Bài tập môn học kỹ thuật đo

1.Lắp ghép bề mặt trụ trơn:

1.1.Lắp ghép giữa bánh răng với trục có kích thước danh nghĩa là 34 mm;
Smax=41 µm, Smin=0 µm,
Quyết định kiểu lắp cho mối ghép:
Theo đề lắp ghép giữa bánh răng với trục có kích thước danh nghĩa là 34 mm.
Đặc tính theo yêu cầu của lắp ghép là:
Smax=0 µm, Smin=0.
H7
Theo bảng 3 chọn được kiểu lắp là: φ 34
h6
1.2.Lập sơ đồ phân bố miền dung sai: (hình 1.2)
Với kiểu lắp φ 64 H7/h6 theo bảng 4 và 5 ta xác định được:
Lỗ φ 34 H7: ES=+25 µm
EI = 0 µm
Trục φ 34 h6: es = 0 µm
ei = -16 µm
Theo các trị số sai lệch kích thước ta lập được sơ đồ phân bố như hình 1.2:
ITD= ES-EI = (+25)-0= +25 µm
ITd=es-ei= 0-(-16)= +16 µm
Căn cứ vào sơ đồ phân bố ta tính được độ hở giới hạn vµ ®é d«i giíi h¹n:
§é hë lín nhÊt: Smax= Dmax - dmin
Smax=34,025-33,984=0,041mm
§é d«i lín nhÊt: Nmax=dmax-Dmin
Nmax= 34,000-34,000=0 mm
Sai lÖch
µm

+25
H7

h6
-16
dN=34mm

Hình 1.2
Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 1
Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo

1.3.Xác định xác suất xuất hiện độ dôi của lắp ghép: (hình 1.3)
Muốn xá định xác suất xuất hiện độ dôi, ta phải thành lập đường cong phân
bố độ hở và độ dôi của lắp ghép. Đường cong này là đường cong phân bố của
đại lượng ngẫu nhiên tổng của hai đại lượng ngẫu nghiên độc lập : kích thước lỗ
(D) và kích thước trục (d). Theo lý thuyết xác suất, sai lệch bình phương trunh
bình của đại lượng ngẫu nhiên tổng (S hoặc N) được tính theo công thức:
σ (S,N)= σ 2 D + σ 2 d
trong đó: σ D , σ d là sai lệch bình phương trung bình của loạt kích thước lỗ
kích thước trục:
ITD 25
σ D =
=
6 6
ITd 16
σd= =
6 6
Thay vào ta có:
2 2
25   16 
σ (S,N)= σ D + σ d =   +   = 5 µm
2 2

 6  6
Miền phân bố độ hở-độ dôi của mối ghép φ 34 H7/h6 là:
6. σ (S,N) =6×5=30 µm
Trung tâm phân bố độ dôi hở là điểm ứng với giá trị độ hở hoặc độ dôi nhận
được khi kích thước lỗ và kích thước trục có xác suất lớn nhất (kích thước ứng
với trung tâm miền dung sai) lắp với nhau.
Từ hình vẽ ta thấy: kích thước lỗ có xác xuất lớn nhất là Dtb=34,0125 ; kích
thước trục có xác suất lớn nhất là dN=34 mm. Hai kích thước này tạo thanh lắp
ghép có độ dôi, giá trị độ hë là:
S=34,0125mm-34mm=0.0125mm
Trung tâm phân bố ứng với điểm có độ dôi là S=0.0125 µm
Theo các giá trị đã xác định, ta vẽ đường cong phân bố độ hở dôi của lắp
ghép φ 34 H7/h6 biểu diễn hình 1.3.
Trục X biểu diễn độ hở của lắp ghép, trục x là sai lệch của độ hở - dôi so với
trung tâm phân bố. Như vậy miền X từ 0 – 27,5 là miền biểu thị xác suất hiện độ
hở được tính như sau:
12,5
P(x1=-12,5 ; x2= 15)= P(Z1=- , Z2=3)= φ(2,5) + φ(3)
5
Theo b¶ng 6, øng víi z=2.5 vµ z=3 ta cã :
φ(z=2,5) = 0,4938;
φ(z=3) =0,4986;
Ps=0,4938+0,4986=0,992 hoÆc 99,2%.
X¸c nhËn ®îc l¾p ghÐp cã ®é d«i :
PN= 1-0,992= 0,008 hoÆc 0,8%
Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 2
Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo

1.4.Vẽ mối ghép và vẽ hai chi tiết đang ở trạng thái lắp ghép với nhau trên đó
ghi kích thước danh nghĩa, các sai lệch giới hạn của kích thước lắp ghép bằng
chữ và bắng số ( các trị số sai lệch được đặt giữa dấu ngoặc, theo mm như hình.
Vẽ tách riêng từng chi tiết của mối ghép ở trạng thái độc lập rồi ghi ký hiệu sai
lệch bằng chữ và bằng số (hình 1.4)

+27,5 0 +12,5 +27,5

X
3.s (S.N) 3.s (S.N)

x
-15 0 +15
§ é d«i § é hë

Hình 1.3

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 3

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo

φ 34 H7 (+0,025)

H7 +0,025
φ 34 ( )
h6 -0.016

φ 34 H7 (-0.016)

Hình 1.4

1.5.Thiết kế ca líp tra kích thước lắp ghép φ 34 H7/h6

Để kiêm tra kích thước lỗ ta dùng ca líp thợ, kiểm tra kích thước truc ta dùng
ca líp hàm thợ.
Thiết kế ca líp, ở đây chủ yếu là xác định độ chính xác kích thước ca líp, cụ
thể là sai lệch và dung sai kích thước ca líp.

1.5.1.Lập sơ đồ phân bố miền dung sai và xác định kích thước đo của ca líp
(hình 1.5.1)
Muốn lập sơ đồ phân bố miền dung sai ca líp trước hết ta phải xác định giá trị
các thông số z, y ( tọa độ xác định vị trí kích thước danh nghĩa ca líp – xem hình
1.5.1 ) và dung sai kích thước ca líp H.
Đối với lỗ φ 34 H7 và φ 34 h6 , theo bảng 8 ta xác định được:
Z=3,5 µm; y=3 µm; H=4 µm; α=0;
Z1=3,5 µm ;y1=3 µm; H1=4 µm; α1=0;

Sơ đồ phân bố miền dung sai calíp được vẽ như hình 1.5.1

Xác định kích thước đo của calíp theo các công thức trong bảng 7 và các giá
trị trên hình 1.5.1

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 4

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo
Ca líp hàm thợ đầu qua:
H1
Qmax= dmax - Z1 + = 34,000 - 0,0035 + 0,002
2
= 33,9985 mm
H1
Qmin= dmax - Z1 - = 34,000 – 0,0035 – 0,002
2
= 33,9945 mm
Qmòn= dmax + y1 = 34,000 + 0,003
= 34.003 mm

Ca líp hàm thợ đầu không qua:

H1
KQmax= dmin + = 33,984+0,002=33,986 mm
2
H
KQmin= dmin - 1 =34,984-0,002=33,994 mm
2

Ca líp nút thợ đầu qua:

H
Qmax= Dmin - Z + =34+0,0035+0,002=34.0055 mm
2
H
Qmin= Dmin - Z1 - =34+0,0035-0,002=34,0015mm
2
Qmòn= Dmin - y =34-0,003=33,997 mm

Ca líp nút thợ đầu không qua:

H
KQmax= Dmax + =34,035+0,002=34,027mm
2
H
KQmin= Dmax - =34,025-0,002=34,023mm
2

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 5

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo

Sai lÖch
µm

CalÝp Nót

H=4
KQ

2
+25 CalÝp hµm
H7

H=4
Gií i h¹n mßn

Y 1=3
Q

3,5

H=4
Q
h6
y=3

Z1=3,5
dN=34mm

-16 KQ

H=4
Hình 1.5.1

Các kích thước Qmax , Qmin, Qmòn ,KQmax , KQmin. Có thể tra trong bản tiêu
chuẩn TCVN 2809-78. Trưởng hợp trong TCVN 2809-78 không quy định thì
tính toán như trên.
Khi dung sai của sản phẩm không tiêu chuẩn thì dung sai ca líp được qui định
lấy theo cấp chính xác cao hơn gấn nó.

1.5.2. Vẽ ca líp nút ( hình 1.5.2a ), ca líp hàm ( hình 1.5.2b ) và ghi trên đó kích
thước của các bề mặt đo. Khi ghi nên theo qui định:
+ Đối với ca líp hàm, kích thước danh nghĩa ứng với kích thước giới hạn nhỏ
nhất. Sai lệch dưới bằng 0, sai lệch trên bằng dung sai mang dấu dương.
+ Đối với ca líp nút, kích thước danh nghĩa ứng với kích thước giới hạn lớn
nhất sai lệch trên bằng 0, sai lệch dưới bằng dung s

Hình 1.5.2a

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 6

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo

φ 34,0055 -0,004

φ 34,027 -0,004
Q φ 34 H7 KQ

φ34 h6

+0,004
33,982

KQ

+0,004
34.0025

Hình 1.2.5b

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 7

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo

2. Lắp ghép ổ lăn với trục và vỏ hộp.

2.1.Theo TCVN 1479-74-TCVN hoặc theo bảng 9a, ổ lăn 309 có các kích thước
cơ bản sau:
d=25 mm;
D=62 mm;
B=25 mm;
r=2 mm;
2.2.Quyết định kiểu lắp cho mối ghép ổ lăn với trục và vỏ hộp:
Đề bài đã cho:
-Vòng quay cùng với trục tải trọng tác dụng lên ổ có phương không đổi
-Đặc tính tải trọng K σ ≤ 1,5
-Phản lực hướng tâm tính toán của ổ R=1000N
-Tải trọng hướng trục A=0
d lỗ
-Tỷ số =0
d
-Vòng chịu tải cục bộ lắp không tháo trong quá trình sử dụng.
Ta có:
Vòng ngoài có kích thước D=62 mm, lắp với vỏ gang không tháo, chịu tải
trọng có va chạm và rung động vừa phải (K σ ≤ 1,5) ổ lăn cấp chính 0 theo
bảng 10 ta chọn kiểu lắp G7 ( nếu ổ lăn chính xác hơn, ta chọn kiểu lắp có cấp
chính xác cao hơn).
Tải trọng hướng tâm:
R
P R= K d .F .FA
B'
trong đó:
R - là phản lực hướng tâm tính toán của ổ, đề bài cho R=1000N;
Kd - là hệ số động lực học của lắp thép tra theo bảng 14, Kd=1;
F - hệ số tính đến mức độ giảm độ dôi của lắp ghép khi trục rỗng hoặc
hộp có thành mỏng tra theo bảng 12 khi trục đặc F=1;
A 0
Từ bảng 13 ta có: cot gβ = cot g 0 0 = 0 suy ra FA=1
R 1000
B’=B-2r=17-2×2=13 mm
1000
P R= .1.1.1 = 76,9 KN / m
13
Dựa vào kích thước lắp ghép d=25 mm và trị số PR= 76,9 KN/m, theo bảng
15 chọn kiểu lắp vòng trong vởi trục là k6. Sai lệch giới hạn kích thước bề mặt
lắp ghép tra theo bảng 4, bảng 5:
 ES = +40 µm es = +15µm
Lỗ φ 62G7  Trục φ 25k6 
 EI = +10 µm ei = +2 µm

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 8

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo
Trong một số lắp ghép quan trọng có độ chính xác cao, sau khi chọn kiểu lắp
cho vòng chịu tải chu kỳ, cần kiểm tra độ hở hướng tâm ban đầu: Nghĩa là tính
toán lượng biến dạng của các vòng lăn. Nếu lượng biến dạng đó vượt quá độ hở
hướng tâm ban đầu ( theo tiêu chuẩn ổ lăn) thì cần chọn kiểu lắp khác có độ dôi
nhỏ hơn.
2.3.Vẽ bộ phận có lắp ổ lăn tức là vẽ một bộ phận lắp bồm có trục, vỏ hộp ổ lăn,
vòng đệm và nắp tham gia. Ghi kích thước và ký hiệu lắp như hình 2.3.

φ 62 G7

φ25 D11/k6

φ25 k6

φ62 G7/d11

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 9

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo

µm

+40
µm
0 G7 +2

Smin =110mm
D=62 mm
+195
-100

D11

d11
+65
=50mm
min

+15
S

0 k6 +2 -290
d=25 mm

Hình 2.3

2.4.Chọn kiểu lắp giữa bạc và trục, giữa nắp và vỏ hộp.

Để đảm bảo dễ gia công, đoạn trục lắp với ổ và với bạc có cung một kích
thước danh nghĩa nên có cùng miền dung sai có nghĩa là miền dung sai ở phần
này là k6, đã chọn ở mục 2.2. Bạc chỉ dùng để chặn, cần tháo lắp dễ dàng nghĩa
là mối ghép cần độ hở lớn. Độ chính xác lỗ bạc không yêu cầu cao, ta thường sử
dụng miền dung sai D11.
Giữa bề mặt nắp và hộp cũng cần có độ hở để tháo lắp dễ dàng và để bụ trừ
sai số vị trí của các lỗ ren trên thân hộp khi đậy nắp. Miền dung sai của kích
thước nắp là d11.
Như vậy:
Lắp ghép giữa trục và bạc là: φ25D11/k6 , độ hở nhỏ nhất của lắp ghép:
Smin=65-15=50µm (hình 2.4a).
Lắp ghép giữa nắp và vỏ hộp là: φ130H7/d11 , độ hở nhỏ nhất của lắp ghép
là: Smin=10-(-100)=110µm (hình 2.4b).
2.5.Vẽ trục, vỏ hộp, bạc và nắp ở trạng thái độc lập như hình 10 rồi ghi ký hiệu
sai lệch bằng chữ và bắng số.

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 10

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo

φ25 k6 (+0,015 )
+0,002 O
=0,008

1,25
+0,040
φ62D11 ( +0,010 )
2,5

-0,100
φ62d11 (-0,290)

2,5
+0,195)
φ25D11 (
+0,065

Hình 2.6

2.6.Sai lệch hình dạng bề mặt lắp ổ lăn được xác định theo qui định của tiêu
chuẩn (sai số về độ côn và ô van bề mặt trục và lỗ hộp không được vượt quá 1/2
dung sai đường kính, đối với ổ cấp chính xác 0 và 6; không vượt quá 1/4 dung
sai đương kính, đối với ổ cấp chính xác 5 và 4).
Độ nhám bề mặt xác định theo bảng 16.
Các giá trị cho phép của sai lệch hình dạng và độ nhám bề mặt được ghi trên
bản vẽ chi tiết trên hình 2.6
3.Lắp ghép then
Lắp ghép then giữa banh răng và trục có kích thước cơ bản: b x h =10×8;

3.1.Quyết định kiểu lắp cho mối ghép then với trục và bánh răng, biết mối ghép
truyền lực thay đổi chiều, sản phẩm sản suất hàng loạt. Căn cứ vào bảng 17 ta
chọn kiểu lắp:
N9
then với rãnh trên trục:
h9
Js9
then với rãnh bạc:
h9
3.2.Lập sơ đồ phân bố miền dung sai của lắp ghép.

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 11

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo
Dựa vào tiêu chuẩn ( bảng 4 và 5 ) ta tra được các sai lệch của kích thước lắp
ghép:
es = 0
Chiều rộng then: 10h9 
ei = −36 µm
 ES = 0
Chiều rộng rãnh trục: 10N9 
 EI = −36µm
 ES == 18µm
Chiều rộng rãnh bạc: 10Js9 
 EI = −18µm
Biểu diễn các sai lệch đó trên sơ đồ hinh 111 ta được sơ đồ phân bố miền
dung sai lắp ghép.

µm 10 Js9/h9

10 N9/h9
+18
0
Js9
d=10 mm

N9 -18
-36

Hình 3.2
3.3.Vẽ mối ghép và vẽ riêng từng chi tiết tham gia vào mối ghép ròi ghi ký hiệu
lắp ghép, các ký hiệu sai lệch kích thước bằng chữ và bằng số như trên hinh 3.3.
Đối với các kích thước không tham gia lắp ghép thì sai lệch và dung sai được
xac định theo bảng 18. Trong bài có sai lệch h11, theo bảng 4 ta được:
es = 0
8h11 
ei = −90 µm

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 12

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo

10 -0,036

8 - 0,090
+0,18
10 -0,18

10 -0,036
Hình 3.3

4.Lắp ghép then hoa:

Lắp ghép then hoa giữa bánh dai và trục có kích thước danh nghĩa:
z x d x D =6 x 21 x 25
4.1.Để quyết định kiểu lắp cho lắp then hoa ta phải dựa vào đặc tính của lắp
ghép. Đặc tính đó xác định từ chức năng sử ®óng của mối ghép. Theo đề bài,
mối ghép then hoa cố định, tải trọng êm, độ chính xác đồng tâm không yêu cầu
quá cao. Ta chọn yếu tố đồng tâm: D và theo bảng 20 ta chọn kiểu lắp như sau:
H7
Kiểu lắp theo yếu tố đồng tâm D : j 6
s

F8
Kiểu lắp theo yếu tố b : j 7
s

Trong trường hợp khác nếu yếu tố đồng tâm ta chọn là d hoặc b thì việc chọn
lắp ghép phải dựa vào bảng 21 hoặc 22.
Như vậy, kiểu lắp của lắp ghép then hoa đã được chọn ký hiệu như sau:
H7 F8
D – 6 x 21 x 25 j 6 x 5 j 7
s s

( Theo bảng 19 kích thước danh nghĩa của b là 5)

4.2.Lập sơ đồ phân bố miền dung sai của kiểu lắp:

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 13

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo
H7
a) Lắp ghép theo yếu tố đồng tâm D, với kích thước danh nghĩa 25 kiểu lắp j 6
s

tra bảng 4 và 5 ta được sai lệch của các kích thước:

 ES = +21µm
25H7 
 EI = 0 µm
es = +6,5µm
25js6 
ei = −6,5µm
Biểu diễn các sai lệch đó trên sơ đồ hình 4.2a ta được sơ đồ phân bố dung sai
của lắp ghép.
b)Lắp ghép theo yếu tố b.
F8
Với kích thước danh nghĩa: 5 mm, kiểu lắp: j 7
s

Tra bảng 4 và 5 ta được các sai lệch kích thước:

 ES = +28µm
5F8 
 EI = +10 µm
es = +6µm
5js7 
ei = −6 µm

Sơ đồ phân bố miền dung sai của lắp ghép như hình 4.2b

µm
+21
0 H7 +6.5
Js6
-6.5
D=25 mm

Hình 4.2a

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 14

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo

µm
+28
F8
0 +10 +6
Js7
-6
b=5 mm

Hình 4.2b

4.3.Vẽ mối ghép và ghi vào đó ký hiệu sai lệch bằng chữ và số như hình 4.3a.
Vẽ riêng từng chi tiết của mối ghép rồi ghi vào đó ký hiệu sai lệch bằng chữ
và số như hình 4.3b
Sai lệch kích thước bề mặt không đồng tâm tra trong bảng 23. Ở đây kích
thước bề mặt không đồng tâm d của trục không vượt quá d1 (xem bảng 19) còn
của bạc thì sai lệch và dung sai tra theo bảng 23.

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 15

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo

φ 25 Η7 /Js6

5 F8/JS7

Hình 4.3a
1)
0,02

5 js7
7 (-
5H
φ2

φ 25 js6

Kh«ng lí n
h¬n d1
5 js7

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 16

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo
Hình 4.3b

6.Truyền động bánh răng:

Bánh răng trong bộ phân lắp là bánh răng thẳng hình trụ của hộp giảm tốc
thông dụng, làm việc với vận tốc v<10 m/s
Các yếu tố cơ bản của bánh răng là: m=2; z=45; β=0o;

6.1.Chọn cấp chính xác cho truyền động bánh răng

Theo đề bài, truyền động bánh răng hình trụ của hộp tốc độ thông dụng
không yêu cầu sự phối hợp chính xác về chuyển động quay, tải trọng không lớn
nên trước hết ta quyết định cấp chính xác cho mức làm việc êm, sau đó căn cứ
vào quan hệ giữa các mức chính xác mà qui định cấp chính xác cho các mức còn
lại.
Theo bảng 27, đối với truyền động bánh răng hình trụ răng thẳng tốc độ làm
việc nhỏ hơn 10m/s ta chọn cấp chính xác của mức làm việc êm là cấp 7.
Truyền động chủ yếu truyền tốc độ quay, không yêu cầu sự phối hợp chuyển
động chính xác, ta quyết định mức chính xác động học thô hơn 1 cấp, mức chính
xác tiếp xúc ở cùng cấp so với mức làm việc êm.
Như vậy mức chính xác đông học, ở cấp 8 mức chính xác làm việc êm và
tiếp xúc ở cấp 7.
Dạng đối tiếp của bánh răng: vì không có yêu cầu gì đặc biệt ta chọn dang
thông dụng nhất là B và dạng dung sai độ hở mặt răng là b.
Ký hiệu cấp chính xác truyền động bánh răng là:
8-7-7-BTCVN1067-84

6.2.Chọn bộ thông số kiểm tra bánh răng

Để đánh giá độ chính xác bánh răng sau gia công, người ta kiểm tra một số
thông số hình học ảnh hưởng trực tiếp đến các mức chính xác của bánh răng.
Các thông số đó hợp thành một bộ gọi “Bộ thông số kiểm tra bánh răng”.
Tùy theo điều kiện sản suất và kiểm tra ở từng cơ sở mà ta chọn bộ thông số
cho thích hợp, dựa vào bảng 28 ta có thể chọn được bộ thông số như sau:
-Đối với mức chính xác động học: có thể chọn một trong chín bộ thông số
cho trong bảng 28. Ở đây ta chọn bộ thông số tương đối thông dụng trong các
nhà máy của nước ta. Bộ thông số này gồm các thông số:
-Độ đảo vành răng :Frr, độ dao động chiều dài pháp tuyến chung FvWr
-Đối với mức tiếp xúc mặt răng chọn thông số: vết tiếp xúc tổng.
-Đối với mức độ hở mặt bên có thể chọn một trong các thông số sau hoặc sai
lệch nhỏ nhất của chiều dài pháp tuyến chung trung bình – EWme đối với bánh
răng ăn khớp ngoài và +EWmi đối với bánh răng ăn khớp trong hoặc sai lệch giới
hạn khoảng cách tâm đo Ea’’e;Ea’’i . Ở đây chúng ta chọn thông số -EWme .
Đường kính vòng chia cảu bánh răng: d=m.z=2×45=90 mm
Đối vào cấp chính xác và các kích thước cơ bản của bánh răng ta xác định giá
trị cho phép của các bộ thông số theo bảng 29, 30, 31, 33a, 33b, 33c.
Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 17
Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo
Fr=+45 µm;(dung sai độ đảo hướng tâm vành răng)
Fvw=+28 µm;(dung sai độ dao động chiều dài pháp tuyến chung)
fpb= ± 13 µm;(sai lệch giới hạn bước ăn khớp)
fpt= ± 14 µm;(sai lệch giới hạn bước răng)
Vết tiếp xúc tổng theo chiều cao:45%
Vết tiếp xúc tổng theo chiều dài:60%
-Ewme= -(110+11)=-121

6.3.Vẽ bản vẽ chế tạo bánh răng:

Bản vẽ chế tạo bánh răng gồm hai phần như hình 6.3. Phần bên trái là bản vẽ
kết cấu bánh răng trên đó ghi kích thước va độ chính xác phôi bánh răng, sai
lệch hình dạng và độ nhám bề mặt ( xác định theo các bảng 34 và 35). Phần bên
phải là bảng các thông số kích thước cơ bản, giá trị sai lệch và dung sai các
thông số kiểm tra bánh răng.
Thông số kích thước cơ bản
Môđun. m 2 mm
Số răng. z 45
Góc ăn khớp. α 20
Hệ số dịch răng. χ 0
Cấp chính xác. - 8-7-7-B
Bộ thông số kiểm tra bánh răng
-Độ đảo vành răng. Fr +45 µm
-Độ dao đông chiều Fvw +28 µm
dai pháp tuyến chung.
-Sai lệch bước ăn fpb ±13 µm
khớp.
-Sai lệch bước vòng. fpt ±14 µm
-Vết tiếp xúc tổng. - Theo chiều
cao:45%
Theo chiều
dài:60%
-Sai lệch nhỏ nhất của -Ewme -121 µm
chiều dài pháp tuyến
chung trung bình.

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 18

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo
0,03 A

φ 45 H8
φ90 h11
1,6

Hình 6.3

7.Ghi kích thước cho bản vẽ chi tiết.

Ghi kích thước cho chi thiết trục 1 của bộ phận lắp như hình vẽ được tiến hành
theo trình tự sau:

7.1.Xác định độ chính xác của kích thước tham gia những lắp ghép thông dụng.
Xác định độ chính xác cho các kích thước nay chính là quyết định kiểu lắp cho
các mối ghep như chúng ta đã xét ở các mục trên.
-Kích thước đường kính trục lắp với bánh răng:
 + 0,025 
φ34h6   , (theo mục 1);
0 
-Kích thước đường kính trục lắp với vòng trong ổ lăn:
0 
φ34H7   , (theo mục 2);
 − 0,016 
-Kích thước rãnh then và then hoa trên trục:

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 19

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo
rãnh then trên trục: 10N9(-0,0036), (theo mục 3);
trục then hoa: D – 6 x 21 x 25 js6 . 5 js7, (theo mục 4);
φ25 js6; 5 js7
-Kích thước lỗ ren:M10x1-7H (theo mục 5).

7.2.Xác định độ chính xác các kích thước chức năng chiều dài.
Để xác định độ chính xác các kích thước chức năng chiều dài ta phải hình
thành các chuỗi kích thước lắp và giải các chuỗi đó để được kích thước của trục.
Xuất phát từ 6 yêu cầu chung của bộ phận lắp ta lập được 6 chuỗi kích thước
như sơ đồ hình 7.2… Ta nhận thấy một số kích thước tham gia vào một số chuỗi
khác nhau. Kích thước tham gia vào chuỗi 1, chuỗi 3, chuỗi 4; kích thước H,N,
tham gia vào chuỗi 1, chuỗi 6… Các kích thước này cần thỏa mãn tất cả các
chuỗi khắt khe nhất ( chuỗi có dung sai kích thước thanh phần nhỏ nhất). Để xác
định chuỗi khắt khe nhất cần xác định giá trị atb của chuỗi. Khi tính a kích thước
01 và 02 (chiều rộng ổ lăn) là kích thước đã tiêu chuẩn hóa.

Lượng 0,453 D + 0,001D cho trong bảng 36

7.2.1.Giải chuỗi 1 (hình 7.2.1)
Kích thước danh nghĩa:
N1=N2=10mm;
N3=5 mm;
D=15 mm;
B=15m=15×2=30 mm (m- mô đun bánh răng);
T1=dDN=34mm;
P=35mm;
O1=O2=25-0,120mm;
H= N1 + O1 + T1+ B + D + O2 + N2 = 144 mm;
Xuất phát từ yêu cầu A∑1=0+0,850 ta giải bài toán hai của chuỗi kích thước
IT
∑
atb=
( ) ∑ β (0,45 )
m n

∑ β i 0,453 Di + 0.001Di − = m+
i
3 Di + 0.001Di
i =1 i 1

850
= 1.2,17 − [ − 1.0,9.2 − 1.1,31.2 − 1,56 − 1,08.2] ≈ 82

Ở đây H là khâu tăng nên β=+1.

N1, N2, 01, 02, T1, B, D là khâu giảm nên β=-1.
01, 02, (chiều rộng ổ lăn) là kích thước đã tiêu chuẩn.
Lượng ( 0,453 Di + 0.001Di ) tra trong bảng 36.
Giá trị atb gần với giá trị a=64 của cấp chính xác 10 theo bảng 36. Ta chọn cấp
chính xác IT10 làm cấp chính xác chung của các khâu rồi ta tra các sai lệch và
dung sai của các kích thước.
H=249H10=144+0,160mm
N1=N2=10h10=10-0.058 mm
D=15h10=15-0,070 mm
Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 20
Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo
B=30h10=30-0,084 mm
T1 là khâu giảm nên T được tính như sau:
m n −1
ET∑ − ∑ β i EI − ∑ β es i i 0 − 1.0 − [ − 1.0.2 − 1.0.2 − 1.0 − 1.0]
esT1= i =1 i = m +1 =
−1
βT1
=0.
m n −1
ES ∑ − ∑ β i ES − ∑ β ei i i
eiT1= i =1 i =m +1
βT1
0,850 − 1.0,160 − [ − 1.( − 0,058).2 − 1.( − 0,070).1 − 1.( − 0,084) − 1.( − 0,120).2]
=
−1
=0.180 mm.
Vậy T1=34+0.018 mm

7.2.2.Giải chuỗi 2 (hình 7b).

Chuỗi có hai khâu thành phần là 01 và T2, kích thước 01 đã biết nên ta chỉ việc
+0 , 650
xác định T2 theo A∑2= 0 +0, 250 và 01=25-0,120
T2 là khâu tăng có kích thước danh nghĩa là T2=0+25=25 mm.
m n −1
ES ∑ − ∑ β i EI − ∑ β es i i + 0,650 − 1.0 − [ − 1.( − 0,120 ) ]
EST2= i =1 i = m +1 =
+1
βT 2
=+0,530 mm.
m n −1
ES ∑ − ∑ β i ES − ∑ β ei i i 0,250 − [ − 1.0]
EIT2= i =1 i = m +1 =
+1
βT 2
=+0,250 mm
+0 , 530
Vậy T2= 25+0, 250 mm.

7.2.3.giải chuỗi 3 (hình 7.c).

Cũng tương tự như chuỗi 2 ta xác định T3 theo A∑3=1+0,400 và B=30-0,084.
T3 là khâu giảm và có kích thước danh nghĩa là: T3= A∑3+B=1+30=31mm.
0 − [1.( − 0,084) ]
esT3= =-0,084 mm.
−1
0,400 − [1.0]
eiT3= =-0,400 mm.
−1
−0, 084
T3= 31−0, 400 mm.

7.2.4. Giải chuỗi 4 (hình 7d).

Xác định kích thước T4 theo A∑4=1-0,500 và B=30-0,084 , D=15-0,070 , 02=25-0,120
T4 là khâu tăng và có kích thước danh nghĩa là:
T4= B + D + 02 + A∑4
Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 21
Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo
=30 + 15 + 25 + 1 =71 mm.
0 − [ − 1.( − 0,084 ) − 1.( − 0,070 ) − 1.( − 0,120) ]
EST4=
+1
=-0,274 mm.
− 0,500 − [ − 1.( 0 ).3]
EIT4=
+1
=-0,500 mm.
−0, 274
T4= 71−0,500 mm.

7.2.5.Giải chuỗi 5 ( hình 7e).

Khâu khép kín của chuỗi : A∑5=1+0,400
Khâu tăng P=35 mm.
Khâu giảm T5=35-1=34 mm.
Hệ số cấp chính xác chung của các khâu:
400
atb= (1.1,56) − ( − 1.1,56) ≈ 127
Cấp chính xác chung là IT11.
Sai lệch và dung sai của khâu tăng P là:
P=35H11=35+0,160 mm.( theo bảng 4 và 5).
0 − 1.0
esT5= =0
−1
0,400 − 1.0,160
eiT5= =-0,240 mm.
−1
T=34-240 mm.

7.2.6.Giải chuỗi 6 (hình 7f)

Khâu khép kín của chuỗi:
+0 , 200
A∑6=12 −0, 450 mm
Các khâu tăng đã biết: N1=10-0,058 mm; 01=25-0,120 mm;
Khâu giảm đã biết:H=144
Xác định khâu tăng T6 và khâu giảm N3.
T6= A∑6+H+N3-O1-N1
=12+144+5-25-10=126 mm.
Hệ số cấp chính xác của hai khâu là:
IT∑ − ITN 1 − ITO1 − ITH
atb= β T 6 .iT 6 + β N 3 .i N 3
650 − 58 − 120 − 160
= 1.2,52 + 1.0,73 ≈ 96
Cấp chính xác chung được chọn là IT11.
Sai lệch và dung sai của khâu giảm N3 là
N3=7H11=7-0,090 mm, (tra bảng 5).
Tính sai lệch và dung sai khâu tăng T6

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 22

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo
0,200 − (1.0 ) − (1.0) − ( − 1.0 ) − ( − 1.0,090)
EST6 =
+1
=+0,110 mm.
ITT6 =0,650-0,058-0,120-0,160-0,090
=0,222
EIT6=0,110-0,222=-0,112
+0 ,110
T6 = 126−0,112 mm.

7.3.Chọn phương án ghi kích thước trên bản vẽ.

Từ các kết quả đã xác định được ở các mục trên ta ghi vào bản vẽ chi tiết trục
như trên hình 20.
Đối với kích thước chiều dài, để tạo điều kiện thuận lợi cho chế tạo, có trường
hợp ta phải thay đổi kích thước thiết kế ( kích thước đã xác định ở mục 7.2)
bằng những kích thước công nghệ.
Để xác định độ chính xác kích thước công nghệ ta phải giải chuỗi kích thước
công nghệ, chuỗi 7 (hình 7.3).
+0 ,110
Giải chuỗi 7 với yêu cầu khâu khép kín là A∑7=T6=126−0,112
Khâu giảm T1 đã biết: T1=34-0,018 mm.
Tính khâu tăng T’6: T’6=126-34=92 mm.
TT’6 =T∑-TT1=222-18=204 mm.
ES T 6 − 1.ES T 1
EST6= β T '6
+ 0,110 − 1.0
= =+0,110
+1
EIT6=0,110-0,204=-0,094 mm.
+0,110
T’6= 92−0.094 mm.

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 23

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo

N1 O1 T1 B § O2 N2

H A∑1

7.a
B
A∑2 O1

T3
T2
A∑3

7.b 7.c

P
B § O2

T5
T4 A∑4

A∑5
7.d 7.e

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 24

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo

N1 O1 T6

H N3

7.f A∑6

T6

T1 T '6

7.g

Từ các kết quả ta xác định được bản vẽ chi tiêt như sau:

1,25 1,25 1,25 1,6

T2 T1 T3
T5
T4
T6

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 25

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo
8.KiÓm tra chÊt lîng s¶n phÈm:
8.1 B¶ng kª c¸c th«ng sè cÇn ®o:
St Th«ng sè cÇn ®o kÝ Quy Yªu cÇu Ghi
t hiÖu ®Þnh chó
1 ®êng kÝnh cæ trôc l¾p æ ΦA
l¨n 1
2 ®êng kÝnh cæ trôc l¾p æ Φ
l¨n 2 DB
3 ChiÒu dµi phÇn trôc l¾p LC
b¸nh r¨ng
4 Sai lÖch vÒ ®é trßn cæ trôc ∆m
l¾p æ l¨n 1
5 Sai lÖch pr«fin mÆt c¾t däc ∆th
cña cæ trôc l¾p æ l¨n 1
6 ®é ®¶o híng kÝnh phÇn ∆ ®c/
trôc l¾p b¸nh r¨ng so víi 2
cæ trôc l¾p æ l¨n
7 ®é dÞch chuyÓn phô cña EHS
pr«fin gèc

Ph©n tÝch chi tiÕt ®o:

- Ta thÊy r»ng chi tiÕt ®o cã d¹ng trôc bËc vµ ®èi víi chi tiÕt
nµy bÒ mÆt yªu cÇu cao nhÊt vÒ ®é chÝnh x¸c lµ IT6 ,®iÒu
kiÖn s¶n xuÊt hµng lo¹t nªn ta chän ph¬ng ¸n ®o trªn g¸ ®o
chuyªn dïng ®Ó ®¶m b¶o ®o nhanh,æn ®Þnh vµ thèng
nhÊt cho mäi chi tiÕt trong lo¹t.
- Ph¬ng ¸n ®Þnh vÞ :
NhËn thÊy 2 cæ trôc l¾p vßng bi Φ A vµ Φ B cã kÝch thíc
b»ng nhau vµ b»ng 25k6 lµ kÝch thíc yªu cÇu chÝnh x¸c
nhÊt cña trôc, ngoµi ra yªu cÇu vÒ ®é ®¶o cña trôc còng lÊy
2 cæ trôc lµm chuÈn, v× vËy trong s¬ ®å ®o ta ®Þnh vÞ Φ
A vµ Φ B trªn 2 khèi V ng¾n mçi khèi V ®Þnh vÞ 2 bËc tù do,
cßn bËc ®Þnh vi thø 5 ®Æt ë mÆt E cã t¸c dông h¹n chÕ di
chuyÓn däc trôc. S¬ ®å thÓ hiÖn nh h×nh vÏ. Chän khèi V
cã gãc 60° ®Ó ®o sai lÖch ®é trßn cña trôc víi tû sè truyÒn
phô Kf :

1
+1
Kf= sin α =3
2

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 26

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo

8.2 ph¬ng ph¸p ®o,c«ng thøc tÝnh kÕt qu¶ ®o vµ c¸c thµnh
phÇn sai sè lÉn trong kÕt qu¶ ®o:

§Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô ®Æt ra tríc hÕt ®¸nh sè thø tù c¸c

®Çu ®o,råi ®a ra ph¬ng ph¸p ®o, c«ng thøc tÝnh kÕt qu¶
®o vµ x¸c ®Þnh sai sè lÇn trong kÕt qu¶ ®o(h×nh 8.2)

A C B
D

H×nh 8.2

-§Çu ®o thø nhÊt

§o ®êng kÝnh  A vµ sai lÖch pr«fin mÆt c¾t däc dïng
ph¬ng ph¸p ®o so s¸nh víi mÉu, s¬ ®å ®o so s¸nh, s¬ ®å
®o 3 tiÕp ®iÓm.

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 27

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo
Khi chi tiÕt ®øng yªn trªn g¸ ,®o so s¸nh víi mÉu cã kÝch
thíc D0=DN=34 ta ®îc chªnh lÖch  X .§êng kÝnh  A ®îc
tÝnh theo c«ng thøc :
 A =D0+  X =34+  X
Bá h¹n chÕ däc trôc,®o nhiÒu ®iÓm trªn cïng ®êng sinh
ta nhËn ®îc c¸c gi¸ trÞ Xmax vµ Xmin.Sai lÖch pr«fin mÆt c¾t
däc cña cæ l¾p æ l¨n 1 ®îc tÝnh theo c«ng thøc :

X max  X min
th 
2
Khi chi tiÕt quay mét vßng trªn g¸ ta nhËn ®îc c¸c gi¸ trÞ
Xmax,Xmin.
Sai lÖch vÒ ®é trßn ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
X max  X min
m 
3
Sai sè lÉn trong kÕt qu¶ ®o gåm cã sai sè cña mÉu chuÈn
dïng khi ®o so s¸nh vµ sai sè gãc  cña khèi V so víi thiÕt
kÕ.
-§Çu ®o thø 2:
§o ®êng kÝnh Φb cña cæ l¾p æ l¨n 2.
§Ó chi tiÕt ®øng yªn trªn g¸ ,®o so s¸nh víi mÉu cã kÝch thíc
D0=DN=34 ta ®îc chªnh lÖch  X .§êng kÝnh  B ®îc tÝnh
theo c«ng thøc :
 B =D0+  X =34+  X
Sai sè lÉn trong kÕt qu¶ ®o gåm cã sai sè cña mÉu chuÈn
dïng khi ®o so s¸nh.

-§Çu ®o thø 3:
§o chiÒu dµi phÇn l¾p trôc b¸nh r¨ng :LC
§Ó chi tiÕt ®øng yªn trªn g¸ ,®o so s¸nh víi mÉu cã kÝch thíc
L0=LN ta ®îc chªnh lÖch  X .§êng kÝnh LC ®îc tÝnh theo
c«ng thøc :
LC =L0+  X

Sai sè lÉn trong kÕt qu¶ ®o gåm cã sai sè cña mÉu chuÈn
dïng khi ®o so s¸nh;§é ®¶o mÆt ®Çu cña vai trôc D vµ F so
víi cæ trôc A vµ B

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 28

Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo
-§Çu ®o thø 4:
§o ®é ®¶o híng kÝnh phÇn trôc l¾p b¸nh r¨ng so víi 2 cæ
trôc l¾p æ l¨n
§é dÞch chuyÓn phô nhá nhÊt cña Pr«fin gèc EHS
Ph¬ng ph¸p ®o:
§é dich chuyÓn phô cña pr«fin gèc,cã thÓ ®o theo ph¬ng
ph¸p gi¸n tiÕp th«ng qua kho¶ng c¸ch Ma-

DM

Ma

h×nh 8.3
Trong ®ã Ma-Kho¶ng c¸ch gi÷a hai que ®o n¼m trong hai
r·nh r¨ng,®èi diÖn nhau.
Gi¸ trÞ danh nghÜa cña kho¶ng c¸ch nµy ®èi víib¸nh r¨ng
th©n khai kh«ng cã ®é dÞch chuyÓn phô cña Pr«fin gèc víi
sè r¨ng lÎ ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
900 900
M a0  d .cos( )  DM  90.cos( )  2,95  92,9 mm
Z 45
Víi :
• DM-§êngkÝnh que ®o thÝch hîp nhÊt ,b»ng :
  0
DM= .m.cos   .2.cos 20  2,95 mm
2 2
Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 29
Tö 1 K50
 Bài tập môn học kỹ thuật đo
• d –§êng kÝnh vßng trßn chia .
Trong ®ã:
m-M«®un cña b¸nh r¨ng;
 -gãc pr«fin r¨ng .
Ma0-Kho¶n c¸ch danh nghÜa gi÷a hai que ®o n»m
trong hai r·nh r¨ng ®èi diÖn nhau. Kho¶ng c¸ch
Ma®îc ®o b»ng c¸c dông cô ®o ®é dµi th«ng
dông nh panme tÕ vi,panme…..
§é dÞch chuyÓn cña pr«fin gèc ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
§èi víi sè r¨ng lÎ Z=45:
M a  M a0
EHS 
900
2.cos
Z
Sai lÖch kÝch thíc chiÒu dÇy r¨ng Ec ®îc tÝnh theo c«ng thøc
sau
Ec=2.EHS.tg 
Trong trêng hîp cÇn thiÕt cã thÓ dïng bi ®o,hay c«n ®o ®Ó
thay cho que ®o.

Sinh viên: Nguyễn ThÕ Quý . Líp :C¬ §iÖn 30

Tö 1 K50