FONOLOGI

FONETIK

Fonetik ialah kajian tentang bunyi bahasa iaitu bidang yang memperkatakan bagaimana bunyi bahasa dihasilkan iaitu ujaran mahupun pertuturan yang dihasilkan oleh manusia dengan mengecualikan bunyi seperti berdengkur,batuk,berdehem,bersiul dan sebagainya. Fonetik merangkumi proses pertuturan atau penghasilan bunyi,anatomi,pengelasan dan pe rsepsi bahasa. Manakala fonetik pada istilah biasanya membawa maksud kajian tentang sifat artikulasi dan akustik bunyi.
FONOLOGI

Fonologi ialah subidang linguistik yang mengkaji struktur dan pemolaan sistematik bunyi dalam bahasa manusia. Dalam erti ka ta lain,fonologi ialah kajian tentang bunyi iaitu berkaitan sistem bunyi sesuatu bahasa yang terhasil melalui mulut manusia iaitu dari segi cara pengeluarannya,daerah pengeluarannya dan sifat fizikalnya.. Manakala fonologi pada istilah pula boleh digunaka n dalam dua cara. Dari satu segi,fonologi ialah berkenaan bunyi yang dihasilkan bagi sesuatu bahasa tertentu dan rumus yang mengawal penyebaran bunyi tersebut. Dari segi yang lain,fonologi merujuk bahagian teori tentang bahasa manusia yang umum yang berkai tan dengan sifat universal sistem bunyi bahasa semula jadi.
CABANG FONETIK

Kajian fonetik terbahagi kepada tiga cabang iaitu: i)

Fonetik Artikulasi :  Mengkaji tentang bagaimana bunyi -bunyi bahasa itu dihasilkan atau dikeluarkan ,merangkumi bahagian-bahagian (artikulator) yang terlibat dalam penghasilannya.  Membuat pengelasan terhadap bunyi bahasa berdasarkan bagaimana bunyi tersebut dihasilkan atau dikeluarkan oleh alat tutur (artikulator).  Menjelaskan berkenaan perjalanan udara daripada paru-paru yang dikeluarkan dalam penghasilan setiap jenis bunyi bahasa yang berbeza sebelum menghasilkan bunyi -bunyi tersebut.

ii)

Fonetik Akustik :  Mengkaji sifat-sifat mahupun hakikat bunyi bahasa itu sendiri.  Mengkaji secara khusus berkenaan apa itu bunyi?  Menjelaskan mengenai sifat fizikal bunyi bahasa yang merujuk kepada gelombang bunyi yang dihasilkan oleh pita suara meliputi aspek nada,frekuensi dan amplitud.  Perkiraan setiap aspek bagi gelombang tersebut terutamanya frekuensi atau getaran gelombang adalah berdasarkan pemerhatian terhadap setiap detik secara teliti.  Getaran tersebut berhubung kait dengan kekerapan terbuka atau tertutupnya pita suara sama ada semakin banyak mahupun semakin sedikit yang menentukan frekuensinya meningkat ataupun menurun dan seterusnya menghasilkan tahap kenyaringan atau kelantangan suara yang berbeza.  Meninjau berkaitan intensiti,iaitu suatu keadaan yang ditentukan oleh jarak antara membuka dan menutup pita suara.Semakin besar kadar intensiti tersebut,maka semakin kuat bunyi tersebut boleh didengar. Fonetik Auditori :  Mengkaji cara bunyi bahasa ditanggap oleh pendengar melalui pendengaran dan diterjemah (persepsi) oleh otak.  Menekankan berkaitan pendengaran yang amat penting dalam menentukan jenis-jenis dan perbezaan antara bunyi-bunyi,agar bunyi-bunyi tersebut boleh ditafsir dan disampaikan dalam bentuk lambang yang tepat.  Pendengaran yang tepat dan diskriminatif dapat mentranskripsikan bunyi-bunyi yang mempunyai perbezaan yang kecil itu mengikut lambang-lambang yang tepat.  Merupakan proses yang paling kompleks dalam kajian fonetik kerana melibatkan kajian yang bersifat mujarad.

iii)

R I U

SI

Organ Sebutan

Bunyi bahasa dikeluarkan oleh alat -alat sebutan seperti berikut: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Bibir atas Bibir bawah Gigi atas Gigi bawah Gusi Lelangit keras Lelangit lembut Anak tekak Hjung lidah Hadapan lidah 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Tengah lidah Belakang lidah Akar lidah Epiglotis Pita suara Rongga tekak Rongga hidung Rongga mulut Rahang Tenggorok

Alat-alat sebutan dapat dibahagikan kepada dua jenis, iaitu: (a) pengeluar (artikulator) :  alat yang dapat digerak-gerakkan dengan bebas dan dapat diletakkan di beberapa kedudukan.  Contoh: hujung lidah, bibir lelangit lembut dan sebagainya. (b) daerah pengeluar (artikulasi)  merupakan tempat-tempat yang dapat dicapai olah artikulator.  Contoh: gigi atas, gusi dan lelangit keras.
Fungsi Alat Pertuturan

LIDAH  Alat artikulasi terpenting dan paling aktif.  Terbahagi kepada empat bahagian : i. Hujung lidah ii. Hadapan lidah iii. Tengah lidah iv. Belakang lidah  Hadapan, tengah dan belakang lidah dalam pengeluaran bunyi -bunyi vokal iaitu vokal hadapan , tengah dan belakang.  Hujung lidah adalah bahagian yang paling aktif dan boleh digerakkan ke mana-mana bahagian mulut untuk membuat penyekatan. GIGI  Tidak berperanan secara aktif  Kedudukan statik dan sentiasa digunakan sebagai penampan aliran udara dalam penghasilan bunyi dan menghasilkan bunyi. BIBIR    

Bahagian luar rongga mulut Otot-otot kenyal yamng boleh dihamparkan dan dibundarkan Menghasilkan bunyi yang pelbagai Membuat sekatan udara yang keluar daripada rongga mulut

GUSI  Bahagian yang embung dan menurun dari gigi ke bahagian dalam rongga mulut  Sebagai daerah sebutan d engan bantuan hujung lidah yang membuat penyekatan.

E AN I  i. ii. t N A  At  Bol l l I i it l

i l i l t t N

: it it l it

: l t t : i

j i t i

i i i t

l l i

it t l

i l t

l t, i i t it t t i

l , i

l l t t

it t ti

PI A S A A  l t orok lkum) ti alam asilan unyi ngan ara memperluas serta  Amat mempersempit lubang antara ua keping selaput nipis berkenaan.

B NYI

Bunyi adalah gelombang -gelombang udara yang keluar daripada kedua belah paruparu,kemudian melalui pita suara,seterusnya ke rongga tekak dan akhirnya keluar terus melalui mulut atau rongga hidung. Semasa udara tersebut melalui rongga tekak dan rongga mulut,udara tersebut mingkin mengalami gangguan atau sekatan atau mungkin juga tidak. Udara yang keluar itu akan mengenai bahagian gegendang telinga dan akhirnya didengar sebagai bunyi.
Bunyi bahasa : y Bunyi-bunyi yang terdapat dalam apa jua bahasa di dunia i ni. y Bunyi yang berfungsi dalam pertuturan. Bunyi bukan bahasa : y Bunyi-bunyi yang dihasilkan oleh alat -alat artikulasi menusia tetapi tidak dianggap sebagai bunyi salah satu bahasa di dunia. y Contoh : sendawa,berdengkur,batuk,siulan,menguap dean lain -lain. Bunyi bersuara : y Apabila udara yang keluar melalui pita suara,keadaan pita suara (khususnya glotis) itu agak rapat,akan berlakulah getaran dan bunyi yang dihasilkan adalah bunyi bersuara. Bunyi tidak bersuara : y Apabila keadaan glottis itu renggang atau terbuka,sewaktu udara keluar melaluinya,getaran tidak berlaku maka,bunyi yang terhasil adalh bunyi tidak bersuara.

CA A PENGHASILAN B NYI

Udara dikeluarkan dari kedua belah paru -paru melalui ruang tenggorok atau pita suara,kemudian masuk ke rongga tekak,seterusnya ke rongga mulut atau rongga hidung. Semasa dalam perjalanannya keluar melaui rongga tekak dan rongga mulut, udara itu mungkin menerima gangguan atau sekatan daripada alat -alat artikulasi yang lain atau mungkin juga tidak. Sekiranya semasa udara itu melalui pita suara,pita suara itu renggang sedikit,pita suara itu akan bergetar,dan bunyi yang terhasil ialah bunyi bersuara. Jika pita suara itu lebih renggang lagi, udra boleh keluar dengan lebih mudah, dan pita suara tidak akan bergetar, maka bunyi yang terhasil adalah bunyi tidak bersuara. Udara yang keluar dari pita suara tadi akan masuk ke rongga tekak dan dari sini,mungkin terus ke rongga hidung atau rongga mulut. Lelangit lembut atau anak tekak akan mengatur laluan udar a sama ada ke rongga mulut atau ke rongga hidung. Sekiranya lelangit lembut dan anak tekak tidak menututp ruang ke rongga hidung,udara akan keluar melalui hidung. Bunyi yang terhasil adalah bunyi sengau. Sekiranya ruang ke rongga hidung tertutup,udara akan keluar melalui rongga mulut,maka bunyi yang dihasilkan bukanlah bunyi sengau.
Penggolongan Bunyi Bahasa Melayu

Umumnya, dalam bahasa Melayu, terdapat tiga golongan bunyi iaitu vokal, konsonan dan diftong. i. Kumpulan pertama ialah bunyi yang dihasilkan tanp a gangguan dalam rongga mulut.
y y y

Udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut dengan tidak tersekat atau terhimpit. Bunyi itu hanya dipengaruhi oleh keadaan lidah dan bentuk bibir. Kumpulan bunyi yang dihasilkan demikian dikenali sebagai vokal.

ii.

Golongan kedua ialah bunyi yang dihasilkan dengan gangguan oleh alat -alat sebutan sehingga jalan aliran udara dari paru -paru terganggu, dengan cara disekat atau dihalang dan udara keluar melalui ronga mulut atau rongga hidung.
y

Kumpulan bunyi yang terhasil dikenali sebagai konsonan.

iii.

Selain dua golongan utama itu, terdapat pula bunyi geluncuran, iaitu bunyi yang bermula daripada satu vokal dan beralih kepada bunyi vokal yag lain.
y y

Geluncuran bunyi vokal ini dikenali sebagai diftong. Contohnya bunyi [ai] bermula daripada bunyi vokal depan luas (a) dan mluncur kepada bunyi vokal depan sempit [ i].

Vokal

Terdapat enam vokal dalam Bahasa Melayu. Lihat jadual di bawah.

Lambang Fonetik Contoh Perkataan Nota

[a] [] [i] [ ] [o] [u]

anak, tanah, lada ela, semak, sate iring, kita, seri emak, betul obor, botak, moto ular, sultan, saku Tidak terdapat perkataan di hujung

Terhasil apabila udara yang dikeluarkan dari paru -paru melalui rongga mulut tanpa mengalami sebarang sekatan. Jenis-jenis vokal dapat ditentukan berdasarkan kedudukan bahagian lidah,ruang udara antara bahagian lidah yang berkenaan dan keadaan bibir. Kedudukan lidah dapat dibahagikan kepada 4 peringkat : i. Tinggi ii. Separuh tinggi iii. Separuh rendah iv. Rendah Ruang udara juga dapat dibahagikan kepada 4 peringkat : i. Sempit ii. Separuh sempit iii. Separuh luas iv. Luas Keadaan bibir terbahagi kepada tiga bahagian : i. eutral ii. Hampar iii. Bundar Dalam Bahasa Melayu standard terdapat enam jenis vokal yang dapat dihasilkan,iaitu [a,e,i,o,u, ] dan dua vokal tambahan dalam dialek Melayu, iaitu [ ] dan [ ]

Bunyi D [i] [e] [ ]* [a] [u] [o] [ ]* [ ]

w l [ikan] [elok] [ la] [anak] [ulat] [obor] [ ta?] [ ma?]

ngah [delima] [bendi] [b g] [pandai] [tebus] [buloh] [b s] [k nduri]

hi [nasi] [kole] [t mp ] [bola] [budu] [solo] [b r s] [bil ]

adapan ampar sempit adapan ampar separuh sempit adapan hampar separuh luas adapan hampar luas Belakang bundar sempit Belakang bundar separuh sempit Belakang bundar separuh luas engah hampar

*bunyi bunyi [ ] dan [ ] merupakan bentuk sebutan harian dan juga perkataan yang dipinjam daripada bahasa Inggeris,seperti beg dan bos.

afal nih!!!

ara P nghasilan Bunyi V

al

VOKA

EPAN SE PI

i)

epan lidah dinaikkan hingga hamper menyentuh lelangit keras,sementara hujung lidah didekatkan pada gusi. elangit lembut diangkat untuk menutup rongga hidung. dara dari paru-paru melalui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara tanpa sekatan,halangan atau himpitan yang boleh menyebabkan geseran kedengaran.bibir berada dalam keadaan terhampat. VOKA EPAN SEPA SE PI e) tidak setinggi epan lidah dinaikkan,tetapi membunyikan okal i). VOKA EPAN SEPA AS )

epan lidah diturunkan sepertiga dari kedudukan untuk mengeluarkan okal e). Kedudukan alat pertuturan adalah sama seperti semasa mengeluarkan bunyi okal i) dan e)

VOKA

EPAN

AS a)

epan lidah diturunkan serendah -rendahnya. elangit lembut berkeadaan terangkat rapat ke belakang tekak dan menutup rongga hidung. Kedudukan alat pertuturan adalah sama seperti menghasilkan okal i) dan e).

VOKA BE AKAN

SE PI

u)

Belakang lidah diangkat setinggi mungkin ke atas,tetapi tidak mentup ruang aliran udara. Bentuk bibir dibundarkan.

VOKA BE AKAN

SEPA

SE PI

o)

Belakang lidah diturunkan / di antara tempat yang paling tinggi dan tempat yang paling rendah. Bibir dibundarkan.

VOKA BE AKAN

SEPA

AS

Belakang lidah diturunkan / daripada kedudukan sep aruh sempit dan bentuk bibir dibundarkan.

VOKA

EN A

idah diletakkan seperti biasa di lantai rongga mulut. Bahagian tepi lidah dilengkungkan sedikit,dan rongga mulut berkeadaan sederhana luas.

Konsonan

Dalam bahasa Melayu terdapat 18 bunyi konsonan asli sembilan konsonan pinjaman.  Sembilan konsonan asli dapat hadir pada awal, tengah dan akhir perkataan iaitu p, t, m, n, /ng/, s, h, r dan l.  Konsonan b, d, g, c dan j hanya hadir pada akhir perkataan pinjaman seperti dan y tidak pernah bab, had, beg, koc dan kolej. Huruf konosnan /ny/, terdapat pada akhir perkataan.  Konsonan ialah bunyi yang dihasilkan oleh aliran udara yang tersekat atau terhalang oleh salah satu alat sebutan seperti bibir, gusi, lelangit lembut, dan sebagainya dan udara di lepaskan melalui rongga mulut atau rongga hidung.  Sekatan ini dapat dilakukan dalam tiga bentuk hentian : i. ii. iii. Hentian sepenuhnya Hentian sebahagian Hentian sekejap-sekejap

 [p], [b], [t], [d], [k], [g], [q], [c], [j], [m], [n], [f], [v], [s], [z], [x], [h], [r], [l], [w], [y]  Bunyi konsonan terbahagi kepada dua : i. Bunyi bersuara :   ii.   i. ii. iii. iv. v. vi. Apabila pita suara digetarkan Contoh : [b], [d], [g], [m], [n], [r], [l], [w] dan [y] Apabila pita suara tidak digetarkan Contoh : [p], [t], [k], [f], [s] dan [h]

Bunyi tidak bersuara :

 Bunyi konsonan dapat dihuraikan berdasarkan cara penghasilannya: Letupan Letusan Geseran Getaran Sisian Sengauan

Serta titik artikulasi atau daerah sebutannya.

Daerah Sebutan/ Cara Sebutan Letupan Tak Bersuara Bersuara Letusan Tak Bersuara Bersuara Sengauan Geseran Tak Bersuara Bersuara Getaran Sisian Separuh Vokal

Bibir

gusi

Gusi Lelangit Keras

Lelangit Keras

Lelangit Lembut

Peti Suara

p b

t d

k g

c j m n

f v r l w

s z

Cara P nghasilan Bunyi E PAN

nsonan

Bunyi plosif dihasilkan melalui hentian sepenuhnya. kemudian dilepaskan serta-merta. i. etupan ua Bibir [p] dan [b] )

dara yang tersekat tersebut

ua bibir dirapatkan dan anak tekak dinaikkan untukmenyekat udara daripada masuk ke rongga hidung.

ii. etupan

usi [t] dan [d] )

ujung lidah dinaikkan rapat ke gusi dan anak tekak dirapatkan pada dinding tekak. dara dari paru -paru keluar ke rongga mulut dan tersekat di daerah hujung lidah dan gusi.

iii.

etupan elangit embut [k] dan [g] ) Belakang lidah dirapatkan ke lelangit lembut manakala anak tekak dinaikkan dan dirapatkan pada dinding tekak.

i . etupan

lotis [?] )

Anak tekak dinaikkan dan dirapatkan pada dinding rongga tekak serta pita suara dirapatkan serapat-rapatnya. Arus udara yang keluar dari paru paru dibiarkan tersekat di bahagian rapatan pita suara dan kemudian dilepaskan sertra-merta. E SAN

Bunyi afrikat dihasilkan dengan ara menyekat sepenuhnya arus udara yang dilepaskan oleh paru-paru dan arus udara itu kemudian dilepaskan perlahan -lahan. Pendapat lain mengatakan bunyi afrikat ini hasil gabungan dua bunyi,sebagai ontoh; bunyi [ ] dihasilkan daripada gabungan bunyi [t] dan bunyi [ ]. i. etusan elangit Keras-Gusi [ ] dan [j] ) adapan lidah ditemukan pada daerah lelangit keras gusi. Anak tekak dinaikkan menutupi rongga hidung. dara dikeluarkan dari paru -paru ke rongga mulut melalui sekatan lidah dengan lelangit keras secara perlahan sedikit daripada membunyikan letupan.

GESE AN ihasilkan dengan lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan pada dinding tekak, menyempitkan saluran udara supaya udara yang melaluinya bergeser dan kedengaran bunyi berdesis. i.Geseran Gusi-Lelangit Keras idak Bersuara [s] ujung lidah dinaikkan ke gusi-lelangit keras untuk menyempitkan perjalanan arus udara yang keluar melalui rongga mulut. dara keluar melalui sempitan antara lidah dan gusi lalu bergeser. Pita suara tidak bergetar.

ii. Geseran Glotis idak Bersuara [h] ongga mulut dalam keadaan biasa ketika bernafas. Pita suara direnggangkan dengan luas. dara keluar melalui glotis.

GE A AN ihasilkan oleh sekatan udara dengan sekatan sekejap -sekejap. dara yang dilepaskan paru-paru disekat dengan menggetarkan hujung lidah di lelangit keras. i.Getaran Gusi Bersuara [r] ujung lidah dikenakan pada gusi dan anak tekak dirapatkan ke dinding tekak. Pita suara digetarkan dan udara keluar melalui rongga mulut dengan menggetarkan hujung lidah pada gusi.

SISIAN Bunyi sisian, geseran friaktif) dan malaran dihasilkan oleh hentian sebahagian. Arus udara disekat di bahagian lelangit keras oleh hujung lidah menyebabkan udara hanya melalui kawasan sisi di kiri dan kanan rongga mulut. i. Sisian Gusi Bersuara [I] ujung lidah dikenakan pada bahagian tengah gusi. Anak tekak dirapatkan ke dinding tekak untuk menghalang udara memasuki rongga hidung. Pita suara digetarkan. dara dikeluarkan dari peparu melalui rongga mulut tetapi hanya dapat keluar melalui tepian lidah. ontoh perkataan : lapar,balam,nakal

SENGA AN

Satu lagi bentuk sekatan yang dilakukan sepenuhnya akan mengeluarkan bunyi sengauan yang dihasilkan dengan cara menurunkan anak tekak untuk menutup rongga mulut. Ini menyebabkan udara yang dilepaskan dari peparu akan me lalui rongga hidung dan terhasillah bunyi masal[m][n][ ][,n]

i. Sengauan ua Bibir Bersuara [m] Bibir bawah dan bibir atas dirapatkan untuk membuat sekatan penuh. Anak tekak dalam keadaan biasa agar rongga hidung terbuka. Pita suara digetarkan. Arus udara dilepaskan perlahan perlahan. ontoh perkataan : makan,tempat,balam

ii.Sengau Gusi Bersuara [n] ihasilkan dengan merapatkan hujung lidah pada gusi,lelangit lembut dan anak tekak diturunkan supaya arus udara dari peparu keluar melalui rongga hidung . pita suara digetarkan . ontoh perkataan : nakal , panas, lipan

iii. Sengau lelangit keras [,n] epan lidah dirapatkan pada lelangit keras gusi. Anak tekak dalam keadaan biasa agar rongga hidung terbuka. dara dikeluarkan dari peparu terus melalui rongga hid ung. Pita suara digetarkan . ontoh perkataan : nyawa, lanyak

i . Sengau lelangit lembut [ ] Belakang lidah dinaikkan dan dirapatkan kelelangit untuk membuat sekatan penuh pada arus udara. Anak tekak dalam keadaan biasa agar rongga hidung terbuka. dara yang disekat didaerah lelangit lembut dilepaskan. Pita suara digetarkan.contoh perkataan : ngeri,bunga,pisang

SEPARUH VOKAL (MALARA ) Untuk menghasilkan bunyi separuh vokal, kedudukan articulator adalah seperti menghasilkan bunyi geseran tetapi geseran yang dihasilkan adalah terlalu lemah Bunyi malaran juga sama seperti untuk menghasilakan bunyi vokal, dan sesetengah ahli fonetik menamakannya bunyi malaran . bunyi separuh vokal dalam bahasa melayu ialah [w] dan [y] i.Separuh Vokal Dua Bibir [w] Bibir dibundarkan . Belakang lidah diangkat kearah lelangit lembut. Lelangit lembut itu sendiri terangkat kebahagian belakang rongga tekak. Pita suara digetarkan sambil lidah bergerak dengan pantas ke kedudukan untuk mengeluarkan vokal tengah.contoh perkataa n : wau,bawa ii. Separuh Vokal Gusi-Lelangit Keras[y] Depan lidah diangkat agak tinggi kearah lelangit keras . bibir dihamparkan. Lelangit lembut itu sendiri terangkat kebahagian belakang rongga tekak . pita suara digetarkan sambil lidah bergerak dengan panta s kekedudukan untuk mengeluarkana bunyi tengah. Contoh perkataan : yang , hayat.

DI iftong adalah rentetan dua okal yang dihasilkan dengan satu hembusan nafas iftong bertindak sebagai satu sahaja dan mempunyai satu puncak kelantangan. fonem dan dilambangkan dengan dua lambing okal. erdapat tiga iftong dalam bahasa melayu,iaitu [ai] , [au] , dan [ao] . ketiga tiga diftong ini hadir di hujung suku kata seperti dalam contoh-contoh perkataan yang berikut : [ gulai] ^ [pulau] ^ [amboi] ^

ntuk menghasilkan bunyi diftong , berlakunya gelunjuran bunyi,iaitu daripada satu okal yang mendahului , kepada satu okal lain yang mengikutinya. ajah di bawah menunjukkan pergerakan lidah yang berlaku dalam proses pengeluaran diftong.

ajah menunjukan kedudukan diftong dalam b ahasa melayu. Anak panah menunjukkan arah geluncuran oleh pergerakan lidah dari kedudukan okal kepada okal yang lain. alam membunyikan diftong [ai] geluncuran lidah kearah kedudukan semasa membunyikan okal [i] iaitu depan lidah dinaikkan tetapi tidakl ah setinggi cara membunyikan okal depan sempit [i] . Begitu juga dengan geluncuran lidah semasa membunyikan diftong [oi] dan [au]