Kabanata IV

Kabesang Tales

Buod

Si Tandang Selong umampon kay Basilio sa gubat ay matanda na. Ang ama ng
dalagang si Lucia, si Kabesang Tales, na anak ni Tandang Selo, ay isa nang
kabesa de baranggay. Yumaman ito dahil sa tiyaga. Nakisama muna sa isang
namumuhunan sa bukid. Nang makaipon ng kaunti ay naghawaan ng gubat na
nang ipagtanong niya ay walang may-ari, ay ginawa niyang tubuhan. Inisip
niyang pag-aralin na sa kolehiyo si Huli upang mapantay kay Basilio na
kasintahan nito. Nang ang bukid ay umunlad ito ay inangkin ng mga prayle.
Pinabuwis si Kabesang Tales. Tinaasan nang tinaasan ang pabuwis. Di na
nakaya ni Kabesang Tales. Nakipag-asunto sa mga prayle.

Matigas ang sabi ni Kabesang Tales. Ipinakita ng mga prayle ang kanilang titulo
sa lupa. Wala. Naging kawali si Tano. Di ibinayad ng kapalit ang anak. Anya:
Binungkal ko’t tinamnan ang lupang ito, namatay at nalibing dito ang aking
asawa’t anak na dalaga {si Lucia} sa pagtulong sa akin kaya’t di ko maibibigay
ang lupang ito kundi sa sino mang didilig muna rito ng kanyang dugo at
maglilibing muna ng kanyang asawa’t mga anak. At anya pa rin ukol sa pagiging
kawal ni Tano, ako’y bumabayad sa abogado. Kung mananalo ako sa asunto ay
alam ko na ang aking gagawin upang siya’y mapabalik; nguni’t kung ako’y
matalo, di ko na kailangan ang anak.

Tinanuran ni Kabesang Tales ang kanyang bukid. Lagi siyang may pasang baril.
Di makapasok doon ang sino man dahil balita si Kabesang Tales sa pagbaril.
Nagdala siya ng gulok. Balita sa arnis ang kabesa. Ipinagbawal ang gulok.
Nagdala siya ng palakol. Si Kabesang Tales ay nahulog sa kamay ng mga tulisan
at ipinatubos. Isinanla ni Huli ang kanyang mga hiyas liban sa isang locket o
agnos na bigay sa kanya ni Basilio. Hindi rin nakasapat ang panubos. Ipinasyang
mangutang kay Hermana Penchang at maglingkod dito bilang utusan. Noon ay
bisperas ng Pasko. Kinabukasan. Araw ng Pasko ay maglilingkod na siyang alila.
Masalimuot ang naging panaginip ni Huli nang gabing iyon.