Kako uraditi uspjean biznis plan

KAKO URADITI USPJEAN

BIZNIS PLAN
Biznis plan je nuan uvijek kada se ulazi u nove poslovne poduhvate, jer prezentira pregled cjeline ulaganja, pomae kao podsjetnik da se neto ne ispusti, ukazuje na kritine take i slui onima koji se ukljuuju u poduhvat kao poslovni partneri ili finansijeri, da sagledaju valjanost opredijeljenog posla. Biznis plan vam pomae da kroz njegovo osmiljavanje i izradu precizno formuliete svoju poslovnu ideju, da sagledate uslove za njenu realizaciju, anse i potencijale, rizike i ogranienja. Biznis plan je takoe namijenjen i potencijalnim investitorima. Da bi za sve zainteresovane bio usmjeravajui i koristan, potrebno je da bude jasno prezentiran i konkretan sa potrebnim cifarskim proraunima i pokazateljima. Potrebno je takoe da u finansijskom dijelu plana bude egzaktno precizirano vrijeme i stopa povraaja uloenog kapitala. Plan vam pomae da izbjegnete rizike i zamke, postignete svoje ciljeve i izgradite profitabilno preduzee, koje e biti drutveno korisno. U osnovi postoje dvije vrste planiranja prilikom izrade biznis plana: i) strateki biznis plan ii) mreni plan Strateki biznis plan je sloen dokumenat koji izraava cjelovito poslovno opredjeljenje preduzetnika. Sastoji se od nekoliko meusobno povezanih djelova razliitog karaktera: opis, mjesto i svrha biznisa - plan pozicioniranja; organizacija posla i upravljanje - menadment plan; komunikacija sa dobavljaima, kupcima i drugim komitentima - marketing plan; sredstva, prihodi i trokovi - finansijski plan; izvodljivost plana - ocjena izvodljivosti.

A. PLAN POZICIONIRANJA PRIKAZ FIRME Prije postavljanja i definisanja ciljeva, preduzetnik treba znati kuda ga sve to vodi i biti u stanju da predvidi ishod. U planu poslovnog pozicioniranja treba da navedete: (i) rezime biznis plana; (ii) poloaj grane u kojoj poinjete odnosno razvijate posao; (iii) vau poslovnu misiju odnosno misiju vaeg biznisa; (iv) opis biznisa; (v) opis firme; (vi) lokaciju(e) poslovnih punktova; (vii) ocjenu sebe i svojih poslovnih sposobnosti da pokrenete i uspjeno vodite opredijeljeni biznis; i (viii) druge karakteristine polazne informacije. i) Rezime plana je ustvari skraeno predstavljanje: (1) naziva i sjedita firme, (2) djelatnosti, (3) organizaciono-pravnog tj. svojinskog statusa, (4) vrste djelatnosti, (5) proizvoda/usluga koji su predmet poslovanja, (6) tehnolokog procesa rada, (7) kadrovskog
1

Kako uraditi uspjean biznis plan

sastava - broja i strukture kadra, (8) pokazatelja materijalnog fizikog stanja zemljita, objekata i opreme (9) pokazatelja finansijskog stanja gotovine i potraivanja, (10) pokazatelja planiranih finansijskih efektata ukupnog prihoda, trokova, dobiti, (11) pokazatelja planirane finansijske uspjenosti poslovanja - dobit na angaovani kapital, plate po zaposlenom radniku i drugih relevantnih pokazatelja karakteristinih za opredijeljeni biznis. ii) Poloaj grane odnosno djelatnosti u kojoj se biznis pokree ili razvija predstavlja analitiki prikaz iz kojeg treba da se sazna ponuda i potranja, nabavne i prodajne cijene i njihov odnos, kakva je finansijska isplativost posla, kakva je profitabilnost poslovanja drugih preduzetnika koji se bave istim ili slinim biznisom, kakvi su makro uslovi (nacionalno i svjetsko trite), trite mjesta i mikro uslovi (trite prodajnog punkta). Na osnovu toga se procjenjuje da li je osnovano pokretati djelatnost i razvijati preduzetniki biznis u navedenoj oblasti poslovanja. iii) Misija preduzetnika i njegove firme podrazumijeva jasnu viziju i ciljeve na osnovu kojih se gradi poslovna politika i strategije djelovanja. Treba imati na umu drutvenu korisnost koja proistie iz implementacije opredijeljenog biznisa. iv) Planom biznisa treba da precizirate vrstu (tip) biznisa koji je predmet vaeg poslovnog opredjeljenja. Takoe je potrebno da precizirate osnovnu i dopunske djelatnosti firme. v) Opis firme treba precizno da sadri: (1) puni naziv firme, (2) sjedite i adresu, sa brojem faksa i telefona, e-mail i adresu web sajta, (3) ime/imena vlasnika i/ili operativnih menadera (4) organizaciono-pravni (svojinski) model organizovanja, (5) osobe za kontakt, (6) djelatnost/i firme, (7) proizvod/i odnosno usluge firme, i druga opta odreenja. vi) Lokacija(e) vaih poslovnih punktova, sa preciznom adresom/adresama, treba da pokae djelokrug poslovnog obuhvata vae firme na opredijeljenom tritu. Prilikom izbora lokacije morate imati u vidu nekoliko inioca: osnovnu i sporednu djelatnost sa kojima ete se baviti, blizinu nabavnog i prodajnog trita, saobraajnu i drugu infrastrukturu (voda, struja, kanalizacija, i drugo to je potrebno za nesmetano obavljanje biznisa). vii) Ocjena sebe treba da obuhvati vae: (1) obrazovanje, (2) iskustvo i vjetinu za obavljanje opredijeljenog biznisa, (3) zdravstveno stanje i psiholoki profil, (4) line i porodine poslovne i druge veze od znaaja za dati biznis, (5) porodinu situaciju tj. moguu pomo ili smetnje rodbine u otpoinjanju i voenju planiranog posla, i (6) druge relevantne odrednice koje vas lino karakteriu i preporuuju za odabrani biznis.

B. MENADMENT PLAN Menadment plan je projektovani model organizovanja i voenja posla. Menadment plan obuhvata: i) plan proizvoda i usluga, ii) plan pripremnih aktivnosti, iii) plan proizvodnje, prometa i drugih redovnih aktivnosti u firmi, iv) plan radne snage, v) specifikaciju zemljita, objekata i poslovnog prostora, vi) specifikaciju opreme, ureaja i pratee infrastrukture, vii) SWOT analizu, viii) kritine take poslovnog poduhvata, ix) prikaz menadmenta, x) strategiju razvoja, xi) plan zatite biznisa, xii) kontrolu i ostale vane menadment funkcije.
2

Kako uraditi uspjean biznis plan

(1) Plan proizvoda i usluga U planu proizvoda i/ili usluga treba detaljnije navesti proces proizvodnje, odnosno proces pruanja usluga sa detaljnim sadrinskim, tehnolokim i funkcionalnim opisom proizvoda i usluga. (2) Plan pripremnih aktivnosti U planu pripremnih aktivnosti treba precizno navesti sve statusne obaveze (registracija firme), operativne zadatke, poslove i aktivnosti, koje treba obaviti u fazi osnivanja firme i stvaranja uslova: lokacijskih, imovinsko-pravnih, graevinskih, administrativnih, finansijskih, organizacionih i drugih za poetak rada. (3) Tehnoloki plan plan proizvodnje, prometa i drugih redovnih aktivnosti firme Zavisno od vrste biznisa u ovom planu treba prezentirati opis tehnolokog procesa i opis primijenjene tehnologije. (4) Plan radne snage kadrovanja Uspjeh vaeg biznisa zavisie ne samo od vaeg rada i angaovanja, ve i od ljudi odnosno radnika, namjetenika i saradnika koji e sa vama obavljati opredijeljeni posao. Potrebno je da ve na poetku imate jasnu predstavu o broju zaposlenih i njihovoj kvalifikacionoj strukturi, platama, broju izvrilaca, opisu poslova (funkcije i zadaci), radnim normama i ostalim specifinim odreenjima. (5) Plan objekata i poslovnog prostora U ovom dijelu plana treba da navedete zemljite, objekte i poslovni prostor u kojima e se obavljati opredijeljeni biznis. Zemljite, objekti i/ili poslovni prostor treba da budu navedeni po mjestu lociranja, a takoe i po bitnim tehnolokim odreenjima - po namjeni, veliini, infrastrukturnoj opremljenosti, vezama sa drugim poslovnim punktovima i svakako po relevantnim funkcionalnim, lokacijskim i drugim odreenjima, koja su od uticaja na uspjenost opredijeljenog posla. U cilju vizuelizacije prometnih i saobraajnih tokova, koji e se preko opredijeljenih poslovnih prostora obavljati, poeljno je da uz menadment plan prezentirate i skicu rasploivog odnosno planiranog zemljita, objekata i/ili prostora planiranog za biznis, sa naznakom pojedinanih funkcija i poslova koji e se preko njih obavljati. (6) Plan opreme, ureaja i pratee infrastrukture Ukoliko va biznis ukljuuje raspolaganje sa odgovarajuom opremom, ureajima i prateom infrastrukturom, potrebno je da sve to navedete. Takoe da tekstualno, grafiki (crteom) ili na drugi nain, opiete specifinosti i nain funkcionisanja vae opreme, ureaja i infrastrukture. (7) SWOT analiza SWOT je akronim od etiri engleske rijei: S-strenghts (snage) W-weaknesses (slabosti) O-opportunities (anse) T-treats (prijetnje)
3

Kako uraditi uspjean biznis plan

U ovom dijelu vaeg menadment plana treba globalno da sagledate spoljanje i unutranje inioce poslovanja koji utiu ili mogu da utiu na uspjenost vaeg opredijeljenog biznisa. Spoljanji inioci odnose se na anse i prijetnje koje postoje ili se tek ukazuju na tritu. Unutranji inioci tiu se snaga i slabosti vae firme, onih koji karakteriu vau organizaciju i va biznis. (8) Kritine take poslovnog poduhvata Mogu se pojaviti razliite kritine take - personalne, funkcionalne i/ili vremenske, koje kao poslovne, tekue ili razvojne pragove treba prevazii, da bi biznis mogao uspjeno startovati odnosno napredovati. Neke od uobiajenih kritinih taki (pragova) poslovanja su: a) kritine take tehnolokog karaktera, na primjer rizik kod uvoenja nove i nepoznate tehnologije; b) kritine take trinog karaktera, na primjer rizik da li e nabavka biti blagovremena i da li e kupci prihvatiti neki novi proizvod; c) kritine take finansijskog karaktera, na primjer rizik da li e neko potraivanje moi na vrijeme da se naplati, ili rizik da li e banka povjerilac odobriti neophodni kredit; d) kritine take organizacionog, kadrovskog, institucionalnog ili drugog aspekta rizika, na primjer rizik da li e se izvriti planirana reorganizacija firme, da li e se angaovati potreban struni kadar i drugo. (9) Prikaz menadmenta Da bi va biznis plan bio dobro koncipiran i da bi uspjeno funkcionisao, potrebno je takoe da, tekstualno i grafiki prezentujete unutranju organizaciju vae firme, poslove i zadatke u okviru organizacionih cjelina. (10) Strategije razvoja Potrebno je i da opredijelite odgovarajue strategije, na osnovu kojih ete kreirati razvoj svog biznisa i svoje firme u narednom srednjoronom i dugoronom periodu. (11) Plan zatite biznisa Potrebno je da procijenite rizike i opasnosti koji u tekuem periodu ili u perspektivi ugroavaju vau firmu, i da preduzmete programske i operativne mjere, da te rizike i opasnosti otklonite ili bar relativizirate. (12) Ostala relevantna odreenja menadment plana Svaki biznis ima svoje specifinosti, koje opredijeljeni preduzetnik treba da poznaje da bi svoje menadment aktivnosti kreirao na pravi nain. Identifikujte specifinosti svoga biznisa, uoite pronicljivo ta je to (pozitivno ili negativno) to ga razlikuje od drugih konkurentskih poslova, i kreirajte originalnu menadment strategiju sa kojom ete ispoljene specifinosti pretvoriti u svoju prednost. Da biste ispoljene specifinosti opredijeljenog biznisa pretvorili u prednost i korist, potrebno je da kreirate osmiljen miks kombinacija menadmenta, koje vam stoje na raspoloenju, i da projektovani miks uspjeno implementirate.

Kako uraditi uspjean biznis plan

C. MARKETING PLAN U okviru marketing plana vaeg biznis plana treba da prezentujete pismeni prikaz analize trita koju ste izvrili, kao i pregled marketinkih aktivnosti, koje planirate da izvedete na vaem ciljnom tritu. Potrebno je obrazloiti sledee: marketing informacioni sistem - iz kojih izvora i na koji nain pribavljate relevantne informacije o ponudi i tranji proizvoda sa kojima planirate da vodite svoj biznis; funkciju vaeg biznisa na tritu - ta je va biznis, kome je namijenjen i koga zadovoljava, kakva je njegova drutvena korisnost i znaaj; drutveno i ekonomsko okruenje - trini uslovi poslovanja (ponuda, potranja, odnosni i stabilnost izmeu nabavnih i prodajnih cijena i drugi inioci i okolnosti vezano za opredijeljeno trino poslovanje), finansijski uslovi poslovanja (krediti, stabilnost valute, poreski i carinski sistem i drugo), instutucionalni uslovi poslovanja; ciljno trite: koje trine potrebe zadovoljavate, ko predstavlja vae ciljno trite ko su vai kupci, na kom podruju plasirate proizvode i usluge; dimenzije i razvoj trita - koliko je vae trite, koliko ima potencijalnih kupaca, njihova kupovna mo, koliko je vae procentualno uee na ciljnom tritu, da li potencijalno trite raste, stagnira ili pada; specifinosti trita - ta je to to karakterie vae ciljno trite u odnosu na druga trita, procijenite i opiite te karakteristike; kritine faktore uspjeha - bitno je prepoznavanje ovih faktora kako bi raspoloivi resursi bili koncentrisani na kljuna funkcionalna ili operativna podruja na kojima se odluuje o uspjehu; marketing miks odnosno umjena kombinacija osnovnih instrumenata marketinga: proizvod, cijena, plasman i promocija; proizvodi i/ili usluge kao roba na tritu - miks proizvoda i/ili usluga; analiza vrijednosti sa ciljem da se u realizaciji odreene proizvodnje i/ili prometa doe do najboljeg odnosa izmeu finalne trokovne vrijednosti datih proizvoda i/ili usluga i zahtjeva kupaca; konkurencija - ko su vai konkurenti, prednosti i slabosti njihove ponude u odnosu na vau; komparativne prednosti - prednosti vaeg biznisa u odnosu na neposredne konkurente; karike robnog prometa - vrste i povezivanje robnog prometa; opseg trinog pokrivanja - koliki dio trita ete pokrivati; izvori snabdijevanja - dobavljai, cijene sirovina i opreme, itd.; plan nabavke - sa aspekta nabavnog asortimana i opredijeljenih dobavljaa; plan logistike - planiranje transporta, skladitenja, odgovarajuih uslova i zatite materijala i sirovina i briga o odgovarajuim logistikim punktovima; plan komuniciranja - direktne (line) komunikacije koje ete obavljati verbalno, pisano, preko Interneta ili na drugi nain, i masovne medijski posredovane komunikacije koje ete obavljati preko medija;
5

Kako uraditi uspjean biznis plan

plan promocije - miks promocije odnosno kombinacija medija i sredstava propagande u cilju informisanja i ubjeivanja klijenata da se opredijele za vae proizvode i/ili usluge; plan cijena - ovdje je potrebno vrlo paljivo planiranje u pogledu trokova proizvodnje, konkurentske vrijednosti ciljne robe i/ili usluga na tritu, njene vrijednosti u oima kupca, moguim popustima i povoljnostima kreditnog plaanja i drugim specijalnim uslovima prodaje; plan prodaje - planiranje kanala i naina plasmana robe i/ili usluga na tritu (direktna prodaja, prodaja na veliko ili malo, distribucija, posrednitvo, komisiona prodaja, Internet trgovina...); strategije marketinga - odgovarajui miks strategija: proizvod, cijena, distribucija, promocija; tip marketinga - moe se implementirati individualni ili kolektivni marketing (zavisno od tipa biznisa koji obavljate), kao i vertikalni (trgovci i dobavljai) i horizontalni marketing (udrueno sa konkurentima).

D. FINANSIJSKI PLAN Finansijski plan je najkritiniji dio vaeg biznis plana. Formuliui uspjeno ovaj dio planskog dokumenta, opredijeliete vitalne programe svog finansijskog djelovanja, koji e vam biti vodi za uvanje finansijskog zdravlja vaeg biznisa, dok budete prolazili kroz potekoe prve godine rada, a i kasnije. Opredijelite i finansijsku strategiju svog biznisa. Ako ne znate ta se finansijski deava u vaem biznisu, nijeste u dobroj poziciji da ostvarite potreban uspjeh na dui rok. Neophodno je da upoznate raunovodstvene pojmove i nauite da itate finansijske izvjetaje. Vodite jasne finansijske evidencije. Veliki broj preduzetnikih firmi propadne svake godine iz razliitih razloga. Jedan od glavnih razloga za to je i nedostatak sredstava u nekoj od faza poslovanja, zato to preduzetnik nije vodio dovoljno rauna o finansijskom aspektu svoga posla. Da biste izbjegli ovu opasnost, prije zapoinjanja biznisa morate analizirati ova tri pitanja: (1) Koliko novca i druge imovine imate (raspoloivi potencijali)?
6

Kako uraditi uspjean biznis plan

(2) Koliko novca e vam trebati da zaponete opredijeljeni biznis (osnivaka ulaganja)? (3) Koliko novca e vam trebati da ostanete u biznisu (tekui operativni trokovi)? Ukoliko vam raunica pokae da su trokovi vei od prihoda, treba obavezno da provjerite dvije stvari: da li vam taj biznis uopte treba, i da li je vaa raunica dobra.

Finansijski planovi se u praksi rade u razliitim varijantama i tehnikim oblicima, zavisno od veliine i karaktera poslovanja preduzetnike firme, a takoe i zavisno od ambicija i finansijskog znanja preduzetnika. Navodimo jedan model finansijskog plana pogodan i za uslove finansijskog poslovanja u naem preduzetnikom ambijentu. Djelovi finansijskog plana preduzetnike firme su: 1. pretpostavke finansijskog plana, 2. studija alternativa finansiranja, 3. analiza i ocjena isplativosti pojedinih poslovnih poduhvata, 4. plan izvora sredstava, 5. probni bilans stanja, 6. probni bilans uspeha, 7. projekcija toka gotovine (cash flow), i 8. revizija finansijskog plana (ukoliko je potrebna). 1. Pretpostavke finansijskog plana Svaki finansijski plan zasniva se na odreenim pretpostavkama koje treba utvrditi i precizno definisati. To su kratke konstatacije o uslovima pod kojima planirate da radite. One treba da odraze: - karakteristike vaeg biznisa, - trinu situaciju u kojoj se nalazite, odnosno u kojoj ete obavljati va biznis, - kapitalne mogunosti sa kojima raspolaete, - potrebe za poslovnim prostorom, opremom, namjetajem, instalacijama i drugim fiksnim fondovima, - potrebe za trajnim obrtnim sredstvima (cirkulirajuim kapitalom), - potrebe za finansijskim sredstvima sa kojima ete izmirivati plate zaposlenih - u periodu pripremnih aktivnosti i u periodu kasnijeg poslovanja, - potrebe za finansijskim i/ili materijalnim sredstvima koja e sluiti za pokrie ostalih pripremnih (investicionih) i tekuih (operativnih) aktivnosti, - datum planiranog ulaska u investicioni projekat i vrijeme njegove realizacije, - datum planiranog ulaska u redovno tekue poslovanje, - prosjean planirani promet i/ili planirano poveanje prometa - dnevne, nedjeljne, mjesene, tromjesene i godinje prodaje, - planirane materijalne trokove tekueg poslovanja - plate zaposlenih i ostale kljune izdatke, koji e imati uticaja na ostvarenje finansijskog plana,
7

Kako uraditi uspjean biznis plan

bruto razliku u cijeni (maru, rabat), bruto i neto dobit (profit) i druge relevantne finansijske pokazatelje.

Pretpostavke finansijskog plana, koje ete opredijeliti, treba da se zasnivaju na prethodno uraenim planovima pozicioniranja, menadmenta i marketinga. Na osnovu navedenih planova treba da izvrite situacionu analizu (postojee stanje) i projektnu analizu (budue prognozirano stanje). 2. Studija alternativa finansiranja Studija alternativa finansiranja treba da vam ukae na mogue alternative (varijante) finansiranja vaeg biznisa - sopstveni ili tui izvori, kao i da vam omogui da odaberete onu alternativu koja je u datim uslovima najpovoljnija. U svakom sluaju, navedenom studijom treba da uporedite uloena sredstva sopstvena, a i ukupna (sopstvena + tua) i svakako oekivani nivo dobiti, sa planiranim trokovima i finansijskim izdacima (isplatama) u raznim kombinacijama, dok ne doete do najbolje varijante koja e ii u prilog odabrane investicije. Utvrdite i izloite mogue modele finansiranja vaeg biznisa i dajte ocjenu povoljnosti i izdanosti pojedinih izvora. 3. Analiza i ocjena isplativosti finansijskog poduhvata Potrebno je izvriti analizu i ocjenu nekoliko razliitih poslovnih poduhvata, kako biste se opredijelili za onaj koji vam finansijski najvie odgovara. Analiza planiranih investicija treba da vam pokae stopu oplodnje i povraaja uloenog kapitala na investiciju za odreeni poduhvat (proizvod i/ili uslugu) za odreeno vrijeme na odreenom tritu. Analiza finansijske uspjenosti razmaratranog posla odnosno projekta, izvodi se na taj nain to se uradi raun rentabiliteta, koji treba da pokae da li je posao/projekat i finansijski isplativ. U okviru rauna rentabiliteta posebno treba da izraunate mrtvu taku rentabiliteta, koja pokazuje koliko prometa (ukupnog prihoda) morate da ostvarite, pri raspoloivim uslovima finansiranja da biste sa tim prometom mogli da pokrijete sve trokove poslovanja. Mrtva taka rentabiliteta rauna se na prema sledeoj formuli: MTR = UFT UVT 1 OUP

gdje su: MTR = mrtva taka rentabiliteta (prag rentabilnosti) UFT = ukupni fiksni trokovi UVT = ukupni varijabilni trokovi OUP = odgovarajui nivo ukupnog prihoda Fiksni trokovi predstavljaju trokove iji se obim ne mijenja sa poveanjem obima proizvodnje i/ili prometa (na primjer: zakup poslovnog prostora, trokovi amortizacije, plate...). Varijabilni trokovi predstavljaju trokove iji se obim mijenja u zavisnosti od obima proizvodnje i/ili prometa koji se ostvaruju u tekuem poslovanju (na primjer: nabavna vrijednost repromaterijala, trgovake robe i drugih materijalnih inputa).
8

Kako uraditi uspjean biznis plan

Analiza praga rentabilnosti (primjer)

[Firma XY]
(Iznosi prikazani u )

Prodaja
Prodajna cijena po jedinici Obim prodaje po periodu (jedinica) Ukupna prodaja 12,50 1.000 12.500,00

Varijabilni trokovi
Porudba po jedinici Direktni materijal po jedinici Isporuka po jedinici Nabavke po jedinici Ostali varijabilni trokovi po jedinici Varijabilni trokovi po jedinici Ukupni varijabilni trokovi Mara po jedinici Bruto mara 2,00 2,50 1,10 0,80 1,20 7,60 7.600,00 4,90 4.900,00

Fiksni trokovi po periodu

Administrativni trokovi Osiguranje Porez na imovinu Zakup Ostali fiksni trokovi Ukupni fiksni trokovi po periodu Neto profit (gubitak) 1.200,00 500,00 150,00 800,00 750,00 3.400,00 1.500,00

Rezultati:
Prag rentabilnosti (jedinica): 694 Analiza obima prodaje:
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 0 12,50 3.400,00 0,00 3,400.00 0,00 (3.400,00) 100 12,50 3.400,00 760,00 4,160.00 1.250,00 (2.910,00) 200 12,50 3.400,00 1.520,00 4,920.00 2.500,00 (2.420,00) 300 12,50 3.400,00 2.280,00 5,680.00 3.750,00 (1.930,00) 400 12,50 3.400,00 3.040,00 6,440.00 5.000,00 (1.440,00) 500 12,50 3.400,00 3.800,00 7,200.00 6.250,00 (950,00) 600 12,50 3.400,00 4.560,00 7.960,00 7.500,00 (460,00) 700 12,50 3.400,00 5,320.00 8.720,00 8.750,00 30,00 800 12,50 3.400,00 6,080.00 9.480,00 10.000,00 520,00 900 12,50 3.400,00 6,840.00 10.240,00 11.250,00 1.010,00 1.000 12,50 3.400,00 7,600.00 11.000,00 12.500,00 1.500,00

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Obim prodaje po periodu (jedinica) Prodajna cijena po jedinici Fiksni trokovi po periodu Varijabilni trokovi Ukupni trokovi Ukupna prodaja Neto profit (gubitak)

Kako uraditi uspjean biznis plan

Grafikon praga rentabilnosti (gornji primjer)

Fiksni trokovi po periodu 14.000,00 Ukupni trokovi 12.000,00 Ukupna prodaja Neto profit (gubitak) 10.000,00

8.000,00

6.000,00

EUR

4.000,00

2.000,00

0,00 1 (2.000,00) 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

(4.000,00)

(6.000,00)

Obim prodaje (jedinica)

4. Plan izvora sredstava Treba da izabarete najbolje izvore finansiranja vaeg biznisa. Plan izvora sredstava, koji treba da uradite, predstavlja vau projekciju obezbjeenja odnosno nabavke fizikih i novanih sredstava, koja su vam potrebna za poetak rada i tekue obavljanje vaeg biznisa, a takoe i projekciju izvora sredstava (novano izraenih) iz kojih ete obezbijediti potreban novani kapital za nabavku tih sredstava. 5. Probni bilans stanja Probni bilans stanja slui da se na osnovu njega projektuje polazno finansijsko stanje sa kojim se ulazi u opredijeljeni biznis. OSNOVNA KONSTRUKCIJA BILANSA STANJA Naziv organizacije (preduzea): Stanje na dan: I AKTIVA 1. Obrtna sredstva Gotovina ...................................................................................................................... Ukupna potraivanja ................................................................................................... Potraivanja umanjena za sporna i sumnjiva ..............................................................
10

Kako uraditi uspjean biznis plan

Neto realizovana vrijednost ......................................................................................... Zalihe ........................................................................................................................... Kratkorona ulaganja .................................................................................................. Unaprijed plaeni izdaci .............................................................................................. Ukupno obrtna sredstva ........................................................................................... 2. Dugorona ulaganja Ukupno dugorona ulaganja 3. Fiksni kapital osnovna sredstva Zemljite ...................................................................................................................... Objekti ......................................................................................................................... Oprema ........................................................................................................................ Namjetaj i instalacije ................................................................................................. Vozni park .................................................................................................................. Ukupna sadanja (neto) vrijednost fiksnog kapitala ............................................. 4. Ostala aktiva (detaljan popis) Ukupno ostala aktiva Ukupno aktiva II OBAVEZE (PASIVA) 5. Kratkorone obaveze Dobavljai ................................................................................................................... Kratkorone mjenice ................................................................................................... Dospjele kamate ........................................................................................................ Dospjeli porezi ............................................................................................................ Dospjele obaveze za plate ........................................................................................... Ukupne kratkorone obaveze .................................................................................. 6. Dugorone obaveze Dospjele mjenice ........................................................................................................ Ukupno dugorone obaveze .................................................................................... Ukupno obaveze ....................................................................................................... 7. Kapital Ukupan vlasniki kapital ...........................................................................................
11

Kako uraditi uspjean biznis plan

Akcije ......................................................................................................................... Uplaeni kapital preko normalne vrijednosti ............................................................ Nerasporeena dobit ................................................................................................. Ukupan akcionarski kapital ................................................................................... Ukupno obaveze i kapital ........................................................................................ III USKLAIVANJE KAPITALA Stanje na dan... ........................................................................................................... Kapital na poetku perioda ........................................................................................ Plus: neto prihod (ili minus: neto gubitak) poslije poreza ......................................... Plus: dodatni uloeni kapital (ulog vlasnika ili otkup akcija od strane akcionara) ... Minus: ukupni odbici (povueno od strane vlasnika ili dividende akcionarima) .... Ukupno usklaivanje ............................................................................................... Aktiva obuhvata sve to ima vrijednost i to preduzetnika firma posjeduje ili zakonski potrauje. Pasiva se odnosi na sve novane obaveze firme i na sva potraivanja povjerilaca na njenu aktivu. 6. Probni bilans uspjeha Probni bilans uspjeha slui da se na osnovu njega izloi projekcija finansijskih rezultata planiranog biznisa odnosno projekcija prihoda i rahoda. Radi se tabelarno. Finansijski je zdrav onaj biznis u kome su raspoloiva gotovina i naplate uvijek, u zbiru, vee od dospjelih izdataka 7. Projekcija toka gotovine (Cash Flow) Mnoge uspjene firme, koje su profitabilno poslovale, bankrotirale su zbog nelikvidnosti odnosno nedostatka gotovine. Projekciju toka gotovine treba precizno raditi jednom mjeseno, a projektovati globalno za jednu godinu. Raunica toka gotovine moe se izvesti po sledeoj emi:
Ref. 1. OPIS RASPOLOIV NOVAC i) stanje na iro-raunu ii) gotovina u blagajni PREDVIENI PRIHODI UKUPNA GOTOVINA I PRILIV GOTOVINE (1 + 2) MJESENE ISPLATE (a) ... (b) ... (c) ... STANJE GOTOVINE NA KRAJU MJESECA (3 4) 12 Mjeseci jun jul

jan

feb

mar

apr

maj

avg

sep

okt

nov

dec

2. 3. 4.

5.

Kako uraditi uspjean biznis plan

E. IZVODLJIVOST BIZNIS PLANA FIZIBILITI STUDIJA Izvodljivost biznis plana provjerava na osnovu sledeih procjena: - da li va biznis plan realan, - moe li funkcionisati u praksi, - da li ete uspjeti da opstanete, - da je dovoljno obeavajui (isplativ) da bi se maksimalno angaovali na realizaciji. Treba provjeriti sve inpute koje smo ve razmatrali: prodajno i nabavno trite, konkurenciju, marketing, finansije odnosno bilans stanja, bilans uspjeha, tok gotovine, cijenu kotanja, rizike i drugo. Obezbijedite izvodljivost svog biznis plana tako to ete ga odluno i operativno sprovesti u praksi. Realizacija biznis plana kontrolie se na nivou strateke kontrole (koncepcija) i operativne kontrole (izvrni postupci i procedure). Prije svega, potrebne su vam kvalitetne i provovremene informacije. Raunovodstveni sistem treba da bude jasan i to jednostavniji. Isto tako, treba preventivno djelovati na mogua krizna arita, kako spoljanjeg tako i unutranjeg karaktera. Sistem kontrole treba da vam prua relevantne informacije o nabavci, proizvodnji, prodaji, zalihama, prihodima, isplatama i pragu rentabilnosti. Biznis plan treba blagovremeno revidirati zbog estih promjena spoljanjeg i unutranjeg karaktera koje mogu biti poslovne, pravne i finansijske prirode. Da bi podsticajno djelovao na menadere i izvrioce, biznis plan treba vizuelizovati grafikim prikazima, crteima, mapama, dijagramima, tabelama i slino.

LITERATURA: Prof. dr Dragoslav Joki: Preduzetnitvo (NIC Uice, 2002) Rhonda Abrams: The Successful Business Plan (2003)

Decembar 2005. godine

Pripremio: Lokalni biznis centar Cetinje

13