CPNC

CHNG I
NHNG KHI NIM C BN V H THNG CP NC

PHN I

1.1. Cc h thng cp nc v tiu chun dng nc 1.1.1. Cc h thng cp nc, phn chia v la chn H thng cp nc l t hp nhng cng trnh c chc nng thu nc, x l nc, vn chuyn, iu ho v phn phi nc. H thng cp nc c th phn loi nh sau: 1- Theo i tng phc v: h thng cp nc th, cng nghip, nng nghip, ng st ... 2- Theo chc nng phc v: h thng cp nc sinh hot, sn xut, cha chy. 3- Theo phng php s dng nc: H thng trc tip, h thng tun hon. 4- Theo ngun nc: h thng nc ngm, nc mt .... 5- Theo nguyn tc lm vic: h thng c p, khng p t chy ...
6 Theo phm vi cp nc: h thng cp nc thnh ph, khu nh ,

tiu khu nh .... Mi loi h thng nh vy v yu cu, quy m, tnh cht v thnh phn cng trnh c khc nhau, nhng d c phn chia theo cch no th s ca n tu trung cng c th l hai loi c bn: s h thng cp nc trc tip (hnh 1-1) v s h thng cp nc tun hon (hnh 1-2). Qua hai s (hnh 1-1, 2) ta thy: Cng trnh thu n nhn nc t chy t ngun vo, trm bm cp I ht nc t cng trnh thu bm ln khu x l ri d tr b cha, trm bm cp II bm nc t b cha vo h thng dn n i v h thng mng li phn phi. V ch cng tc th h thu, trm bm cp I v khu x l lm vic iu ho trong ngy. B cha c chc nng iu ho, chnh lu lng gi khu x l v yu cu trong ngy. i nc dng iu ho p lc v mt phn lu lng.
1

Tu theo cht lng nc yu cu, iu kin t nhin, nht l ca ngun nc v cc ch tiu kinh t k thut c th thm hoc bt cc cng trnh trong cc s trn. C th kt hp cng trnh thu v t rm bm cp I vo mt cng trnh khi a cht v a hnh cho php. i vi nhng hthng cp nc nh gin n c th kt hp t c my bm cp II vo cng trnh y. Nu cht lng nc ngm tho mn yu cu tiu th, ph thuc vo tnh hnh t ai v yu cu phn phi nc dc tuyn. Nu khu x l t cao m bo c p lc phn phi, th khng cn trm bm cp II v i nc. Khi cng sut ca h thng cp nc ln, ngun cung cp in m bo, trong trm bm cp II t my bm ly tm v c c gii ho hay t ng ho th c th khng cn i nc ... chn s cho mt h thng cp nc cn cn c: iu kin t nhin: Ngun nc, a hnh, kh hu ...
Yu cu ca cc i tng dng nc. Thng thng cn nghin cu cc

mt: Lu lng, cht lng, tnh lin tc, dy chuyn x l, p lc, phn phi i tng theo yu cu cht lng.... V kh nng thc thi, cn nghin cu: khi lng xy dng v thit b k thut, thi gian, gi thnh xy dng v qun l. c mt s ti u ta phi so snh kinh t k thut nhiu phng n. Phi tin hnh so snh ton b cng nh tng b phn ca s . Chn c s h thng cp nc hp l s em li hiu qu kinh t cao, bi th i hi chng ta phi c kin thc chuyn mn su cng nh nhng kin thc tng hp v cc chuyn mn khc.
1.1.2

Tiu chun dng nc ( cp nc)

Tiu chun dng nc l lng nc trung bnh tnh cho mt n v trong mt n v thi gian ( thng l trong mnt ngy) hay cho mt n v sn phm (lt/ ngi ngy, lt/ n v sn phm). Muna thit k mt h thng cp nc cn xc nh tng lu lng theo tiu chun trong tiu chun cp nc hin hnh (bng 1-1) TCXD -3368. Tiu chun bng 1-1 dng cho cc nhu cu n ung sinh hot trong cc nh , ph thuc vo mc trang b k thut v sinh trong nh, iu

kin kh hu, tp qun sinh hot v cc iu kin c nh hng khc ca mi a phng. Nc cp tiu dng trong sinh hot, n ung l khng ng u theo thi gian. phn nh ch lm vic ca cc hng mc cng trnh trong h thng cp nc theo thi gian, nht l trm bm cp II, m khng lm tng hay gim cng sut ca h thng, ngi ta a ra h thng khng iu ho gi(kg) - l t s gia lu lng ti a v lu lng trung bnh gi trong ngy cp nc ti a. phn nh cng sut ca h thng trong ngy dng nc ti a, thng l v ma nng, vi cng sut dng nc trong ngy trung bnh (tnh trong nm) ngi ta a ra h s khng iu ho ngy (kg), theo TCXD -3368, Kng = 3,35 - 1,5 Khi h chn tiu chun cp nc sinh hot cn lu vng kh hu v xt kh nng phc v cu h thng t nht l 5 - 10 nm sau. 2/ Nc cng nghip : Tiu chun cp nc cng nghip phi c xc nh trn c s dy chuyn cng nghip ca x nghip do c quan thit k hay qun l cp. Tiu chun nc cng nghip c tnh theo n v sn phm. Cng mt loi x nghip , nhng do dy chuyn cng ngh v trang thit b khc nhau, lng nc dng cho nhu cu sn xut c th chnh lch nhau. Bng (1-2) nu v d tiu chun nc dng cho nhu cu sn xut. Bng (1-1)
Tiu chun dng Trang b tin nghi trong nh Nc trung bnh (1/ngi ngy m) H s khng iu ho gi (Kg)

Loi I

Cc nh bn trong khng c h thng ct thot nc v dng c v sinh. Nc dng thng ngy ly t vi nc cng cng ngoi ph. Cc nh bn trong ch c vi ly nc khng c dng v v sinh Cc nh bn trong c h thng cp thot nc, c dng c v sinh nhng khng c thit b tm 120 - 150 1,8 - 1,5
3

40 - 60 80 - 100

2,5 - 2,0 2 - 1,8

Loi II Loi III

Loi IV Loi V

Cc nh bn trong c h thng cp thot nc, c dng c v sinh v c thit b tm thng thng Cc nh bn trong c h thng cp thot nc, c dng c v sinh c chu tm v cp nc oo nng cc b 200 - 300 1,5 - 1,3 150 - 200 1,7 - 1,4

Bng (1-2)
Tiu chun Cc loi nc n v o cho mt n v o (m3/l v o) Ch thch

- Nc lm lnh trong nh my nhit 1000KW/h in. - Nc cp ni hi nh my nhit in - Nc lm ngun ng c t trong - Nc khai thc than. - Nc lm giu than. - Nc vn chuyn than theo mng. - Nc lm ngui l luyn gang. - Nc lm ngui l Mc tanh. - Nc cho xng cn ng - Nc cho xng c thp - Nc xy cc loi gch - Nc ra si b tng - Nc ra ct b tng - Nc phc v 1m3 b tng - Nc sn xut cc loi gch 1000KW/h 1 nga/h 1 tm than 1 tm than 1 tm than 1 tm gang 1 tm thp 1 tm 1 tm 1000 vin 1m3 1m3 1m3 1000 vin 1000 vin

160 - 400 3-5 0,015 - 0,04 0,2 - 0,5 0,3 - 0,7 1,5 - 3 24 - 42 13 -43 9 - 25 6 - 20 0,09 - 0,21 1 - 1,5 1,2 - 1,5 2,2 - 3,0 0,7 -1,0 0,8 -1,2

Tr s nh dng cho cng sut nhit in ln

B sung cho h thng tun hon

- Nc sn xut ngi Nc cp cho cng nghip a phng: trng hp phn tn v khng tnh c th c, cho php ly bng 5 10% (theo TCXD33-68) lng nc n ung v sinh hot trong ngy dng nc ti a ca im dn c.
4

Tiu chun dng noc cho nhu cu n ung v sinh hot ca cng nhn sn xut ti cc x nghip cng nghip ly theo bng (1-3) Bng 1-3
Loi phn xng Tiu chun (1/ngi ca) H s khng iu Ho gi (kh)

- Phn xng nng to nhit ln hn 20 K.calo - 1m3/h 35 2,5 - Phn xng khc 25 3,0 Lng nc tm ca cng nhn sau gi lm vic tnh theo kp ng h nht vi tiu chun 40 ngi mt vi tm 500l/h vi thi gian tm l 45 pht. 3/ Nc ti cy, ti ng ... Tiu chun nc dng ti cy, vn hoa, qung trng, ng ph trong cc th, th tu theo loi mt ng, loi cy trng ieu kin kh hu .. chn. Ni chung c th ly t 0,5 11 l/m2 din tch c ti. 4/ Nc dng trong cc nh cng cng: Tiu chun nc dng trong cc nh cng cng ly theo quy nh cho tng loi (TCXD - 33 - 68). 5/ Nc r r ca mng li phn phi: Lng nc nykhng c tiu chun r rt, tu theo tnh trng ca mng li m c th ly t 5 10% tng cng sut ca h thng. Thc t lng nc r r ca mng li phn phi c khi ln ti 15 25%. 6/ Nc dng trong khu x l: tnh ton s b c th chn t l 5 10% cng sut ca trm x l (tr s nh dng cho cng sut ln hn 20.000m3/ngy m). Lng nc ny dng cho nhu cu k thut ca trm, ph thuc vo tng loi cng trnh: b lng 1,5 3%; b lc 3 5%; b tip xc 8 10%. 7/ Nc cha chy: Lu lng nc, s m chy ng thi, thi gian chy, p lc nc cha chy cho mt im dn c ph thuc vo quy m dn s, s tng cao, bc chu la v mng li ng ng nc cha chy quy nh trong TCVN-11 - 63; c th tham kho bng (4-2) ti liu [10]. 1.2. Lu lng v p lc trong mng li cp nc. 1.2.1. Xc nh lu lng nc tnh ton Lng nc tnh ton cho khu dn c c th xc nh theo cng thc:

Qmax.ngym = Qmax.h = qmax.s = Trong :

qtb .N kng 1000

; ; ;

m3/ngy m m3/h 1/s

(1) (2) (3)

Qmax .ng .d 24

Qmax .h 1000 3600

Qmax.ng. ; Qmax.h ; q

max.s

- Lu lng nc ln nht ngy m, gi v giy.

kng; kh - h s khng iu ho ngy m, gi; qtb - tiu chun dng nc trung bnh (1/ngi ngy m); N - Dn s tnh ton ca khu dn c (ngi) Lu lng nc ti ng, ti cy c th tnh theo cng thc sau: Qt.max.ng = Qt.max.h = qt.max.s = Trong : Qt.max.ng ; Qt.max.h ; qt.max.s - lu lng nc ti ln nht ngy m, gi v giy; F - din tch cy xanh hoc mt ng cn ti, ha; qt - tiu chun nc ti, (1/m2 ngy m); T - thi gian ti trong ngy, (gi) Lu lng nc dng cho sn xut thng ngi ta coi nh phn b u trong qu trnh sn xuts v c xc nh theo tiu chun tnh trn n v sn phm. 1.2.2. p lc trong mng li cp nc Mun a nc ti cc ni tiu dng th ti mi im ca mng li cp nc bn ngoi phi c mt p lc t do d tr cn thit. p lc ny do my bm hoc i nc to ra. Mun vic cp nc c lin tc th p lc ca my bm hoc chiu cao ca i nc phi y m bo a nc ti nhng v tr bt li nht ca khu dn c, tc l im a nc ti ngi nh nm v tr cao nht, xa nht so vi trm bm v i nc (trn
6
10.000 F .qt = 10.Fqt 1000 T Qt . max .ng 1000 3600

; m3/ngy ; m3/h ; 1/s

(4) (5) (6)

Qt . max .ng

ranh gii cp nc), ng thi ti im phi c mt p lc t do cn thit a nc ti cc thit b dng c v sinh v tr bt li nht bn trong nh. p lc t do cn thit ti v tr bt li nht trn mng li cp nc bn ngoi, cn gi l p lc cn thit ca ngi nh, c th ly s b nh sau: nh mt tng 10m; nh hai tng 12m; nh ba tng 16m ... c nh vy, khi tng thm mt tng th p lc cn thit tng thm 4m. Trong h thng cp nc cha chy p lc thp, p lc cn thit cc ct ly nc cha chy bt li nht ti thiu phi l 10m. Cn trong trng hp cha chy p lc cao, p lc cn thit ca ct ly nc cha chy bt li nht phi m bo a nc qua cc ng vi gai cha chy (1-50 100m) n v tr bt li nht ca ngi nh c chy v ti cng phi c p lc y ti thiu l 10m. d theo di mi lin h v phng din p lc gia cc cng trnh cp nc c th xem s gii thiu hnh (1-3) T s trn c th tnh c chiu cao t di nc H v p lc cng tc ca my bm.
nh H + Z = Znh + H ct + h1 nh H + Znh - Z +H ct +h1

(7) (8)

Hb + Zb = H + h + Z + h2 Hb = Z - Zb + H + h + h2 Trong :

Zb, Z, Znh - ct mt t ti trm bm, i nc v ngi nh bt li nht;

nh H ct - p lc cn thit ca ngi nh bt li nht;

H, Hb - cao i nc v p lc cng tc ca my bm; hd - chiu cao ca thng cha nc trn i; h1 - Tng so tn tht p lc trn ng ng dn nc t i n ngi nh bt li nht. h2 - tng so tn tht p lc trn ng ng dn nc t trm bm n i.

CHNG II

NGUNNCVCNGTRNHXL
2.1. Ngun cung cp nc v cng trnh thu nc 2.1.1. Ngun cung cp nc Khi thit k h thng cp nc, mt trong nhng vn c tm quan trng bc nht l chn ngun nc. Ngun nc quyt nh tnh cht v thnh phn cc hng mc cng trnh, quyt nh kinh ph u t xy dng v gi thnh sn phm. Ngun nc thin nhin c s dng vo mc ch cp nc, c th chia lm hai loi:

- Nc mt : sng ngi, ao h v bin - Nc ngm: Mch nng, mch su, ging phun.
a/ Ngun nc mt

Ngun nc mt ch yu do cc sng, h cha v trng hp c bit mi dng n bin. Nc ma, hi nc trong khng kh ngng t v mt phn do nc ngm tp trung li thnh nhng dng sui v thnh sng. Chy qua nhiu min t khc nhau, nc sng v th mang theo nhiu tp cht. Nc sng c hm lng cao v mu l, cha lng hu c v vi trng ln khi chu nh hng nc thi thnh ph ra, c mu cao khi thng ngun c nhiu m ly. Nc ao h thng c hm lng cn b, nhng mu, cc tp cht hu c, ph du, rong to li ln. Nc bin cha lng mui cao ch yu l NaCl v nhiu ph du trong to vng nc gn b. nc ta, vi lng ma trung bnh hng nm khong 2000 mm phn b tng i u so vi nhiu nc trn th gii. H thng sng ngi chng cht c lu lng nc rt phong ph. Nc ta hp, t Trng Sn ra bin ng dc ln, li t h thin nhin v nhn to nn lng nc phn phi khng u trong nm. V ma ma nc tha gy ra lt, ng, v ma kh nc khng cung cp cho nng nghip, cng nghip v th. Trong nhng nm qua Nh nc u t xy dng nhiu h ln dng tr thu v iu tit nc, nhm phc v cho nhiu mc ch, trong c cp nc cho dn dng v cng nghip. V phng din cht lng, ngun nc sng ta c hm lng cn qu ln v ma ma l, cn cc ch tiu vi trng v ho l khc khng i hi phi x l phc tp. Cc h c dung tch ln nm ngoi phm vi nh hng ca cc khu dn c c th dng lm ngun cp nc. Cc ao h nh nng thn tuy hm lng cn b, nhng mu rt cao, cc hp cht hu c v ph du, rong to rt ln, nn khng dng lm ngun nc cp. Nc ta c khong 3000km b bin. Nc bin lm mn nhng qung sng di 20 25 km su vo trong lc a. Nc ngm vng ng bng ven bin cng b nhim mn do nh hng ca bin trc y v hin nay thm sau vo lc a c ni ti 100km.

Khi nghin cu ngun nc mn cn lu cc khi nim: lu lng ti a ng vi mc nc cao nht; lu lng ti thiu ng vi mc nc thp nht; tc c dng chy v tnh trng bi l ca cc triu sng. b/ Ngun nc ngm. Nc ma, nc mt v hi nc trong khng kh ngng t li thm thu vo lng t to thnh nc ngm. Nc ngm c gi i hoc chuyn ng trong cc l rng hay khe nt ca cc tng t to nn tng ngm nc. Kh nng ngm nc ca cc tng phc thuc vo nt n. Cc loi t st, hong th khng cha nc. trong qu trnh thm qua cc lp t, cc tp cht, vi trng c gi li, nn nc ngm thng c cht lng tt. nc ta, mt s ni pht hin nc ngm phong ph trong cc tng trm tch bin, trm tch sonog v trong tang vi nt n. Nc ngm ta c hm lng mui cao cc vng ng bng ven bin, cc ni khc ph bin c hm lng st, mangan, canxi v manh ln hn tiu chun cho php nn phi x l mi dng c. Nc ngm trong cc tng vi nut n phn ln c cht lng tt. Nc ngm mch su c cc tng trn bo v nn t b nhim bn bi cc hp cht hu c v vi trng. Nc ngm cng v th m c nhit n nh (18 270C). So vi mc mt, nc ngm m v ma rt v mt m v ma nng, ngoi ra nc ngm thng c khai thc phn tn, t nh hng khi c chin tranh, cc khu x l phn b u, mng li ng ng t tn km. Mt s khi nim cn thit khi nghin cu ngun nc ngm:

- Mc nc tnh: mc nc trong ging cha bm trng vi mc

nc ngoi ging.

- Mc nc ng: nc rong ging khi ang bm h xung v n

nh tng ng vi lu lng nc ht i.
- ng cong gim p: do bm, mc nc tnh bn ngoi ging gim

dn xung n mc nc ng trong ging to nn ng cong gim p.

- Bn knh gim p cn gi l bn knh nh hng, l khong cch t

tm ging n ht ng cong gim p.
10

a tng khng thm nc nm di tng ngm nc gi l y khng ngm nc v nm trn gi l tng mi khng ngm nc. Theo p l c nc ngm c chia ra nc ngm c p v khng c p. ta c khi nim nc ngm mch nng, mch su. Nc ngm khong p l khi cha khng y tng ngm nc hoc cha y m trn n khng c tng mi khng thm nc. Trng hp nc ngm c mt nc t do gi l mt thong, c p lc bng p lc kh quyn. Chiu dy tng ngm nc c tnh t mt thong n y khng ngm nc (hnh 2-1) Nc ngm c p l khi cha y tng ngm nc m trn n c tng mi khng thm nc v c ng mc nc i trong hay trn tng mi. p lc nc trong tng ngm nc ln hn p lc kh quyn. nhng ni tng mi thng, nc phun ln trn mt t to nn nhng ging phun, vt l ... c/ Chn ngun nc. Chn ngun nc phi da trn c s kinh t k thut ca cc phng n, nhng cn lu cc im sau: - Ngun nc phi c lu lng trung bnh nhiu nm theo tn sut yu cu ca i tng tiu th, bng (2-1). Tr lng ngun nc phi m bo khai thc nhiu nm. - Cht lng nc p ng yu cu v sinh theo TCXD-33-68, u tin chn ngun nc no d x l v t dng ho cht. - u tin chn ngun nc ngm nu lu lng p ng yu cu s dng. V nc ngm kinh t trong khai thc, qun l v c nhng u im khc nh nu trn. Cng vi vic iu ho v khai thc cc ngun nc hin c, chng ta phi quan tm ng mc n vic bo v cc ngun nc khi b nhim bn do nc thi cng, nng nghip v thnh ph. Nh nc ban hnh cc quy nh bo v v sinh ngun nc. c cc ni dung ch yu. Bng (2-1)
Tn sut lu i tng dng nc Cp an ton lng trung bnh (%)

- Nh my luyn kim, lc du, nhit in, nc

11

sinh hot th c dn s ln hn 50.000 ngi, cho php gim lu lng 30% t 1 3 ngy - Nh my sng than, lm giu qung, lc du, my xy dng v cc cng nghip khc cng nh cp nc sinh hot th c dn s b hn 50.000 ngi, cc x nghip cng nghip cho php gim lu lng khng qu 30% trong mt thng v ct nc 3 5 gi - Cc x nghip cng nghip nh, cc h thng ti trong nng nghip cng nh cp nc dim dn c khng qu 500 ng cho php gim 30% lu lng trong mt thng v ct nc mt ngy III 85 II 90 1 95

i vi nc ngm: khu vc bo v I, nu tng bo v dy hn 6m th bn knh bo v ly 50m, nu tng bo v 6m th bn knh 100m. Trong khu vc I nghim cm xy dng v ngi khng c lui ti nu khng c trch nhim. Khu vc II l khu vc hn ch quanh khu vc I, ch cho php xy dng cc cng trnh ca h thng cp nc nu tng bo v c bn knh 300m. Nu t khu vc II thm nc th tu theo thm m bn knh bo v ly 50 300m v ph thuc vo c ht ca tng bo v. i vi nc mt: Khu vc I nghim cm xy dng, tm git, lm bn bi v x nc vo ngun trong phm vi: thng ngun 200 500m, h lu 100 200 m v tu theo lu lng, tc nh hng ca thu triu n dng sng. Khu vc II khng cho php x nc bn vo pha thng ngun ca sng ln 15 20km, sng va 20 40km v ton b thng ngun cc sng nh. Khu vc III hn ch nhng cho php x nc thi c x l v phi tnh ton hiu qu t lm sch ca ngun. i vi h cha p nc: nghim cm nui c, x nc bn vo h, nghim cm xy dng, chn nui trng trt trong phm vi 300 500m gn b

12

nu vng t bng phng v ton b lu vc nu mt t dc v pha h. Khu vc hn ch l 300 500m k tip theo. 2.1.2. Cng trnh thu nc. a. Cng trnh thu nc mt Phn ln cng trnh thu nc mt l cng trnh thu nc sng. Cng trnh thu nc sng nht thit phi t u dng nc pha bc khu dn c v khu cng nghip theo dng chy ca sng. Cng trnh thu nc hp l nht l t ni dng sng t hay i, c chiu su mc nc ln nc c trong, ngi ta thng b tr pha b lm ca sng. B lm hay xi l nn phi gia c cn thn. Cng trnh thu nc thc cht l mt b cha nc thng chia lm nhiu gian c th thay i nhau lm vic khi sa cha hoc ra b (xem hnh 2-2). Mi gian chia lm hai ngn: Ngn thu nc ngoi c tc dng lng cn s b cho nc trong, ngn trong - ngn ht l ni b tr cc ng ng ht ca my bm. Ca thu nc pha trn c m trong ma l v pha di c hn do cn lng xung. n ma cn th m ca di cho nc chy vo ngn thu. Song chn rc c nhim v chn gi cc loi rc, ci g v xc xc vt tri sng ... cn li chn gi cc loi rc ri nh hn. 2. Cng trnh thu nc gia lng sng. Nu b sng mc nc qu nng, b thoi, mc nc li dao ng ln ngi ta thng ly nc gia lng sng (khc vi loi nm st b ch ca thu nc a ra gia sng), dng ng ng ht t chy vo cng trnh thu nc nm st b. Trm bm c th tch ly hoc kt hp vi cng trnh thu nc,. hnh (2-3). Ca thu nc l mt phu thut ng ming loe u b song cn rc ngc ln trn v c s nh di y bng khung g hoc b tng. ca thu nc phi c phao, c bo hiu trnh cho tu b i li khi va chm. 3. Cng trnh thu nc vnh. Khi cn thu nhiu nc m sng c nhiu ph sa th ngi ta thng cho nc sng chy vo mt ci vnh hnh lng cho c tc dng lng trong s b ri xy dng cng trnh thu nc v trm bm, hnh (2-5). Tu theo tnh hnh c th m c th o sng vo hoc p

13

k ra to vinh, hoc o mng ni vi sng ly nc, ng thi lng s b. b/ Cng trnh thu nc ngm Tu theo yu cu dng nc, tng ng vi cc loi nc ngm, trong k thut cp nc ngi ta thng s dng cc loi cng trnh thu nc ngm sau y: 1. ng hm ngang thu nc: loi ny dng thu nc ngm nng hoc nhng ni nc ngm su b nhim mn o ging kh khn. ng ng ngang thu nc gm nhng ng c l hoc khe thnh ng, t nm ngang trong lp t c nc ngm nng, c dc hng v pha ging tp trung nc, t dng gu mc hoc my bm a nc i tiu dng. Trn ng nc chy v ging tp trung cch nhau 25 50m, ngi ta lm mt ging thm kim tra xem xt v thng hi, hnh (2-6). ng thu nc c th lm bng snh hoc b tng c l vi ng knh 8mm, hoc khe h vi kch thc 10 x 1000mm, thng t thng gc vi chiu nc ngm chy. cho nc c trong sch chung quanh ng nn c tng lc nc gm: dm, si, cui v ct bao bc. Thay th cho ng c th lm cc ng hm thu nc bng cch xp dm, tng thnh cc hnh lang cho nc chy, (hnh 2-7). Nu dng ng b tng xp th khng cn c tng lc ngoi. 2. Ging khi: Loi ny thch hp thu nc ngm mch nng hay lng chng khi lng nc khng cn nhiu, c th dng cho mt gia nh hoc nhm gia nh. Khi cn lng nc nhiu c th dng mt nhm ging ri tp trung nc vo mt ging chnh nh cc ng si phng ni cc ging vi nhau, (hnh 2-8), hoc dng ging c ng knh ln vi cc ng thu nc nm ngang, tp trung vo ging nh hnh cnh qut. ng knh ging khi thng ly khong 1 1,5m. Nc chy vo ging c th t di y chiu ln hoc t cc khe h thnh ging chiu vo. trnh nc ma trn mt ph ko theo cht bn chiu vo ging phi xy thnh v xung quanh thnh ging cch mt t 1,2m ngi ta d dp mot lp t st nho dy khong 0,5 1,0m bo v. Thnh ging c th xy bng
14

gch, b tng x, b tng hc, b tng ct thp, ong .... (ty theo vt liu a phng). Trong trng hp t d st l, d dng nhanh chng v an ton trong khi thi cng, ngi ta thng ch to sn cc khu ging bng gch bng b tng ... c chiu cao t 0,5 1,0m, ri nh tht tng khu ging xung theo phng php h ging chm. Cc khu ging ni vi nhau bng va xi mng. B ging thng xy cch mt t 0,8m, xung quanh lt sn gch c dc 0,02 thot v c hng ro bo v. Khi chn v tr ging cn kt hp vi a cht, a cht thu vn ly c nc ngm tt, phi o su. V tr ging phi gn nh, xa cc chung tru b, x ... m bo v sinh. 3. Ging khoan: Dng thu nc ngm su khi cn lng nc nhiu, ng knh ging khoan t 150 600mm (phn cui cng), cng sut ca ging t 5 500l/s. Ging khoan gm c: ging khoan hon chnh (o su xung lp t cn nc) v khng hn chnh (khoan lng chng lp t cha nc), ging khoan c p v khng p. Khi cn mt lu lng nc ln c th phi thc hin mt nhm ging khoan. Khi cc ging s tc ng nh hng ln nhau v cng sut tng ging gim i so vi khi n lm vic c lp. - Ca ging hay ming ging, xem xt hay kim tra v t my bm, ng c, thng xy nh che ph. - Thn ging, gm c mt s ng thp khng r - gi l ng vch c ni vi nhau bng ng lng, mt bch hoc hn. - ng lc, nm trong lp t ngm nc c tc dng lm trong nc s b trc khi n chy vo ging. ng lc c rt nhiu loi khc nhau. Thng dng nht l loi ng lc - loi li an. Loi ny gm mt ng li bng tho c chn l vi ng ng 10 20 ln chiu rng. Bn ngoi ng c bc mt lp li thp khng r hay li ng c ng knh 0,25 1mm. Gia ng thp v li thng c mt si dy ng ngn cch, so dy ng c 2 6mm c qun quanh ng thp theo hnh xon c, cch nhau 10 15 mm, hnh (2-9).

15

- ng lng cn, cui ng lc cao 2 5m, dng lng cn, cn lng khi chiu vo ng lc th ri xung ng lng cn. 2.2. Cc qu trnh x l c bn 2.2.1. Yu cu v cht lng nc v cc bin php x l. Nc thin nhin dng cho cc h thng cp thot nc thng c cht lng khc nhau. Nc mt c nhiu cn, vi trng, c v hm lng mui cao. Nc ngm trong, t vi trng, nhit n inh, nhiu mui khong v thng c hm lng st, mangan v cc kh ho tan cao. Cht lng noc thin nhin c c trng bi cc ch tiu ho l v vi trng. Ch tiu ho l gm: nhit , c, mu, mi v. Ch tiu ha hc: loi v nng cc cht ho tan. - Nhit , khcnhau v cc ma v cc loi nc ngun, ph thuc vo khng kh gii hn rng 4 400C v thay i theo su ngun nc. Nc ngm c nhit tng i n nh 17 270C. Nhit c xc nh bng nhit k. - Hm lng cn: nc mt lun cha mt hm lng cn nht nhl cc ht st, ct ... do dng nc xi ra mang theo v cc cht hu c ngun gc ng, thc vt mc nt ho vo trong nc. Cng mt ngun nc hm lng cn (mg/l) khc nhau theo cc ma - ma kh t v ma ma l nhiu. Hm lng cn ca nc ngm ch yu l do ct mn, gii hn ti a 30 50mg/l. Hm lng cn ca nc sng dao ng ln, c khi ln ti 3000 mg/l. Hm lng cn c tnh bng mg/l sau khi qua giy lc un sy nhit 105 1100C. Khi hm lng cn t c th o bng trong, xc nh bng cch nc vo mt bnh thu tinh cao 30cm y c t cc ch tiu chun mu en (phng php Sneller) hoc cao 350mm y c t ch thp en rng 1mm trn nn trng c chiu sng bng mt bng in 300W (phng php Diener). trong c o bng ct nc ti a m qua n t trn nhn xung ngi ta c c ch tiu chun hay thy r ch thp. - mu, do cc cht gumid, cc hp cht keo ca st, nc thi ca mt s cng nghip hay do s pht trin mnh ca rong to trong cc ngun
16

thin nhin to nn. mu c xc nh bng phng php so mu theo thang Pla-tin-coban v tnh bng . - Mi v v: nc thin nhin c nhiu mi v khc nhau, c the c v vay nh, mn, chua c khi hi ngt. V ca nc c th do cc cht ho tan trong nc to nn. Mi ca nc c th do ngun t nhin to nn nhu mi bn, t st, vi sinh vt, ph du c di hay xc xc vt ... c th do ngun nhn to nh clo, fnol, nc thi sinh hot .... mi v v c th xc nh bng cch ngi v nm ca ngi th nghim v c phn bit lm 5 cp: rt yu, yu, r, rt r v mnh. Thnh phn ha hc ca nc thin nhin mun mu mun v thng c trng bi cc ch tiu c bn sau: - Cn ton phn, mg/l, bao gm tt c cc cht hu c v v c trong nc, khng k cc cht kh. Cn ton phn c xc nh bng cch un cho bay hi mt dung tch nc ngun nht nh v ly nhit 1050C 110oC cho n khi trng lng khng i. Cn ho tan v tinh cn: cn ho tan cng c xc nh bng phng php trn, nhng trc khi un cho bc hi, cn lc b cn khng ho tan. Tinh cn l cc cn thuc ngun gc v c, c xc nh bng cch un mt dung tch nc ngun nht nh ri em t sy nhit 8000C. Ph thuc vo phng php xc nh, nu lc ri em un sy ta c tinh cn ha tan, cn nu em un sy nc khng lc ta c tinh cn ton phn. - cng ca nc, mgl/l, cng ca nc do hm lng canxi (Ca++) v manh (Mg++) ho tan trong nc to nn. Ngi ta phn bit cng ton phn, cng cacbont v khng cacbont. cng cacbonnt do cc mui canxi, manh bicacbonnt to nn. cng khng cacbont do cc mui khc ca canxi v manh to nn - nh cc sulft clorua, nitrt to nn. Nc pH, c trng bi nng ion H+ trong nc (pH = -lg[H+]), phn nh tnh cht ca nc l axits, trung ho hay kim. Nu pH < 7 nc c tnh axt, pH = 7 l nc trung tnh, pH> 7 l nc c tnh kim.

17

- kim, mgdl/l, c trng bi cc mui ca axit hu c nh bicacbnt, gumt, cacbnt, hydrt ... V vy ngi ta cng phn bit kim theo tn gi ca cc mui. - xy ho, my/l O2 hay KMnO4, c trng bi nng cc cht hu c ho tan v mt s cht v c d xy ho. - St, mg/l, tn ti trong nc dng st Fe2+ hay Fe3+ . Trong nc ngm st thng dng Fe2+ ho tan, cn trong nc mt n dng keo hay hp cht v cng c dng xit gumid st. Nc ngm ta thng c hm lng st ln. - Mangan, mg/l, thng gp trong nc ngm cng vi st dng bicabont Mn2+ - Axit xilicic, mg/l, thng gp trong nc thin nhin nhiu dng khc nhau (t keo n ion). Nng axit xilicic trong nc ln th cn tr vic s dng nc cho ni hi p lc cao. Trong nc ngm thng gp nng silis cao khi 6,5 pH 7,5 gy kh khn cho vic x l st. - Cc hp cht ca Nit: HNO2, HNO3, NH3, nhng hp cht ny c trong nc chng t ngun nc b nhim bn bi nc mt v thng thng l nc thi sinh hot. Cc amniac l ngun nc ang b nhim bn, c nitrit l mi nhim bn v c nitrat l nc nhim bn lu. Nhng hp cht Nit c trong nc ng thi cng c th do ngun v c gy nn. - Clorua v Sulfat, mg/l, c trong nc thin nhin thng di dng cc mui natri, canxi v manh. - It v fluo, mg/l, c trong nc thin nhin thng di dng ion, chng c nh hng ti sc kho v trc tip gy lnh. Fluo cho php 1mg/l, v thiu fluo s sinh bnh au rng, nhiu fluo sinh hng men rng. Thiu it sinh bnh biu c, it cho php 0,005 0,007 mg/l. - Cc cht kh ho tan: O2, H2S, CO2 trong nc thin nhin dao ng rt ln. Nhiu O2, CO2 khng lm cht lng nc ung xu i, nhng chng n mn kim loi v ph hu btng. H2S c trong nc s gy mi hi thi kh chu v cng n mn ti liu. - Vi trng v vi khun: ngun nc b nhim bn bi vi trng v vi khun l do chu nh hng trc tip sinh hot ca con ngi v ng vt.

18

Nc thi sinh hot, nc ma ni c ngi v ng vt c nh gi bi s lng vi trng v vi khun trong 1ml nc gi l colitit (cn gi l coli chun ). Trong nc c nhng loi vi trng v vi khun th c th gy ra cc th bnh truyn nhim nh dch t, thng hn ... - Ph du rong to: trong cc ngun nc mt v nht l cc ao h thng c cc loi ph du, rong to. Chng dng l lng hay bm vo y h lm cho cht lng nc ngm km i v kh x l. Cc yu cu v cht lng nc nh sau: 1. Nc dng cho sinh hot: - Mi v v 200C - mu theo Platin colbal - c, hm lng cn - pH - Hm lng st - Hm lng mangan - cng 100 5mg/l 6,5 - 8,5 0,3 mg/l 0,2mg/l 120 c khng

Cc ch tiu khc, k c hm lng kim loi c hii y theo TCXD 33 - 68. Cc ch tiu no ca ngun nc khng tho mn nhng yu cu trn u phi x l trc khi a vo s dng. 2. Nc dng cho cng nghip. Yu cu v cht lg rt khc nhau ph thuc vo loi cng nghip v dy chuyn sn xut. Phn ln nc dng trong cng nghip l lm ngui my. Nc lm ngui my c hai yu cu c bn l t cng cacbonat v hm lng cn nh. Nc b sung cho lng nc tun hon yu cu cng cabonnat b, st khng qu 0,5mg/l. trnh lng ng cc mui Ca++ v Mg++ khng nn a nhit ca nc ln n 50 600C. Nc cho ni hi c yu cu nghim khc hn l khng c c cn, H2CO3, H2SiO3 v O2. Nhng bin php x l nc c bn thng dng x l nc sinh hot l: Kh c, kh mu, kh st v st trung. Trong cng nghip do nhu cu v cht lng nc l a dng nn nhng bin php x l cng a dng v phc tp hn.

19

- Kh c hay lm trong l qu trnh tch cc ht l lng ra khi nc lm gim hm lng cn. Ph thuc vo yu cu lm gim lng cn, ngi ta c th dung cc phng php: lng nc trong cc b lng, trong cc xicln thu lc, tch cn ra khi nc bng cch cho qua cn l lng c to nn trc v lc nc qua mt mt trng ht trong b lc hay lc qua vi v li. t c hiu qu lm trong cc, ngi ta dng ho cht keo t cc ht cn nh v cc nh thnh cc ht ln hn, nhng li d tch ra khi nc. Trong qu trnh lm gim c th mu cng gim i ng k. - Kh mu. mun tch cc cht gy nn mu dng keo v ho tan ra khi nc vic u tin phi lm cho chng mt tnh n nh bng phng php keo t, xy ho a chng v cc ht nh ri dng cc phng php kh c trn tch chng ra khi nc hay cng c th dng cc cht hp th nh than hot tnh. - Kh st. Trong nc mt st dng Fe3+ khng ho tan, kh st cng tin hnh nh qu trnh tch cn l lng ra khi nc. Trong nc ngm st dng Fe2+ ho tan l ch yu, mun kh phi xy ho st Fe2+ thnh Fe3+ ri kh chng nh trn. Trong qa trnh kh st cng c th kh mt phn hay ton b mangan. - St trng nhm mc chh kh ht vi trng, vi khun trong nc. Thng thng ngi ta dng clo di dng clo hi, clo trong qu trnh in phn hay clorua vi st trng. Ngoi ra cng c th st trng bng 0zn, bng tia cc tm, bng siu m... Ngoi nhng bin php thng dng trong h thng cp nc sinh hot nu trn, cng cn rt nhiu bin php c bit khc nh kh mi vi, kh fluo... cung cp nc cho cng nghip cn c nhiu bin php x l phc tp hn nh kh mui, kh cng, tng cng, n nh nc, kh silic, kh cc cht kh ho tan... 2.2.2 - Cc s cng ngh c bn. S tp hp nhng cng trnh x l theo mt quy trnh cng ngh gi l s cng ngh x l nc. Cc c cng ngh x l nc cp c th chia ra. - S cng ngh cso keo t v khng keo t.
20

- S cng ngh theo hiu qu x l. - S cng ngh theo s bine php x l. - S cng ngh theo chuyn ng dng nc. a- S cng ngh keo t v khng keo t u c th dng cho dn dng v cng nghip. S khng keo t thng dng cho cng xut b v qun l bng th cng hay c gii. Trong c thng c b s lng khng keo t hay xicln thu lc lng bt mt s cn th v b lc chm dng x l nc sinh hot (hnh 2-10). Cng c hay xicln thu lc v c th c b lc th qua lp hc c ht ln. S khng keo t v nguyn tc khng x l c mu. Trong s c keo t, (hnh 2-11) cc cng trnh hot ng vi tc ln hn v hiu qa cao hn, c th dng cho cng sut bt k vi mc c gii ho khc nhau, thm ch t ng ho hon ton. b/ S cng ngh theo hiu qu x l: Phn bit lm 2 s : s cng ngh x l trit v khng trit . Khi hiu qu t yu cu cho nc sinh hot v cc yu cu cng nghip cao hn thng gi l trit , cn khi hiu qu x l thp hn yu cu cho nc sinh hot th dng s cng nghip x l khng trit . Thng thng s cng ngh x l trit l nhng s d c keo t. c/ S cng ngh theo s bin php x l: Trong mt s s cng ngh c th c mt hay nhiu bin php x l nh va kh c, kh mu hay va kh st va kh trng. Cng c th trong mt s cng ngh c nhiu qu trnh nh lng, lc v mt qu trnh c th lp li nhiu ln. Khi nc t c c th ch cn mt ln lc, khi nc c nhiu cn hai ln lng mt ln lc. Khi nc c rong to cn hai ln lc, mt ln lng ..... xem hnh (2-11) ; (2-12) v (2-13). d/ S cng ngh theo chuyn dng nc: C th chia ra s t chy v p lc. S t chy dng ph bin trong h thng cp nc thnh ph v cng nghp c cng sut ln. S p lc bnh thng dng trong h thng cp nc tm thi hay cng sut b. Chn s t chy hay c p lc ph thuc ch yu vo cng sut, vt liu xy dng, kh nng cung cp v gia cng cng xng cc thit b p lc. Ni chung h thng t chy thng

21

lm bng gch, , b tng ct thp m rt t khi dng thp, cn h thng p lc dng hon ton bng thp. Chn s cng ngh ph thuc vo cht lng nc ngm, yu cu ca tiu th, cng sut, vt liu xy dng, a hnh ... v phi da vo kt qu so snh kinh t k thut cc phng n. la chn nu phng n c th tham kho bng (2-1). Bng (2-1) Thnh phn cng trnh 1- X l c keo t S c b lc nhanh: B p lc B lc h B lc s b v b lc B lng ng v b lc B lng trong c lp cn l lng v b l c B lng ngang v b lc B lc tip xc 2- X l khng keo t B lc chm B lc chm c lng s b hay lc s b 2.2.3. Cc qu trnh x l c bn nc cp a/ Keo t Keo t l qu trnh to ht ca cc cht l lng dng keo va ht l lng c trong nc do lc dnh kt ln nhau di tc dng ca lc ht phn t. Kt qu ca qu trnh keo t l hnh thnh nn nhng ht m mt thng c th thy c v c th tch ra khi th nc. Trong nc mt c cc tp cht dng huyn ph, hay cc chtkeo khng lng c l h bn vng do lc y thng lc ht. Phn t mt ngoi ca n tip xuc vi mi trng 50 50 - 250 50 50 2400 2400 50 < 30 < 150 < 2500 300<m<2500 2500 150 70 < 50 < 100 Bt k 150 Bt k 100 < 3000 > 2000 Bt k Bt k < 3000 Bt k iu kin s dng Ngun nc Lng cn mu Cng sut (mg/l) ()

22

nc c kh nng phn ly thnh hai lp ion mang in tch tri du. Lp ion ngoi cng mang in tch, du ca in tch ng thi l du ca tch ht. Xc xut dnh kt to ht - keo t- tng ln khi in tch ca ht gim xung v keo t tot nht khi in tch ca ht bng khng. Mc v c im ca hin tng phn ly ph thuuc vo pH ca nc. Ngun nc thng c pH = 6,5 7,5 th cc ht l lng v keo mang in tch m rt bn vng. Mt khc cc ht ny c kh nng hp th cc ion H+, Na+, K+ c Ca++ v Mg++ c trong nc, nht l Fe3+, Al3+ lm gim bn vng ca chng rt nhiu. Chnh v vy s tc dng ln nhau gia cc ht mang in tch khc nhau gi vai tr ch yu trong keo t. Lc ht phn t tng nhanh khi gim khong cch gia cc ht. cc ht c iu kin gn nhau, va chm vo nhau nhiu hn ngi ta to nn chuyn ng vi nhng tc d khc nhau, ring chuyn ng nhit mt dn tc dng khi ht c kch thc tng dn. Ngi ta thng phn bit hai loi keo t:

- Keo t trong mi trng nc t do nh trong b phn ng.

- Keo t trong mi trng ht hay keo t tip xc, c tin hnh

trong lp vt liu ht hay trong lp cn l lng c to nn trc . Keo t trong mi trng ht c nhiu u vit hn v l do ht ln ht ht b nhanh v trit hn l ht bt ht ht b. Xc sut ht b ri trn b mt ht ln nhiu hn l ri trn b mt ca ht nh cng to nn mt lc nh keo t trong mi trng nc t do. bn vng ca ht b so vi ht ln nhhn so vi ht cng c. Do nng hot cht gy keo t cha lm dnh kt cc ht nh vi nhau, nh c th lm dnh kt cc ht nh vi cc hat ln. Hin tng ny chng minh rng c cn ht ln d keo t v bn thn cc hyrxid ca cht gy keo t bm ln ht cn nh hin tng keo t tip xc. Hin qu ca keo t tip xc cao nn ngi ta pht huy n bng cch cho phn vo hai hay nhiu im theo tin trnh cng ngh. Ch cho phn vo mt trong hai dng chy vo b phn ng hoc cho phn ngt qung. Khi cho phn vo nc th phn ng din ra nh sau:
23

- Phn nhm Al2(SO4)3 18.H2O Al2(SO4)3 + 6H2O = 2Al3++ 3SO2-4 + 6H+ + 6OH3H2SO4 bng kt ta Cc loi phn thng dng l Al2(SO4)3 v phn st FeSO4 ; FeCl3 .... Giai on keo t c thc hien trong cc cng trnh sau y, hnh (214): 1/ Cc cng trnh d tr, chun b v dch lng phn: kho, my nghin, cn, ong o phn .... 2/ Cc cng trnh ho trn phn vi nc thnh dung dch: thng ho trn (hoa trn s b phn vi nc), thng dung dch (theo ng nng tnh ton) v cc thit b o lng liu lng phn cho vo nc. 3/ Cc cng trnh trn u phn vi nc tng hiu qu phn ng kt ta: Cc b trn (thi gian nc chy qua chng 2 pht). Thng dng nht l loi b trn c tm chn xin hoc vch ngn c l, hnh (215). 4/ Cc cng trnh to bng kt ta: B phn ng (niphn ng hon thnh, bng kt ta bt u xut hin, thi gian nc chy qua ngn phn ng chng 10 20 pht). Thng dng nht l loi ngn phn ng c vch ngn ngang hoc ngn phn ng kt hp vi b lng ng. b/ Lng nc Trong nc ng yu hay chuyn ng vi tc rt nh, cc ht l lng c t trng ln hn t trng ca nc di tc dng ca trng lng bn thn c lng xung. Cc kt cu b lng hin ti u dng nguyn tc lng trong chuyn ng lin tc ca dng nc vi tc bng mm/s hay my phn mi ca mm/s. Vi tc dng nc mt kh nng "chuyn ti" do dng ri gy nn v gn ng vi quy lut lng trong nc tnh. Ngi ta chia lm hai quy lut lng: - Quy lut lng cc ht khng thay i hnh dng v ln trong qu trnh lng. Lng cc ht ph sa, ct ca cc ngun nc c nh kiu lng s b khng dng phn. = 2Al (OH)3

24

- Quy lut lng cc ht "khng n nh" c kh nng dnh kt, thay i hnh dng v ln trong qu trnh lng - cc ht hnh thnh trong qu trnh keo t v c ht khng u. lng nc ngi ta dng cc loi b lng sau: a/ B lng ng, c dng mt b cha y vung hoc trn bng gch hay b tng ct thp gm ba phn: ng trung tm lm nhim v keo t v hnh thnh bng cn, phn lng bn ngoi phn phn ng - lm nhim v lng nc, phn y b hnh chiu - dng cha cn, hnh (2-16). b/ B lng ngang, c dng mt b cha y hnh ch nht lm bng gch hay bng b tng ct thp, hnh (2-17), gm bn phn: ngn phn phi nc, ngn lng, ngn cha cn v ngn thu nc. Ngn phn phi nc thng i lin vi b phn ng c b rng 0,7 2,0m ph thuc vo cng sut. Nc t ngn phn phi i qua vng lng, cn ri vo vng cha v ng li. Nc sau khi lng i qua tng thu c l vo ngn thu qua b lc. B rng ngn thu bng hoc b hn ngn phn phi. B lng ngang v nguyn tc c th cu to mt, hai hay nhiu tng. Ngoi b lng ngang thng thng ngi ta cn dng b lng ngang ci tin cho nhiu loi ngun nc, nhiu loi cng sut khc nhau. l loi b lng ngang c kt hp vi ngn phn ng trong mi trng ht v thu nc phn tn 2/3 cui b lng, b lng ngang c lp cn l lng. c/ B lng li tm, c dng mt b cha trn, nc i t trung tm chuyn ng chm dn ra chung quanh thnh b v thu vo mng trn. x cn c mt dn co bng thp chuyn ng, quay a cn vo trung tm v theo chu k x ra ngoi, hnh (2-18). d/ Xicln thu lc, hnh (2-19), dng lng s b nc c c cao theo chu k v ch yu l nhng ht ct c kch thc ln. Chng c th phn ra loi xicln thu lc c p khng p. im u vit ca chng l chim t din tch, kch thc b, gi thnh thp. Khi a nc vo xicln thu lc theo phung tip tuyn c tc 4 15m/s vi p lc kh ln 0,5 3,0 at nc chuyn ng vng nhanh, cc ht di tc ng ca sc ly tm bn vo thnh ri ri vo y v c x ra ngoi. Nc trong i vo gia theo ng trung tm qua ngn thu sang b lng. Nhc im ca xicln thu lc l tn
25

tht thu lc rt ln 2,5 3,0 t, hiu qu lng ch t i vi ht cn c t trng ln. Hin nay ngi ta dng cc loi xicln thu lc 100, 150, 200, v 500 mm. . Cc loi b lng khc. Hin nay trn th gii s dng nhiu loi b lng c hiu sut cao nh b ac - ce -le - ra - t, b fluo rapt hay lng kiu laml... Mi loi c nhng im u vit ring. Loi ac - ce - le - ta - t c dng trn, chu lc ti, c dng nc lng i theo chiu ngang. Ngn phn ng c tn dng mi trng bt v c th to lung ht bao nhiu tu theo vn tc my khuy. Loi b lng fluo rapt l loi b s dng khi nc t cn nhiu mu, dng ct mn to nn mi trng ht d keo t v ng thi dng lm tm ri. Hiu qu cao nht l kiu lamel. N l mt loi b lng nhiu tng c dng nc i theo chi ri ca cn v c chiu cao lp nc rt b nn cng sut rt cao. Ngoi ra qu trnh kh c v kh mu xy ra c hiu qu ngi ta cn s dng rng ri loi b lng trong hay cn gi l loi b lng c lp cn l lng. Mi trng l lng c nhng u im v cng ngh. - Cc ht cn c hnh thnh trc c b mt tip xc ln thc y qu trnh keo t, dnh kt, hp th v to tinh th. - To kh nng phn b u dng nc i ln mi im ca din tch b lng lm cho ch thy lc tt hn, tng h s s dng dung tch cng trnh, c tnh lc xuyn lm gim nh hng ca dng ri. - To nn nhng ht t v nng hn - d lng, tc lng 2 3 ln so vi cc b lng khc. - Hiu qu x l cao so vi cc loi b lng khc. c - Lc nc. Lc nc l giai on kt thc ca qu trnh lm trong nc v c thc hin trong cc b lc. Cc b lc c nhim v gi li cc ht cn nh v mt s vi khun cn li sau khi qua b lng. Vic lc nc thc hin bng cch cho nc i qua mt lp vt liu lc, thng l ct thch anh c c ht 0,5 1,0mm hoc ng t - ra - xt (than gy p vn) c kch thc tng t. Chiu dy lp vt liu lc khong 0,7 1,2 m (b lc chm c c
26

ht nh v chiu dy ln). Ngoi ra gi cho ct khi chiu vo ng, trong b lc cn cht cc vt liu ct nh cui si, dm, ... c ln tng dn theo chiu nc chy khi lc nc. Qua mt thi gian lm vic, cc lp vt liu lc b bn lm gim cng sut ca b v nh hng xu n cht lng ca nc, khi ngi ta phi tin hnh ra b lc. Tu theo tnh cht v nguyn tc lm vic ca b m ngi ta chia ra cc loi lc sau y: Theo tc lc: a. B lc chm, tc lc nc rt chm khong 0,1 0,3m3/, b lc ny c u im l nc trong hn, thi gian ocong tc lu hn (1 2 thng mi ra b mt ln) so vi b lc nhanh. Tuy nhin, do tc lc nc chm v kch thc b phi ln, gi thnh xy dng cao, qun l vt v (ra b th cng mt 1 2 ngy) do hien nay n t c s dng hoc ch s dng khi cng sut trm lm sch nh. Nguyn tc hot ng ca b ny nh sau: khi nc i qua cc khe h gia cc ht ct, ct ht cn trong nc s nm li gia cc khe h v to nn mt lp mng lc. Lp mng lc ny c hnh thnh sau khi cho nc i qua lp vt liu lc khong 1 2 ngy, n c tc dng gi li cc ht cn nh v vi trng khc khi i qua v nc c lc sch. b. B lc nhanh, hnh (2-20) tc c lc rt nhanh 6 10 m3/h. Cc ht cn c gi li nh lc dnh ca n vi cc ht ct. Do tc nhanh nn b ny c kch thc nh, gi thnh xy dng r, chim t din tch t ai, tuy nhin n chng bn nn phi ty r lun (mt ngy m phi 1 2 ln ra b). Vic ra b lc nhanh thng c c gii ho: Ngi ta bm nc ho chy ngc chiu vi khi lc vi tc nhanh (gp 7 10 ln so vi khi lc) v cng nc ra ln (10 15 l/s - 1m2 din tch b), i khi thi thm khng kh vo cho cc cn bn ni ln trn, trn vo mng dn n h thng thot nc. Theo p lc: b lc h trng lc v b lc p lc. Theo chiu dng nc; B lc xui, b lc ngc v b lc hai chiu.

27

Theo s lng vt liu lc: B lc c mt lp, hai lp hay nhiu lp lc. Theo ln ca vt liu ht: B lc ht b, ht trung v ht th. Theo nguyn tc: Lc li, lc qua vt liu xp v qua vt liu ht. d/ Kh trng nc. Sau khi i qua b lng, b lc phn ln vi trng trong nc (90%) c gi li v tiu dit, tuy nhin m bo an ton v sinh ta phi tip tc kh trng cho n khi t gii hn cho php (nh hn 20 cm coli trong 1 lt nc). Phng php kh trng thng dng, nht l clorua ha tc l cho clo hi hoc clorua vi (25 30% Cl) vo nc di dng dung dch kh trng. Khi cho clorua vi (CaOCl2) vo nc phn ng xy ra nh sau: 2CaOCl2 nc) HOCL HCL + O2. xy t do s xy ho cc cht hu c v tiu dit vi trng. Cc cng trnh d to thnh dung dch clorua vi ging nh giai on kt ta. phn ng xy ra hon ton th thi gian tip xc gia dung dch clo v nc ti thiu l 30 pht. Clo hoc clorua vi thng cho vo ng ng dn nc t b lc sang b cha nc ngm. Liu lng Cl 2 c th bng 0,5 1 mg/l vi nc lc, lng Cl2 cn tha khng vt qu 0,3 0,5 mg/l trnh cho nc mi clo. Ngoi phng php trn, hin nay ngi ta cn dng rt nhiu phng php khc kh trng: - in phn mui NaCl to ra Cl 2, Cl2 bay ra li ho vo dung dng NaOH thnh nc javen i vo kh trng. - Dng tia t ngoi: dng mt loi n pht ra tia t ngoi git cht vi trng. Phng php ny qun l n gin, mc kh trng cao, nhng thit b t, d hng v tn in (10 30 KW/1000m3 nc) Ca(OCl)2 + CaCl2 (t phn hu) CaCO3 + HOCL (Co2 c sn trong Ca(OCl)2 + CO2 + H2O

28

- zn ho, khi cho kh zn O3 vo nc, mt nguyn t tch ra v thc hien qu trnh dit trng. - Phng php siu m: Vi tn so 500 kilohes (500 KHz) vi trng s b tiu dit. - Phng php un nc si, n gin nhng tn nhin liu. d/ Kh st trong nc Nu trong nc c hm lng st qu cao th phi tin hnh kh st n gii hn cho php. Vic kh st thng ch p dng cho ngun nc ngm v n c hm lng st ln, cn nc mt lng st t, hn na n c kh trong giai on kt ta, nn khng cn xy dng cc cng trnh ring bit kh st cho nc mt. St trong nc ngm thng dng Fe(OH)2. Mun kh st thng ngi ta cho nc tip xc vi khong kh xy ho st ho tr hai (Fe++) thnh st ho tr ba (Fe+++), phn ng din ra nh sau: 4Fe(OH)2 +2H2O+ O2 4Fe(OH)3 Fe(OH)3 - Chnh l bng kt ta m n c gi li b lng v lc. Qu trnh kh st ph thuc vo pH ca nc, khi pH = 7 7,5 th vic xy ho v to bng ket ta thun li. Vic tip xc gia nc v khng kh c th thc hin bng cc cch sau y: - Dng dn ma (hay thp tip xc), hnh (2-21), kh st: Nc t ging khoan bm ln cao cho chy vo cc mng rng ca hoc ng hm l to ma. Theo chiu ma ri, ngi ta t cc tm chn thnh hai, ba lp mi lp dy 350 400mm (c th thay cc thm chn thng bng vn bng cc bn sn i nhng vt liu khc, nh b tng, cht do ...).Khi nc ri xung gp lp vn ny s bn tung to ln thnh nhng ht rt nh, do din tch b mt tip xc gia nc v khng k s nhiu hn. Khng k t ngoi tri trc tip i vo nc v qu trnh xy ho c thc hin. - Dng thng kh st: ngi ta cha cc vt liu nh dm, si, ng snh di 25mm, ng knh ngoi 25mm dy 3mm (ng Rasiga) ... trong mt thng kn, dng my p khng kh thi khng kh vo thng. Khng kh v
29

nc i ngc chiu nhau, khng kh tip xc vi nc lm nhim v xy ho st hai ng thi gii phng CO2 ra khi nc v nng pH ca nc t thch hp (pH = 7,5). Phng php ny tng nhanh qu trnh kh st v nng cao hiu qu kh st nhng tn nng lng v tn cng qun l. Ngoi cc qu trnh lm sch trn, trong k thut cp nc cn gp nhiu qu trnh khc nh: lm mm, kh mui, kh hi, cht c ....

CHNG III

MNG LI CP NC
3.1. S v nguyn tc vch tuyn mng li cp nc. 3.1.1. S mng li cp nc Mng li cp nc l mt b phn ca h thng cp nc. Gi thnh xy dng mng li thng chim khong 50 70% gi thnh ca ton h thng. Bi vy cn c nghin cu k v thit k tt trc khi xy dng. Quy hoch mng li dng ng cp nc l to nn mt s hnh hc trn mt bng quy hoch kin trc, gm ng chnh, ng nhnh v xc nh ng knh ca chng. Quy hoch ph thuc vo tnh cht ca quy hoch kin trc v vo a hnh c th. Khi quy hoch mng li cn c nhng ti liu.
- Bn a hnh khu vc bao gm v tr thnh ph, ngun nc v

cc tuyn ng dn nc.
30

- Bn quy hoch chung v s liu quy hoch. - Bn quy hoch cng trnh ngm ... - Mt ct ngang cc ng ph - Ti li a cht cng trnh v a cht thu vn.
Mng li cp nc c chia ra lm ba loi: 1. Mng li ct: l mng li ng ng (hnh 3-1a) ch c th cp nc cho cc im theo mt hng. Mng li ct d tnh ton, kinh ph u t t, c tng chiu di ng ng ngn, nhng khng m bo an ton nn ch dng cho cc thnh ph nh, cc th x th trn ni khng c cng nghip hoc ch c cc i tng tiu th nc khng yu cu cp lin tc. 2. Mng li vng: l mng li ng ng khp kn m trn ti mi im c th cp nc t hai hay nhiu pha, hnh (3-1b). 3. Mng li hn hp: mng li c dng ph bin nht kt hp c u im ca c hai loi trn. Trong mng li vng thung dng cho cc ng cp truyn dn v cho nhng i tng tiu th nc quan trng, cn mng li ct dng phn phi cho nhng im hc t quan trng hn. 3.1.2. Nguyn tc vch tuyn mng li cp nc. Sau khi tnh ton c cng sut ca h thng cp nc, chn oc ngun nc th tin hnh quy hoch mng li cp nc. Nguyn tc quy hoch m bo cc yu cu sau: 1- Mng li phi bao trm c cc im tiu th nc.
2- Cc tuyn ng chnh nn t theo cc ng ph ln, c hng i

t ngun nc v chy dc thnh ph theo hng chuyn nc ch yu. Khong cch gia cc tuyn chnh, ph thuc vo quy m thnh ph, thng ly t 300 600 m. Mt mng li t nht phi c 2 tuyn chnh, ng knh ng cn chn tng ng c th lm vic thay th ln nhau, khi mt tuyn c s c.
3- Tuyn ng chnh c ni vi nhau bng cc ng nhnh vi khong

cch 400 900m.

31

Cc tuyn phi vch theo ng ngn nht, cp nc c v hai pha. N phi trch cc aoh, ng tu v xa cch cc ngha a ... cn t ng nhng im cao bn thn ng chu p lc b m vn bo dm ng mc nc theo yu cu. 4 - V tr t ng trn mt ct ngang ng ph do quy hoch xc nh, tt nht l t trn va h hay trong cc tuynen k thut. Khong cch nh nht trn mt bng tch t thnh ng n cc cng trnh c quy nh nh sau: - n mng nh v cng trnh - n chn ta luy ng st - n mp mng hay mp ng - n mp ng ray xe in - n mp ng dy in thoi - n ng in cao th - n mt ngoi cng thot - n chn ct in ng ph - n mp ct in cao th - n cc loi tng ro - n trung tm hng cy 3,0m 1,5m 1,5 2m 1,5m 1,5m 3m 5m 1,5 2m 1,5 2m 0,5m 1m

Khi mun rt ngn khong cch trn cn c bin php k thut t bit m bo ng khng b ln gy v thun tin trong qu trnh sa cha ci to. 4- Khi ng chnh c ng knh ln th nn t thm mt ng phn phi nc song song vi n. Nh th ng chnh ch lm chc nng chuyn nc. Ngoi cc yu cu nu trn, khi quy hoch mng li cn lu . - Quy hoch mng li hin ti phi quan tm n kh nng pht trin thnh ph v mng li trong tng lai. - Cn chn im cao t i nc nu iu kin kin trc cho php. i nc do vy c th t u, gia hoc cui mng li. - Khi quy hoch ci to mng li cn nghim cu s mng li hin trng: vt liu, dng knhng, sc bn hin ti tnh hnh thu hp ng knh lng ng ....
32

- Cng mt i tng tiu th nc c th quy hoch theo nhiu s mng li c dng khc nhau m vn tho mn c cc yu cu trn, nhng phi c mot mng li ti u v hp l hn c. l mng li i hi chng ta phi la chn da trn c s cc ch tiu kinh t k thut cc phng n quy hoch mng nu ra. 3.2. Tnh ton mng li cp nc 3.2.1. Nhng khi nim c bn v tnh ton mng li. a/ Ba trng hp tnh ton mng li. - Trng hp mng li lm vic vi lu lng gi ti a, nc do trm bm II v i nc cp. - Trng hp mng li lm vic vi lu lng ti thiu, thng khi i nc cui mng li, mng li c thm chc nng chuyn nc ln i. - Trng hp cha chy, mng li lm vic vi lu lng ti a v thm lu lng cha chy. Trng hp ny thng dng kim tra mng li tnh cho hai trng hp trn. Mc ch ca vic tnh ton mng li theo ba trng hp l nhm xc nh ng knh ng theo cc vn tc kinh t, tn tht p lc ca mng li tng ng vi lu lng tnh ton, xc nh ng mc nc ti mi im chn my bm, chn vt liu ng v ph tng ng ng. Cn c nh lng tnh ton tng ng vi cc trng hp trn. Xc nh lu lng tnh ton trong gi dng nc ti a. Qtt.max, ti thiu Qtt.min v lu lng gi ti a c chy Qch.max. b/ Gi thit tnh ton Vi chiu di mng li hng chc, hng trm km xy dng trong thnh ph, chng ta khng th tnh ton chi tit cho tng dim ly nc c th b l trong giai on tnh ton ny cha xc nh v tr cc im . Hn na nu c xc nh c th s tnh ton qu phc tp m thun ton v phng tin ca chng ta cha cho php. V vy ngi ta thng n gin ha bi ton theo cc gi thit sau ay: 1- Cc h ti th nc ln nh: cc x nghip cng nghip, b bi ... ly nc tp trung cc im gi l im Nt.

33

2- Cc im tiu th nc nh, ly nc sinh hot v nh, coi nh c ly u dc theo ng. Nh vy lu lng c phn b theo chiu di - c gi l lu lng v qv (l/s.m) v c xc nh nh sau: qv =
qtt d qttr 3,6. l

(l/s.m)

(9)

Trong : qtt - Lu lng tnh ton, ly ring cho tng trng hp (m3/h) qttr - Tng cc lu lng tp trung cc nt, (m3/h) l - Tng chiu di (m) ca ng ng c lu lng dc tuyn. Trng hp ng ch lm chc nng vn chuyn th khng tnh v ch tnh bng 1/2 cho cc on phn phi v mt pha. Cng c th xc nh lu lng n v theo din tch khu vc m ng ng chu trch nhim phn phi nc. Khi tiu chun dng nc cc khu vc khc nhau th lu lng n v ca cc khu vc, v nguyn tc cng khc nhau. Vi 3 trng hp tnh ton mng li khc nhau chung ta cng c lu lng n v khc nhau. 3- on ng no ch c lu lng tp trung cui th on ng c lu lng khng i v lu lng tnh ton q tt l lu lng tp trung qttr hay lu lng chy xuyn qcx: qtt = qttr + qcx (10) 4- on ng no ch c lu lng phn phi dc tuyn th gi thit l c phn b u v biu c dng hnh (3-2). Lu lng tnh ton bng mt phn lu lng dc tuyn qdt , qttr = . qdt, nhng tnh ton n gin c th ly: qtt =
1 qdt 2

(11)

5- on ng c c lu lng chy xuyn qcx v lu lng dc tuyn th biu c dng, hnh (3-3) Lu lng tnh ton ca on AB s l qtt = qcx + qdt thng thng = 0,5.
34

(12)

Ph thuc vo cch phn phi ngi ta c th ly = 0,5 0,58, m

6- Khi tuyn nm trong mi lin h vi cc tuyn khc, d dng xc nh lu lng tnh ton ngi ta a ra khi nim lu lng im nt, q n, (xem hnh 3- 4).
a b b b qdtb + qdtc + qdtd + qdte q = 2 3 n

(13)

a b b c bd be Trong : qdt ; q dt ; q dt ; q dt ; l lu lng c tuyn ca cc on

a-b, b - c, b -d v b-e (qdt = qdt x 1). Nh vy lu lng im n bng na tng s lu lng dc tuyn ca cc on ng u v nt , hay lu lng tnh ton ca mi on ng bng tng s lu lng nt pha sau on ng : qtt = qn 3.2.2. Xc nh ng knh ng ng knh ng dn nc D c xc nh theo cng thc: D= (14)

4qtt .V

(15)

Khi lu lng tnh ton, qtt l mt i lng xc inh th ng knh D ph thuc vo tc c V. Nu V ln th D b, tn tht p lc cao, c ngha l tc c ln th kinh ph xy dng t, nhng chi ph in nng nhiu v ngc li. Nh vy phi c mt tc V no l tc kinh t (Vkt) m bo tng kinh ph xy dng v quan l ti thiu. 3.2.3. Xc nh tn tht p lc trong ng ng Trong mng li cp nc bn ngoi ngi ta ch tnh n tn tht p lc do ma st theo chiu di, cn tn tht p lc cc b rt nh, nn b qua. Tn tht p lc do ma st theo chiu di xc nh theo cng thc:
l V2 h= x = il d 2g

(16) (17)

i= Trong :

V2 2.d .g

- h s khng ma st theo chiu di, ph thuc vt liu lm ng v nhm thnh ng; d - ng knh trong ca ng (mm);
35

v - tc , m/s; i - dc thu lc; l - chiu di on ng (m) H s sc cn ph thuc vo ch chy ca dng nc, nhm thnh ng v h s nht ng hc ca nc, c xc n theo cng thc thc nghim cho tng loi ng. i vi ng thp mi:
0,0159 0,684 = 0, 226 1 + d V
i vi ng gang mi:
0 , 226

(18)

0,0144 0,236 = 0, 284 1 + d V

0 , 284

(19)

i vi ng gang v ng hp c phn bit: - Khi V > 1,2m/s (khu vc bnh phng):

=
0,021 V2 , hay i = 0,00107 l ,3 d 0,3 d
0,3

(20)

- Khi V < 1,2m/s (khu vc qu ):

0,0179 0,867 = 0,3 1 + d V

(21)
0,3

hay

V2 i = 0,000912 13 d

0,867 1 + V

(22)

Ch chy trong ng, tc kinh t, lun lun khu vc qu d v bnh phng. Tron qun l nhm ca ng gang thp tng nhanh, ng tr nn c, nn thng thng dng h s khm ma st theo chiu di ca ng c tnh ton. i vi ng b tng ti cng c th dng cng thc ca ng gang c tnh ton. Cng c th tnh ton tn tht thu lc theo cng thc: h = Sqtt2 S = S0. 1 . 1 = A.K.l Trong : S - sc cn ca ng: 1 - h s iu chnh theo tc (hay l K); S0 sc cn n v (hay A); l - chiu di ng. (23) (24)

36

Cc gi tr S0 , 1 tham kho ph lc 1. 3.2.4. Trnh t tnh ton mng li ct Mng li ng ng ct khi cp nc cho mt i bt k ch i t mt pha. Do vy lu lng tnh ton ca mt on ng bt k bng tng s lu lng chy xuyn qua n v mt na lu lng dc tuyn ca bn thn n. Trnh t tnh ton mng li ct nh sau: - Xc nh lu lng tnh ton ca ton mng li theo cc trng hp
max cn tnh Qttmax ; Qttmin ; Qch .

- Quy hoch mng li v chia mng li thnh cc on tnh ton, ghi chiu di, ghi cc lu lng tp trung v nh s cc im nt ln s . on ng tnh ton l on ng nm gia giao im vi mt nt phn phi tp trung v trn on ta c ng knh ng khng dodi. - Xc nh chiu di ton b ca mng li. - Xc nh lu lng n v, lu lng dc tuyn ca cc on v quy c v lu lng cc nt. Cui cng xc nh lu lng tnh ton tng on v ghi vo s tnh ton. - Chn tuyn chnh tnh ton thu lc trc, tuyn chnh l tuyn di nht. Xc nh chiu cao t do im cui theo tng cao ca nh. - Chn vn tc kinh t v tnh ng knh ng cho tng on. - Tnh tn tht p lc trn mi on ng v tn tht p lc ca tuyn chnh theo bng tnh ton thu lc (bng tnh ton thu lc ng ng cp noc ca S-ve-rep). Cng tng tn tht tuyn chnh vi p lc t do ca im cui v xy dng mt ct dc ng mc nc ca tuyn chnh. Trn c ct a hnh v ct ng mc nc cc nt. Trong bng tnh ton thu lc ca Se-ve-rep khi c qtt v D ta tm c 1000 i. Tn tht ca mi on ng h = i.l, (l - chiu di on ng, m). T trc dc ny ta c th xc nh chiu cao xy dng i nc hay p lc y ca my bm II. - Tnh ton thy lc ng nhnh. Tm tn tht thu lc cho php ca nhnh - l hiu s ng mc ca nt u v p lc t do ca im cui h ri tnh tn tht n v i =
h l

37

Cng theo bng tnh ton thu lc S - ve - rep khi bit qtt v i ta c th tm D ri tnh chnh xc tr li tn tht ca ng nhnh v v mt ct dc ng mc nc ca nhnh . Bng phng php trn ta tn dng c ht p lc do my bm to nn v tho mn p lc ti mi im. d dng tnh ton v theo di kt qu, khi tnh ton mng li ct ngi ta thng thnh lp bng tnh ton c dng nh sau:
Lu lng on ng tnh ton q, l/s ng knh ng D, mm Tc V, m/s Chiu di 1000 i, m on ng l (m) Tn tht p lc trn on ng h = il, m

1-2 2-3 ..... 3.2.5. Tnh ton thu lc mng li vng a. t vn Trong mng li vng, nc cp n mt im bt k t hai pha theo hai hay nhiu tuyn khc nhau. Mng li vng v vy c nhiu u im, nhng cng chnh v th tnh ton phc tp hn mng li ct. Lu lng v tn tht p lc ca mi tuyn trong mng li vng l 2 i lng khng xc nh ph thuc vo chiu di v ng knh ng. hnh dung r bi ton ta hy xt trng hp mng li c mt vng vi mt lu lng tp trung ti nt 6 (hnh 3 - 5). Hai tuyn 1-2-3-6 v 1-4-5-6 c chiu di l1 v l2 khc nhau, q1 v q2 t l nghch vi chiu di v t l thun vi ng kn d 1 v d2. Lu lng q1 v d2 khng th chn bt k m cc ng knh ng sn xut theo tiu chun cng ngh. Vic thay dodi ng knh mt on ng no , v d, on 5-6 chng hn s dn n thay i q1 v do c q2. Nh vy mi on ng c hai n s v lu lng v ng knh, mi mng li c P on ng th s c 2P n s cn tm. gii bi ton ta xt; 1. V tn tht thu lc trong mt vng. D t th no th q1 v q2 cng s t iu chnh c tn tht theo hai tuyn ca mt vng bng nhau, ngha l:
38

H6 - H1 - h1 = H1 - h2 Trong : H6 - p lc nc ti im 6. h1 - Tn tht p lc theo tuyn 1-2-3-6 h2 - Tn tht p lc theo tuyn 1-4-5-6 hay l h1 = h2. Tn tht trn hai tuyn bng nhau. Nu quy c tn tht p lc ca dng chy theo chiu kim ng h mang du (+) v ngc kim ng h mang du (-) th ta c tng tn tht p lc trong mt vng bng khng. h1 +h2 = 0 hay h = 0 (26) Mi vng ta c th lp c mt phng trnh ny. Khi tnh ton t c h = 0 tn nhiu cng sc (tr trng hp s dng my tnh) v cng khng cn thit, nn ngi ta cho php dung sai h = 0,5m cho mt vng v h = 1,5m cho vng bao mng li. 2. V lu lng cc nt Ti cc nt lu lng nc chy n bng lu lng nc chy i (k c lu lng phn phi tp trung) v v ti im 6 hay im 1. q = q1 + q2 Nu cng quy c rng, lu lng nc chy n im nt mang du (+) v lu lng nc chy i mang du (-), th tng lu lng ti mi nt bng khng. q= q1 + q2 = 0 hay q = 0 mt Nh vy mt mng li c n vng v m nt th s phng trnh dng (26) v (27) c th lp l n + m -1. Trong khi d c hnh dng th no s cnh P ca mng li y cng tho mn P = n + m -1. R rng l s phng trnh lp c P bng
1 s n so 2P. 2

(27)

S lng phng trnh dng (27) c th lp bng s lng nt t i

Bi ton khng xc nh c th gii bng phng php ng dn: hoc gi nh D ca tt c cc on s n cn li bng phng trnh c th lp, do lu lng c xc nh tng ng vi D v iu chnh dn lu lng cho t h 0,5 m.
39

Nu trong vng nfao h > + 0,5 hy gim q1 theo kim ng h mt lng q no v tng lng tng ng q2 v tnh li h cho n khi t yu cu. Vy tm q nh th no v tng gim lu lng tnh ton mng li vng theo tuyn no ngi ta thng s dng hai phng php: -B.G-lba-chp- phng php tnh dn ng cho tng vng. q = 2 Sq
h

(28)

- Phng php Andra - sep M.M. Sau khi phn b lu lng, xc nh ng knh, cn bng tn tht ln th nht, th tin hnh iu chnh q cho mt vng ln, trong mt s vng nh v vng iu chnh i qua nhng on bt hp l nht ca mng li. Nu iu chnh ln mt cha t, th khi iu chnh ln hai c th s dng t l cho mt vng nht nh.
q1 q 2 = h1 h2

(29)

Cng c th khng tnh theo cng thc (28), (29) m dng bng tnh ton thu lc c h chnh xc, nht l dng chy ca vng qu . b/ Trnh t tnh ton mng li vng. 1- Xc nh lu lng tnh ton ton mng li theo cc trng hp
max cn tnh Qttmax , Qttmin , Qch .

2- Quy hoch mng li, chia mng li thnh cc vng ca mng ng chnh, khng nn chia thnh nhiu hoc t qu, chia on tnh ton, ghi chiu di, ghi lu lng tp trung v nh s vng, nt ln s nh hnh (3-6) 3- Xc nh ton b chiu di mng li 4- Xc nh lu lng n v, lu lng dc tuyn ca cc on v quy c v lu lng nt. 5- Nhn xt lu lng cc nt ri s b vch hng nc chy cho bao gi cng theo hng ngn nht v nh mi tn chiu nc chy ln cc on. S b phn b lu lng tng on ng sao cho tho mn qn = 0 v lu cc tuyn song song c lu lng v ng knh tng ng. 6- Chn ng knh ng theo vn tc kinh t.
40

7- Theo lu lng, ng knh, chiu di tnh tn. thp p lc mi on v h cho tng vng. Nu h khng tho mn iu kin dung sai cho php th tin hnh lp bng tnh ton theo phng php B.G. L - ba - chep hay ln s tnh theo phng php Andri - sp. Sau khi mi vng t dung sai yu cu th kim tra h ca vng bin li. Cn tnh ton cho cc trng hp yu cu ca mi loi mng li chn my bm cho ph hp. 3. 3 - Cu to mng li cp nc. 3.3.1 - Cc loi ng dng trong mng li cp nc. Trong mng li cp nc c dng cc loi ng khc nhau v bng cc vt liu khc nhau. Chn loi ng hay vt liu no l tu theo p lc cng tc, iu kin a cht, phng php lp t, cc ch tiu kinh t k thut v cc iu kin c th khc. Kinh ph u t vo mng li thng chim 50 70% kinh ph ton h thng. V th chn ng knh ng hp l mang li hiu qu kinh t cao. Hin nay ngi ta dng ng bng cc vt liu ph bin sau y: b tng ct thp, xi mng ming, ng nha, ng gang, ng thp. ng b tng ct thp c phn chia lm hai loi: b tng ct thp v b tng ct thp ng sut trc. Chng c u im l bn, tn t thp, nhm khng tng ln trong qun l, kh nng chng xm thc tt, gi thnh r. ng b tng ct thp ng sut trc chu c p lc cao. Nhc im ca cc ng b tng ct thp l trng lng cao, chu p lc km so vi ng bng kim loi v d v khi b v p trong vn chuyn. ng xi mng aming bn, c kh nng chng xm thc tt, t tn tht thu lc v khng tng ln trong qu trnh s dng, d ct gi, t truyn nhit v in, gi thnh r. Nhc im ca loi ng ny l chng va p km, tr ngi khi vn chuyn, mi ni bng vng cao su, chu p lc hn ch. ng nha c nhiu u im, nn ngy cng c dng rng ri trong k ngh cp nc. Kh nng chng xm thc cao, trong lng nh, mi ni n gin, tn tht p lc t v khng tng ln trong qun l, gim m khi c hin tng v thu lc v gi thnh h. Nhc im ca ng nha l d lo ho, nu chu nh hng ca nhit .
41

ng gang l loi ng dng ph bin, c u im bn, chu p lc cao, nhng c nhc im l trng lng ln, tn kim loi, gin nn chu ti ng km. ng thp cng l ng c dng ph bin, bn, trng lng nh hn ng gag v ng b tng ct thp, ng thp do, chu ti trng ng tt, mi ni n gin. Nhc im, ca ng thp l d b xm thc nn tn tht thu lc tng nhanh trong qun l, thi gian phc v ngn hn cc loi ng khc. Do cc c im va nn trn, khi xt chn nn u tin dng ng b tng ct thp cho cc tuyn dn ln v va, ng xi mng aming cho cc tuyn dn va, mng li trong thnh ph ph bin dng ng gang, ng nha, ng thp ch nn dng khi p sut rt cao, t qua cc m ly, chng ngi c nn mng khng n nh. nc ta vic sn xut cc loi ng trn cn gp nhiu kh khn. ng b tng ct thp khng c ng xut trc sn xut c cc loi 400, 500, 600, 700, dii d4m, p lc cng tc 10 20N/cm2, p lc th 30 N/cm2. Ni ng bng ng lng xm ay v aming, xi mng, bnh (3-7). ng b tng ct thp ng sut trc sn xut c 400, 600 v di 4m, p lc cng tc 60 N/cm2, p lc th 90 N/cm2, ni bng ng lng, xm ay v ximng aming. Cc c s sn xut ng x mng aming khng ln, ta mi sn xut c loi 100, 200 v 300mm, chiu di 2 3m, ni bng ng lng, chu c p lc 10 20 N/cm2, ch yu dng cho mng li p lc thp. nc ngoi ng xi mng aming sn xut n 500 v chu p lc n 120 N/cm2. ng b tng ct thp ng sut trc c li thp ni bng vng cao su c ng knh n 3000mm, chu p cao. ng b tng ct thp v xi mng aming c nm loi mi ni thng dng (hnh3-6). Mi ni loi (a) dng cho c hai loi ng p lc thp P 60 N/cm 2, Mi ni loi (b,c) dng ng lng v 2 vng cao su, chu c p lc cao hn do 2 vng cao su c nh v bi cu to c bit ca ng lng P 90 N/cm2, mi ni (d) ch dng cho ng b tng ng sut trc chu p lc cao v

42

mi ni (e) dng cho c hai loi ng chu p trn 120 N/cm2, thun tin khi thay th v to gc cho quay ng. nc ta cng sn xut c ng nha poli - pr - pi - len 15 200, 300mm di 4,0 4,5m chu p lc 20 140 N/cm2 v ng Polietlen 20 150mm chu p lc n 20 N/cm2. Ni ng c th dng nha, bng ng lng c hay khng c ren, bng nhit, bng que hn nha hay bng nhit... ng gang hin c sn xut bng hai phng php khun ct hay khun lin tc. Khun ct sn xut loi 50, 75, 100 v 150mm, di 2m c ming loe hay mt bch. Loi ny chu p lc khng qu 30 N/cm 2 v tn tht p lc so vi ng c bng khun lin tc tng 15 30%. ng gang c bng khun lin tc vi 100, 200, 300, 400,500, 600, 700, 800 di 6 8m c ming loe. Ni bng phng php xm ay v xi mng aming c p lc cng tc gii hn trong vng 60 N/cm2, p lc th 90 N/cm2. cc nc ng gang sn xut n 1200mm ni bng vng cao su chu p lc n 400 N/cm2 c nhng bitum sn hoc trng nha, trng x mng bn trong gim tn tht p lc. Ni ng gang c nhiu cch (hnh 3-7). Ph bin ta l mi ni cm ay du v xi mng aming. ay du chim 2/3 v xi mng aming chim 1/3 chiu di ch ni. Mi ni ny chu p lc cao nht l 100 120 N/cm2. ng thp ta sn xut cn hn ch nn khi s dng cn cn nhc. Phn ln ng thp hin dng l ca nc ngoi. C nhiu loi khc nhau: ng thp hn (hn dc, hn xon) v ng thp c. Do chiu dy khc nhau ta chia ng thp thng v ng thp c tng cng kh nng chu lc. ng thp c ko nng c ng knh n 800mm, ng tho ko ngui c ng knh n 200mm, ng thp hn dc c ng knh 150 1600mm, ng hn xon 400 1200mm v ng thp trng km c 8 160mm di 4 12,5m. 3.3.2 - Nguyn tc b tr ng ng cp nc. ng nc t ngoi ng ph phi m bo cc iu kin sau y. - Khng nng qu trnh tc dng ng lc (xe c i li lm v ng) v trnh nh hng ca thi tit. - Khng su qu trnh o p t nhiu. Trong iu kin ca ta c th ly su chn ng t mt t n nh ng khong 0,8 1,m.
43

ng cp nc thng t song song vi ct mt t thit k, c th t va h, mp ng, cch mng nh v cy xanh ti thiu khong 3 5m. ng cp thng t trn ng thot, khong cch gia n vi cc ng ng khc c th ly theo chiu ng ti thiu l 0,1m, theo chiu ngang ti thiu l 1,5 3m. Trong cc x nghip hoc thnh ph ln, nu c nhiu loi ng khc (cp, thot, nc nng hi t, in, in thoi...) ngi ta thng b tr chng chung trong mt hm ngm hay cnn gi l tuy nn, thng xy bng b tng ct thp. B tr nh vy gi gng, cho n t din tch, d dng thm nom sa cha, t b nc ngm xm thc, nhng vn u t t u qu ln, nn khi c u kin mi p dng. Khi ng i qua sng hay vng ly ngi ta thng lm mt cu cn cho ng i qua hoc cho ng i di lng sng, vng ly gi l iu - ke - iu - ke thng lm ti thiu hai ng song song phng s c, hai bn b sng c b tr ging thm, kho ng nc v van x khi cn thit. Khi ng i qua ng t, ng xe la th phi t n trong tuy - nen hoc cc v bao bng kim loi (ng lng) ngoi trnh tc ng ng lc. Hai bn ng cng b tr ging thm, kho v van x nc. 3.3.3 - Cc thit b v cng trnh trn mng li cp nc. phc v cho qun l v m bo s lm vic bnh thng ca mng li cp nc, trn mng li cp nc thng b tr cc thit b v cc cng trnh c bn sau y. a- Kho: Dng ng m nc trong tng on ng khi cn sa cha, i ciu nc chy, thay i lu lng... Kho thng t trc, sau mi nt ca mng li, trc sau my bm... c ng knh bng ng knh ng, c th lm bng gang hay thp (p lc chu c t 16at tr ln). b - Van mt chiu: C tc dng ch cho nc chy theo mt chiu nht nh, thng nhng v tr my bm, trn ng dn nc vo nh, trn ng dn nc t i xung.... c- Van x kh: Dng x khng kh ng ng ra ngoi, thng t nhng v tr cao ca mng li.

44

e- Hng ly nc cha chy: t trn mng li dc theo ph (khong 100m mt) ly nc cha chy, c th t ngm hoc ni trn mt t. g- Vi ly nc cng cng: t ng ba, ng t ng hoc dc theo ng ph, cch nhau 200m mt trong cc khu vc khng xy dng cp thot nc bn trong nh. h - Gi ta: Dng khc phc lc xung kch khi nc i chiu chuyn ng gy ra, t cc ng un cong (ct), cui ng ct... i - Ging thm: b tr c thit b, ph tng trong , d dng thm nom, sa cha v thao tc trong khi qun l. Ging c th xy bng gch hoc bng b tng. phc v cho vic thi cnog v qun l cp nc, ngi t thng phi thit k chi tit mng li, tc l dng cc k hiu th hin trn mt bng: cc ng ng, thit b ph tng, cch cu to chng vi nhau... V d chi tit mng li xem hnh (3-8). 3.4 - Trm bm, b cha v di nc. 3.4.1 - My bm v thit b a nc ln cao Dng a nc t ging thu nc ln cng trnh lm sch, hoc a nc t b cha nc ln i nc hoc to p vn chuyn nc trong cc ng ng a n ni tiu dng. Trong k thut cp nc ngi ta thng s dng rng ri v tin li nht l my bm ly tm bng ng c in. B phn chnh ca my bm ly tm l bnh xe cng tc gm nheu bn l gn vo, khi quay bnh xe cng tc s to nn mt lc ly tm cun theo nc mang i vi tc ln, ng thi p cht nc to cho n mt p lc vn chuyn i trong ng ng. My bm ly tm c th c mt hay nhiu bnh xe, ly nc vo t mt hay hai pha, trc ng (p dng cho ging khoan su) hay trc ngang (thng thng). Ngoi ra bm nc ngoi ta cn dng cc loi bm khc nhau nh: my bm ping, my bm tia nc (phn x), my bm kh p, mybm nc v mybm chy bng sc go... nhng t thng dng. Khi thiu ngun in c th dng my bm ptng chy bng du madt hay quay tau. Cc thit b n gin c th a nc ln cao c th dng: cn vt, rng rc, trc quay...
45

3.4.2- Trm bm cp nc. L mt ngi nh trong b tr cc my bm v ng c in, cc thit b, ng ng, van kho... Cc bng in, ng thng hi, cu chy lp rp, sa cha my bm; ng c; cc phng lm vic v v sinh ca cng nhn qun l. Cn c bin php chng n, thng hi, nh sng y cho trm bm. Kch thc trm bm phi hp l sa cha, thao tc d dng. Trong k thut cp nc hin i, my bm thng c iu khin t xa hoc iu khin t ng nh cc r - le phao v r le p lc. 3.3.4- i nc. Lm nhim v iu ho nc (khi bm tha nc ln i, thiu nc t i chy xung) v to p vn chuyn nc chy trong ng ng n cc ni tiu dng. i nc thng t v tr t cao gim chiu cao i v gim gi thnh xy dng. i nc c th t u, gia hoc cui mng li. i nc thng lm bng b tng ct thp (thng dng ta), tho, gch, g (nh tm thi)... c chiu di 15 40m dung tch t 0 800m2. Cc b phn chnh ca i nc l (hnh 3-9). - Thng cha nc trn cao c dng trn, y phng hoc lm. - Kt cu khung gm tng, ct, mng... - Cu thang st ln xung tham nom, xem xt. - Cc ng dn nc vo v ra khi thng cha, trn c b tr cc van kho 2 chiu v 1 chiu. - ng trn ni vi h thng thot nc. - ng tho cn, tho bn y thng ni vi ng trn. - Cc thit b bo hiu mc nc, chng st, nh sng.... 3.4.4- B cha nc. Lm nhim v iu ho lng mc bm khc nhau gia trm bm cp I v cp II (trm bm cp I a nc ln cng trnh x l iu ho trong ngy m, trm bm cp II a nc t b cha vo mng thng lm vic thay i nhiu bc) ng thi d tr nc cha chy v nc ra b lng, b lc cho bn thn nh my nc.

46

B cha c th lm bng b tng ct thp (thng dng), b tng hc, gch, i khi bng thp. Hnh dng b c th l ch nht hoc trn, nc b c th l vm hoc phng. B thng t su di t t 2 5m, c th t chm hoc ni trn mt t hoc ra ni na chm, tu theo yu cu cng ngh x l nc v iu kin a cht v a cht thu vn. B cha nc ngn thng c trang b cc thit b dng c sau y (hnh 3-10). - ng dn nc vo b c kho phao hnh cu t ng ng nc khi b y. - ng trn, ng x bn ni vi h thng thot nc. - ng ht ca my bm t h thu nc su hn y b 20cm. - ng thng hi. - Thang st ln xun thm nom, sa cha. chng IV Cp nc cho cng trng xy dng 4.1 -Nhu cu dng nc trn cng trnh xy dng. Trn cng trng xy dng nc c dng cung cp cho nhu cu sinh hot ca cng nhn v dng phc v cho thi cng, cho cha chy. Tiu chun dng nc cho cng nhn lm vic trn cng trng c th ly t 10 15 l/ngi kp (ra ry, ung), nu c tm hng sen th tnh 25 40 l/1 ln tm. Tiu chun dng nc cc ln tri cng nhn (tm ra, git r, n ung) c th ly t 30 50 lt/ ngi ngy m. Vic cp nc cha chy cho cng trng rt quan trng nht l nhng ni d chy nh: xng mc, vn khun... Lng nc chu la ca cc kt cu trong nh. Nc dng cho thi cng s dng vo nhiu mc ch khc nhau, nh phc v cho cng tc xy trt (trn va, nhng t gch, ti tng, qut vi...) cho cng tc b tng (ra si, ct, trn v tt b tng, chng thm...) , cho cc loi my mc thi cng v cng c vn chuyn khc nhau (lm ngun ng c ca my p kh, my lm t, ra t, cp cho cc nhu cu my xe la... ) Ngoi ra cn phc v cho nhiu cng tc khc nh sn,
47

cch thu, nh trn t st, cho cc xng ph,... (nh xng gia cng cu kin kin loi, cc chi tit b tng ct thp...) Khi vic xy dng lp ghp cng pht trin th s lng nc dng cho cn trng s gim bt i. lng nc phc v cho thi cng xc nh ph thuc vo tin b, thi gian thi cng, vo c im v tnh cht thi cng (tp trung hay phn tn, lp ghp hay o ton khi, c lm ca kp khng....) v trnh c gii ho trong xy dng... Khi tnh ton h thng cp nc cho cng trng cn phi bo m sao cho trong nhng lc thi cng dn dp nht vn c y nc dng. Tiu chun dng nc cho tng loi cng tc thi cng c th tham kho theo bng di y (3-1). bng (3-1) Lng nc s b dng cho thi cng Mc ch dng nc I - Cng tc t 1- Cho mt my o t chy bng hi lm vic: - Trong t ct - Trong t st - Trong t 2- Cho mt my o t chy bng ng c t nng bn trong, lm vic. II- Cng tc b tng v b tng ct thp 1- Ra cui si v dm - Khi ln trung bnh, ra bng tay (trong mng) - Khi bn nhiu - Khi ra bng c gii (trong chu ra) 2- Ra ct trong cc chu ra ct 3- Ra ct ln dm, trung bnh 4-Trn b tng cng Trn b tng do Trn b tng c Trn b tng nng 5- Ti b tng v vn khun trong iu kin kh hu trung bnh III - Cng tc xy trt 1- Xy gch bng va xi mng k c trn va v khng ti gch 2- Xy va X nng n v do lng 1m3 t nguyn th 1 my 1 gi 1m3 vt liu ra 1m3 b tng 10-15 1000-15000 2000-3000 500-1000 1250-1500 1500-2000 225-275 250-300 275-325 300-400 200-400 Lu lng n v (1) 9-17 16-30 35-60

1m3 b tng trong ngy em

1000V gch -

90-180 115-230
48

3- Ti gch xy 4- Xy hc: Bng va X bng va TH IV - Cng tc vn chuyn bn trong 1- Trong gara (d ra v tu sa) - t du lch - 1 t vn ti - 1 my ko - 1 u my xe la bnh rng - 1 u my xe la bnh hp - 1 m lc V- Cc trm nng lng tm thi v kh nn Cung cp cho cc ni hi khng ngng t cho ng c t trong (i-e-zen) - H thng cp ch thng - H thng cp nc chy vng - Cho cc my p kh - Cho cc my p kh

1m xy
3

200-250 60-100 150-200

1 ngy m 1m2 b mt t nng trong 1 gi 1 m lc 1 gi 2 1m khng kh

300-400 400-600 300-500 11000-8000 50-60 20-30

20-40 1-2 25-40 5-10

Cht lng nc dng trn cng trng phi tho mn cc iu kin sau: Nc dng cho sinh hot phi bo m cc iu kin v sinh cn thit nh cung cp cho cc thnh ph, th trn. Nc dng trn v ti b toong phi c pH < 4 v hm lng sulfat SO4 1500mg/l. Nc bin dng trn b tng phi c hm lng mui NaCl 35 g/l, v sunfat 2,7 g/l... Khi bn ca b tng gim i 20%, khng cho php dng nc h ao b nhim bn bi nc thot, c cha nhiu m du thi mc, axt... trn b tng. Khi kh nghi nc xu phi th mu b tng nu bn gin 10% so vi khi kh bng nc tt th c th s dng loi mc . 4.2 - H thng cp nc trn cng trng xy dng. H thng cp nc cho cng trng xy dng thng ch dng tm thi trong thi gian thi cng, sau ny s di. Do phi thit k sao cho cho ph v xy dng v qun l l nh nht. Nu trn khu vc cng trng tng lai c h thng cp nc th nn kt hp nhim v m phc v cho cng tc thi cng. C th xy dng hon chnh hoc mt phn ca h thng cp nc tng lai trc mt dng
49

cho cng tc thi cng. Lm nh vy tn km, gii phng c mt bng, khng nh hng n cng tc thi cng h thng sau ny i vi cng trnh xy dng. Lm nh vy vn u t t u tng ln v thi gian thi cng cng trnh (thi gian chun b khi cng) b ko di v phi c bn thit k h thng cp nc khu vc. Ngun cp nc cho cng trng xy dng hp l nht l s dng h thng cp nc hin hnh ca thnh ph hoc x nghip ln cn. Nu lng nc sn c khng y th c th ch dng cho sinh hot, cn nc cho thi cng c th ly mt ngun cc b khc. Nu cng trng nm ring bit c lp, xa th trn, khu cng nghip th phi tm ngun nc cho cng tc thi cng v sinh hot. Trc ht l n ngun nc ngm, nu nc ngm t v kh ly ta c th s dng ngun nc mt. Nu gn cng trng xy dng c sng nc tng i trong th s dng ngun nc nt tin li nht. C th li dng cc ao h trn cng trng lm ngun d tr cha chy. Trn cng trng thng thng ngi ta xy dng mt h thng cp nc chung cho mi i tng, sinh hot, thi cn, cha chy... Tuy nhin trong nhng trng hp c bit c th xy dng cc h thng cp nc ring (nhiu ngun nc...) xem s hnh (4-1). Cng nh h thng cp nc cho thnh ph, x nghip, h thng cp nc cho cong trnh xy dng cng c th y cc thnh phn ca n, cng trnh thu nc, trm lm sch, trm bm, b cha, i nc v h thng ng ng dn nc ti cc ni v i tng tiu dng. Do ch tiu th nc trn cng trng thay i nhiu v tnh cht phn tn nn ngi ta thng xy dng nhiu b cha nc nh nm ri rc trong cc ln tri cng nhn v cc khu vc thi cng. Do c im ca h thng cp nc cng trng thng l tm thi mt vi nm, sau d i, nn ngi ta ch thit k cc cng trnh cp nc tm cho kinh t. Khi thu nc sng, nu b sng dng dc, mc nc dao ng ln, ngi ta thng dng trm bm lu ng di chuyn trn ng ray (hnh 42a), khi b thoi, mc nc dao ng t c th lm mt nh tm thi bng g ra xa b v t my bm bm nc (hnh 4-2b), khi cn ly nc
50

trong mt thi gian ngn th c th dng my bm t trn thuyn hay sa lan htnc (hnh 4-2c) hoc trn b nhng ng ht gn vi mt phao ni gia sng. ng ng nc c th t ngm hoc ni tr mt t hay t trn cc cu vt tm thi. ng nc c th dng bng thp, gang hoc cao su c khp ni vi nhau hoc bng nha. i nc tm thi c th lm bng cc thng g hoc thp t trn cc ct g c ging tng cng v n nh. Cc b cha nc nh ri rc trong khu ln tri cng nhn cng nh trn cng trng thng xy bng gch, lng va xi mng. Nc cha chy c th kt hp trong cc b cha ni hoc o h, m trt y bng t st, thnh bng dm gi tr nc. Mi h c dung tch bng lng nc cha chy trong 3 gi v bn knh phc v ca h t 150 250m. Khi cht lng ngun nc xu th phi tin hnh lm sch nc (x l nc). C th xy cc b lng lc s b hoc nh phn trong cc b cha nc. Khi cn thit c th s dng cc trm lm sch lu ng c cng sut t 5 30 m3/gi gm c vic lm trong v kh trng nc nhu nc ngoi c sn xut. ta h thng x l ny nn c nghin cu v p dng.

CHNG V H THNG CP NC TRONG NH

5.1- S h thng cp nc trong nh. 5.1.1- Cc b phn chnh ca h thng cp nc trong nh. H thng cp nc trong nh dng a nc t mng li bn ngoi n mi thit b, dng v v sinh hoc my mc sn xut trong nh, bao gm cc b phn chnh sau y: 1. ng dn nc vo nh ni lin ng ng cp bn ngoi vi nt ng h o nc.
51

2. Nt ng h o nc - gm ng h o nc v cc thit b khc dng o lu lng nc tiu th. 3- Mng li cp nc trong nh. - ng ng chnh dn nc t ng h o nc n cc ng ng. - ng ng ng cp nc ln cc tng nh - Cc ng nhnh phn phi nc v dn nc ti tc dng v v sinh - Cc dng c ly nc (vi nc, van kho...) Ngoi ra phc v cho cha chy cn c cc vi phun cha chy, nu p lc ng ng bn ngoi khng bo m a nc ti dng c ly nc th cn b sung thm cc cng trnh thit b khc nhau: kt nc, trm bm, b cha nc ngm, trm kh nn... 5.1.2- Cc k hiu quy c v h thng cp nc trong nh. 5.1.3- S h thng cp nc bn trong nh. S h thng cp nc trong nh c th phn thnh: 1- Theo chc nng: - H thng cp nc sinh hot n ung - H thng cp nc sn xut - H thng cp nc cha chy. - H thng cp nc kt hp 2- Theo p lc ng ng nc ngoi ph. - H thng cp nc n gin c hay khng c kt nc. - H thng cp nc tng p trc tip, c hay khng c kt nc. - H thng cp nc c th cha nc ngm, trm bm v kt nc. Trong thc t h thng cp nc sn xut ch dng chung vi h thng cp nc sinh hot ki cht lng nc sn xut i hi cao nh nc sinh hot, hoc khi lng nc sn xut i hi t. H thng cp nc cha chy ch lm ring vi h thng cp nc sinh hot trong cc trng hp c bit, nh i vi cc nh cao tng (>16 tng) hoc cn cha chy t ng, cn th chng thng kt hp chung vi nhau. Trng hp p lc ng ng ngoi ph (hoc tiu khu) hon ton m bo a nc n mi thit b dng c v sinh hoc khng m bo thng xuyn, ngha l trong cc gi dng t nc (ban m) nc c th ln
52

n tt c dng c v sinh, cn trong cc gi cao im nc khng ln ti cc tng trn ta dng h thng cp nc n gin c hay khng kt nc. Trong trng hp c kt nc, th ktnc lm nhim v d tr nc khi tha (khi p lc ngoi ph cao)v to p cung cp nc cho nhng tng nh m ti cc gi cao im nc ngoi ph khng cung cp ti: hoc cng c th dng to p v cp nc cho ton b ngi nh trong nhng gi cao im (xem s hnh 5-1, a,b). H thng cp nc tng p trc tip c hay khng c kt nc s dng trong trng hp p lc thng xuyn hoc hon ton khng m bo. Hin nay ngi ta t dng s tng p trc tip cho h thng cp nc trong nh. N ch dng trong cc trng hp ci to sa cha (s xem hnh 5-2). Ch ng hn c l s dng h thng cp nc c b cha nc ngm. trm bm v kt mi (hnh 5-3). N hp l trong trng hp p lc bn ngoi hon ton khng m bo, ng thi lu lng nc li khng y thng xuyn dng ng nh, lng nc chy t khng dng bm trc tip tng p trn ng ng c v s gy thiu ht nhng ni khc. Trong trng hp p lc bo m khng thng xuyn c th thay my bm thng thng bng my bm kh nn - My bm kh nn c th khng i hi kt nc mi. Nh vy n tin li khi v l do kinh t k thut khng th xy dng kt nc mi (dung tch qu ln khng m bo kt cu, chiu cao ln khng m bo m quan). Ngoi s cp nc tp trung nh ni trn th trong nhiu (trng hp t gi tr kinh t ngi ta cn dng s h thng cp nc phn vng (xem hnh 5-4). Trn y l mt s s h thng cp nc bn trong nh, m khi thit kt cn nghin cu k, so snh phng p trn cc mt knh t - k thut, tin nghi... la chn s hp l, bo m tho mn cc iu sau y: - S dng ti a p lc nc ngoi ph. - R, qun l d dng, thun tin - Trnh s dng nhiu my bm - Kt hp tt vi qu quan kin trc ca cng trnh vi qun th v chng c n cho cng trnh. 5.2- p lc trong h thg cp nc bn trong nh.
53

p lc nc cn thit cho ngi nh l p lc nc cn thit ca ng ng ngoi ph ti im trch nc vo nh m bo a nc ti mi thit b v sinh trong ngi nh . Hct - p lc cn thit c th xc nh theo cng thc: Hct = hhh + hh + htd + h + hcb Trong : hhh - cao hnh hc a nc tnh t trc ng ng cp nc ngoi ph n dng c v sinh v tr bt li nht (cao v xa nht),m. hh - Tn tht p lc qua ng h o nc, m. htd - p lc t d cn thit cc dng c v sinh hoc cc my mc dng nc ly theo TCVN -18 -64. V d: Vi nc v dng c v sinh thng thng 2m, ti thiu l 1m, vi ra h x ti thiu 3m, tn hng sen ti thiu l 4m. Trng hp dng my bm, bm nc t b cha th cao bm nc cc my bm Hb cng tnh nh trn, ch khc l hhh tnh t mc nc thp nht trong b cha n dng c v sinh v tr bt li hoc ti thnh trn ca kt mi. Nu bm nc trc tip t ng ng bn ngoi c p lc bo m thng xuyn l Hb th cao bm nc ca my bm s l: Hb = Hct - Hb (m) 5.3.1- ng dn nc vo. ng ng dn nc vo dng dn nc t mng li cp nc bn ngoi (ph) vo nt ng h o nc. ng ng dn vo thng t vi dc 0,003 hng v pha ng ng bn ngoi dc sch nc trong h thng trong nh khi cn thit, v thng thng gc vi tng nh cng nh ng bn ngoi. ng ng dn nc vo phi t v tr trch nc ng ngoi ph thun li, c chiu di ngn v phi xem xt c vic b tr nt ng h v trm bm sao cho thch hp. Thng thng ti v tr trch nc cn phi b tr mt ging thm (h ga) trong c b tr cc van kho ng m nc, van 1 chiu, van x nc (31) 5.3- ng ng dn nc vo v ng h o nc. (30).

54

khi cn thit. Khi d 40mm c th ch cn van 1 chiu m khng cn xy ging. Tutheo chc nng v kin trc ca ngi nh m ng dn nc vo c th b tr nh sau: - Dn nc vo t mt pha - thng dng nht - hnh ()5-5a. - Dn vo t hai pha. i vi nh cnog cng quan trng, (khch sn, nh lm vic...) i hi cp nc lin tc, khi mt bn dng lm d phng - hnh (5-5b). - Dn vo bng nhiu ng - cho nhng ngi nh di, khu v sinh phn tn (hnh 5-5c). ng knh ca ng dn nc vo nh chn theo lu lng tnh ton ca ngi nh, s b c th ly theo kinh nghip. - Vi cc ngi nh t tng d = 25 20mm. - Vi cc ngi nh khi tch trung bnh d = 50mm. - Vi cc ngi nh c lu lng > 100m3/ ngy m d = 75 100. Trong cc nh sn xut tu theo nhu cu nc m c th ln ti 200 300mm. ng dn nc vo cng chn su nh ng ng ngoi ph (0,8 1m); Khi d 50mm c th dng ng thp trng km, ng nha, cn khid > 50mm c th dng mi loi ng; khi p lc nc P >10ct v d 50mm th phi dng ng thp nhng phi c bin php chng n mn. Ni ng ng dn vo nh vi ng ng bn ngoi c th xy ra cc trng hp : - dng t, thp lp sn khi xy dng ng ng bn ngoi, tin li, khng phi ct nc (hnh 5-6). - Lp thm T vo ng ng bn ngoi, phi ph d ng, lp T v phin phc cch ny khng thun li t dng. - Dng chp ngi v vng c ngc. Sau khi lp t xong chp ngi v vng c nga (xem hnh 5-7), ngi ta tin hnh khoan hoc c ng vi ng knh l khng ln hn rng ri.
55
1 ng knh ca ng bn ngoi. Phng php 3

ny c nhiu u im; thi cng nhanh, khng phi ct nc, o c s dng

Khi ng i qua tng nh, mng nh th phi c ng bao bng kim loi c ng knh ln hn ng knh ng 200mm, khe h phi nht y bng vt liu n hi: si gai tm i tum, t st nho k trn hay khng trn vi va xi mng (xem hnh 5-8). 5.3.2- ng h o nc. ng h o nc dng : xc nh mc tiu th, lng nc mt mt hao ht trn ng vn chuyn. ng h o nc c nhiu loi nhng thng dng nht l ng h o lu tc, xy dng trn nguyn tc lu lng nc t l vi tc chuyn ng ca dng nc qua ng h. ng h lu tc chia ra cc loi sau: - ng h o nc loi cch qut (ca Lin x k hiu BK) dng tnh lu lng nc nh c ng knh d t 10 n 40mm. V ng h lm bng cht do hoc bng kim loi. Bn trong v l mt trc ng c gn cc cnh qut bng xe - lu - l - t hay cht do. Khi nc chuyn ng p vo cnh qut lm quay trc ng ri truyn ng qua cc bnh xe rng kha vo b phn my tnh, cui cng cc ch s v lu lng nc s th hin trn mt ng h. ng h o nc loi cch qut cn chia ra loi chy kh v loi chy t. Loa kh th b phn tnh tch ri khi nc bng mt mng ngn. Loi t th my tnh v ng h u trog nc, khi mt ng h hoc y bng mt tm kinh dy c th chu c p lc ca nc. Loi t ch s dng c khi nc sch v mm. - ng h o nc lu tc loi tuc bin (khiu B.B) dng tnh lu lng nc ln c ng knh (c) t 50 200mm. Khc vi loi cnh, loi tuc - bin c cc cch qut l cc bn xon c bng kim loi gn vo mt trc nm ngang. Khi tuc - bin quay tc l khi trc ngang quay, nh cc bnh xe rng kha truyn ng chuyn ng sang trc ng, ri ln b phn my tnh v mt ng h. - ng h o nc lu tc loi phi hp - dng o lu lung nc khi n dao ng ng k. Khi ngi ta lp 2 ng h: Mt ng h ln, mt ng h nh. B phn chnh ca ng h o nc lu tc loi phi
56

hp l li g (1) (hnh 5-9). Khi lu lng nc t ch ng h nh (2) lm vic, khi lu lng ln, di p lc nc ln li g t ng nng ln v nc chy qua ng h (3). Khi tnh nc ngoi ra tng cng cc ch s trn hai ng h. Cc ch s v l lng c th hin trn mt ca ng h v khc nhau t 0,01 n 10000m3 (gp nhau 10 ln mt) xem hnh (5-10). ng h o nc thng c lu tr chung vi cc van kho trn ng ng dn nc vo nh gi l nt ng h t nhng ni cao ro, d xem xt v thng on ng sau khi qua tng vo nh khong 1 2m (gm cu thng, tng hm, hay trong mt h nng di nn nh tng mt). Tuy nhin trong nhng trng hp c bit c th b tr ngoi tng nh vic thi cng c d dng nhanh chng. Nt ng h c th b tr theo kiu vng hoc khng vng. t khng vng thng ch p dng trong trng hp ngi nh cn lng nc nh hoc c nhiu ng dn cu cp nc lin tc, phng khi thay th sa cha (hnh 5-11b). ng h o nc loi cnh qut t nm ngang, cn li tuc - bin c th t vi mi t th. Trc sau ng h o nc phi c van ng nc khi cn thit. Lin ngay sau ng h thng b tr van ng x nc bn khi kh trng, ty ra ng ng hoc kim tra chnh xc ca ng h. ng h lm vic c bnh thng cn la chn ph hp vi kh nng vn chuyn ca n v m bo iu kin sau: Q ngd 2 Qtr Trong : Q ngd - Lu lng ngy m ca ngi nh, m3/ng Qtr - Lu lng c trng ca ng h o nc m3/h Cng c th da vo lu lng gii hn ca ng h la chn n. Gii hn di l lu lng nh nht (khong 8 6% lu lng trung bnh ) hay l nhy ca ng h, ngha l nu lng nc nhy qua ng h nh hn lu lng y th ng h s khng chy, gii hn trn l lu lng nc ln nht cho php i qua ng h m khng lm cho ng h d b h
57
nh nh

(32).

hng v tn tht qu ln (khong 45 50% lu lng c trng ca ng h). iu kin ny c th biu din nh sau: Qmin Qtt Qmax (l/s) (33). (Qtb - Lu lng tnh ton ca ngi nh, l/s). chn ng h c th s dng bng (5-1).

BNG 5-1. C LU LNG V C TNH CA NG H O NC Loi ng h Loi cnh qut Loi tuc bin C ng h mm 15 20 30 40 50 80 10 150 200 Lu lng c trng m3/ h 3 5 10 20 70 250 440 1000 1700

Lu lng cho php, l/s Ln nht Nh nht Qmax 0,4 0,7 1,4 2,8 6 22 39 100 150 Qmin 0,03 0,04 0,07 0,14 ,9 1,7 3,0 4,4 7,2

Sau khi lc chn xong ng h o nc th cn kim tra li iu kin v tn tht p lc qua ng h. Tn tht p lc qua ng h quy nh nh sau: - Trng hp sinh hot thng thng: Loi cch qut - bin 1 1,5m. trong trng hp c chy tng ng l hh = S . q2 (m) Trong : q - Lu lng nc tnh ton, l/s s - Sc khng ca ng h, ly theo bng (5-2). 2,5m, loi tuc 5m v 2,5m. (34).

Tn tht p lc qua ng h nc c th xc nh theo cng thc:

58

BNG 5-2 SC KHNG CA NG H O NC (S LIU LIN X) C ng h S 15 14,4 20 5,2 30 1,3 40 0,32 50 0,0265 80 0,00207 100 0,000675 150 0,00013

20

0,0000

Theo kinh nghim th c ng h o nc thng chn bng hoc nh hn mt bc so vi ng knh ng dn nc vo. 5.4- Mng li cp nc bn trong nh. 5.4.1 - Cu to mng li cp nc trong nh. 1- ng nc v cc b phn ni ng. Trong s cc loi ng cp nc bn trong nh th ng thp v ng nha l thng dng hn c. ng thp thng l ng thp trng km di t 4 8m, ng knh 10 70mm. Lp km ph c mt trong v mt ngoi ng, c tc ng bo v cho ng khi b n mn v han r. i vi cc ng ng chnh khi kch thc ln c th dng ng thp en (khng trng km) c nhiu di t 4 12m v ng knh t 70 150mm. ng thp c th chu c p lc cng tc 10 at, loi tng cng p lc c th chu c 10 25 at. ng thp ni vi nhau bng hn (ng ng knh ln) v ren (ng ng knh nh). Dng hn th mi ni kn, bn nhng tn in, tn que hn, i hi cht lng hn cao. Ngi ta ch to sn cc b phn ni ng c ren pha trong vn vo cc ng nc ta ren mt ngoi (dng dng c bn ren nc). Ren ng c kiu "ren cho" v "ren thng" - xem hnh (5-12). Cc b phn ni ng thng dng l: ng lng ni 2 on thng vi nhau: t thp bt vi ng nhnh, ct ni cc ch ngot, cong, cn chuyn ng kch thc ng knh khc nhau; nt bt ng, b ba (rc co) ni cc on ng thng trong trng hp thi cng kh khn v to iu kin thay th sa cha ng, van kho.... (xem hnh 5-13). ng nha c rt nhiu u im, o bn cao, r nh, trn do kh nng vn chuyn cao (tng t 8 10 % so vi loi ng khc) chng xm thc
59

v tc dng c hc tt, ni ng d dng nhanh chng, khng dng tt khi nhit nc t 300C. Vic ni ng nha c th thc hin bng phng php en, hn, dn nha, mt bch.... Ngi ta cng ch to sn cc b phn ni ng rt phong ph (ren v mng sng). 2- Cc thit b cp nc bn trong nh. Theo chc nng cc thit b cp nc bn trong nh c th chia ra, thit b ly nc, ng m nc, iu chnh, phng nga v cc thit b c bit khc. Thit b ly nc: Gm c: Cc vi nc kiu van m chm trnh hin tng sc va thu lc, thng t cc chu ra tay ra mt, chy git, chu tm...., cc vi trn nc nng lnh cc nh tm, cc vi ra u tiu... Ngoi ra cc ch cn ly nc nhanh nh nh tm cng cng, nh git l thng nc,...ngi ta t cc vi kiu nt m nhanh (ch dng khi p lc 1at). ng knh vi nc thng ch to t 10 15 20 mm. B phn chnh ca vi nc l li g. Vi nc kiu van m chm (hnh 5- 14a) c li g tn cng bng mt tm m cao su, khi quay tay quay ngc chiu kim ng h li g nng ln cho nc chy qua, khi quay cng cheu kim ng h li g ng khe h li v ct nc. Li g ca vi nc kiu nt (hnh 5-14) l mt tm phng c chiu dy nh, khi quay tay quay i mt gc 900 th li g s nm dc hoc ngang cho nc chy qua hoc ng nc nc li. Vi nc ra u tiu (hnh 5-14c) ch khc vi vi nc tiu van m chm ch mt u m to lp vo u u tiu. Vi trn thng chia ra lm vi trn chu ra mt, chu ra tay, chu tm... Thit b ng m nc. Thit b ng m nc c th l van khi d 50mm, kho khi d > 50mm. Van thng ch to theo kiu ng hoc nghing (tn tht p lc nh hn v nc chy thng) v c ni vi ng bng ren: kho thng ni vi ng bng mt bch. Thit b m nc thot b tr nhng v tr sau:
60

- u cc ng ng cp nc trn mt nn tng mt. - u cc ng nhnh dn nc ti cc thit b ly nc. - ng dn nc vo; trc sau ng h o nc, my bm, trn ng ng dn ln kt mi, trn ng ng dn nc vo thng h x... - Trong mng li vng ng kn 1/2 vng mt. - Trc cc vi ti, cc thit b dng c c bit trong trng hc, bnh vin... Thit b iu chnh Gm cc loi sau: - Van mt chiu (hnh 5-16a ); ch cho nc chy theo mt chiu nht nh. Khi nc chy ng chiu, li g s m v cho nc i qua, khi nc chy ngc li li g s ng v ct nc./ Van mt chiu thng t sau my bm ( trnh nc quay (hnh 5-2,3,4), trn ng dn nc t kt xung. - van gim p (gim p thng xuyn) dng h thp p lc v gi cho p lc khng vt qu gii hn cho php, thng s dng trong cc nh cao tng hn p lc trong cc vng hoc on ng ring bit. - Van phao hnh cu (hnh 5-16b) dng t ng nc khi y b, thng cha, thng t trong cc b nc ngn, kt nc (s hnh 5-1) v thng x. Khi nc y phao ni ln v ng cht li g, ct nc. Phao c th lm bng ng, st, tn trng km hoc bng cao su, nha. Cc thit b c bit khc Trong cc nh i h phi c h thng cp nc cha chy th phi b tr cc vi phun v van cha chay. Vi cha chy l mt ng u nhn hnh nn. Van cha chy cng ging nh van thng c ren c 2 u, mt u vn vo t ct ng ng cha chy, cn u kia vn vo khp ni vi n vi gai cha my. Trong cc phng m, chun b v cc phng khc ca bnh vin tin dng trong thao tc, iu tr cho bnh nhn, ngi ta cn dng cc thit b c bit khc nh vi nc m bng ci tay, u gi, chn p; hng sen iu tr t trong mt t c bit c t c nhit k, p lc k, vi trn...

61

Tron cc phng th nghim ngi ta cn t cc vi ming nhn ni vi ng cao su, vi c chi di, vi trn c chi di.... 5.4.2- Thit k mng li. - Thit k mng li bao gm 3 bc: - Xc nh lu lng nc tnh ton. - Tnh ton thu lc mng li. 1- Vch tuyt v b tr ng ng, thit b cp nc bn trong nh Yu cu i vi vic vch tuyn ng ng cp nc bn trong nh l: - ng ng phi i ti mi thit b dng v v sinh trong nh - Tng chiu di ng ng phi ngn nht. - D gn chc ng vi cc cu kin nh, tng, dm v ko... - Thun tin d dng cho qun l: Thm nom, sa cha ng ng, ng m vn..., - m bo m quan cho ngi nh. Thng thng th ngi ta t ng h. Trong cc ngi nh cng cng c bit v cc bit th t nhn yu cu v m quan cao th ng c th t kn. Khi t kn, ng c th b tr trong cc rnh di sn, di hnh lang (nu l ng chnh) hoc trong cc hp ln vo tng hay du kn trong khe gia hai bc tng (ng ng, ng nhnh). Khi ng cp nc thng c b tr chung vi ng ng khc nh ng nc nng, ng cp hi, ng dy in,... cho tit kim. Chiu su hpo ln vo tng c th ly t 6,5 20mm, chiu rng hp ph thuc vo s lng v ng knh ng. Rnh c kch thc 3,0 0,5m. Khi t kn phi b tr cp np hoc ca m ra y vo c (bng g, tn, b tng....) nhng c cn thit (ni b tr van kho...) d dng cho vic qun l v sa cha. C th sn mu ng ng ging mu tng nu t h cho m quan. Trong cc nh sn xut c kh nng b xm thc bi hi, xy axt th phi sn ngoi ng bng cc th sn chng axt, chng xy ho... Nu c nhiu ng ng khc nhau th nn sn mu d phn bit, v d. ng cp nc lnh mu xanh, nc nng mu , thot nc mu en, hi nc mu vng, ho cht mu bc...
62

Ngoi ra cn ch mt s im nh sau: Khng t ng qua phng . Hn ch t di t v khi h hng, sa cha tr ngi cho sinh hot v kh khn cho vic thm nom, sa cha. Cc ng nhnh dn nc n cc dng c v sinh, cc ng thng t dc t 0,002 0,005 d dnh x nc trong ng khi cn thit. ng ng nn t gc tng nh. ng ng chnh cp nc - ng ng dn nc t rt ng h n cc ng ng c th b tr pha trn hoc pha di nh, b tr thnh mng li vng hoc ct. ng ng chnh t pha trn c th hm mi hoc sn tng trn cng. Loi ny t dng v nc b nh hng ca thi tit v khi b r r th nc thm t xung gc tng di, n ch dng trong mt s nh c bit nh nh tm, git l cng cng, nh sn xut khi b tr di kh khn. ng ng chnh pha di c th b tr tng hm hay nn nh tng I, loi ny thng dng nht. ng ng chnh b tr theo mng vng ch p dng cho cc ngi nh cng cng quay trng, yu cu cp nc lin tc, cn i a s cc ngi nh khc u b tr theo mng ct, khi h hng, sa cha c th ngng cung cp nc trong mt thi gian ngn. S b tr ng ng chnh bn trong nh xem hnh (5-17). 2- Xc nh lu lng nc tnh ton. xc nh lu lng nc tnh ton st vi thc t v bo m cung cp nc c y th lu lng nc tnh ton phi xc nh theo s lng cc thit b v sinh c b tr trong ngi nh. Mi thit b v sinh tiu th mt lng nc khc nhau, do d dng tnh ton ngi ta thng a tt c cc lu lng nc ca cc thit b v sinh v dng lu tng n v tng ng v gi tc l - ng lng n v. Mt ng lng n v tng ng vi lu lng l 0,2 l/s ca mi vi nc chu ra c ng knh 15mm. Lu lng nc tnh ton v tr s ng lng ca cc thit b v sinh c th ly theo bng (5-3). Trong thc t th khng phi tt c cc dng v v sinh u lm vic ng thi, m c ph thuc vo chc nng ca ngi nh, vo s lng ng

63

c v sinh trong on tnh ton v mc trang b k thut v sinh cho nginh. V vy xc nh lu lng nc tnh ton ngi ta thng s dng cc cng thc c dng ph thuc vo s lng thit b v sinh v p dng cho tng loi nh khc nhau. Cc cng thc ny thnh lp trn c s iu tra thc nghim v s hot ng ng thi ca cc dng c v sinh trong cc ngi nh khc nhau. BNG (5-3) LU LNG NC TNH TON CA CC THIT B V SINH, TR S NG LNG V NG KNH NG NI VI THIT B V SINH Tr s Loi dng c v sinh - Vi nc, chu ra nh bp, chu git - Vi nc chu ra mt - Vi nc u tiu - ng nc ra mng tiu cho 1m - Vi trn chu tm un nc nng cc b - Vi trn chu tm ni c h thng cp nc nng tp trung - Vi ra h x (khng c thng ra) - Chu v sinh n c vi phun - Mt vi tm hng sen t theo nhm - Mt vi tm hng sen t trong phng ring ca tng cn nh - Vi nc chu ra tay phng th nghim - Vi nc chu ra phng th nghim a- Nh gia nh q= 0,2 a N + KN Trong q - Lu lng nc tnh ton cho tng on ng, l/s. a - i lng ph thuc vo tiu chun dng nc ly theo bng (5-4).
64

ng lng

Lu lng tnh ton (l/s)

ng knh ng ni, mm

(35)

BNG (5-4)
CC TR S I LNG A PH THUC VO TIU CHUN DNG NC.

Tiu chun dng nc Tr s a

100 2,2

125 2,16

150 2,15

200 2,14

250 2,05

300 2

350 1,9

400 1,85

K - H s ph thuc vo tng s ng lng N, ly theo bng ( 5 5). N - Tng s ng lng ca ngi nh hay on ng tinh ton.
TR S H S K PH THUC VO TR S N

S ng lng Tr s K

300 0,002

301 - 500 0,003

501 - 800 0,004

801 1200 0,005

> 1200 0,006

Cng thc (35) cng c th p dng tnh ton cho tiu chun khu nh . b - Nh cng cng. Gm bnh vin, nh tp th, khch sn, nh an dng, iu dng, nh gi tr, nh mu gio, trng hc v cc c quan nh hnh chnh... q = 0,2 N cc ch s q, N - tng t nh cng thc (35). Bng ( 5 - 6) H s Nh gi tr mu gio Bnh vin a khoa Cc loi nh C quan Trng hnh chnh hc c ca hng quan giao dc H s

(36)

a) H s ph thuc vo chc nng ca ngi nh, ly theo bng (5 - 6);

Bnh vic Khch sn nh n dng iu dng 2

nh tp th

1,2

1,4

1,5

1,8

2,5

c - Cc nh c bit khc
65

Gm cc phng khn gi, luyn tp th thao, nh n tp th, ca hng n ung x nghip ch bin thc n, tm cng cng, cc phng sinh hot ca x nghip. q= Trong : q - Lu lng nc tnh ton l/s. q0 - Lu lng nc tnh ton cho mt dng c v sinh. n - S dng v v sinh cng loi.
- H s hot ng ng thi ca cc dng v v sinh, ly theo bng
q 0 n 100

(5 - 7). H sng tnh bng % cho cc phng khn gi, th thao, n ung, nh sinh hot c nghip (TC - 18 - 64) Rp chiu bng, Loi dng c v sinh - Chu ra mt, ra tay - H x c thng ra - u tiu - Vi tm hng sen - Chy ra trong cng tin - Mng tiu - Chu ra bt - Chu tm 3 - Tnh ton thu lc mng li Vic xc nh thy lc mng li cp nc bn trong nh nhm mc ch chn ng knh ng, ng thi xc nh tn tht p lc trong cc on
nh ng tnh Hb v H ct mt cch hp l v kinh t.

Nh n tp th, Rp ht, rp xic 60 50 80 100 100 100 ca hng n ung, x nghip ch bin thc n 80 60 50 100 100 30 -

hi trng, cu lc b, cung th thao 80 70 100 100 100 100 -

Phng sin hot ca 30 40 25 100 100 50

nghip

Trnh t tnh ton nh sau:

66

a - Xc nh ng knh ng cho tng on trn c s lu lng nc tnh ton tnh. b - Xc nh tn tht p lc cho tng on ng cng nh cho ton th mng li theo ng bt li nht, tc l t ng dn nc vo n dng v v sinh v tr cao xa nht ca ngi nh.
nh c - Tnh H ct , Hb.

Cng nh mng li bn ngoi ng knh c chn vi tc kinh t, tc thng ly t 0,5 1m/s v ti a l 1,5m/s. Trong trng hp cha chy tc ti a c th ly ti 2,5m/s. Kho tng s ng lng 20 c th chn ng knh ng theo bng kinh nghim (5 - 8). Bng s (5-8).
NG KNH NG THEO S LNG DNG V V SINH QUY RA TNG S NG LNG.

Tng s ng lng N ng knh ng (mm)

1 10

3 15

6 20

12 25

20 32

Tn tht p lc theo chiu di ng tnh theo cng thc (16), (24). Tn tht p lc cc b xc nh theo cng thc ()30 v p lc cn thit ca ngi nh. Tnh ton thu lc mng li cp nc bn trong nh thng thng l tnh cho mng li ct hoc kt hp mt vng vi mng li ct. 5.5. Trm bm cp nc trong nh. Khi p lc ngoi ph khng bo m th phi dng my bm chuyn nc vo mng li cp bn trong nh. My bm thng dng nht l loi my bm ly tm chy bng in. Khi chn my bm cn phi bit lu lng nc bm Qb v cao hn nc Hb Trong :
sh Q max - lu lng ln nht cp nc cho nhu cu sinh hot ca ngi nh SH Qb = Q max + Qcc

(38)

(cc cng thc 35, 36, 37) Qcc - lu lng nc cp cho cha chy. cao hn nc xc nh theo cng thc (30), (31).
67

Da vo Qb v Hb ta chn my bm ph hp theo cc cm mang hoc bng tra my bm - ph lc II. Trm bm c th b tr lng cu thang hoc bn ngoi. Gian c bm phi kh ro, sng sa, thng gi, xy bng vt liu khng chy hoc t chy, phi c kch thc din tch y lp t d dng v qun l thun tin. My bm b tr vng van kho trn ng ng dn nc vo ta gi l nt my bm, c th b tr nh sau: Hnh (5 - 18). Mc my bm theo s (5-18a) khi my bm lm vic ng thi lu lng bm tng ln gp i; mc theo s (5-18b) th p lc tng ln gp i. Vic thao tc vn hnh trm bm c th bng th cng, bn t ng v t ng ho. gii quyt vn t ng ho ca trm bm ngi ta thng dng cc thit b sau y. Role phao, p dng khi ngi nh c kt nc trn mi. - Role p lc haycn gi l p lc k tip xc, p dng khi khng c kt nc. - Rle tia hot ng da trn nguyn tc khi tc chuyn ng ca nc trong ng thay i s t ng ng ngt in m v dng my bm, thng p dng m my bm cha chy (t u mi ng ng cha chy). - Trong cc trm kh p ngi ta cn dng loi mng iu chnh p lc ng m my bm. 5.6 - Kt nc v b cha nc ngm. 5.6.1 - Kt nc. Trong trng hp p lc nc ng ngoi ph khnog bo m thng xuyn hoc hon ton khng m bo th trong h thng cp nc bn trong nh ngi ta thung xy dng kt nc mi. Kt nc c nhim v iu ho nc tc l d tr nc khi tha v cung cp nc khi thiu, ng thi to p a nc n cc ni tiu dng. Kt nc cn lm nhim v d tr mt lng nc cha chy ban u bn trong nh.

68

Dung tch kt nc khng c nh hn 5% lu lng nc ngy m (tnh cho ngi nh) khi ng m my bm bng t ng v cng khng ln hn 20% - khi ng m bng tay. Trong cc ngi nh nh, lng nc dng t c th ly dung tch ca kt nc ti 50 100% lu lng nc ngy m. Ngoi dung tch thc dng ra th kt nc cn phi ti thm mt lng nc cha chy (5 10'). Tuy nhin tng dung tch ca n cng khng nn vt qua 20 25m3/1 kt. Kt nc c dng trn hoc ch nht..., c th xy dng bng gch, b tng ct thp hoc bng thp v thng c b tr hm mi hay trn mi nh. Hnh (5-19) trnh by s mt kiu kt nc - Trn c. 1- ng dn nc ln kt, thng t cch nh 150 200mm. 2- ng dn nc xung, t cao hn y 150 200mm, nu ni vi ng dn nc ln th phi t thm van 1 chiu. 3 - ng trn tho nc i phng khi trn nc do van phao hng, thng t cch nh kt 150mm. 4- ng thi bn c ng knh 40 50mm, t y kt ch thp nht x cn lng. 5 - Thc o hay tn hiu ch mc nc trong kt. 5.6.2 - B cha nc ngm Theo quy phm ca ta nu p lc ng nc ngoi ph nh hn 6mm th phi xy dng b cha nc ngm. Dung tch b cha nc ngm c th ly t 1 n 2 ln lu lng nc tnh tin ngy m ca nginh tu theo ngi nh ln hay nh, yu cu cp nc lin tc hay khng. Trong trng hp c h thng cha chy trong nh th cn phi d tr thm lng nc cha chy trong 3 gi lin. B cha nc ngm c th xy bng cch b tng c mt bng hnh trn hay ch nht, t trong hoc ngoi nh ni hoc chm di mt t. B cha nc ngm y cng ch trang b ging nh b cha nc sch ca h thng cp nc thnh ph, ngha l cng c: ng dn nc vo b, ng ht my bm, ng thi bn (tho cn), ng trn, ng thng hi, thc bo mc nc v ca ra vo b.
69

5.7 - Cc h thng cp nc c bit bn trong nh. 5.7.1 - H thng cp nc cha chy - thng thng. Tu theo chiu cao, chc nng v tnh cht nguy him v chy ca ngi nh m ngi ta quy nh phi thit k h thng cp nc cha chy. Theo quy phm n phi c trang b cho cc ngi nh sau y. - Cc nh gia nh t 9 tng tr ln, cc nh tp th khch sn, ca hng n cao t 5 tng tr ln. - Cc c quan hnh chnh v trng hc t 3 tng tr ln. - Cc nh ga, kho hng ho, cc cng trnh cng cng, cc nh phc v ca x nghip, cc phng khm bnh, nh gi tr, mu gio khi khi tch mi nh t 5000m3 tr ln. - Cc rp ht, chiu bng, cu lc b, nh vn ho m phng khn gi c t 300 ch ngi tr ln. - Cc phng di khn i ca sn vn ng c t 5000 ch ngi tr ln.... (xem chng I, mc 6 v 7 TC - 18 - 64). Tiu chun lng nc ca mi vi phun cha chy v s vi phun cha chy hot ng ng thi trong nh c th tham kho bng ph lc III. H thng cp nc cha chy bn trong nh c th kt hp cng vi h thng cp nc sinh hot hoc sn xut. Khi ta ch cn xy dng thm cc ng ng cp nc cha chy, hoc c th s dng lun ng ng cp nc sinh hot, sn xut m ch cn bt thm ng ch T hoc ct ly nc ra hng cu ho (xem hnh 5 -20). B phn chnh ca h thng cp nc cha chy ni trn (h thng thng thng) l cc hp cha chy. Hp cha chy thng t cch sn (tnh n tm hp) l 1,25m v kch thc chng 620 x 856mm. Trong hp cha chy c b tr van cu ho, li cun ng vi gai, ng vi gai dn nc v cc vi phun cha chy (xem hnh 5-21). Vi cha chy l mt ng hnh nn ct, mt u c ng knh bng ng knh ng vi gai, u kia chn c ng knh d = 13, 16,19 v 22mm. ng vi gai c th trng hoc khng trng cao su, di t 10 20m, ng knh 50 60mm tuy theo lu lng cha chy ln hay nh.

70

Hp cha chy t ch d nom thy (lng cu thang, hnh lang) thng t chm trong tng, mt ngoi ph bng knh hay li mt co. Khong cch theo chiu ngang ca hp cha chy ph thuc vo chiu di ca cc ng vi gai, phi m bo sao cho hai voi phun cha chy ca hai hp cha chy c th gp nhau c. Trong mi hp cha chy c th b tr cc nt bm in iu khin my bm cha chy t xa. i vi h thng cp nc cha chy kt hp cp nc sinh hot th lu lng tnh ton ca ngi nh l tng lu lng nc sinh hot ln nht v lu lng nc cha chy cn thit qcc ca ngi nh.
cc sh q tt = q max + qcc

(I/s) (m)

(39) (40)

p lc cn thit van cha chy:

cc hct = hv + h0

Trong : hv -p lc cn thit ming vi phun to ra mt ct nc c < 6m, p lc ny ph thuc vo ng knh ming vi phun h0 - Tn tht p lc theo chiu di qua cc ng vi gai. 5.7.2- Cc h thng cp nc cha chy khc. Trong cc ngi nh rt d chy nh cc kho bng vi si, nha, cc kho cha cc cht d n, th vin, kho lu tr ti liu..., cn thit k h thng cha chy t ng. H thng ny t ng phung nc, t tt m chy, ng thi ko thng bo ng khi xy ra ho hon. Gm cc b phn chnh sau y: - Mng li ng ng chnh v ng ng phn phi nc bng thp, ni ng bng ren hnh nn v t vi dc v ng ng ng 0,005 0,01 ph thuc vo ng knh ng. ng ng chn ph thuc vo s lng vi phun t ng, ly theo bng ( 5 -6). Bng 5 - 9 S vi phun cha chy t ng ng knh ng 3 25 5 32 9 33 18 50 28 65 46 75 86 100 150

71

- Thit b bo hiu m nc (li g bo hiu m tt nc). - Vi phun cha chy t ng. H thng cha chy t ng thng c s lng vi phun khng qu 800 chic. Lu lng nc nh sau: Khi my bm cha chy m tay, trong 10' u 10 l/s (t kt mi). Sau l bm q 30 50 l/s; khi bm m t ng: q 30 50l/s. Ngoi ra to ra nhng mng che hoc mng ngn nc theo chiu ng ngn ngn la ra cc b phm khc ca phng (v d: ngn cch gia sn khu vi phng khm gi ca rp ht, chiu bng, cu lc b...) ngi ta dng h thng cha chy bn t ng. B phn ch yu ca h thng ny l vi phun cha chy bn t ng c kt cu ging nh kiu ng, nhng khng c mng ngn, li g thu tnh v kho. Ngoi nhng h thng cp nc nu trn, trong cc nh sn xut ngi ta cn thit k h thng cp nc sn xut, h thng cp nc nng c bit. Pha ngoi cc ngi nh, xy dng h thng cp nc ti ti ng, cy xanh, hoa c, sn bi..., v h thng cp nc to cnh quan (i phun nc, ao phun nc...). 5.7.3 - H thng cp nc cho nh cao tng. i vi cc nh cao tng, nht l nhng nh s tng nt > 10 th vic cp nc cn lu ti c im p lc, kh nng chu p ca cc thit b, ph tng, ng ng v loi my bm cn thit. H thng cp nc cho nh cao tng l h thng cp nc phn vng p lc. Trong mi vng ca h thng cp nc sinh hot th p lc thu tinh khng c vt qa p lc cho php Hgh = 60m (i vi cp nc cu ho Hgh 90m ). S vng nv ph thuc s tng nh ntn v chiu cao ca tng Htn. nv = ntn . Htn / Hgh. (41) Trn mi vng ca nh c c tng k thut b tr ng ng phn phi, cc b cha, cc thit b v ph tng khc. S tng nh ca vng th nht ntnl ly ph thuc vo p lc khng ch (nh nht) trong mng li cp nc ngoi nh ti v tr trch nc. ntnl =
H min 1,5 4

(42)
72

Nc cp vo mng li ca cc vng tip theo do my bm tng p thc hin. Nu nc t b cha b tr mt tng k thut, dng my bm a ti b cha phc v cho vng khc th s mng li l gi l ni tip (hnh 5.22a). Nu b tr trn mi tng k thut trm bm tng p th s lm phc tp cho cng tc iu hnh qun l, yu cu phi c kt cu chng n, chng rung ng khi my bm hot ng. - Nu cp nc cho mi vng bng my bm tng p b tr tng mt (hoc tng hm), th mng li gi l song song (hnh 5 - 20c). - Nu nc cp cho cc vng c trch t ng y ca mt trm bm t tng mt gi l s cn bng b cha (hnh 5 -22c). Cc ph tng v thit b cn thit trn s cp nc nh cao tng th hin trn hnh (5 - 22).

CHNG IX THOT NC BN TRONG NH 9.1 - H thng thot nc bn trong nh. H thng thot nc bn trong nh dng thi cc cht nhim bn to ra trong qu trnh sinh hot, v sinh n ung v sn xut ca con ngi, cng nh dng thi nc ma ra khi cc ngi nh. Tuy theo tnh cht v bn ca nc thi ngi ra thng thit k cc h thng thot nc bn trong nh sau y. 1- H thng thot nc sinh hot dn nc thi ra t cc dng v v sinh (h x, chu, ra, tm...). 2 - H thng thot nc sn xut. 3 - H thng thot nc ma dn nc ma ri trn mi nh, trong sn vn ra mng li thong nc ma bn ngoi ph. H thng thot nc bn trong nh ban gm cc b phn sau y (xem phn 6.1.3 - hnh 6.4) - Cc thit b thu nc thi: Chu ra, chu git, u tiu, h x, li thu nc... - Thit b chn thu lc, ngn chn mi v, hi kh c vo phng.
73

- Mng li thot nc bn trong dng dn nc thi t cc dng v thit b thu nc ra mng li thot bn ngoi. Cc h thng thot nc bn trong nh c th thit k ring r hay cng c th thit k chung tng ng vi mng li thot bn ngoi nh. Nc thi sn xut c th cho chy chung vi nc thi sinh hot hoc nc ma tu theo bn ca n nhiu hay t, nc thi sn xut c cht c, nhiu du m, axt th phi kh c, thu du m, trung ho axt... trc khi x vo mng li thot bn ngoi. 9.2 - ng v thit b k thut v sinh trong nh. 9.2.1 - ng v cc b phn ni ng. ng gang. Thng dng trong cc loi nh cng quan trng v cc nh cng nghip. ng gang thng ch to theo kiu mng loe c ng knh 50, 100 v 150mm, chiu dy ng t 4 5mm v chiu di t 500 2000mm. m bo nc khng thm ra ngoi ngi ta ni ng nh sau: 2/3 ming loe nht cht bng si gai tm bitum sau nht va xi mng vo phn cn li. Ming loe bao gi cng t ngc chiu vi hng nc chy. Cng nh cp nc ni cc ch ngot, cong, r,,, ngi ta thng dng c b phn ni ng bng gang nh sau: ct (900, 1100, 1350, 1500), cn, t, thp thng hoc cho (450 v 600) c ng knh ng thi nht hoc t nh sang to, ng cong ch S, cc ng ngn ni ng gang vi ng snh, ng thp... (xem hnh 9 -11). ng snh. Thng s dng trong nh gia nh tp th, nh sn xut, bn km d v, ch to theo kiu mt u trn v mt u loe, c cc b phn ni ng nh ng gang. ng knh ng ch to t 50 150mm, chiu di ng 0,5 1,0mm, cch ni ng cng tng t nh ng gang. ng thp. Ch dng dn nc khi thi t chu ra, chu tm vi phun nc ung... n ng dn bng gan hoc snh trong sn nh, c ng knh nh hn 50mm, chiu di ngn. ng nha. Trong nhng nm gn y rt ph bin dng ng nha sn xut trong v ngoi nc xy dng mng li thot nc trong nh. ng c ch to vi nhiu kch c khch nhau v cc b phn ni ng bng
74

ren, bng ghp trong dn nha n gin. ng nha dng lm mng li thot nc bn trong nh m bo cc iu kin k m thut, khng nn dng dn nc nng v nhanh chng b lo ho. Cc loi ng khc. Ngoi ra ngi ta cn dng nhiu loi ng khc nh: ph br xi mng, b tng thu tinh... Tuy nhin lng s dng l rt t m ch yu l mng li trong sn nh. 9.2.2 - ng nhnh Dng dn nc thot t cc dng c v sinh vo ng ng, c th t trn sn nh, trong sn nh (trong lp x m) hoc di trn c dng ng treo. Chiu di ng nhnh khng nn ln qu 10m trnh cho ng d b tc v trnh cho chiu dy sn nh qu ln (nu t trong sn nh). Khi ng t di nn nh th chiu di ng nhnh c th ln hn, nhng phi c ging kim tra trn mt khong cch nht nh. Khng c t ng treo qua cc phng , bp v cc phng sn xut khc khi sn phm i hi v sinh cao. su t ng nhnh trong sn nh ly xut pht t iu kin bo m cho ng khi ph hoi do tc ng c hc nhng khng nng hn 10cm k t mt sn n nh ng. Trong cc nh gia nh v nh cng cng khi yu cu m quan i hi khng cao lm, c th xy dng cc mng ni dn nc tm ra, git gi n cc ng ng. Trc khi nc chui vo ng ng hoc ngay sau cc thit b v sinh phi qua li thu v xi phn. Mng c th xy bng gch hoc b tng, c chiu rng 100 200mm, dc ti thiu l 0,01. 9.2.3- ng ng: t sut cc tng nh, thng b tr gc tng, ch tp trung nhiu dng v v sinh l h x , v dn phn i xa d tc. ng ng c th t h ngoi tng hoc b tr trong hp k thut chung vi cc ng ng khc, hoc ln vo tng hoc nm trong kheo gia hai bc tng (1 trng ch lc 1 trng cho chn). Nu ng ng t kn th ch ng kim tra phi tha cc ca m ra ng vo d dng thm nom ty r ng ng. ng knh nh ng thot nc trong nh ly ti thiu l 500mm, nu nh nc phn th d ch mt thit b x ng

75

knh ti thiu c ng ng cng phi ly l 100mm (k c ng nhnh). Thng thng ng ng t thng ng tr tng di ln tng trn ca ngi nh , nhng nu cu trc ca ngi nh khng cho php lm nh vy th c th t mt on ngang ngn c hng dc ln, khi khng c ni ng nhnh vo on ng ngang ny v n lm cn tr tc ca nc chy trong ng, d sinh ra tc ng. Trng hp chiu dy tng, mng nh thay i th dng ng cong ch S. 9.2.4 - ng tho. L ng chuyn tip t cui ng ng di nn nh tng I hoc tng hm ra ging tham ngoi sn nh. Chiu di ln nht ca ng tho theo quy phm ly nh sau: ng c d = 50mm -> Lmax = 10m d = 100mm -> Lmax = 15m d = 150mm -> Lmax = 20m Trn ng ng tho ra khi nh cch mng nh t 3 5 m ngi ta thng b tr mt ging thm. Gc ngot gia ng tho v ng ngoi sn nh khng c nh hn 900 thoe chiu nc chy. C th ni mt hay 2-3 ng tho chung trong mt ging thm. ng tho c ng knh bng hoc ln hn ng knh ng ng, c th ni chiu ng ng vi mt ng tho, khi ng knh ng tho phi chn theo tnh ton thu lc. Ch ng thi xuyn qua tng mng nh phi cha mt l ln hn ng knh ng ti thiu l 30cm. Khe h gia ng v l phi bt kn bng t st nho (c th trn vi dm, gch v) nu l t kh, trng hp t t c nc ngm th phi t trong ng bao bng thp hay gang v nht kn khe h bng si gai tm bi tum. Cho php t ng tho di mng nh nhng ng ng phi c bo v cn thm trnh tc ng c hc gy b v. 9.2.5- ng thng hi L ng k tc ng ng i qua hm mi v ln cao hn mi nh ti thiu l 0,7m v cch x ca s, ban cng nh lng ging ti thiu l 4m, dn cc kh c, hi nguy him c th gy ra n (NH 4, H2S, C2H2, CH4) ra khi mng lii thot nc bn trong nh.

76

Vic thng hi c thc hin bng con ng t nhin do khng kh lt qua cc khe h ca np ging hoc ngoi sn nh i vo cc ng ng thot nc, y n c hm nng ln, do c s khc nhau v nhit v p xut gia khng kh bn trong ng v ngoi tri, c bay ln khi mi nh v ko theo cc hi c 1 1,5mm v c ca thot hi. Trong trng hp mi bng s dng i li phi phng th chiu co ca ng khng hi ti thiu l 3m tnh t mt mi ln. ng knh ng thng hi c th ly bng khng mi nh phn c bin php chng nc m thm r r qua mi nh. Trong cc nh cao tng hoc cc nh xy dng nay tng thit b v sinh m khng thay i i ng c th lng nc trong cc ng ng rt ln (tc V > 4m/s, nc chon > 0,5 ng knh ng), khi khng kp thot ra ngoi, khi ph b tr thm cc ng thng hi ph. Theo quy phm ca ta ng ng thng hi ph phi t trong cc trng hp sau y: a - Khi ng ng thot nc c d = 50mm, m lu lng ln hn 2 l/s b - Khi ng ng thot nc c d = 100mm, m lu lng ln hn 9 l/s c - Khi ng ng thot nc c d = 150mm, m lu lng ln hn 20 l/ s Cch ni ng thng hi ph xem hnh 9-3 C th b tr mt ng thng hi chung cho mt vi ng ng, khi ng knh ng thng hi chung ly bng 1,5 ln ng knh ng ng thot nc ln nht. 9.26- ng kim tra v ng ty ra. Dng xem xt tnh hnh lm vic ca ng ng, thng ng khi b tc vf ty ra ng ng khi cn thit. ng kim tra thng b tr cc tng trn v di cng nu ng ng c on nm ngang th phi thm mt ng kim tra trn on ng ny cao cch sn khong 1,0m, v cao hn mp dng v v sinh ni vo ng ng ti thiu l 15cm. Trong cc nh cao t tng tr ln th ti thiu c 3 tng phi c mt ng kim tra. Trn cc ng nm ngang phi t cc ng kim tra hay ty ra, khi ng kim tra phi t trong cc ging kim tra c kch thc 70 x 70cm, c

77

np m nhanh chng thm mon ty ra ng ng. Khong cch ln nht gia cc ng kim tra, ty ra trn on ng nhnh nm ngang ly theo bng sau (bng 9 -1).

Bng 9 -1 KHONG CCH NGN NHT GIA CC NG KIM TRA, TY RA TRN ON NG THNG NM NGNG. Khong cch gia cc ng kim tra, ty ra ph thuc ng knh ng (mm) 50 50 100-150 100-150 200 vo tnh cht nc thi (m) Nc thi sinh hot Nc thi sn Nc thi sn v sn xut c xut c nhiu xut khng bn bn tng t cht l lng 15 12 10 10 20 15 25 8 15 10 20 6 12 8 15

Loi thit b

ng kim tra ng ty ra ng kim tra ng ty ra ng kim tra

u cc ng dn c t ba dng c v sinh tr ln (nht l u cc ng dn nc phn t h x ra) nu pha di khng c ng kim tra th phi t ng ty ra, Ti cc ch ngot ca ng ng khi gc ngot ln hn 300 th phi b tr cc ng kim tra hoc ty ra. 1- Chu tm (Hnh 9-6a) thng b tr trong cc khch sn, bnh vin nh an dng, nh tr i khi trong c nh gia nh. Ngi ta thng hay dng chu tm bng gang trng men hnh ch nht c kch thc 1500 x 700 v 1800 x 750, su khong 400 460. Ngi ta cng cn dng loi chu tm kiu ni v chu tm na ngi (hnh 9-6b, 9-6d). Thng chu tm t trn 4 chn bng gang cao 150mm, gn cht vo sn hoc t trc tip trn
78

nn xy gch, b tong ti v tr t chu. Dung tch ca chu khong 225 325 lt nc. Chu tm cng c th lm bng thp, snh s, b tng, phibr xi mng, gch lng va hoc bng nha. Trang b ca chu tm l: - Vi nc hay vi trn d = 15 t cch sn 1 1,1m - Hng sen d = 15mm - ng tho nc d = 40mm, y chu. - ng trn nc pha trn thnh chu d = 25mm - L thot nc c np y v xi phng thng dng, t trn sn d dng thm nom v ty ra, sa cha khi cn thit. 2 - Bun tm hng sen. B tr trong x nghip c nhiu bi, cc phn xng nng, cc nh my thc phm, cc nh tp th, cung th thao sn vn ng, bnh vin, nh tm cng cng... v c trong cc nh gia nh (hnh 96c). Bung tm hng sen c kch thc 0,9 x 0,9m, khi b tr thnh nhm hng sen th vch ngn gia cc bun phi cao ti thiu l 1,8m c th xy bng gch hay cc vt liu khc (hnh 9.7a,b). Trong bun tm hng sen trang b cc vi nc hay vi trn, hng sen b tr cao thch hp nh chu tm. sn bung tm t lt thu nc thu v dn nc v ng ng thot nc. Trng hp c nhiu bung tm t st k nhau th c th kt hp mt h li thu nc cho nhiu bung tm phi lm bng vt k cc rnh h trn sn nc v li thu. Sn bung tm phi lm bng vt liu khng thm nc v c dc i = ,01 ,02 v pha lt thu hoc rnh h. Rnh h thu nc c chiu rng khng nh hn 0,2m v c chiu su ban u l 0,05m, c dc i = 0,01 v pha li thu. Tu theo s lng bung tm m li thu c ng kch t 50 100mm, chiu rng hnh lang gia 2 dy bung tm hng sen ti thiu l 1,5m. 3- Lavab (chu ra tay, ra mt), (hnh 9-6g,h) c nhiu loi khc nhau. Theo kt cu chia ra: chu ra mt c lng hoc khng c lng, c chn hay gi treo gn vo tng; theo hnh dnh chia ra; loi dng hnh ch nht, bn nguyt, loi t gc tng... theo vt liu chia ra loi; bng s,

79

bng snh, bng gang, thp trng men, bng cht do, bng gch lng va xi mng. Kch thc ca chu ra tay ra mt thng ch to nh sau: di 400 700, rng t 300 600 su t 120 170mm. Lavab thng c trang b cc thit b sau y: vi noc hoc vi trn, ng tho nc, xi phng thng l loi hnh chai hoc loi ch U v gi c 2 4 inh c gi chu v gn cht vo tng. Trn mt chu ra pha p tng c cha 2 3 l vung hoc trn gn vi nc. ng tho nc c ng knh 32mm, l tho nc y chu c nt hoc li chn rn. Lavab thng t cao hn mt sn khong 800mm ( tnh ti mp chu), i vi trng hc 0,65m, nh tr 0,45 0,55m v cch nhau khng nh hn 0.65m. Trong cc nh tp th, doanh tri qun i, phng sinh hot ca xi nghip c ng ngi th cn b tr Lavab lin tip hoc chu ra mt tp th. Chu ra mt tp th c th l loi ch nht di t 1,2 2,4m, rng t 0,6 1,2m, phc v cho 4 8 ngi cng lc, c th l loi trn ng knh t 0,9 1,8m phc v cho 5 10 ngi (hnh 9-7d,c) . Khi b tr Lavab thnh nhm th khng nht thit mi chu phi c mt xi phng ring m c th dng mt xi phng chung cho c nhm. 4- Chu ra. Dng git gi, ra bt a, ra rau thc n nh bp, kch thc v lu lng nc thi ln hn Lavab, chiu di t 600 750, rng 400 450, su t 150 200, mp chu cch mt sn khong 1,1m (hnh 9-6). Chu ra i khi lm 2 ngn n sang ngn kia. pha di cc ngn c khi b tr t chia lm 2 ngn, mt ngn bt a ngn kia t my nghin rc loi nh, nghin rc vn ra trc khi cho vo ng ng thot nc. Chu ra c th ch to hnh ch nht, bn nguyt lm bng gang, thp, trng men, cht do hoc snh, s, gch... 5 - Chu v sinh ph n. B tr trong cc phng v sinh ca nh , c quan phng cha bnh, nh h sinh, x nghip v cc phng khc khi cn phc v v sinh cho ph n. Chu v sinh ph n (Pid) lm bng s, mp cao cch sn 30cm, di 720mm, rng 340mm (hnh9-6i). gia chu hoc trn
80

thnh chu pha trc mt c vi phun qua li vn trn (nu s dng c nc nng) b tr trn mp chu. y chu c l tho nc v xi phng. Mt s ni ta khng dng chu m xy mng tiu ri b tr vi phun ra, lm nh vy tuy tit kin nhng khng m bo v sinh v tin nghi lm. 6- Vi phun nc ung. B tr trong cc nh an dng, nh ngh, cng vin, phn xng sn xut, cung th thao... Vi phun nc ung thng ch to lm hai loi: loi trn tng v trn ct c chu thu nc tha vo ng ng thot nc, chu lm bng s ng knh 280 340mm, y chu cng c l tho nc v xi phng d = 25mm. Mp chu t cao cch sn 0,85m trong cc ni cng cng, 0,70m trong trng hc. 7 -X. Tn ti hai loi x, x bt v x xm. X bt (hnh 9-8) bao gm u cc 20, xi phng thu lc 22, 23. Phn trn ca u cc 21 lm rnh chung quanh dn nc 19 v c l phn phi u nc ra x. ni phn kt x (hnh 9-8,abcd) vo b phn phn phi ra x phn trn ngi ta cha l 18. L x x c ng knh 85mm, b tr x tin cho vic nivo ng nhnh thot nc. Kch thc ca u x 460 360m; i vi trng hc kch thc c th nh hn 405 x 290, chiu cao 330mm. Ngi ta thng ch to u x vi l x to gc thng ng (hnh 98e), gc 300 (hnh 9-8h) tin cho vic lp t ni ng nhnh. Xi phng ca u x ni chung c chiu su lp nc khong 6cm, c ng knh trong v ngoi ca ming (l) x l 85 v 105mm. X xm (hnh 9-7 l,m), v cu to cng tng t nh bt, nhng phn trn c lm g ni chn v g bao quanh, x xm c ch t chm, b trn ngang vi sn hoc t ni c xy b. Thit b ra x gm hai loi: thng ra v vi ra. Thng (kt) ra thng b tr trong cc nh v nh cng cng l loi thng dng hn c. Vi ra thng t trong cc nh v sinh cng cng ngoi ph, cng vin, nh ga... vi ra i hi p lc t do khng nh hn 10m. Thng ra x. C th t thp hoc cao (cch sn khong 0,6m hoc 2m, tnh n tm thng) c th l loi git tay hoc t ng.
81

1- Loi thng ra t thp, t trc tip ln b x (hnh 9-8h,d) bao gm v thng (1) c np y. y thng c gn ng trn (10) v "yn nga" (13). gn vi van (12). van ny c ni vi n y(9) qua giy treo (11) - Khi tc ng mt lc n by nng van (12) ln v nc tun qua vo u x cho n khi dc sch ht thng. 2- Thng vi xi phong mm (hnh 9-8 h,d) bao gm (7), ni vi dy git (8). Khi tc ng mt lc vo dy git (8) th xi phng (7) b nghing v ngp di mc nc trong thng, nc chy qua xi phng vo u x. X phng (7) gi c cong nghing l nh vi tc nc chy mnh khong gia y thng v ming vo xi phng lm cho khu vc c p sut thp (to nn sc ht lm cong xi phng). Bao gi ht nc trong thng xi phng bt tr v v tr c. 3 - Thng xi phng kiu pittng (hnh 9-8b) c xi phng (5) v khong nh (15) trong c t pittong (17) gn gi bng cao su (16). Pittng c lin vi n by (9) bng tay n (14). Khi tc ng mt lc ln n by th pittoong (17) c nng ln v y nc ra khi khoang nh trong xi phng v tip theo l nc t thng qua xi phng vo u x. 4 - Thng ra t ng (hnh 9-8a) c thng (1), xi phng (5) v gu lt i trng (3) gn vi kho van (2). Khi nc cha trong gu lt n mc nht nh, gu s lt quanh trc (4) v nc vo thng. Sau vi ba ln nh vy th thng ra cha y nc ln ti nh xi phng (5) v nc t x xung u x. Ngi ta thng iu chnh van kho (2) sao cho thi gian gia mi ln ra x t ng khong 15 20 pht. Vi ra x c hai kiu: pt tng v mng ngn. Vi ra c th t h hoc du trong tng, cao cch sn 0,8m. Khi ta bm nt hoc tay y, chn gt nc s t ng phun ra ra h x (xem hnh 9-8k) 8 - Tiu H tiu bao gm u tiu hoc mmg tiu, thit b nc ra v cc ng dn nc tiu vo mng li thot nc. u tiu. C hai loi, loi trn tng v loi trn sn nh. u tiu tng thng lm bng s hoc bng snh trng men t cao cch sn 0,6m i vi ngi ln, hoc 0,4 0,5m i vi tr em trong trng hc, nh tr (hnh 982

7h). Khong cch ti thiu gia cc u tiu trn tng l 0,7m v gn cht vo tng bng 2 4 inh c. Vic ra u tiu do cc vi ra m bng tay gn vo u ng ra nh ln phi trn ca u tiu. ng ra l mt vnh ai c chm nhiu l nh nm xung quanh mp trn ca u tiu. u tiu trn sn c th c mt hoc nhiu ngn cch nhau bng cc bc tng, mi ngn thng c kch thc 700 x 345 x 1050 mm( rng x su x cao) (hnh 7-9m) tng ngn mt hoc ton b cc ngn c t li thu nc tiu. Tng v ch ng thng lt gch men mi granit cao n 1,5 m trn sn. Mng tiu. C loi mng tiu nam (hnh 9-7), mng tiu n ( hnh 9-9). y v thnh mng c th lm bng gch men hay granit, lng va xi mng ( tiu chun thp) cao n 1,5m. y mng c dc ti thiu imin = 0,01, chiu di bng 1800mm, chiu rng 300mm v chiu su 50mm. Nc tiu theo dc chy qua li thu vo ng ng. Nc ra mng thng c thc hin bng cc ng chn l ( :1 2,5 mm t cch sn 1m (mng tiu nam ) v st sn ( mng tiu n). Ring mng tiu n c chia lm nhiu ngn ging nh tiu u trn sn, y mi ngn c b nh h x kiu xm, c rnh nc tiu chy vo mng chung.

>

<

9- Phiu thu nc. B tr trn mt sn khu v sinh trong cc nh , nh cng cng v nh sn xut khc, trn cc mng tiu, bung tm thu nc tm, nc tiu, nc ra sn,.... vo ng ng thot nc. Phiu thu ging nh mt xi phng ( hnh 9 - 10 ) bn trn c li chn( mt hoc hai tng li chn) thng c bng gang xm, mt trong trng men, mt ngoi qut mt lp nha ng. Kch thc ca phiu thu ch to nh sau: vi ng knh thu d = 50 mm, c kch thc l 150 x150 mm, su 135mm . Khi d = 100mm, cc
83

kch thc tng ng l 250 x 250 mm v su 200mm. ng knh l hoc khe h ca li chn khng nh hn 10 mm . Phiu thu thng ch to vi ng knh d = 50 v d = 100 mm, c ng tho ni vi ng thot nc nm ngang hoch nghing mt gc 45 0. Sn phi c dc i = 0,005 0,003 hng v pha phu thu. Phu thu d = 50 c th phc v cho 1 3 bung tm hng sen, cn phu thu d = 100 th cho khong 4 8 bung. Hin nay ta gia cng v ch to rt nhiu loi phu thu nc sn vi kch c khc nhau, phn ln cha p ng iu kin k thut v v sinh vt liu lm phu thu c th bng nha, gan, snh, nhm, ...... nhng tt nht l gang v nha. 10 - Xi phng. Xi phng hay cn gi l tm chn thu lc, c nhim v ngn nga mi hi thi, hi c t mng li bay vo phng. Xi phng c th t di mi dng c v sinh (h x) hoc nhm dng c v sinh (la vb), c th ch to ring r( chu ra, lavab, chu tm) hoc gn lin vi thit b thu nc ( u, h x, li thu nh) Theo cu to xi phng chia cc loi sau y :
Xi phng un khc kiu thng ng, nm ngang v nghing 450,

thng p dng cho u x. Xi phng hnh chai , thng t cho cc chu ra, u tiu. Xi phng trn sn: p dng cho cc chu tm. Xi phng ng dng cho mt u tiu (hnh 9- 11h) Xi phng thu nc sn xut (9-11g) Chiu su mc nc trong xi phng thng t 55 75mm (ring u x 60 mm ) xi phng c ng knh t 32, 50, 100 mm v c th ch to bng gang, snh, kim loi, mu, cao su v nha. 9.3- Lin h gia mng li thot nc trong v ngoi nh. Nc thi t cc dng c v sinh c dn theo cc ng nhnh ti cc ng ng thot nc v t c dn vo mng li thot nc ng ph qua mt h thng mng li gi l mng li thot nc sn nh(mt vi nh) hoc mng li sn nh v tiu khu( xem 6.1.3 - chng 6) Ch gp nhau gia ng tho ( t ng ng ti) nc trong nh v ng ng thot nc ngoi sn phi b tr mt ging thm. Trc khi ra
84

ng cng ng ph th trn cng tiu khu hoc sn nh ngi ta xy dng ging kim tra cch ng khong 1 1,5 mm. Cc ging ny dng vo mc ch trng nom xem xt ch lm vic ca mng li trong nh, trong sn nh hoc tiu khu, ng thi ty ra khi cn thit. V cu to cc ging ny khng c g khc so vi cc ging thm thng thng. Mng li thot nc sn nh cng nh tiu khu thng xy dng song song vi mng nh, cch mng nh ti thiu l 3 5m (tu theo loi nh, kt cu v tnh hnh c th ca ni xy dng), ng knh ng ti thiu y: ng trong sn nh dmim = 150; trong tiu khu dmim = 200. Trn nhng ch ng ngot, giao nhau, thy i dc, ng knh .... cn b tr cc ging thm. Trn nhng on cng thng, di cng cn b tr thm ging vi khong cch lmax 50m. Vic ni ng y cng tin hnh ging nh i vi mng li thot nc ngoi ph, ngha l ni bng cch ngang mt nc hoc ngang y cng (xem phn 7.5 chng 7). su t cng u tin ngoi sn nh ph thuc vo su t ng tho bn trong nh, c th ly nh sau: - Trng hp khng c tc ng c hc (ng nm trong t,...) ti thiu l 0 ,2 m tnh n nh cng. - Trng hp c tc ng c hc (ng xe chy...) ti thiu l 0,9m k n nh cng. Khi mc nc chnh lch gia ct y ng thi trong nh v cng ngoi sn nh hoc tiu khu, gia ng sn nh v tiu khu, tiu khu v ngoi ng ph t 0,5m tr ln th phi xy dng ging chuyn bc cho dng nc chy c m v khi ph hu kt cu ging (xem 7.6.3 chng 7). Khi cng c ng knh d 250mm ging chuyn bc c th s dng loi kt cu n gin nh hnh ()9-12. 9.4- Tnh ton mng li thot nc bn trong nh. 9.4.1 - Xc nh lu lng nc tnh ton. Mc ch ca vic xc nh lu lng nc tnh ton l chn ng knh v dc ng thch hp.

85

Cng nh cp nc, cc dng c v sinh c lu lng thi ra khc nhau, do ngi ta cng a chng v dng ng lng n v. Mt ng lng n v thot nc trng ng vi lu lng thi ra ca mt chu ra bng 0,33 l/s. Lu lng nc thi v tr s ng lng thot nc ca cc dng v v sinh c th tham kho bng (9-2).

Bng 9-2 LU LNG NC THI V TR S NG LNG THOT NC CA CC DNG V V SINH Loi dng c v sinh - H x c thng ra - H x c vi ra - u tiu trn ng - Mng tiu tnh cho 1m di - Chu ra mt (lavab) - Chu ra nh bp 1 ngn - Chu ra nh bp 2 ngn - Chu tm - Chu tm hng sen - Chu v sinh ph n (pid) - Vi phun nc ung - Chu ra, git Tr s ng lng 4,5 3,6 - 4,2 0,15 0,18 0,2 2 3 2 0,6 0,45 0,1 1 Lu lng 1,5 1,2 - 1,4 0,05 0,06 0,07 0,67 1 0,67 0,2 0,15 0,035 0,33 ng knh 100 100 50 50 40 - 50 50 50 50 50 50 50 50

dc nh dn 0,012 0,012 0,020 0,020 0.020 0,025 0,025 0,020 0,025 0,020 0,025

nc thi l/s ng dn mm

nht ca n

0,01 - 0,02

Lu Lng tnh ton trong cc on ng ca mng li thot nc bn trong nh v nh cng cng c th xc nh theo cng thc sau: qth = qc + qdcmax Trong : qth - lu lng nc tnh ton, l/s. qc - lu lng nc cp tnh ton ca on ng tnh theo cng thc (35) v (36).
86

qdcmax - lu lng thot nc ca mt dng c v sinh c lu lng thi ln nht nm trong on. Lu lng nc thot tnh ton trong cc phng khn gi, tm cng cng, th thao, n ung, cc phng sinh hot ca x nghip c th tnh theo cng thc: qtt = Trong : qc - lu lng nc thi tnh ton ca mt dng c v sinh cng loi, l/s; n - s lng dng v v sinh cng loi; - h s hot ng khng ng thi ca cc dng c v sinh, c th ly theo bng (5-7) chng V. ring i vi h x ly nh sau: Di 3 h xi T 5 n 25 T 25 m 50 T 50 n 100 = 33% = 12% = 8% = 6% T 3 n 5 h b = 20%
q dcu .n. 100

(83)

9.4.2 - Tnh ton thu lc mng li Vic xc nh lu lng tnh ton nc thi v do chn ng knh png sthng ch tin hnh cho cc ngi nh ln, cc nh cng cng c nhiu dng v v sinh, hoc cho cc on ng ngoi sn nh, cn thng thng ngi ta chn ng knh ng thot nc bn trong nh theo cc bng kinh nghim, bng ()9-3;(9-4); (9-5). Bng 9-3 NG KNH NG NHNH V NG NG THOT NC TRONG CC NH

ng knh

Lu lng nc thi cho php biu th bng tng s ng

87

(mm) 50 100

lng thot nc, N ng nhnh dc nh nht dc tiu chun 3 6 50 100

ng ng 16 250

Bng 9-4 NG KNH NG NHNH V NG NG THOT NC TRONG CC NH CNG CNG Lu lng nc thi cho php biu th bng tng s ng ng knh (mm) 50 100 lng thot nc, N ng nhnh dc nh nht dc tiu chun 3 5 30 80 ng ng 10 120

dc ca cc ng ng nhnh thot nc bn trong nh c th ly theo bng (9-5). Bng (95) DC CA CC NG NG NHNH THOT NC Loi ng ng - ng ng thot nc sinh hot (c phn tiu) - nt- gng ng thot nc sn xut c nhiu cht bn -nt- ng ng thot nc khnog bn. - Mng, rnh h 100- 150 200 bt k bt k 0,7 0,8 0,8 0,8 chiu cao rnh ng knh ng 50 - 125 150 - 200 y h/d ln nht 0,5 0,6

88

 thun tin trong khi tnh ton thu lc ngi ta lp sn cc bng s, ton v gii s dng (xem 7.4.6 chng 7). 9.5 - Cc h thng thot nc c bit bn trong nh. 9.5.1- H thng thot nc cho cc ngi nh ng ring l. Trong trng hp xy dng nh hoc nhm nh ng c lp, ring r, xa thnh ph, th trn, x nghip (khng c lin h vi h thng thotnc chung) c th gii quyt vic thot nc nh sau: Nu ngi nh c h thng cp thot nc bn trong th vn cn li l gii quyt tt vic lm sch nc thi trc khi x ra sng h cnh . Thng thng ngi ta s dng cc cng trnh lm sch nh, cc b sau: 1) B t hoi mt, hai, ba ngn c hoc khng c ngn lc (xem 8.2.2. chng 8),2) Bi lc ngm. Bi lc ngm l ccng trnh lm sch tip theo sau b t hoi khng c ngn lc mi ch t yu cu v sinh cao hn. Nguyn tc lm vic ca bi lc ngm cng tng t nh cnh ng ti, cnh ng lc (xem 8.2.1 chng 8), nhng n din ra su t 0,3 1m cch mt t nh mt h thng ng phn phi nc t ngm (cn gi l h thng ng rt nc) lm bng snh hoc phi br xi mng ng knh 100mm, c chm l t vi c i =0,003 0,005. Khong cch gia cc ng c th ly t 1 4m tu thuc vo loi t, chiu di ca mi on ng khng ln hn 25m. Cng c th lm mng nt nc bng cp phi ct. Bi lc ngm thng b tr nhng ni t thm nc v cch xa ngun cng cp nc khong cch ti thiu l 50m (xem hnh 9-13). Nu ngi nh khng c h thng cp thot nc bn trong th c th lm nh sau: - Nc tm ra, git gi c th cho chy theo cc mng rnh ra sng h,; ao rung cnh hoc cho vo ging lc thm. - Phn rc c th cho vo h x kh hoc h x 2 ngn. Tuy nhin bin php ny l bt c d bi v b x kh v h x 2 ngn rt mt v sinh. 9.5.2 - H thng thot nc ma bn trong nh 1 - S v cu to.

89

H thng thot nc ma bn trong nh dng dn nc ma t cc mi nh theo cc ng ng b tr trong nh ra h thng thot nc ma ngoi nh (hnh 9-14). Phu thu nc mua (hnh 9-15) bao gm: v phiu (3) b tr trong b tng mi, khung (2), li thu (1) hay li vm (5) chn gi rc, phu thu c gn chn vo mi bng cc bu lng cu. ng knh ca phiu thu thng l 80, 100, 150 v 200mm. Cc phu thu thng b tr cch nhau khng ln hn 48m ph thuc vo hnh dng mi nh, kt cu nh v din tch thu nc ma trn mi. nc ma v phu thu c d dng, trn mi nh ngi ta thng b tr cc mng dn nc (s n), c th b tr mt bn (khi chiu rng mi nh < 20m) hoc hai bn (khi mng ra ngoi tng bao cho m quan v an ton), c th xy bng gch b tng hoc dng mng b tng lp ghp, chiu rng mng phu thu thu. Cc ng ng c ng knh t 100 150, 150 200mm, c th lm bng snh (nh dn dng) bng tn (nh cng cng), ng gang ng phi br xi mng hoc ng nha. Trn cc ng ng dn vo li ngm th cch mt sn khng 1m thng t ng kim tra, ty ra. Khi mng dn nc nm trong tng bao,ng ng vn nn b tr ra ngoi tng bao, khi ct ni gia phu vo ng ng phi lm bng gang hoc tn cun hn in. Cc ng nhnh dng ni hoc mt vi phu thu vi ng ng. Trng hp di nh vng cc cng trnh ngm khng th xy dng mng li thot nc ma ngm di nh c th dng cc ng nhnh dn nc ra cc ng ng bn ngoi tng bao di dng kt cu treo. Khi ng nhnh c th gn cht vi cc kt cu ca nh (khung dm tng ct), bng cc mc, neo, ai treo... Trn cc ng nhnh di c cch 15 20m phi b tr ng kim tra ty ra; ng nhnh lm cng vt liu vi ng ng. ng knh ng nhnh ly khng nh hn ng knh phu thu v phi kim tra bng tnh ton, dc ti thiu 0,005. 50 60cm, chiu su mng u tin t 5 10cm, 20 30cm, dc mng 0,01 0,015 hng v pha phu

90

Cc ng tho dng dn nc t ng ng ra mng li ngoi sn nh c th t ni trn h hoc t ngm vung gc vi tng bao, khong cch t ng ng n ging thm mng li sn nh khng xa hn 15m i vi ng tho 75 150mm v 20m i vi ng 200mm. ng knh ng tho ly khng nh hn ng knh ng ng ln nht lin kt vo ng tho v cng phi kim tra bng tnh ton (phn 2). dc ng tho ly nh sau: ng knh, mm dc ti thiu 50 0,02 100 0,008 150 0,005 200 0,004

ng kim tra v ly ra cng t ti cc v tr nh i vi h thng tho nc sinh hot trong nh. Trn nhng on ng t bng c cc 10m i vi ng 50, 15m - ng 100 ging kim tra. 2- Tnh ton Tnh ton h thng thotnc ma trong nh bao gm: xc nh ng knh cc ng ng, ng nhnh kch thc cc mng dn nc trn mi v tnh ton thu lc mng li ng ngm di sn nh v ngoi sn nh (nu c). Cn nm cc quy nh sau: i vi mi nh c dc nh hn 1,5% (mi bng), khi tnh ton ta s dng cng ma vi thi gian 20 pht (q 20, l/s. ha); i vi mi nh c dc ln hn 1,5% (mi dc) s dng cng ma vi thi 5 pht (q5, l/s. ha). Cc gi tr q5 q20 c xc nh theo s liu cho trc ca kh tng thu vn. Lu lng nc ma, l/s m mt phu thu phc v, xc nh theo cng thc; - i vi nh mi bng (i 1,5%). qtt = F . q20/1000 - i vi nh mi dc (i > 1,5%) qtt = F . qs/1000 Trong : F - in tc mt phu thu phc v, m2. (85) (84) 150 ngi ta b tr ng ty ra hoc

91

Vt liu v ng knh phu thu, ng ng ngi ta chn t tnh ton cho lu lng tnh ton khng vt lu lng cho php dn ra bng (97). ng nhnh v ng tho t bng ngi ta tnh ging nh mng li thot nc sinh hot, trong y ly khng ln hn 0,8, dc ti thiu ly nh ni trn, tc chuyn ng thng ly bng 0,7 3m/s. Bng 9-7.
LU LNG TI A CHO PHP TRN MT PHU THU V NG NG.

ng knh phu thu hoc ng ng, mm 80 100 150 200

Lu lng l/s Cho 1 phu thu Cho 1 ng ng 5 12 35 10 20 50 80

BNG 9-8 GI TR TN THT N V

ng knh ng, mm 50 75 100 150 A 0,01519 0,001709 0,0003653 0,0004185 AM 0,132 0,0024 0,000826 0,000165

Cc ng tho t nm ngang c th lm vic vi ch p lc. p lc c to thnh xc nh theo cng thc: H= (Al + AM ). q tt

2

(86)

Trong : A- tn tht n v (bng 9-8). 1- Chiu di ng, m. AM - tn tht n v cc b: - tng cc h s tn tht cc b trong h thng q2 - lu lng nc cha. 9-6 - Lin h gia cp thot nc v kin trc
92

Khi thit k kin trc cho ngi nh cn ch n vic gii quyt cp thot nc v n nh hng n gii php mt bng kin trc cng nh ton b c cu ca nh, n nh hng trc tip n tin nghi cng nh gi thnh xy dng ngi nh. Do khng nn ch nng v kin trc n thun m phi lin h cht ch gia kin trc v yu cu v sinh sao cho hp l. Khu v sinh cn b tr gn gng. tp trung trch phn tn. Cc thit b v sinh nn b tr kiu "tng trn tng" bo m tit kin din tch xy dng, ng ng, thi cng d dng nhanh chng v c th p dng phng php k ngh ho trong xy dng. Mt bng khu v sinh phi nghim cu k v b tr hp l tin li chiu di ng ngn nht. Khu v sinh khng nn b tr cnh phng , trn phng , nh bp, nn b tr cui hng gi, cch phng xa nht ti a l 50m. bo m tin nghi cho ngi khu v sinh c th b tr lng cu thang, cc u nh v cn phan khu nam t ring bit, phi c nh sng y , c gng li dng nh sng t nhin, sn khu v sinh phi lm bng vt liu khng thm nc, tng phi lt gch men knh hoc lng va x mng cao ti 1,5 d dng khi lm v sinh. Khi thit k kin trc cn tha sn cc l, rnh, hp cho ng ng i qua. Khi thi cng cn m bo chnh xc ca cc kt cu trong nh trch phc to kh khn cho vic lp rp cc thit b v sinh v mng li ng ng. Sai s v cao v nghing ca sn trn nh, tng vch cho php trong gii hn t 10 20mm. Vic s dng cc thit k mu nh hnh, phng php k ngh ho trong xy dng s lm cho thi cng h thng cp v thot nc c nhanh chng, cht lng c nng cao v gim gi thnh xy dng. Hin nay k ngh lp ghp trong xy dng ngy cng pht trin, ngi ta ch to cc khi k thut v sinh trong cng xng gm mt mng tng hoc c mt cn bung v sinh: Trong lp rp sn cc thit b v sinh, cc ng ng cp thot nc, cp hi, cp nhit... ch vic mang ra cng trng dng lp vo nh. Phng php ny c rt nhiu u im, chuyn cc qu trnh kh khn phctp vo trong xng, do s lm tng hiu sut lao ng v gim gi

93

thnh sn phm, rt ngn thi gian thi cng. Mun t c mc ny cn gii quyt tt khu im hnh v muyn ho.

CHNG X. THIT K H THNG CP THOT NC BN TRONG NH. Thit k h thng nc bn trong nh nhm m bo tho mn cc yu cu ca khch hng, ngha l tho mn nhu cu dng nc, yu cu v sinh v tin nghi cho ngi nh. Tuy nhin cn bo m thit k c r v s dng qun l c d dng, tin li, c gng s dng cc thit k mu, im hnh, s dng, t ng ho trong qun l. 10.1. Cc ti liu thit k. Cc ti liu c s thit k h thng cp thot nc trong nh gm: 1) Mt bng khu vc nh trong c v tr ngi nh xydng lin quan vi cc cng trnh khc, c ghi cc ng ng mc (hoc cao ) thin nhin cng nh thit k, v tr cc ng ng cp thot nc c sn ngoi sn nh, tiu khu hay thnh ph; ng knh v su t ng bn ngoi..., t l 1:500. 2) Mt bng cc tng nh v mt ct ngi nh trong c ghi r v tr cc dng c v sinh, t l 1: 100. 3) Cc ti liu v p lc bo m ca ng ng cp nc bn ngoi, v tr ging c sn v cc thit b trong , cc ti liu v t ai, nc ngm... 4) S liu cc yu cu c bit ca khch hng. 10.2. Ni dung v khi lng thit k. Thit k h thng cp thot nc bn trong nh c th chia lm cc bc sau y. a) Thit k s b c d ton. b) Thit k thi cng. Nhiu khi hai bc ny nhp chung lm mt. Khi lng v thnh phn n thit k h thng cp thot nc bn trong nh gm:
94

1) Bn v mt bng khu vc nh trong c ghi cc ng ng nc dn vo nh, cc ng ng thot nc ra khi nh, chiu di, ng ng , v tr v s liu cc ging thm cp thot nc... t l 1: 50 2) Bn v mt hng cp nc cc tng nh vi t l 1:100 1:200, trn c cc dng c v sinh, mng li ng ng cp v thot nc (cc ng chnh, ng tho, ng ng, ng nhnh... ) thit k, chiu di, ng knh v dc ca cc ng, s hiu cc ng ng cp v thot, cc thit b ly nc, dng c v sinh... 3) Bn v s mng li cp nc v trn hnh chiu c trc vi t l ng 1: 50 1: 100 v t l ngang 1: 100 1: 200, trn th hin r cc thit b ly nc bng k hiu, ghi s liu ca chng ghi chiu di v ng knh ng, chiu cao t cc dng c v sinh v nh s cc on ng tnh ton. 4) Bn v mt ct dc qua cc ng ng thot nc n ging thm u tin ngoi sn nh vi t l ng 1: 100 v t l ngang 1: 200, trn th hin cc thit b thu nc, cc ng ng nhnh, ng ng v ng tho, ghi r ng knh, di, dc v chiu cao t ng... Ngoi ra c th thay bn v ny bng bn v s mng li thot nc v trn hnh chiu trc o ging nh cp nc. 5) Bn v mt ct dc ng ng thot nc ngoi sn nh t ging thm u tin n mng li thot nc tiu khu hay thnh ph vi t l ng 1:100 v t l ngang 1:200 1:500, trn ghi r s hiu ging, khong cch ng ng gia cc ging ngoi sn nh, ng knh, dc ng, ct mt t, ct y ng v su chn ng ngoi sn nh. 6) Cc bn v thi cng vi t l t 1: 10 1:50, trn th hin r cc chi tit ca h thng cp thot nc bn trong nh, ngoi sn nh: chi tit cc kt cu, cc nt phc tp ca mng li, chi tit cc thit b, cc b phn ni ng c bit trn ng ng, chi tit ng dn nc vo, nt ng h o nc, cc bn v v trm bm, b cha kt nc, mt bng mt ct cc ging thm chi tit np ging, b ng, mi ni ng, cc bn v mt bng mt ct khu v sinh c b tr ng v cha l phi hp vi kin trc...

95

7) Bng thng k cc thit b, ph tng (tin lng), trong ghi r s lng cc loi ng ng, cc b phn ni ng, cc dng v sinh... lm bng vt liu g, c im ra sao... Bng ny c th ghi trong cc bn v s h thng cp thot nc. 8) Bng thuyt minh tnh ton trong cso ghi nhim v thit k, c im ca ngi nh, tiu chun dng thit k, m t s b h thng cp thot nc thit k, so snh v chn cc phng n, cc s liu tnh ton thu lc, mng li cp thot cp, tnh ton cc trm bm, b cha, kt nc,.... 9) Bng d ton - tnh gi thnh ton b h thng cp thot nc bn trong nh. Cc bn v phn thit k s b c th tham kho cc bn v v d sau. Hnh (10-1), (10-2), (10-3), (10-4), (10-5).

MC LC Trang Li ni u. Phn m u. Phn 1. Cp nc. Chng I. Nhng khi nim c bn v h thng cp nc. 1.1. Cc h thng cp nc v tiu chun dng nc. 1.2. Lu lng v p lc trong mng li cp nc. Chng II. Ngun nc v cng trnh x l. 2.1. Ngun cung cp nc. 2.2. Cc qu trnh x l c bn. Chng III. Mng li cp nc.
96

3.1. S v nguyn tc vch tuyn mng li cp nc. 3.2. Tnh ton mng li cp nc. 3.3. Cu to mng li cp nc. 3.4. Trm bm b cha v i nc. Chng IV. H thng cp nc trong nh. 4.1. Nhu cu dng nc cng trnh xy dng. 4.2. H thng cp nc trn cng trng xy dng. Chng V. H thng cp nc trong nh. 5.1. S h thng cp nc trong nh. 5.2. p lc trong h thng cp nc bn trong nh. 5.3. ng ng dn nc vo nh v ng h o nc. 5.4. Mng li cp nc bn trong nh. 5.5. Trm bm cp nc bn trong nh. 5.6. Kt nc v b cha nc ngm. 5.7. Cc h thng cp nc c bit bn trong nh. Phn II. Thot nc. Chng VI. Khi nim chung v thot nc. 6.1. Cc h thng v s thot nc. 6.2. Nhng vn c bn v thit k h thng thot nc. Chng VII. Mng li thot nc. 7.1. Nguyn tc vch tuyt mng li. 7.2. B tr cng trn ng ph. su chn cng ban u. 7.3. Xc nh lu lng cho tng on cng. 7.4. Tnh ton thu lc mng li thot nc. 7.5. Thit k trc dc v nguyn tc cu to mng li thot nc. 7.6. c im cu to ca cc cng trnh trn mng li thot nc. 7.7. Nhng c im c bn v thit k v cu to mg li thot nc ma. 7.8. c im v tnh ton thit k h thng thot nc chung. Chng VIII. Cng ngh lm sch nc thi. 8.1. Nhng vn chung v lm sch nc thi. 8.2. Dy chuyn cng ngh x l nc thi. Chng XI. Thot nc bn trong nh. 9.1. H thng thot nc bn trong nh. 9.2. ng v thit b k thut v sinh. 9.3. Lin h gia mng li thot nc trong v ngoi nh. 9.4. Tnh ton mng li thot nc bn trong nh. 9.5. Cc h thng thot nc c bit bn trong nh. 9.6. Lin h gia cp thot nc v kin trc.
97

Chng X. Thit k h thng cp thot nc bn trong nh. 10.1. Cc ti liu thit k. 10.2. Ni dung v khi lng thit k. Phn ph lc Ti liu tham kho Mc lc

98