko hirurak ( 03:00) badira:

 Ze ordu da New Yorken? Apirilaren 11ko 23:00 Eta Pekinen? Apirilaren 12ko 13:00

4.2. TRANSLAZIO MUGIMENDUA

Osatu

TRANSLAZIO MUGIMENDUAREN LEHEN ONDORIOA

Lurraren bigarren mugimenduari TRASLAZIO MUGIMENDUA esaten zaio. Lurrak EGUZKIAREN inguruan egiten duen MUGIMENDUA da. Ibilbide hau ORBITA izenarekin ezagutzen da. Bira osoa ematen 365 egun 6 ordu eta 9 minutu behar ditu. Baina gure urteak 365 egun irauten ditu. Honek zera esan nahi du urtero 6 ordu eta 9 minutuko akatsa sortzen dugula. 4 urtean 24 orduko. Orregatik 4 urtean behin urtea 366 egunekoa da. Urte honi URTE BISISTUA esaten diogu eta gehitzen den eguna OTSAILA ren 29 a da. Erantzun: zein da Translazio Mugimenduaren lehen ondorioa?

Osatu

TRANSLAZIO MUGIMENDUAREN BIGARREN ONDORIOA Lurraren biraketa ardatza ez dago zuzen; INKLINATURIK dago. Urtearen sasoi bakoitzean lurreko hemisferio batek eguzki izpi gehiago jasoko ditu beste hemisferioak baino. Erantzun: zein da Translazio Mugimenduaren bigarren ondorioa? Beraz, esan dezakegu, eguzki izpi gehien irizten de unea UDA ren hasiera dela eta gutxien irizten denean NEGUA ren hasiera Aldiz, eguzki izpi kopuru berdina jasotzen dugunean UDABERRIA eta UDAZKENAREN hasiera da. Ipar hemisferioak eguzki izpi gehien jasotzen duen unean, hego hemisferioak eguzki izpi kopuru txikiena jasotzen du. Beraz, ipar hemisferioan UDA denean, HEGO HEMISFERIOAN negua da. Ulertu: udaran beroa egitearen arrazoia ez da Eguzkitik hurbilago egotea, lurraren ardatzaren inklinazioaren ondorioz Eguzki izpi gehiago jasotzea baizik. Klik egin Lurraren inklinazioa ikusteko
http://www.anakel.com/liburua/ampliar.php?path=gizartezientziak/1eso/1/&unidad=11&num=22&tipo=subapartado&rec=0&idioma=_i2