Kancelaria Sejmu

s. 1/1

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Opracowano na podstawie: Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, z 2001 r. Nr 28, poz. 319, z 2006 r. Nr 200, poz. 1471.

W trosce o byt i przyszo naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku moliwo suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Nard Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarwno wierzcy w Boga bdcego rdem prawdy, sprawiedliwoci, dobra i pikna, jak i nie podzielajcy tej wiary, a te uniwersalne wartoci wywodzcy z innych rde, rwni w prawach i w powinnociach wobec dobra wsplnego - Polski, wdziczni naszym przodkom za ich prac, za walk o niepodlego okupion ogromnymi ofiarami, za kultur zakorzenion w chrzecijaskim dziedzictwie Narodu i oglnoludzkich wartociach, nawizujc do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, zobowizani, by przekaza przyszym pokoleniom wszystko, co cenne z ponadtysicletniego dorobku, zczeni wizami wsplnoty z naszymi rodakami rozsianymi po wiecie, wiadomi potrzeby wsppracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, pomni gorzkich dowiadcze z czasw, gdy podstawowe wolnoci i prawa czowieka byy w naszej Ojczynie amane, pragnc na zawsze zagwarantowa prawa obywatelskie, a dziaaniu instytucji publicznych zapewni rzetelno i sprawno, w poczuciu odpowiedzialnoci przed Bogiem lub przed wasnym sumieniem, ustanawiamy Konstytucj Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla pastwa oparte na poszanowaniu wolnoci i sprawiedliwoci, wspdziaaniu wadz, dialogu spoecznym oraz na zasadzie pomocniczoci umacniajcej uprawnienia obywateli i ich wsplnot.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 2/2

Wszystkich, ktrzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej t Konstytucj bd stosowali, wzywamy, aby czynili to, dbajc o zachowanie przyrodzonej godnoci czowieka, jego prawa do wolnoci i obowizku solidarnoci z innymi, a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon podstaw Rzeczypospolitej Polskiej. Rozdzia I RZECZPOSPOLITA Art. 1. Rzeczpospolita Polska jest dobrem wsplnym wszystkich obywateli. Art. 2. Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pastwem prawnym, urzeczywistniajcym zasady sprawiedliwoci spoecznej. Art. 3. Rzeczpospolita Polska jest pastwem jednolitym. Art. 4. 1. Wadza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej naley do Narodu. 2. Nard sprawuje wadz przez swoich przedstawicieli lub bezporednio. Art. 5. Rzeczpospolita Polska strzee niepodlegoci i nienaruszalnoci swojego terytorium, zapewnia wolnoci i prawa czowieka i obywatela oraz bezpieczestwo obywateli, strzee dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron rodowiska, kierujc si zasad zrwnowaonego rozwoju. Art. 6. 1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i rwnego dostpu do dbr kultury, bdcej rdem tosamoci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju. 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkaym za granic w zachowaniu ich zwizkw z narodowym dziedzictwem kulturalnym. Art. 7. Organy wadzy publicznej dziaaj na podstawie i w granicach prawa. Art. 8. 1. Konstytucja jest najwyszym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. 2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 3/3

2. Przepisy Konstytucji stosuje si bezporednio, chyba e Konstytucja stanowi inaczej. Art. 9. Rzeczpospolita Polska przestrzega wicego j prawa midzynarodowego. Art. 10. 1. Ustrj Rzeczypospolitej Polskiej opiera si na podziale i rwnowadze wa dzy ustawodawczej, wadzy wykonawczej i wadzy sdowniczej. 2. Wadz ustawodawcz sprawuj Sejm i Senat, wadz wykonawcz Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrw, a wadz sdownicz sdy i trybunay. Art. 11. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno tworzenia i dziaania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszaj na zasadach dobrowolnoci i rwnoci obywateli polskich w celu wpywania metodami demokratycznymi na ksztatowanie polityki pastwa. 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne. Art. 12. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno tworzenia i dziaania zwizkw zawodowych, organizacji spoeczno-zawodowych rolnikw, stowarzysze, ruchw obywatelskich, innych dobrowolnych zrzesze oraz fundacji. Art. 13. Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwoujcych si w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dziaania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a take tych, ktrych program lub dziaalno zakada lub dopuszcza nienawi rasow i narodowociow, stosowanie przemocy w celu zdobycia wadzy lub wpywu na polityk pastwa albo przewiduje utajnienie struktur lub czonkostwa. Art. 14. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno prasy i innych rodkw spoecznego przekazu. Art. 15. 1. Ustrj terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj wadzy publicznej. 2. Zasadniczy podzia terytorialny pastwa uwzgldniajcy wizi spoeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniajcy jednostkom terytorialnym zdolno wykonywania zada publicznych okrela ustawa.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 4/4

Art. 16. 1. Og mieszkacw jednostek zasadniczego podziau terytorialnego stanowi z mocy prawa wsplnot samorzdow. 2. Samorzd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu wadzy publicznej. Przysugujc mu w ramach ustaw istotn cz zada publicznych samorzd wykonuje w imieniu wasnym i na wasn odpowiedzialno. Art. 17. 1. W drodze ustawy mona tworzy samorzdy zawodowe, reprezentujce osoby wykonujce zawody zaufania publicznego i sprawujce piecz nad naleytym wykonywaniem tych zawodw w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. 2. W drodze ustawy mona tworzy rwnie inne rodzaje samorzdu. Samorzdy te nie mog narusza wolnoci wykonywania zawodu ani ogranicza wolnoci podejmowania dziaalnoci gospodarczej. Art. 18. Maestwo jako zwizek kobiety i mczyzny, rodzina, macierzystwo i rodzicielstwo znajduj si pod ochron i opiek Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 19. Rzeczpospolita Polska specjaln opiek otacza weteranw walk o niepodlego, zwaszcza inwalidw wojennych. Art. 20. Spoeczna gospodarka rynkowa oparta na wolnoci dziaalnoci gospodarczej, wasnoci prywatnej oraz solidarnoci, dialogu i wsppracy partnerw spoecznych stanowi podstaw ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 21. 1. Rzeczpospolita Polska chroni wasno i prawo dziedziczenia. 2. Wywaszczenie jest dopuszczalne jedynie wwczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za susznym odszkodowaniem. Art. 22. Ograniczenie wolnoci dziaalnoci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze wzgldu na wany interes publiczny. Art. 23. Podstaw ustroju rolnego pastwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie narusza postanowie art. 21 i art. 22.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 5/5

Art. 24. Praca znajduje si pod ochron Rzeczypospolitej Polskiej. Pastwo sprawuje nadzr nad warunkami wykonywania pracy. Art. 25. 1. Kocioy i inne zwizki wyznaniowe s rwnouprawnione. 2. Wadze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowuj bezstronno w sprawach przekona religijnych, wiatopogldowych i filozoficznych, zapewniajc swobod ich wyraania w yciu publicznym. 3. Stosunki midzy pastwem a kocioami i innymi zwizkami wyznaniowymi s ksztatowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezalenoci kadego w swoim zakresie, jak rwnie wspdziaania dla dobra czowieka i dobra wsplnego. 4. Stosunki midzy Rzeczpospolit Polsk a Kocioem Katolickim okrelaj umowa midzynarodowa zawarta ze Stolic Apostolsk i ustawy. 5. Stosunki midzy Rzeczpospolit Polsk a innymi kocioami oraz zwizkami wyznaniowymi okrelaj ustawy uchwalone na podstawie umw zawartych przez Rad Ministrw z ich waciwymi przedstawicielami. Art. 26. 1. Siy Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej su ochronie niepodlegoci pastwa i niepodzielnoci jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczestwa i nienaruszalnoci jego granic. 2. Siy Zbrojne zachowuj neutralno w sprawach politycznych oraz podlegaj cywilnej i demokratycznej kontroli. Art. 27. W Rzeczypospolitej Polskiej jzykiem urzdowym jest jzyk polski. Przepis ten nie narusza praw mniejszoci narodowych wynikajcych z ratyfikowanych umw midzynarodowych. Art. 28. 1. Godem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek ora biaego w koronie w czerwonym polu. 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s kolory biay i czerwony. 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dbrowskiego. 4. Godo, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj ochronie prawnej. 5. Szczegy dotyczce goda, barw i hymnu okrela ustawa. Art. 29. Stolic Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 6/6

Rozdzia II WOLNOCI, PRAWA I OBOWIZKI CZOWIEKA I OBYWATELA ZASADY OGLNE Art. 30. Przyrodzona i niezbywalna godno czowieka stanowi rdo wolnoci i praw czowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowizkiem wadz publicznych. Art. 31. 1. Wolno czowieka podlega ochronie prawnej. 2. Kady jest obowizany szanowa wolnoci i prawa innych. Nikogo nie wolno zmusza do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolnoci i praw mog by ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s konieczne w demokratycznym pastwie dla jego bezpieczestwa lub porzdku publicznego, bd dla ochrony rodowiska, zdrowia i moralnoci publicznej, albo wolnoci i praw innych osb. Ograniczenia te nie mog narusza istoty wolnoci i praw. Art. 32. 1. Wszyscy s wobec prawa rwni. Wszyscy maj prawo do rwnego traktowania przez wadze publiczne. 2. Nikt nie moe by dyskryminowany w yciu politycznym, spoecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Art. 33. 1. Kobieta i mczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej maj rwne prawa w yciu rodzinnym, politycznym, spoecznym i gospodarczym. 2. Kobieta i mczyzna maj w szczeglnoci rwne prawo do ksztacenia, zatrudnienia i awansw, do jednakowego wynagradzania za prac jednakowej wartoci, do zabezpieczenia spoecznego oraz do zajmowania stanowisk, penienia funkcji oraz uzyskiwania godnoci publicznych i odznacze. Art. 34. 1. Obywatelstwo polskie nabywa si przez urodzenie z rodzicw bdcych obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego okrela ustawa. 2. Obywatel polski nie moe utraci obywatelstwa polskiego, chyba e sam si go zrzeknie.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 7/7

Art. 35. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nalecym do mniejszoci narodowych i etnicznych wolno zachowania i rozwoju wasnego jzyka, zachowania obyczajw i tradycji oraz rozwoju wasnej kultury. 2. Mniejszoci narodowe i etniczne maj prawo do tworzenia wasnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji sucych ochronie tosamoci religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczcych ich tosamoci kulturowej. Art. 36. Podczas pobytu za granic obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 37. 1. Kto znajduje si pod wadz Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolnoci i praw zapewnionych w Konstytucji. 2. Wyjtki od tej zasady, odnoszce si do cudzoziemcw, okrela ustawa. WOLNOCI I PRAWA OSOBISTE Art. 38. Rzeczpospolita Polska zapewnia kademu czowiekowi prawn ochron ycia. Art. 39. Nikt nie moe by poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyraonej zgody. Art. 40. Nikt nie moe by poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniajcemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje si stosowania kar cielesnych. Art. 41. 1. Kademu zapewnia si nietykalno osobist i wolno osobist. Pozbawienie lub ograniczenie wolnoci moe nastpi tylko na zasadach i w trybie okrelonych w ustawie. 2. Kady pozbawiony wolnoci nie na podstawie wyroku sdowego ma prawo odwoania si do sdu w celu niezwocznego ustalenia legalnoci tego pozbawienia. O pozbawieniu wolnoci powiadamia si niezwocznie rodzin lub osob wskazan przez pozbawionego wolnoci. 3. Kady zatrzymany powinien by niezwocznie i w sposb zrozumiay dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on by w cigu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sdu. Zatrzymanego naley zwolni, jeeli w cigu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sdu nie zosta-

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 8/8

nie mu dorczone postanowienie sdu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami. 4. Kady pozbawiony wolnoci powinien by traktowany w sposb humanitarny. 5. Kady bezprawnie pozbawiony wolnoci ma prawo do odszkodowania. Art. 42. 1. Odpowiedzialnoci karnej podlega ten tylko, kto dopuci si czynu zabronionego pod grob kary przez ustaw obowizujc w czasie jego popenienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, ktry w czasie jego popenienia stanowi przestpstwo w myl prawa midzynarodowego. 2. Kady, przeciw komu prowadzone jest postpowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postpowania. Moe on w szczeglnoci wybra obroc lub na zasadach okrelonych w ustawie korzysta z obrocy z urzdu. 3. Kadego uwaa si za niewinnego, dopki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sdu. Art. 43. Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkoci nie podlegaj przedawnieniu. Art. 44. Bieg przedawnienia w stosunku do przestpstw, nie ciganych z przyczyn politycznych, popenionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich zlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn. Art. 45. 1. Kady ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwoki przez waciwy, niezaleny, bezstronny i niezawisy sd. 2. Wyczenie jawnoci rozprawy moe nastpi ze wzgldu na moralno, bezpieczestwo pastwa i porzdek publiczny oraz ze wzgldu na ochron ycia prywatnego stron lub inny wany interes prywatny. Wyrok ogaszany jest publicznie. Art. 46. Przepadek rzeczy moe nastpi tylko w przypadkach okrelonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sdu. Art. 47. Kady ma prawo do ochrony prawnej ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim yciu osobistym.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 9/9

Art. 48. 1. Rodzice maj prawo do wychowania dzieci zgodnie z wasnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgldnia stopie dojrzaoci dziecka, a take wolno jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania. 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich moe nastpi tylko w przypadkach okrelonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sdu. Art. 49. Zapewnia si wolno i ochron tajemnicy komunikowania si. Ich ograniczenie moe nastpi jedynie w przypadkach okrelonych w ustawie i w sposb w niej okrelony. Art. 50. Zapewnia si nienaruszalno mieszkania. Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu moe nastpi jedynie w przypadkach okrelonych w ustawie i w sposb w niej okrelony. Art. 51. 1. Nikt nie moe by obowizany inaczej ni na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczcych jego osoby. 2. Wadze publiczne nie mog pozyskiwa, gromadzi i udostpnia innych informacji o obywatelach ni niezbdne w demokratycznym pastwie prawnym. 3. Kady ma prawo dostpu do dotyczcych go urzdowych dokumentw i zbiorw danych. Ograniczenie tego prawa moe okreli ustawa. 4. Kady ma prawo do dania sprostowania oraz usunicia informacji nieprawdziwych, niepenych lub zebranych w sposb sprzeczny z ustaw. 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostpniania informacji okrela ustawa. Art. 52. 1. Kademu zapewnia si wolno poruszania si po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu. 2. Kady moe swobodnie opuci terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 3. Wolnoci, o ktrych mowa w ust. 1 i 2, mog podlega ograniczeniom okrelonym w ustawie. 4. Obywatela polskiego nie mona wydali z kraju ani zakaza mu powrotu do kraju. 5. Osoba, ktrej pochodzenie polskie zostao stwierdzone zgodnie z ustaw, moe osiedli si na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stae. Art. 53. 1. Kademu zapewnia si wolno sumienia i religii. 2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 10/10

2. Wolno religii obejmuje wolno wyznawania lub przyjmowania religii wedug wasnego wyboru oraz uzewntrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitw, uczestniczenie w obrzdach, praktykowanie i nauczanie. Wolno religii obejmuje take posiadanie wity i innych miejsc kultu w zalenoci od potrzeb ludzi wierzcych oraz prawo osb do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie si znajduj. 3. Rodzice maj prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje si odpowiednio. 4. Religia kocioa lub innego zwizku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej moe by przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie moe by naruszona wolno sumienia i religii innych osb. 5. Wolno uzewntrzniania religii moe by ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczestwa pastwa, porzdku publicznego, zdrowia, moralnoci lub wolnoci i praw innych osb. 6. Nikt nie moe by zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych. 7. Nikt nie moe by obowizany przez organy wadzy publicznej do ujawnienia swojego wiatopogldu, przekona religijnych lub wyznania. Art. 54. 1. Kademu zapewnia si wolno wyraania swoich pogldw oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. 2. Cenzura prewencyjna rodkw spoecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy s zakazane. Ustawa moe wprowadzi obowizek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej. Art. 55. 1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjtkiem przypadkw okrelonych w ust. 2 i 3. 2. Ekstradycja obywatela polskiego moe by dokonana na wniosek innego pastwa lub sdowego organu midzynarodowego, jeeli moliwo taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit Polsk umowy midzynarodowej lub ustawy wykonujcej akt prawa stanowionego przez organizacj midzynarodow, ktrej Rzeczpospolita Polska jest czonkiem, pod warunkiem e czyn objty wnioskiem o ekstradycj: 1) zosta popeniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz 2) stanowi przestpstwo wedug prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiby przestpstwo wedug prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popenienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarwno w czasie jego popenienia, jak i w chwili zoenia wniosku. 3. Nie wymaga spenienia warunkw okrelonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja majca nastpi na wniosek sdowego organu midzynarodowego powoanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolit Polsk umowy midzynarodowej, w zwizku z objt jurysdykcj tego organu zbrodni

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 11/11

ludobjstwa, zbrodni przeciwko ludzkoci, zbrodni wojenn lub zbrodni agresji. 4. Ekstradycja jest zakazana, jeeli dotyczy osoby podejrzanej o popenienie bez uycia przemocy przestpstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie bdzie narusza wolnoci i prawa czowieka i obywatela. 5. W sprawie dopuszczalnoci ekstradycji orzeka sd. Art. 56. 1. Cudzoziemcy mog korzysta z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okrelonych w ustawie. 2. Cudzoziemcowi, ktry w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed przeladowaniem, moe by przyznany status uchodcy zgodnie z wicymi Rzeczpospolit Polsk umowami midzynarodowymi. WOLNOCI I PRAWA POLITYCZNE Art. 57. Kademu zapewnia si wolno organizowania pokojowych zgromadze i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolnoci moe okrela ustawa. Art. 58. 1. Kademu zapewnia si wolno zrzeszania si. 2. Zakazane s zrzeszenia, ktrych cel lub dziaalno s sprzeczne z Konstytucj lub ustaw. O odmowie rejestracji lub zakazie dziaania takiego zrzeszenia orzeka sd. 3. Ustawa okrela rodzaje zrzesze podlegajcych sdowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami. Art. 59. Zapewnia si wolno zrzeszania si w zwizkach zawodowych, organizacjach spoeczno-zawodowych rolnikw oraz w organizacjach pracodawcw. Zwizki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj prawo do rokowa, w szczeglnoci w celu rozwizywania sporw zbiorowych, oraz do zawierania ukadw zbiorowych pracy i innych porozumie. Zwizkom zawodowym przysuguje prawo do organizowania strajkw pracowniczych i innych form protestu w granicach okrelonych w ustawie. Ze wzgldu na dobro publiczne ustawa moe ograniczy prowadzenie strajku lub zakaza go w odniesieniu do okrelonych kategorii pracownikw lub w okrelonych dziedzinach. Zakres wolnoci zrzeszania si w zwizkach zawodowych i organizacjach pracodawcw oraz innych wolnoci zwizkowych moe podlega tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie s dopuszczalne przez wice Rzeczpospolit Polsk umowy midzynarodowe.

1. 2.

3.

4.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 12/12

Art. 60. Obywatele polscy korzystajcy z peni praw publicznych maj prawo dostpu do suby publicznej na jednakowych zasadach. Art. 61. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o dziaalnoci organw wadzy publicznej oraz osb penicych funkcje publiczne. Prawo to obejmuje rwnie uzyskiwanie informacji o dziaalnoci organw samorzdu gospodarczego i zawodowego, a take innych osb oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonuj one zadania wadzy publicznej i gospodaruj mieniem komunalnym lub majtkiem Skarbu Pastwa. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostp do dokumentw oraz wstp na posiedzenia kolegialnych organw wadzy publicznej pochodzcych z powszechnych wyborw, z moliwoci rejestracji dwiku lub obrazu. Ograniczenie prawa, o ktrym mowa w ust. 1 i 2, moe nastpi wycznie ze wzgldu na okrelone w ustawach ochron wolnoci i praw innych osb i podmiotw gospodarczych oraz ochron porzdku publicznego, bezpieczestwa lub wanego interesu gospodarczego pastwa. Tryb udzielania informacji, o ktrych mowa w ust. 1 i 2, okrelaj ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.

1.

2.

3.

4.

Art. 62. 1. Obywatel polski ma prawo udziau w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posw, senatorw i przedstawicieli do organw samorzdu terytorialnego, jeeli najpniej w dniu gosowania koczy 18 lat. 2. Prawo udziau w referendum oraz prawo wybierania nie przysuguje osobom, ktre prawomocnym orzeczeniem sdowym s ubezwasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych. Art. 63. Kady ma prawo skada petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, wasnym lub innej osoby za jej zgod do organw wadzy publicznej oraz do organizacji i instytucji spoecznych w zwizku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wnioskw i skarg okrela ustawa. WOLNOCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE Art. 64. 1. Kady ma prawo do wasnoci, innych praw majtkowych oraz prawo dziedziczenia. 2. Wasno, inne prawa majtkowe oraz prawo dziedziczenia podlegaj rwnej dla wszystkich ochronie prawnej. 2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 13/13

3. Wasno moe by ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa wasnoci. Art. 65. 1. Kademu zapewnia si wolno wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjtki okrela ustawa. 2. Obowizek pracy moe by naoony tylko przez ustaw. 3. Stae zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania okrela ustawa. 4. Minimaln wysoko wynagrodzenia za prac lub sposb ustalania tej wysokoci okrela ustawa. 5. Wadze publiczne prowadz polityk zmierzajc do penego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programw zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robt publicznych i prac interwencyjnych. Art. 66. 1. Kady ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy. Sposb realizacji tego prawa oraz obowizki pracodawcy okrela ustawa. 2. Pracownik ma prawo do okrelonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych patnych urlopw; maksymalne normy czasu pracy okrela ustawa. Art. 67. 1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia spoecznego w razie niezdolnoci do pracy ze wzgldu na chorob lub inwalidztwo oraz po osigniciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia spoecznego okrela ustawa. 2. Obywatel pozostajcy bez pracy nie z wasnej woli i nie majcy innych rodkw utrzymania ma prawo do zabezpieczenia spoecznego, ktrego zakres i formy okrela ustawa. Art. 68. 1. Kady ma prawo do ochrony zdrowia. 2. Obywatelom, niezalenie od ich sytuacji materialnej, wadze publiczne zapewniaj rwny dostp do wiadcze opieki zdrowotnej finansowanej ze rodkw publicznych. Warunki i zakres udzielania wiadcze okrela ustawa. 3. Wadze publiczne s obowizane do zapewnienia szczeglnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciarnym, osobom niepenosprawnym i osobom w podeszym wieku. 4. Wadze publiczne s obowizane do zwalczania chorb epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji rodowiska. 5. Wadze publiczne popieraj rozwj kultury fizycznej, zwaszcza wrd dzieci i modziey.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 14/14

Art. 69. Osobom niepenosprawnym wadze publiczne udzielaj, zgodnie z ustaw, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji spoecznej. Art. 70. 1. Kady ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku ycia jest obowizkowa. Sposb wykonywania obowizku szkolnego okrela ustawa. 2. Nauka w szkoach publicznych jest bezpatna. Ustawa moe dopuci wiadczenie niektrych usug edukacyjnych przez publiczne szkoy wysze za odpatnoci. 3. Rodzice maj wolno wyboru dla swoich dzieci szk innych ni publiczne. Obywatele i instytucje maj prawo zakadania szk podstawowych, ponadpodstawowych i wyszych oraz zakadw wychowawczych. Warunki zakadania i dziaalnoci szk niepublicznych oraz udziau wadz publicznych w ich finansowaniu, a take zasady nadzoru pedagogicznego nad szkoami i zakadami wychowawczymi, okrela ustawa. 4. Wadze publiczne zapewniaj obywatelom powszechny i rwny dostp do wyksztacenia. W tym celu tworz i wspieraj systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniw i studentw. Warunki udzielania pomocy okrela ustawa. 5. Zapewnia si autonomi szk wyszych na zasadach okrelonych w ustawie. Art. 71. 1. Pastwo w swojej polityce spoecznej i gospodarczej uwzgldnia dobro rodziny. Rodziny znajdujce si w trudnej sytuacji materialnej i spoecznej, zwaszcza wielodzietne i niepene, maj prawo do szczeglnej pomocy ze strony wadz publicznych. 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczeglnej pomocy wadz publicznych, ktrej zakres okrela ustawa. Art. 72. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron praw dziecka. Kady ma prawo da od organw wadzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc, okruciestwem, wyzyskiem i demoralizacj. 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy wadz publicznych. 3. W toku ustalania praw dziecka organy wadzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko s obowizane do wysuchania i w miar moliwoci uwzgldnienia zdania dziecka. 4. Ustawa okrela kompetencje i sposb powoywania Rzecznika Praw Dziecka.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 15/15

Art. 73. Kademu zapewnia si wolno twrczoci artystycznej, bada naukowych oraz ogaszania ich wynikw, wolno nauczania, a take wolno korzystania z dbr kultury. Art. 74. 1. Wadze publiczne prowadz polityk zapewniajc bezpieczestwo ekologiczne wspczesnemu i przyszym pokoleniom. 2. Ochrona rodowiska jest obowizkiem wadz publicznych. 3. Kady ma prawo do informacji o stanie i ochronie rodowiska. 4. Wadze publiczne wspieraj dziaania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu rodowiska. Art. 75. 1. Wadze publiczne prowadz polityk sprzyjajc zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczeglnoci przeciwdziaaj bezdomnoci, wspieraj rozwj budownictwa socjalnego oraz popieraj dziaania obywateli zmierzajce do uzyskania wasnego mieszkania. 2. Ochron praw lokatorw okrela ustawa. Art. 76. Wadze publiczne chroni konsumentw, uytkownikw i najemcw przed dziaaniami zagraajcymi ich zdrowiu, prywatnoci i bezpieczestwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony okrela ustawa. RODKI OCHRONY WOLNOCI I PRAW Art. 77. 1. Kady ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zostaa mu wyrzdzona przez niezgodne z prawem dziaanie organu wadzy publicznej. 2. Ustawa nie moe nikomu zamyka drogi sdowej dochodzenia naruszonych wolnoci lub praw. Art. 78. Kada ze stron ma prawo do zaskarenia orzecze i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjtki od tej zasady oraz tryb zaskarania okrela ustawa. Art. 79. 1. Kady, czyje konstytucyjne wolnoci lub prawa zostay naruszone, ma prawo, na zasadach okrelonych w ustawie, wnie skarg do Trybunau Konstytucyjnego w sprawie zgodnoci z Konstytucj ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie ktrego sd lub organ administracji publicznej orzek ostatecznie o

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 16/16

jego wolnociach lub prawach albo o jego obowizkach okrelonych w Konstytucji. 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw okrelonych w art. 56. Art. 80. Kady ma prawo wystpienia, na zasadach okrelonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolnoci lub praw naruszonych przez organy wadzy publicznej. Art. 81. Praw okrelonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76 mona dochodzi w granicach okrelonych w ustawie. OBOWIZKI Art. 82. Obowizkiem obywatela polskiego jest wierno Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wsplne. Art. 83. Kady ma obowizek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 84. Kady jest obowizany do ponoszenia ciarw i wiadcze publicznych, w tym podatkw, okrelonych w ustawie. Art. 85. 1. Obowizkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny. 2. Zakres obowizku suby wojskowej okrela ustawa. 3. Obywatel, ktremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalaj na odbywanie suby wojskowej, moe by obowizany do suby zastpczej na zasadach okrelonych w ustawie. Art. 86. Kady jest obowizany do dbaoci o stan rodowiska i ponosi odpowiedzialno za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialnoci okrela ustawa.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 17/17

Rozdzia III RDA PRAWA Art. 87. 1. rdami powszechnie obowizujcego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy midzynarodowe oraz rozporzdzenia. 2. rdami powszechnie obowizujcego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s na obszarze dziaania organw, ktre je ustanowiy, akty prawa miejscowego. Art. 88. 1. Warunkiem wejcia w ycie ustaw, rozporzdze oraz aktw prawa miejscowego jest ich ogoszenie. 2. Zasady i tryb ogaszania aktw normatywnych okrela ustawa. 3. Umowy midzynarodowe ratyfikowane za uprzedni zgod wyraon w ustawie s ogaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogaszania innych umw midzynarodowych okrela ustawa. Art. 89. 1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolit Polsk umowy midzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyraonej w ustawie, jeeli umowa dotyczy: 1) pokoju, sojuszy, ukadw politycznych lub ukadw wojskowych, 2) wolnoci, praw lub obowizkw obywatelskich okrelonych w Konstytucji, 3) czonkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji midzynarodowej, 4) znacznego obcienia pastwa pod wzgldem finansowym, 5) spraw uregulowanych w ustawie lub w ktrych Konstytucja wymaga ustawy. 2. O zamiarze przedoenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umw midzynarodowych, ktrych ratyfikacja nie wymaga zgody wyraonej w ustawie, Prezes Rady Ministrw zawiadamia Sejm. 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umw midzynarodowych okrela ustawa. Art. 90 1. Rzeczpospolita Polska moe na podstawie umowy midzynarodowej przekaza organizacji midzynarodowej lub organowi midzynarodowemu kompetencje organw wadzy pastwowej w niektrych sprawach. 2. Ustawa wyraajca zgod na ratyfikacj umowy midzynarodowej, o ktrej mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm wikszoci 2/3 gosw w obecnoci co

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 18/18

najmniej poowy ustawowej liczby posw oraz przez Senat wikszoci 2/3 gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby senatorw. 3. Wyraenie zgody na ratyfikacj takiej umowy moe by uchwalone w referendum oglnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125. 4. Uchwa w sprawie wyboru trybu wyraenia zgody na ratyfikacj podejmuje Sejm bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw. Art. 91. 1. Ratyfikowana umowa midzynarodowa, po jej ogoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz krajowego porzdku prawnego i jest bezporednio stosowana, chyba e jej stosowanie jest uzalenione od wydania ustawy. 2. Umowa midzynarodowa ratyfikowana za uprzedni zgod wyraon w ustawie ma pierwszestwo przed ustaw, jeeli ustawy tej nie da si pogodzi z umow. 3. Jeeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit Polsk umowy konstytuujcej organizacj midzynarodow, prawo przez ni stanowione jest stosowane bezporednio, majc pierwszestwo w przypadku kolizji z ustawami. Art. 92. 1. Rozporzdzenia s wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegowego upowanienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowanienie powinno okrela organ waciwy do wydania rozporzdzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczce treci aktu. 2. Organ upowaniony do wydania rozporzdzenia nie moe przekaza swoich kompetencji, o ktrych mowa w ust. 1, innemu organowi. Art. 93. 1. Uchway Rady Ministrw oraz zarzdzenia Prezesa Rady Ministrw i ministrw maj charakter wewntrzny i obowizuj tylko jednostki organizacyjnie podlege organowi wydajcemu te akty. 2. Zarzdzenia s wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mog one stanowi podstawy decyzji wobec obywateli, osb prawnych oraz innych podmiotw. 3. Uchway i zarzdzenia podlegaj kontroli co do ich zgodnoci z powszechnie obowizujcym prawem. Art. 94. Organy samorzdu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rzdowej, na podstawie i w granicach upowanie zawartych w ustawie, ustanawiaj akty prawa miejscowego obowizujce na obszarze dziaania tych organw. Zasady i tryb wydawania aktw prawa miejscowego okrela ustawa.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 19/19

Rozdzia IV SEJM I SENAT Art. 95. 1. Wadz ustawodawcz w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj Sejm i Senat. 2. Sejm sprawuje kontrol nad dziaalnoci Rady Ministrw w zakresie okrelonym przepisami Konstytucji i ustaw. WYBORY I KADENCJA Art. 96. 1. Sejm skada si z 460 posw. 2. Wybory do Sejmu s powszechne, rwne, bezporednie i proporcjonalne oraz odbywaj si w gosowaniu tajnym. Art. 97. 1. Senat skada si ze 100 senatorw. 2. Wybory do Senatu s powszechne, bezporednie i odbywaj si w gosowaniu tajnym. Art. 98. 1. Sejm i Senat s wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj si z dniem zebrania si Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwaj do dnia poprzedzajcego dzie zebrania si Sejmu nastpnej kadencji. 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarzdza Prezydent Rzeczypospolitej nie pniej ni na 90 dni przed upywem 4 lat od rozpoczcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczajc wybory na dzie wolny od pracy, przypadajcy w cigu 30 dni przed upywem 4 lat od rozpoczcia kadencji Sejmu i Senatu. 3. Sejm moe skrci swoj kadencj uchwa podjt wikszoci co najmniej 2/3 gosw ustawowej liczby posw. Skrcenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrcenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje si odpowiednio. 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasigniciu opinii Marszaka Sejmu i Marszaka Senatu, moe w przypadkach okrelonych w Konstytucji zarzdzi skrcenie kadencji Sejmu. Wraz ze skrceniem kadencji Sejmu skrcona zostaje rwnie kadencja Senatu. 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarzdzajc skrcenie kadencji Sejmu, zarzdza jednoczenie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat na dzie przypadajcy nie pniej ni w cigu 45 dni od dnia zarzdzenia skrcenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwouje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie pniej ni na 15 dzie po dniu przeprowadzenia wyborw. 6. W razie skrcenia kadencji Sejmu stosuje si odpowiednio przepis ust. 1. 2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 20/20

Art. 99. 1. Wybrany do Sejmu moe by obywatel polski majcy prawo wybierania, ktry najpniej w dniu wyborw koczy 21 lat. 2. Wybrany do Senatu moe by obywatel polski majcy prawo wybierania, ktry najpniej w dniu wyborw koczy 30 lat. Art. 100. 1. Kandydatw na posw i senatorw mog zgasza partie polityczne oraz wyborcy. 2. Nie mona kandydowa rwnoczenie do Sejmu i Senatu. 3. Zasady i tryb zgaszania kandydatw i przeprowadzania wyborw oraz warunki wanoci wyborw okrela ustawa. Art. 101. 1. Wano wyborw do Sejmu i Senatu stwierdza Sd Najwyszy. 2. Wyborcy przysuguje prawo zgoszenia do Sdu Najwyszego protestu przeciwko wanoci wyborw na zasadach okrelonych w ustawie. POSOWIE I SENATOROWIE Art. 102. Nie mona by rwnoczenie posem i senatorem. Art. 103. 1. Mandatu posa nie mona czy z funkcj Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyszej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastpcw, czonka Rady Polityki Pieninej, czonka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rzdowej. Zakaz ten nie dotyczy czonkw Rady Ministrw i sekretarzy stanu w administracji rzdowej. 2. Sdzia, prokurator, urzdnik suby cywilnej, onierz pozostajcy w czynnej subie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz sub ochrony pastwa nie mog sprawowa mandatu poselskiego. 3. Inne przypadki zakazu czenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania moe okreli ustawa. Art. 104. 1. Posowie s przedstawicielami Narodu. Nie wi ich instrukcje wyborcw. 2. Przed rozpoczciem sprawowania mandatu posowie skadaj przed Sejmem nastpujce lubowanie:

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 21/21

"Uroczycie lubuj rzetelnie i sumiennie wykonywa obowizki wobec Narodu, strzec suwerennoci i interesw Pastwa, czyni wszystko dla pomylnoci Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzega Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej." lubowanie moe by zoone z dodaniem zdania "Tak mi dopom Bg". 3. Odmowa zoenia lubowania oznacza zrzeczenie si mandatu. Art. 105. 1. Pose nie moe by pocignity do odpowiedzialnoci za swoj dziaalno wchodzc w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyganiciu. Za tak dziaalno pose odpowiada wycznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osb trzecich moe by pocignity do odpowiedzialnoci sdowej tylko za zgod Sejmu. 2. Od dnia ogoszenia wynikw wyborw do dnia wyganicia mandatu pose nie moe by pocignity bez zgody Sejmu do odpowiedzialnoci karnej. 3. Postpowanie karne wszczte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posa ulega na danie Sejmu zawieszeniu do czasu wyganicia mandatu. W takim przypadku ulega rwnie zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postpowaniu karnym. 4. Pose moe wyrazi zgod na pocignicie go do odpowiedzialnoci karnej. W takim przypadku nie stosuje si przepisw ust. 2 i 3. 5. Pose nie moe by zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku przestpstwa i jeeli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidowego toku postpowania. O zatrzymaniu niezwocznie powiadamia si Marszaka Sejmu, ktry moe nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. 6. Szczegowe zasady pocigania posw do odpowiedzialnoci karnej oraz tryb postpowania okrela ustawa. Art. 106. Warunki niezbdne do skutecznego wypeniania obowizkw poselskich oraz ochron praw wynikajcych ze sprawowania mandatu okrela ustawa. Art. 107. 1. W zakresie okrelonym ustaw pose nie moe prowadzi dziaalnoci gospodarczej z osiganiem korzyci z majtku Skarbu Pastwa lub samorzdu terytorialnego ani nabywa tego majtku. 2. Za naruszenie zakazw, o ktrych mowa w ust. 1, pose, uchwa Sejmu podjt na wniosek Marszaka Sejmu, moe by pocignity do odpowiedzialnoci przed Trybunaem Stanu, ktry orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu. Art. 108. Do senatorw stosuje si odpowiednio przepisy art. 103-107.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 22/22

ORGANIZACJA I DZIAANIE Art. 109. 1. Sejm i Senat obraduj na posiedzeniach. 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwouje na dzie przypadajcy w cigu 30 dni od dnia wyborw, z wyjtkiem przypadkw okrelonych w art. 98 ust. 3 i 5. Art. 110. 1. Sejm wybiera ze swojego grona Marszaka Sejmu i wicemarszakw. 2. Marszaek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzee praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewntrz. 3. Sejm powouje komisje stae oraz moe powoywa komisje nadzwyczajne.

Art. 111. 1. Sejm moe powoa komisj ledcz do zbadania okrelonej sprawy. 2. Tryb dziaania komisji ledczej okrela ustawa. Art. 112. Organizacj wewntrzn i porzdek prac Sejmu oraz tryb powoywania i dziaalnoci jego organw, jak te sposb wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowizkw organw pastwowych wobec Sejmu okrela regulamin Sejmu uchwalony przez Sejm. Art. 113. Posiedzenia Sejmu s jawne. Jeeli wymaga tego dobro pastwa, Sejm moe bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw uchwali tajno obrad. Art. 114. 1. W przypadkach okrelonych w Konstytucji Sejm i Senat, obradujc wsplnie pod przewodnictwem Marszaka Sejmu lub w jego zastpstwie Marszaka Senatu, dziaaj jako Zgromadzenie Narodowe. 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala swj regulamin. Art. 115. 1. Prezes Rady Ministrw i pozostali czonkowie Rady Ministrw maj obowizek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w cigu 21 dni. 2. Prezes Rady Ministrw i pozostali czonkowie Rady Ministrw maj obowizek udzielenia odpowiedzi w sprawach biecych na kadym posiedzeniu Sejmu. 2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 23/23

Art. 116. 1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju. 2. Sejm moe podj uchwa o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umw midzynarodowych wynika zobowizanie do wsplnej obrony przeciwko agresji. Jeeli Sejm nie moe si zebra na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej. Art. 117. Zasady uycia Si Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej okrela ratyfikowana umowa midzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania si ich przez to terytorium okrelaj ratyfikowane umowy midzynarodowe lub ustawy. Art. 118. 1. Inicjatywa ustawodawcza przysuguje posom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrw. 2. Inicjatywa ustawodawcza przysuguje rwnie grupie co najmniej 100 000 obywateli majcych prawo wybierania do Sejmu. Tryb postpowania w tej sprawie okrela ustawa. 3. Wnioskodawcy, przedkadajc Sejmowi projekt ustawy, przedstawiaj skutki finansowe jej wykonania. Art. 119. 1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach. 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysuguje wnioskodawcy projektu, posom i Radzie Ministrw. 3. Marszaek Sejmu moe odmwi poddania pod gosowanie poprawki, ktra uprzednio nie bya przedoona komisji. 4. Wnioskodawca moe wycofa projekt ustawy w toku postpowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakoczenia drugiego czytania projektu. Art. 120. Sejm uchwala ustawy zwyk wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw, chyba e Konstytucja przewiduje inn wikszo. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchway, jeeli ustawa lub uchwaa Sejmu nie stanowi inaczej. Art. 121. 1. Ustaw uchwalon przez Sejm Marszaek Sejmu przekazuje Senatowi. 2. Senat w cigu 30 dni od dnia przekazania ustawy moe j przyj bez zmian, uchwali poprawki albo uchwali odrzucenie jej w caoci. Jeeli Senat w cigu 2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 24/24

30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchway, ustaw uznaje si za uchwalon w brzmieniu przyjtym przez Sejm. 3. Uchwa Senatu odrzucajc ustaw albo poprawk zaproponowan w uchwale Senatu uwaa si za przyjt, jeeli Sejm nie odrzuci jej bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw. Art. 122. Po zakoczeniu postpowania okrelonego w art. 121 Marszaek Sejmu przedstawia uchwalon ustaw do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw w cigu 21 dni od dnia przedstawienia i zarzdza jej ogoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej moe wystpi do Trybunau Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodnoci ustawy z Konstytucj. Prezydent Rzeczypospolitej nie moe odmwi podpisania ustawy, ktr Trybuna Konstytucyjny uzna za zgodn z Konstytucj. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, ktr Trybuna Konstytucyjny uzna za niezgodn z Konstytucj. Jeeli jednak niezgodno z Konstytucj dotyczy poszczeglnych przepisw ustawy, a Trybuna Konstytucyjny nie orzeknie, e s one nierozerwalnie zwizane z ca ustaw, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasigniciu opinii Marszaka Sejmu, podpisuje ustaw z pominiciem przepisw uznanych za niezgodne z Konstytucj albo zwraca ustaw Sejmowi w celu usunicia niezgodnoci. Jeeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystpi z wnioskiem do Trybunau Konstytucyjnego w trybie ust. 3, moe z umotywowanym wnioskiem przekaza ustaw Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wikszoci 3/5 gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw Prezydent Rzeczypospolitej w cigu 7 dni podpisuje ustaw i zarzdza jej ogoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysuguje prawo wystpienia do Trybunau Konstytucyjnego w trybie ust. 3. Wystpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunau Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodnoci ustawy z Konstytucj lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, okrelonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.

1. 2. 3.

4.

5.

6.

Art. 123. 1. Rada Ministrw moe uzna uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjtkiem projektw ustaw podatkowych, ustaw dotyczcych wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organw samorzdu terytorialnego, ustaw regulujcych ustrj i waciwo wadz publicznych, a take kodeksw. 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu okrelaj odrbnoci w postpowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego. 3. W postpowaniu w sprawie ustawy, ktrej projekt zosta uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 25/25

Art. 124. Do Senatu stosuje si odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art. 120. REFERENDUM Art. 125. 1. W sprawach o szczeglnym znaczeniu dla pastwa moe by przeprowadzone referendum oglnokrajowe. 2. Referendum oglnokrajowe ma prawo zarzdzi Sejm bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod Senatu wyraon bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby senatorw. 3. Jeeli w referendum oglnokrajowym wzio udzia wicej ni poowa uprawnionych do gosowania, wynik referendum jest wicy. 4. Wano referendum oglnokrajowego oraz referendum, o ktrym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza Sd Najwyszy. 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum okrela ustawa.

Rozdzia V PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Art. 126. 1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyszym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem cigoci wadzy pastwowej. 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stray suwerennoci i bezpieczestwa pastwa oraz nienaruszalnoci i niepodzielnoci jego terytorium. 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okrelonych w Konstytucji i ustawach. Art. 127. 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nard w wyborach powszechnych, rwnych, bezporednich i w gosowaniu tajnym. 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na picioletni kadencj i moe by ponownie wybrany tylko raz. 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej moe by wybrany obywatel polski, ktry najpniej w dniu wyborw koczy 35 lat i korzysta z peni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgasza co najmniej 100 000 obywateli majcych prawo wybierania do Sejmu. 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, ktry otrzyma wicej ni poow wanie oddanych gosw. Jeeli aden z kandydatw nie uzyska 2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 26/26

wymaganej wikszoci, czternastego dnia po pierwszym gosowaniu przeprowadza si ponowne gosowanie. 5. W ponownym gosowaniu wyboru dokonuje si spord dwch kandydatw, ktrzy w pierwszym gosowaniu otrzymali kolejno najwiksz liczb gosw. Jeeli ktrykolwiek z tych dwch kandydatw wycofa zgod na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborw w ponownym gosowaniu dopuszcza si kandydata, ktry otrzyma kolejno najwiksz liczb gosw w pierwszym gosowaniu. W takim przypadku dat ponownego gosowania odracza si o dalszych 14 dni. 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, ktry w ponownym gosowaniu otrzyma wicej gosw. 7. Zasady i tryb zgaszania kandydatw i przeprowadzania wyborw oraz warunki wanoci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej okrela ustawa. Art. 128. 1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna si w dniu objcia przez niego urzdu. 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarzdza Marszaek Sejmu na dzie przypadajcy nie wczeniej ni na 100 dni i nie pniej ni na 75 dni przed upywem kadencji urzdujcego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie oprnienia urzdu Prezydenta Rzeczypospolitej - nie pniej ni w czternastym dniu po oprnieniu urzdu, wyznaczajc dat wyborw na dzie wolny od pracy przypadajcy w cigu 60 dni od dnia zarzdzenia wyborw. Art. 129. 1. Wano wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza Sd Najwyszy. 2. Wyborcy przysuguje prawo zgoszenia do Sdu Najwyszego protestu przeciwko wanoci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach okrelonych w ustawie. 3. W razie stwierdzenia niewanoci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza si nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku oprnienia urzdu Prezydenta Rzeczypospolitej. Art. 130. Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urzd po zoeniu wobec Zgromadzenia Narodowego nastpujcej przysigi: "Obejmujc z woli Narodu urzd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczycie przysigam, e dochowam wiernoci postanowieniom Konstytucji, bd strzeg niezomnie godnoci Narodu, niepodlegoci i bezpieczestwa Pastwa, a dobro Ojczyzny oraz pomylno obywateli bd dla mnie zawsze najwyszym nakazem". Przysiga moe by zoona z dodaniem zdania "Tak mi dopom Bg".

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 27/27

Art. 131. 1. Jeeli Prezydent Rzeczypospolitej nie moe przejciowo sprawowa urzdu, zawiadamia o tym Marszaka Sejmu, ktry tymczasowo przejmuje obowizki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi Marszaka Sejmu o niemonoci sprawowania urzdu, wwczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybuna Konstytucyjny na wniosek Marszaka Sejmu. W razie uznania przejciowej niemonoci sprawowania urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna Konstytucyjny powierza Marszakowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowizkw Prezydenta Rzeczypospolitej. 2. Marszaek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowizki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: 1) mierci Prezydenta Rzeczypospolitej, 2) zrzeczenia si urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, 3) stwierdzenia niewanoci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn nieobjcia urzdu po wyborze, 4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwaej niezdolnoci Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urzdu ze wzgldu na stan zdrowia, uchwa podjt wikszoci co najmniej 2/3 gosw ustawowej liczby czonkw Zgromadzenia Narodowego, 5) zoenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzdu orzeczeniem Trybunau Stanu. 3. Jeeli Marszaek Sejmu nie moe wykonywa obowizkw Prezydenta Rzeczypospolitej, obowizki te przejmuje Marszaek Senatu. 4. Osoba wykonujca obowizki Prezydenta Rzeczypospolitej nie moe postanowi o skrceniu kadencji Sejmu. Art. 132. Prezydent Rzeczypospolitej nie moe piastowa adnego innego urzdu ani peni adnej funkcji publicznej, z wyjtkiem tych, ktre s zwizane ze sprawowanym urzdem. Art. 133. 1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant pastwa w stosunkach zewntrznych: 1) ratyfikuje i wypowiada umowy midzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat, 2) mianuje i odwouje penomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych pastwach i przy organizacjach midzynarodowych, 3) przyjmuje listy uwierzytelniajce i odwoujce akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych pastw i organizacji midzynarodowych.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 28/28

2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy midzynarodowej moe zwrci si do Trybunau Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodnoci z Konstytucj. 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej wspdziaa z Prezesem Rady Ministrw i waciwym ministrem. Art. 134. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyszym zwierzchnikiem Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siami Zbrojnymi za porednictwem Ministra Obrony Narodowej. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowdcw rodzajw Si Zbrojnych na czas okrelony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwoania przed jej upywem okrela ustawa. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrw, mianuje Naczelnego Dowdc Si Zbrojnych. W tym samym trybie moe on Naczelnego Dowdc Si Zbrojnych odwoa. Kompetencje Naczelnego Dowdcy Si Zbrojnych i zasady jego podlegoci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej okrela ustawa. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje okrelone w ustawach stopnie wojskowe. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, zwizane ze zwierzchnictwem nad Siami Zbrojnymi, szczegowo okrela ustawa.

1. 2. 3.

4.

5. 6.

Art. 135. Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewntrznego i zewntrznego bezpieczestwa pastwa jest Rada Bezpieczestwa Narodowego. Art. 136. W razie bezporedniego, zewntrznego zagroenia pastwa Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrw, zarzdza powszechn lub czciow mobilizacj i uycie Si Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 137. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyraa zgod na zrzeczenie si obywatelstwa polskiego. Art. 138. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia. Art. 139. Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo aski. Prawa aski nie stosuje si do osb skazanych przez Trybuna Stanu.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 29/29

Art. 140. Prezydent Rzeczypospolitej moe zwraca si z ordziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego. Ordzia nie czyni si przedmiotem debaty. Art. 141. 1. W sprawach szczeglnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej moe zwoa Rad Gabinetow. Rad Gabinetow tworzy Rada Ministrw obradujca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej. 2. Radzie Gabinetowej nie przysuguj kompetencje Rady Ministrw. Art. 142. 1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporzdzenia i zarzdzenia na zasadach okrelonych w art. 92 i art. 93. 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostaych swoich kompetencji. Art. 143. Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz powouje i odwouje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej. Art. 144. 1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystajc ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzdowe. 2. Akty urzdowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj dla swojej wanoci podpisu Prezesa Rady Ministrw, ktry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno przed Sejmem. 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy: 1) zarzdzania wyborw do Sejmu i Senatu, 2) zwoywania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu, 3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach okrelonych w Konstytucji, 4) inicjatywy ustawodawczej, 5) zarzdzania referendum oglnokrajowego, 6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy, 7) zarzdzania ogoszenia ustawy oraz umowy midzynarodowej w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, 8) zwracania si z ordziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego, 9) wniosku do Trybunau Konstytucyjnego, 10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwysz Izb Kontroli, 11) desygnowania i powoywania Prezesa Rady Ministrw, 12) przyjmowania dymisji Rady Ministrw i powierzania jej tymczasowego penienia obowizkw, 2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 30/30

13) wniosku do Sejmu o pocignicie do odpowiedzialnoci przed Trybunaem Stanu czonka Rady Ministrw, 14) odwoywania ministra, ktremu Sejm wyrazi wotum nieufnoci, 15) zwoywania Rady Gabinetowej, 16) nadawania orderw i odznacze, 17) powoywania sdziw, 18) stosowania prawa aski, 19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyraania zgody na zrzeczenie si obywatelstwa polskiego, 20) powoywania Pierwszego Prezesa Sdu Najwyszego, 21) powoywania Prezesa i Wiceprezesa Trybunau Konstytucyjnego, 22) powoywania Prezesa Naczelnego Sdu Administracyjnego, 23) powoywania prezesw Sdu Najwyszego oraz wiceprezesw Naczelnego Sdu Administracyjnego, 24) wniosku do Sejmu o powoanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego, 25) powoywania czonkw Rady Polityki Pieninej, 26) powoywania i odwoywania czonkw Rady Bezpieczestwa Narodowego, 27) powoywania czonkw Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, 28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoywania i odwoywania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej, 29) wydawania zarzdze na zasadach okrelonych w art. 93, 30) zrzeczenia si urzdu Prezydenta Rzeczypospolitej. Art. 145. 1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popenienie przestpstwa moe by pocignity do odpowiedzialnoci przed Trybunaem Stanu. 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarenia moe nastpi uchwa Zgromadzenia Narodowego, podjt wikszoci co najmniej 2/3 gosw ustawowej liczby czonkw Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 czonkw Zgromadzenia Narodowego. 3. Z dniem podjcia uchway o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarenia przed Trybunaem Stanu sprawowanie urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje si odpowiednio. Rozdzia VI RADA MINISTRW I ADMINISTRACJA RZDOWA Art. 146. 1. Rada Ministrw prowadzi polityk wewntrzn i zagraniczn Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Do Rady Ministrw nale sprawy polityki pastwa nie zastrzeone dla innych organw pastwowych i samorzdu terytorialnego. 3. Rada Ministrw kieruje administracj rzdow. 4. W zakresie i na zasadach okrelonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrw w szczeglnoci: 2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 31/31

1) zapewnia wykonanie ustaw, 2) wydaje rozporzdzenia, 3) koordynuje i kontroluje prace organw administracji rzdowej, 4) chroni interesy Skarbu Pastwa, 5) uchwala projekt budetu pastwa, 6) kieruje wykonaniem budetu pastwa oraz uchwala zamknicie rachunkw pastwowych i sprawozdanie z wykonania budetu, 7) zapewnia bezpieczestwo wewntrzne pastwa oraz porzdek publiczny, 8) zapewnia bezpieczestwo zewntrzne pastwa, 9) sprawuje oglne kierownictwo w dziedzinie stosunkw z innymi pastwami i organizacjami midzynarodowymi, 10) zawiera umowy midzynarodowe wymagajce ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy midzynarodowe, 11) sprawuje oglne kierownictwo w dziedzinie obronnoci kraju oraz okrela corocznie liczb obywateli powoywanych do czynnej suby wojskowej, 12) okrela organizacj i tryb swojej pracy. Art. 147. 1. Rada Ministrw skada si z Prezesa Rady Ministrw i ministrw. 2. W skad Rady Ministrw mog by powoywani wiceprezesi Rady Ministrw. 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministrw mog peni take funkcj ministra. 4. W skad Rady Ministrw mog by ponadto powoywani przewodniczcy okrelonych w ustawach komitetw. Art. 148. Prezes Rady Ministrw: 1) reprezentuje Rad Ministrw, 2) kieruje pracami Rady Ministrw, 3) wydaje rozporzdzenia, 4) zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrw i okrela sposoby jej wykonywania, 5) koordynuje i kontroluje prac czonkw Rady Ministrw, 6) sprawuje nadzr nad samorzdem terytorialnym w granicach i formach okrelonych w Konstytucji i ustawach, 7) jest zwierzchnikiem subowym pracownikw administracji rzdowej. Art. 149. 1. Ministrowie kieruj okrelonymi dziaami administracji rzdowej lub wypeniaj zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrw. Zakres dziaania ministra kierujcego dziaem administracji rzdowej okrelaj ustawy.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 32/32

2. Minister kierujcy dziaem administracji rzdowej wydaje rozporzdzenia. Rada Ministrw, na wniosek Prezesa Rady Ministrw, moe uchyli rozporzdzenie lub zarzdzenie ministra. 3. Do przewodniczcego komitetu, o ktrym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje si odpowiednio przepisy odnoszce si do ministra kierujcego dziaem administracji rzdowej. Art. 150. Czonek Rady Ministrw nie moe prowadzi dziaalnoci sprzecznej z jego obowizkami publicznymi. Art. 151. Prezes Rady Ministrw, wiceprezesi Rady Ministrw i ministrowie skadaj wobec Prezydenta Rzeczypospolitej nastpujc przysig: "Obejmujc urzd Prezesa Rady Ministrw (wiceprezesa Rady Ministrw, ministra), uroczycie przysigam, e dochowam wiernoci postanowieniom Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz pomylno obywateli bd dla mnie zawsze najwyszym nakazem". Przysiga moe by zoona z dodaniem zdania "Tak mi dopom Bg". Art. 152. 1. Przedstawicielem Rady Ministrw w wojewdztwie jest wojewoda. 2. Tryb powoywania i odwoywania oraz zakres dziaania wojewodw okrela ustawa. Art. 153. 1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zada pastwa, w urzdach administracji rzdowej dziaa korpus suby cywilnej. 2. Prezes Rady Ministrw jest zwierzchnikiem korpusu suby cywilnej. Art. 154. 1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrw, ktry proponuje skad Rady Ministrw. Prezydent Rzeczypospolitej powouje Prezesa Rady Ministrw wraz z pozostaymi czonkami Rady Ministrw w cigu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjcia dymisji poprzedniej Rady Ministrw i odbiera przysig od czonkw nowo powoanej Rady Ministrw. 2. Prezes Rady Ministrw, w cigu 14 dni od dnia powoania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program dziaania Rady Ministrw z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw. 3. W razie niepowoania Rady Ministrw w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w cigu 14 dni od upywu terminw okrelonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrw oraz proponowanych 2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 33/33

przez niego czonkw Rady Ministrw bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw. Prezydent Rzeczypospolitej powouje tak wybran Rad Ministrw i odbiera przysig od jej czonkw. Art. 155. 1. W razie niepowoania Rady Ministrw w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w cigu 14 dni powouje Prezesa Rady Ministrw i na jego wniosek pozostaych czonkw Rady Ministrw oraz odbiera od nich przysig. Sejm w cigu 14 dni od dnia powoania Rady Ministrw przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw. 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrw wotum zaufania w trybie okrelonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencj Sejmu i zarzdza wybory. Art. 156. 1. Czonkowie Rady Ministrw ponosz odpowiedzialno przed Trybunaem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a take za przestpstwa popenione w zwizku z zajmowanym stanowiskiem. 2. Uchwa o pocigniciu czonka Rady Ministrw do odpowiedzialnoci przed Trybunaem Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 posw wikszoci 3/5 ustawowej liczby posw. Art. 157. 1. Czonkowie Rady Ministrw ponosz przed Sejmem solidarn odpowiedzialno za dziaalno Rady Ministrw. 2. Czonkowie Rady Ministrw ponosz przed Sejmem rwnie odpowiedzialno indywidualn za sprawy nalece do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministrw. Art. 158. 1. Sejm wyraa Radzie Ministrw wotum nieufnoci wikszoci ustawowej liczby posw na wniosek zgoszony przez co najmniej 46 posw i wskazujcy imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrw. Jeeli uchwaa zostaa przyjta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisj Rady Ministrw i powouje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrw, a na jego wniosek pozostaych czonkw Rady Ministrw oraz odbiera od nich przysig. 2. Wniosek o podjcie uchway, o ktrej mowa w ust. 1, moe by poddany pod gosowanie nie wczeniej ni po upywie 7 dni od dnia jego zgoszenia. Powtrny wniosek moe by zgoszony nie wczeniej ni po upywie 3 miesicy od dnia zgoszenia poprzedniego wniosku. Powtrny wniosek moe by zgoszony przed upywem 3 miesicy, jeeli wystpi z nim co najmniej 115 posw.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 34/34

Art. 159. 1. Sejm moe wyrazi ministrowi wotum nieufnoci. Wniosek o wyraenie wotum nieufnoci moe by zgoszony przez co najmniej 69 posw. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje si odpowiednio. 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwouje ministra, ktremu Sejm wyrazi wotum nieufnoci wikszoci gosw ustawowej liczby posw. Art. 160. Prezes Rady Ministrw moe zwrci si do Sejmu o wyraenie Radzie Ministrw wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrw nastpuje wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw. Art. 161. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrw, dokonuje zmian w skadzie Rady Ministrw. Art. 162. 1. Prezes Rady Ministrw skada dymisj Rady Ministrw na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu. 2. Prezes Rady Ministrw skada dymisj Rady Ministrw rwnie w razie: 1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrw, 2) wyraenia Radzie Ministrw wotum nieufnoci, 3) rezygnacji Prezesa Rady Ministrw. 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmujc dymisj Rady Ministrw, powierza jej dalsze sprawowanie obowizkw do czasu powoania nowej Rady Ministrw. 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku okrelonym w ust. 2 pkt 3, moe odmwi przyjcia dymisji Rady Ministrw. Rozdzia VII SAMORZD TERYTORIALNY Art. 163. Samorzd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeone przez Konstytucj lub ustawy dla organw innych wadz publicznych. Art. 164. 1. Podstawow jednostk samorzdu terytorialnego jest gmina. 2. Inne jednostki samorzdu regionalnego albo lokalnego i regionalnego okrela ustawa. 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorzdu terytorialnego nie zastrzeone dla innych jednostek samorzdu terytorialnego.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 35/35

Art. 165. 1. Jednostki samorzdu terytorialnego maj osobowo prawn. Przysuguj im prawo wasnoci i inne prawa majtkowe. 2. Samodzielno jednostek samorzdu terytorialnego podlega ochronie sdowej. Art. 166. 1. Zadania publiczne suce zaspokajaniu potrzeb wsplnoty samorzdowej s wykonywane przez jednostk samorzdu terytorialnego jako zadania wasne. 2. Jeeli wynika to z uzasadnionych potrzeb pastwa, ustawa moe zleci jednostkom samorzdu terytorialnego wykonywanie innych zada publicznych. Ustawa okrela tryb przekazywania i sposb wykonywania zada zleconych. 3. Spory kompetencyjne midzy organami samorzdu terytorialnego i administracji rzdowej rozstrzygaj sdy administracyjne. Art. 167. 1. Jednostkom samorzdu terytorialnego zapewnia si udzia w dochodach publicznych odpowiednio do przypadajcych im zada. 2. Dochodami jednostek samorzdu terytorialnego s ich dochody wasne oraz subwencje oglne i dotacje celowe z budetu pastwa. 3. rda dochodw jednostek samorzdu terytorialnego s okrelone w ustawie. 4. Zmiany w zakresie zada i kompetencji jednostek samorzdu terytorialnego nastpuj wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodw publicznych. Art. 168. Jednostki samorzdu terytorialnego maj prawo ustalania wysokoci podatkw i opat lokalnych w zakresie okrelonym w ustawie. Art. 169. Jednostki samorzdu terytorialnego wykonuj swoje zadania za porednictwem organw stanowicych i wykonawczych. Wybory do organw stanowicych s powszechne, rwne, bezporednie i odbywaj si w gosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgaszania kandydatw i przeprowadzania wyborw oraz warunki wanoci wyborw okrela ustawa. Zasady i tryb wyborw oraz odwoywania organw wykonawczych jednostek samorzdu terytorialnego okrela ustawa. Ustrj wewntrzny jednostek samorzdu terytorialnego okrelaj, w granicach ustaw, ich organy stanowice.

1. 2.

3. 4.

Art. 170. Czonkowie wsplnoty samorzdowej mog decydowa, w drodze referendum, o sprawach dotyczcych tej wsplnoty, w tym o odwoaniu pochodzcego z wyborw

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 36/36

bezporednich organu samorzdu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego okrela ustawa. Art. 171. 1. Dziaalno samorzdu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalnoci. 2. Organami nadzoru nad dziaalnoci jednostek samorzdu terytorialnego s Prezes Rady Ministrw i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrw, moe rozwiza organ stanowicy samorzdu terytorialnego, jeeli organ ten raco narusza Konstytucj lub ustawy. Art. 172. 1. Jednostki samorzdu terytorialnego maj prawo zrzeszania si. 2. Jednostka samorzdu terytorialnego ma prawo przystpowania do midzynarodowych zrzesze spoecznoci lokalnych i regionalnych oraz wsppracy ze spoecznociami lokalnymi i regionalnymi innych pastw. 3. Zasady, na jakich jednostki samorzdu terytorialnego mog korzysta z praw, o ktrych mowa w ust. 1 i 2, okrela ustawa.

Rozdzia VIII SDY I TRYBUNAY Art. 173. Sdy i Trybunay s wadz odrbn i niezalen od innych wadz. Art. 174. Sdy i Trybunay wydaj wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. SDY Art. 175. 1. Wymiar sprawiedliwoci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj Sd Najwyszy, sdy powszechne, sdy administracyjne oraz sdy wojskowe. 2. Sd wyjtkowy lub tryb dorany moe by ustanowiony tylko na czas wojny. Art. 176. 1. Postpowanie sdowe jest co najmniej dwuinstancyjne. 2. Ustrj i waciwo sdw oraz postpowanie przed sdami okrelaj ustawy. 2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 37/37

Art. 177. Sdy powszechne sprawuj wymiar sprawiedliwoci we wszystkich sprawach, z wyjtkiem spraw ustawowo zastrzeonych dla waciwoci innych sdw. Art. 178. 1. Sdziowie w sprawowaniu swojego urzdu s niezawili i podlegaj tylko Konstytucji oraz ustawom. 2. Sdziom zapewnia si warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadajce godnoci urzdu oraz zakresowi ich obowizkw. 3. Sdzia nie moe nalee do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaalnoci publicznej nie dajcej si pogodzi z zasadami niezalenoci sdw i niezawisoci sdziw. Art. 179. Sdziowie s powoywani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady Sdownictwa, na czas nieoznaczony. Art. 180. 1. Sdziowie s nieusuwalni. 2. Zoenie sdziego z urzdu, zawieszenie w urzdowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli moe nastpi jedynie na mocy orzeczenia sdu i tylko w przypadkach okrelonych w ustawie. 3. Sdzia moe by przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemoliwiajcych mu sprawowanie jego urzdu choroby lub utraty si. Tryb postpowania oraz sposb odwoania si do sdu okrela ustawa. 4. Ustawa okrela granic wieku, po osigniciu ktrej sdziowie przechodz w stan spoczynku. 5. W razie zmiany ustroju sdw lub zmiany granic okrgw sdowych wolno sdziego przenosi do innego sdu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu penego uposaenia. Art. 181. Sdzia nie moe by, bez uprzedniej zgody sdu okrelonego w ustawie, pocignity do odpowiedzialnoci karnej ani pozbawiony wolnoci. Sdzia nie moe by zatrzymany lub aresztowany, z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku przestpstwa, jeeli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidowego toku postpowania. O zatrzymaniu niezwocznie powiadamia si prezesa waciwego miejscowo sdu, ktry moe nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Art. 182. Udzia obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwoci okrela ustawa.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 38/38

Art. 183. 1. Sd Najwyszy sprawuje nadzr nad dziaalnoci sdw powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. 2. Sd Najwyszy wykonuje take inne czynnoci okrelone w Konstytucji i ustawach. 3. Pierwszego Prezesa Sdu Najwyszego powouje Prezydent Rzeczypospolitej na szecioletni kadencj spord kandydatw przedstawionych przez Zgromadzenie Oglne Sdziw Sdu Najwyszego. Art. 184. Naczelny Sd Administracyjny oraz inne sdy administracyjne sprawuj, w zakresie okrelonym w ustawie, kontrol dziaalnoci administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje rwnie orzekanie o zgodnoci z ustawami uchwa organw samorzdu terytorialnego i aktw normatywnych terenowych organw administracji rzdowej. Art. 185. Prezesa Naczelnego Sdu Administracyjnego powouje Prezydent Rzeczypospolitej na szecioletni kadencj spord kandydatw przedstawionych przez Zgromadzenie Oglne Sdziw Naczelnego Sdu Administracyjnego. Art. 186. 1. Krajowa Rada Sdownictwa stoi na stray niezalenoci sdw i niezawisoci sdziw. 2. Krajowa Rada Sdownictwa moe wystpi do Trybunau Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodnoci z Konstytucj aktw normatywnych w zakresie, w jakim dotycz one niezalenoci sdw i niezawisoci sdziw. Art. 187. 1. Krajowa Rada Sdownictwa skada si z: 1) Pierwszego Prezesa Sdu Najwyszego, Ministra Sprawiedliwoci, Prezesa Naczelnego Sdu Administracyjnego i osoby powoanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej, 2) pitnastu czonkw wybranych spord sdziw Sdu Najwyszego, sdw powszechnych, sdw administracyjnych i sdw wojskowych, 3) czterech czonkw wybranych przez Sejm spord posw oraz dwch czonkw wybranych przez Senat spord senatorw. 2. Krajowa Rada Sdownictwa wybiera spord swoich czonkw przewodniczcego i dwch wiceprzewodniczcych. 3. Kadencja wybranych czonkw Krajowej Rady Sdownictwa trwa cztery lata. 4. Ustrj, zakres dziaania i tryb pracy Krajowej Rady Sdownictwa oraz sposb wyboru jej czonkw okrela ustawa.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 39/39

TRYBUNA KONSTYTUCYJNY Art. 188. Trybuna Konstytucyjny orzeka w sprawach: 1) zgodnoci ustaw i umw midzynarodowych z Konstytucj, 2) zgodnoci ustaw z ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi, ktrych ratyfikacja wymagaa uprzedniej zgody wyraonej w ustawie, 3) zgodnoci przepisw prawa, wydawanych przez centralne organy pastwowe, z Konstytucj, ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi i ustawami, 4) zgodnoci z Konstytucj celw lub dziaalnoci partii politycznych, 5) skargi konstytucyjnej, o ktrej mowa w art. 79 ust. 1. Art. 189. Trybuna Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomidzy centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa. Art. 190. 1. Orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego maj moc powszechnie obowizujc i s ostateczne. 2. Orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegaj niezwocznemu ogoszeniu w organie urzdowym, w ktrym akt normatywny by ogoszony. Jeeli akt nie by ogoszony, orzeczenie ogasza si w Dzienniku Urzdowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". 3. Orzeczenie Trybunau Konstytucyjnego wchodzi w ycie z dniem ogoszenia, jednak Trybuna Konstytucyjny moe okreli inny termin utraty mocy obowizujcej aktu normatywnego. Termin ten nie moe przekroczy osiemnastu miesicy, gdy chodzi o ustaw, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwunastu miesicy. W przypadku orzecze, ktre wi si z nakadami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budetowej, Trybuna Konstytucyjny okrela termin utraty mocy obowizujcej aktu normatywnego po zapoznaniu si z opini Rady Ministrw. 4. Orzeczenie Trybunau Konstytucyjnego o niezgodnoci z Konstytucj, umow midzynarodow lub z ustaw aktu normatywnego, na podstawie ktrego zostao wydane prawomocne orzeczenie sdowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnicie w innych sprawach, stanowi podstaw do wznowienia postpowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnicia na zasadach i w trybie okrelonych w przepisach waciwych dla danego postpowania. 5. Orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego zapadaj wikszoci gosw. Art. 191. 1. Z wnioskiem w sprawach, o ktrych mowa w art. 188, do Trybunau Konstytucyjnego wystpi mog:

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 40/40

1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszaek Sejmu, Marszaek Senatu, Prezes Rady Ministrw, 50 posw, 30 senatorw, Pierwszy Prezes Sdu Najwyszego, Prezes Naczelnego Sdu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyszej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich, 2) Krajowa Rada Sdownictwa w zakresie, o ktrym mowa w art. 186 ust. 2, 3) organy stanowice jednostek samorzdu terytorialnego, 4) oglnokrajowe organy zwizkw zawodowych oraz oglnokrajowe wadze organizacji pracodawcw i organizacji zawodowych, 5) kocioy i inne zwizki wyznaniowe, 6) podmioty okrelone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym. 2. Podmioty, o ktrych mowa w w ust. 1 pkt 3-5, mog wystpi z takim wnioskiem, jeeli akt normatywny dotyczy spraw objtych ich zakresem dziaania. Art. 192. Z wnioskiem w sprawach, o ktrych mowa w art. 189, do Trybunau Konstytucyjnego wystpi mog: Prezydent Rzeczypospolitej, Marszaek Sejmu, Marszaek Senatu, Prezes Rady Ministrw, Pierwszy Prezes Sdu Najwyszego, Prezes Naczelnego Sdu Administracyjnego i Prezes Najwyszej Izby Kontroli. Art. 193. Kady sd moe przedstawi Trybunaowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodnoci aktu normatywnego z Konstytucj, ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi lub ustaw, jeeli od odpowiedzi na pytanie prawne zaley rozstrzygnicie sprawy toczcej si przed sdem. Art. 194. 1. Trybuna Konstytucyjny skada si z 15 sdziw, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spord osb wyrniajcych si wiedz prawnicz. Ponowny wybr do skadu Trybunau jest niedopuszczalny. 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybunau Konstytucyjnego powouje Prezydent Rzeczypospolitej spord kandydatw przedstawionych przez Zgromadzenie Oglne Sdziw Trybunau Konstytucyjnego. Art. 195. 1. Sdziowie Trybunau Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzdu s niezawili i podlegaj tylko Konstytucji. 2. Sdziom Trybunau Konstytucyjnego zapewnia si warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadajce godnoci urzdu oraz zakresowi ich obowizkw. 3. Sdziowie Trybunau Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mog nalee do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaalnoci publicznej nie dajcej si pogodzi z zasadami niezalenoci sdw i niezawisoci sdziw.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 41/41

Art. 196. Sdzia Trybunau Konstytucyjnego nie moe by, bez uprzedniej zgody Trybunau Konstytucyjnego, pocignity do odpowiedzialnoci karnej ani pozbawiony wolnoci. Sdzia nie moe by zatrzymany lub aresztowany, z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku przestpstwa, jeeli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidowego toku postpowania. O zatrzymaniu niezwocznie powiadamia si Prezesa Trybunau Konstytucyjnego, ktry moe nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Art. 197. Organizacj Trybunau Konstytucyjnego oraz tryb postpowania przed Trybunaem okrela ustawa. TRYBUNA STANU Art. 198. 1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwizku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzdowania, odpowiedzialno konstytucyjn przed Trybunaem Stanu ponosz: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrw oraz czonkowie Rady Ministrw, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyszej Izby Kontroli, czonkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, ktrym Prezes Rady Ministrw powierzy kierowanie ministerstwem, oraz Naczelny Dowdca Si Zbrojnych. 2. Odpowiedzialno konstytucyjn przed Trybunaem Stanu ponosz rwnie posowie i senatorowie w zakresie okrelonym w art. 107. 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybuna Stanu okrela ustawa. Art. 199. 1. Trybuna Stanu skada si z przewodniczcego, 2 zastpcw przewodniczcego i 16 czonkw wybieranych przez Sejm spoza grona posw i senatorw na czas kadencji Sejmu. Zastpcy przewodniczcego Trybunau oraz co najmniej poowa czonkw Trybunau Stanu powinni mie kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sdziego. 2. Przewodniczcym Trybunau Stanu jest Pierwszy Prezes Sdu Najwyszego. 3. Czonkowie Trybunau Stanu w sprawowaniu funkcji sdziego Trybunau Stanu s niezawili i podlegaj tylko Konstytucji oraz ustawom. Art. 200. Czonek Trybunau Stanu nie moe by bez uprzedniej zgody Trybunau Stanu pocignity do odpowiedzialnoci karnej ani pozbawiony wolnoci. Czonek Trybunau Stanu nie moe by zatrzymany lub aresztowany, z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku przestpstwa, jeeli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidowego toku postpowania. O zatrzymaniu niezwocznie powiadamia si przewod2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 42/42

niczcego Trybunau Stanu, ktry moe nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Art. 201. Organizacj Trybunau Stanu oraz tryb postpowania przed Trybunaem okrela ustawa.

Rozdzia IX ORGANY KONTROLI PASTWOWEJ I OCHRONY PRAWA NAJWYSZA IZBA KONTROLI Art. 202. 1. Najwysza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli pastwowej. 2. Najwysza Izba Kontroli podlega Sejmowi. 3. Najwysza Izba Kontroli dziaa na zasadach kolegialnoci. Art. 203. 1. Najwysza Izba Kontroli kontroluje dziaalno organw administracji rzdowej, Narodowego Banku Polskiego, pastwowych osb prawnych i innych pastwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalnoci, gospodarnoci, celowoci i rzetelnoci. 2. Najwysza Izba Kontroli moe kontrolowa dziaalno organw samorzdu terytorialnego, komunalnych osb prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalnoci, gospodarnoci i rzetelnoci. 3. Najwysza Izba Kontroli moe rwnie kontrolowa z punktu widzenia legalnoci i gospodarnoci dziaalno innych jednostek organizacyjnych i podmiotw gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj one majtek lub rodki pastwowe lub komunalne oraz wywizuj si z zobowiza finansowych na rzecz pastwa. Art. 204. 1. Najwysza Izba Kontroli przedkada Sejmowi: 1) analiz wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej, 2) opini w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw, 3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystpienia, okrelone w ustawie. 2. Najwysza Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej dziaalnoci.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 43/43

Art. 205. 1. Prezes Najwyszej Izby Kontroli jest powoywany przez Sejm za zgod Senatu na 6 lat i moe by ponownie powoany tylko raz. 2. Prezes Najwyszej Izby Kontroli nie moe zajmowa innego stanowiska, z wyjtkiem stanowiska profesora szkoy wyszej, ani wykonywa innych zaj zawodowych. 3. Prezes Najwyszej Izby Kontroli nie moe nalee do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaalnoci publicznej nie dajcej si pogodzi z godnoci jego urzdu. Art. 206. Prezes Najwyszej Izby Kontroli nie moe by bez uprzedniej zgody Sejmu pocignity do odpowiedzialnoci karnej ani pozbawiony wolnoci. Prezes Najwyszej Izby Kontroli nie moe by zatrzymany lub aresztowany, z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku przestpstwa i jeeli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidowego toku postpowania. O zatrzymaniu niezwocznie powiadamia si Marszaka Sejmu, ktry moe nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Art. 207. Organizacj oraz tryb dziaania Najwyszej Izby Kontroli okrela ustawa. RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH Art. 208. 1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stray wolnoci i praw czowieka i obywatela okrelonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych. 2. Zakres i sposb dziaania Rzecznika Praw Obywatelskich okrela ustawa. Art. 209. 1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoywany przez Sejm za zgod Senatu na 5 lat. 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie moe zajmowa innego stanowiska, z wyjtkiem stanowiska profesora szkoy wyszej, ani wykonywa innych zaj zawodowych. 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie moe nalee do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaalnoci publicznej nie dajcej si pogodzi z godnoci jego urzdu. Art. 210. Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej dziaalnoci niezawisy, niezaleny od innych organw pastwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach okrelonych w ustawie.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 44/44

Art. 211. Rzecznik Praw Obywatelskich nie moe by bez uprzedniej zgody Sejmu pocignity do odpowiedzialnoci karnej ani pozbawiony wolnoci. Rzecznik Praw Obywatelskich nie moe by zatrzymany lub aresztowany, z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku przestpstwa i jeeli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidowego toku postpowania. O zatrzymaniu niezwocznie powiadamia si Marszaka Sejmu, ktry moe nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Art. 212. Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej dziaalnoci oraz o stanie przestrzegania wolnoci i praw czowieka i obywatela. KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI Art. 213. 1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na stray wolnoci sowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporzdzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchway. Art. 214. 1. Czonkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji s powoywani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej. 2. Czonek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie moe nalee do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaalnoci publicznej nie dajcej si pogodzi z godnoci penionej funkcji. Art. 215. Zasady i tryb dziaania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizacj oraz szczegowe zasady powoywania jej czonkw okrela ustawa. Rozdzia X FINANSE PUBLICZNE Art. 216. 1. rodki finansowe na cele publiczne s gromadzone i wydatkowane w sposb okrelony w ustawie. 2. Nabywanie, zbywanie i obcianie nieruchomoci, udziaw lub akcji oraz emisja papierw wartociowych przez Skarb Pastwa, Narodowy Bank Polski lub inne pastwowe osoby prawne nastpuje na zasadach i w trybie okrelonych w ustawie. 3. Ustanowienie monopolu nastpuje w drodze ustawy. 2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 45/45

4. Zaciganie poyczek oraz udzielanie gwarancji i porcze finansowych przez pastwo nastpuje na zasadach i w trybie okrelonych w ustawie. 5. Nie wolno zaciga poyczek lub udziela gwarancji i porcze finansowych, w nastpstwie ktrych pastwowy dug publiczny przekroczy 3/5 wartoci rocznego produktu krajowego brutto. Sposb obliczania wartoci rocznego produktu krajowego brutto oraz pastwowego dugu publicznego okrela ustawa. Art. 217. Nakadanie podatkw, innych danin publicznych, okrelanie podmiotw, przedmiotw opodatkowania i stawek podatkowych, a take zasad przyznawania ulg i umorze oraz kategorii podmiotw zwolnionych od podatkw nastpuje w drodze ustawy. Art. 218. Organizacj Skarbu Pastwa oraz sposb zarzdzania majtkiem Skarbu Pastwa okrela ustawa. Art. 219. 1. Sejm uchwala budet pastwa na rok budetowy w formie ustawy budetowej. 2. Zasady i tryb opracowania projektu budetu pastwa, stopie jego szczegowoci oraz wymagania, ktrym powinien odpowiada projekt ustawy budetowej, a take zasady i tryb wykonywania ustawy budetowej okrela ustawa. 3. W wyjtkowych przypadkach dochody i wydatki pastwa w okresie krtszym ni rok moe okrela ustawa o prowizorium budetowym. Przepisy dotyczce projektu ustawy budetowej stosuje si odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budetowym. 4. Jeeli ustawa budetowa albo ustawa o prowizorium budetowym nie weszy w ycie w dniu rozpoczcia roku budetowego, Rada Ministrw prowadzi gospodark finansow na podstawie przedoonego projektu ustawy. Art. 220. 1. Zwikszenie wydatkw lub ograniczenie dochodw planowanych przez Rad Ministrw nie moe powodowa ustalenia przez Sejm wikszego deficytu budetowego ni przewidziany w projekcie ustawy budetowej. 2. Ustawa budetowa nie moe przewidywa pokrywania deficytu budetowego przez zaciganie zobowizania w centralnym banku pastwa. Art. 221. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budetowej, ustawy o prowizorium budetowym, zmiany ustawy budetowej, ustawy o zaciganiu dugu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pastwo przysuguje wycznie Radzie Ministrw.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 46/46

Art. 222. Rada Ministrw przedkada Sejmowi najpniej na 3 miesice przed rozpoczciem roku budetowego projekt ustawy budetowej na rok nastpny. W wyjtkowych przypadkach moliwe jest pniejsze przedoenie projektu. Art. 223. Senat moe uchwali poprawki do ustawy budetowej w cigu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi. Art. 224. 1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w cigu 7 dni ustaw budetow albo ustaw o prowizorium budetowym przedstawion przez Marszaka Sejmu. Do ustawy budetowej i ustawy o prowizorium budetowym nie stosuje si przepisu art. 122 ust. 5. 2. W przypadku zwrcenia si Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunau Konstytucyjnego w sprawie zgodnoci z Konstytucj ustawy budetowej albo ustawy o prowizorium budetowym przed jej podpisaniem, Trybuna orzeka w tej sprawie nie pniej ni w cigu 2 miesicy od dnia zoenia wniosku w Trybunale. Art. 225. Jeeli w cigu 4 miesicy od dnia przedoenia Sejmowi projektu ustawy budetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej moe w cigu 14 dni zarzdzi skrcenie kadencji Sejmu. Art. 226. 1. Rada Ministrw w cigu 5 miesicy od zakoczenia roku budetowego przedkada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budetowej wraz z informacj o stanie zaduenia pastwa. 2. Sejm rozpatruje przedoone sprawozdanie i po zapoznaniu si z opini Najwyszej Izby Kontroli podejmuje, w cigu 90 dni od dnia przedoenia Sejmowi sprawozdania, uchwa o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrw absolutorium. Art. 227. Centralnym bankiem pastwa jest Narodowy Bank Polski. Przysuguje mu wyczne prawo emisji pienidza oraz ustalania i realizowania polityki pieninej. Narodowy Bank Polski odpowiada za warto polskiego pienidza. Organami Narodowego Banku Polskiego s: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieninej oraz Zarzd Narodowego Banku Polskiego. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoywany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej na 6 lat. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie moe nalee do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaalnoci publicznej nie dajcej si pogodzi z godnoci jego urzdu. 2006-12-05

1.

2. 3. 4.

Kancelaria Sejmu

s. 47/47

5. W skad Rady Polityki Pieninej wchodz Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczcy oraz osoby wyrniajce si wiedz z zakresu finansw, powoywane na 6 lat, w rwnej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat. 6. Rada Polityki Pieninej ustala corocznie zaoenia polityki pieninej i przedkada je do wiadomoci Sejmowi rwnoczenie z przedoeniem przez Rad Ministrw projektu ustawy budetowej. Rada Polityki Pieninej, w cigu 5 miesicy od zakoczenia roku budetowego, skada Sejmowi sprawozdanie z wykonania zaoe polityki pieninej. 7. Organizacj i zasady dziaania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegowe zasady powoywania i odwoywania jego organw okrela ustawa.

Rozdzia XI STANY NADZWYCZAJNE Art. 228. 1. W sytuacjach szczeglnych zagroe, jeeli zwyke rodki konstytucyjne s niewystarczajce, moe zosta wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjtkowy lub stan klski ywioowej. 2. Stan nadzwyczajny moe by wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporzdzenia, ktre podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomoci. 3. Zasady dziaania organw wadzy publicznej oraz zakres, w jakim mog zosta ograniczone wolnoci i prawa czowieka i obywatela w czasie poszczeglnych stanw nadzwyczajnych, okrela ustawa. 4. Ustawa moe okreli podstawy, zakres i tryb wyrwnywania strat majtkowych wynikajcych z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolnoci i praw czowieka i obywatela. 5. Dziaania podjte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musz odpowiada stopniowi zagroenia i powinny zmierza do jak najszybszego przywrcenia normalnego funkcjonowania pastwa. 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mog by zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organw samorzdu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych. 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w cigu 90 dni po jego zakoczeniu nie moe by skrcona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum oglnokrajowe, nie mog by przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organw samorzdu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organw ulegaj odpowiedniemu przedueniu. Wybory do organw samorzdu terytorialnego s moliwe tylko tam, gdzie nie zosta wprowadzony stan nadzwyczajny. Art. 229. 2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 48/48

W razie zewntrznego zagroenia pastwa, zbrojnej napaci na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy midzynarodowej wynika zobowizanie do wsplnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrw moe wprowadzi stan wojenny na czci albo na caym terytorium pastwa. Art. 230. 1. W razie zagroenia konstytucyjnego ustroju pastwa, bezpieczestwa obywateli lub porzdku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrw moe wprowadzi, na czas oznaczony, nie duszy ni 90 dni, stan wyjtkowy na czci albo na caym terytorium pastwa. 2. Przeduenie stanu wyjtkowego moe nastpi tylko raz, za zgod Sejmu i na czas nie duszy ni 60 dni. Art. 231. Rozporzdzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjtkowego Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w cigu 48 godzin od podpisania rozporzdzenia. Sejm niezwocznie rozpatruje rozporzdzenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm moe je uchyli bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw. Art. 232. W celu zapobieenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszcych znamiona klski ywioowej oraz w celu ich usunicia Rada Ministrw moe wprowadzi na czas oznaczony, nie duszy ni 30 dni, stan klski ywioowej na czci albo na caym terytorium pastwa. Przeduenie tego stanu moe nastpi za zgod Sejmu. Art. 233. 1. Ustawa okrelajca zakres ogranicze wolnoci i praw czowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjtkowego nie moe ogranicza wolnoci i praw okrelonych w art. 30 (godno czowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona ycia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialnoci karnej), art. 45 (dostp do sdu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko). 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolnoci i praw czowieka i obywatela wycznie z powodu rasy, pci, jzyka, wyznania lub jego braku, pochodzenia spoecznego, urodzenia oraz majtku. 3. Ustawa okrelajca zakres ogranicze wolnoci i praw czowieka i obywatela w stanie klski ywioowej moe ogranicza wolnoci i prawa okrelone w art. 22 (wolno dziaalnoci gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolno osobista), art. 50 (nienaruszalno mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolno poruszania si i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo wasnoci), art. 65 ust. 1 (wolno pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 49/49

bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku). Art. 234. 1. Jeeli w czasie stanu wojennego Sejm nie moe zebra si na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrw wydaje rozporzdzenia z moc ustawy w zakresie i w granicach okrelonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporzdzenia te podlegaj zatwierdzeniu przez Sejm na najbliszym posiedzeniu. 2. Rozporzdzenia, o ktrych mowa w ust. 1, maj charakter rde powszechnie obowizujcego prawa. Rozdzia XII ZMIANA KONSTYTUCJI Art. 235. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji moe przedoy co najmniej 1/5 ustawowej liczby posw, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej. Zmiana Konstytucji nastpuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i nastpnie w terminie nie duszym ni 60 dni przez Senat. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji moe odby si nie wczeniej ni trzydziestego dnia od dnia przedoenia Sejmowi projektu ustawy. Ustaw o zmianie Konstytucji uchwala Sejm wikszoci co najmniej 2/3 gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw oraz Senat bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby senatorw. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniajcej przepisy rozdziaw I, II lub XII Konstytucji moe odby si nie wczeniej ni szedziesitego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy. Jeeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisw rozdziau I, II lub XII, podmioty okrelone w ust. 1 mog zada, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzajcego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracaj si do Marszaka Sejmu, ktry zarzdza niezwocznie przeprowadzenie referendum w cigu 60 dni od dnia zoenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjta, jeeli za t zmian opowiedziaa si wikszo gosujcych. Po zakoczeniu postpowania okrelonego w ust. 4 i 6 Marszaek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalon ustaw do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw w cigu 21 dni od dnia przedstawienia i zarzdza jej ogoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

1. 2.

3. 4.

5.

6.

7.

2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 50/50

Rozdzia XIII PRZEPISY PRZEJCIOWE I KOCOWE Art. 236. 1. W okresie 2 lat od dnia wejcia w ycie Konstytucji Rada Ministrw przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezbdnych do stosowania Konstytucji. 2. Ustawy wprowadzajce w ycie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczcym postpowania przed sdami administracyjnymi zostan uchwalone przed upywem 5 lat od dnia wejcia w ycie Konstytucji. Do czasu wejcia w ycie tych ustaw obowizuj przepisy dotyczce rewizji nadzwyczajnej od orzecze Naczelnego Sdu Administracyjnego. Art. 237. 1. W okresie 4 lat od dnia wejcia w ycie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekaj kolegia do spraw wykrocze przy sdach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka sd. 2. Odwoanie od orzeczenia kolegium rozpoznaje sd. Art. 238. 1. Kadencja konstytucyjnych organw wadzy publicznej i osb wchodzcych w ich skad wybranych lub powoanych przed wejciem w ycie Konstytucji koczy si z upywem okresu ustalonego w przepisach obowizujcych przed dniem wejcia w ycie Konstytucji. 2. W przypadku gdy przepisy obowizujce przed dniem wejcia w ycie Konstytucji nie ustalay tej kadencji, a od dnia wyboru lub powoania upyn okres duszy ni ustalony przez Konstytucj, kadencja konstytucyjna organw wadzy publicznej lub osb wchodzcych w ich skad upywa po roku od dnia wejcia w ycie Konstytucji. 3. W przypadku gdy przepisy obowizujce przed dniem wejcia w ycie Konstytucji nie ustalay tej kadencji, a od dnia wyboru lub powoania upyn okres krtszy ni ustalony przez Konstytucj dla konstytucyjnych organw wadzy publicznej lub osb wchodzcych w ich skad, czas, w ktrym organy te lub osoby peniy funkcje wedug przepisw dotychczasowych, wlicza si do kadencji ustalonej w Konstytucji. Art. 239. 1. W okresie 2 lat od dnia wejcia w ycie Konstytucji orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego o niezgodnoci z Konstytucj ustaw uchwalonych przed dniem jej wejcia w ycie nie s ostateczne i podlegaj rozpatrzeniu przez Sejm, ktry moe odrzuci orzeczenie Trybunau Konstytucyjnego wikszoci 2/3 gosw, w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw. Nie dotyczy to orzecze wydanych w nastpstwie pyta prawnych do Trybunau Konstytucyjnego. 2. Postpowanie w sprawach o ustalenie przez Trybuna Konstytucyjny powszechnie obowizujcej wykadni ustaw, wszczte przed wejciem w ycie Konstytucji, podlega umorzeniu. 2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 51/51

3. Z dniem wejcia w ycie Konstytucji uchway Trybunau Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wykadni ustaw trac moc powszechnie obowizujc. W mocy pozostaj prawomocne wyroki sdu oraz inne prawomocne decyzje organw wadzy publicznej, podjte z uwzgldnieniem znaczenia przepisw ustalonego przez Trybuna Konstytucyjny w drodze powszechnie obowizujcej wykadni ustaw. Art. 240. W okresie roku od dnia wejcia w ycie Konstytucji ustawa budetowa moe przewidywa pokrywanie deficytu budetowego przez zaciganie zobowiza w centralnym banku pastwa. Art. 241. 1. Umowy midzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolit Polsk na podstawie obowizujcych w czasie ich ratyfikacji przepisw konstytucyjnych i ogoszone w Dzienniku Ustaw uznaje si za umowy ratyfikowane za uprzedni zgod wyraon w ustawie i stosuje si do nich przepisy art. 91 Konstytucji, jeeli z treci umowy midzynarodowej wynika, e dotycz one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji. 2. Rada Ministrw w cigu 2 lat od wejcia w ycie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz umw midzynarodowych zawierajcych postanowienia niezgodne z Konstytucj. 3. Senatorowie wybrani przed dniem wejcia w ycie Konstytucji, ktrzy nie ukoczyli 30 lat, zachowuj swoje mandaty do koca kadencji, na ktr zostali wybrani. 4. Poczenie mandatu posa lub senatora z funkcj lub zatrudnieniem, ktrych dotyczy zakaz okrelony w art. 103, powoduje wyganicie mandatu po upywie miesica od dnia wejcia w ycie Konstytucji, chyba e pose albo senator wczeniej zrzeknie si funkcji albo ustanie zatrudnienie. 5. Sprawy bdce przedmiotem postpowania ustawodawczego albo przed Trybunaem Konstytucyjnym bd Trybunaem Stanu, a rozpoczte przed wejciem w ycie Konstytucji, s prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowizujcymi w dniu rozpoczcia sprawy. 6. W okresie 2 lat od dnia wejcia w ycie Konstytucji Rada Ministrw ustali, ktre z uchwa Rady Ministrw oraz zarzdze ministrw lub innych organw administracji rzdowej, podjte lub wydane przed dniem wejcia w ycie Konstytucji, wymagaj - stosownie do warunkw okrelonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zastpienia ich przez rozporzdzenia wydane na podstawie upowanienia ustawy, ktrej projekt w odpowiednim czasie Rada Ministrw przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministrw przedstawi Sejmowi projekt ustawy okrelajcej, ktre akty normatywne organw administracji rzdowej, wydane przed dniem wejcia w ycie Konstytucji, staj si uchwaami albo zarzdzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji. 7. Obowizujce w dniu wejcia w ycie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne staj si aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji. 2006-12-05

Kancelaria Sejmu

s. 52/52

Art. 242. Trac moc: 1) ustawa konstytucyjna z dnia 17 padziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach midzy wadz ustawodawcz i wykonawcz Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorzdzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184 i Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488), 2) ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 i z 1994 r. Nr 61, poz. 251). Art. 243. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w ycie po upywie 3 miesicy od dnia jej ogoszenia.

2006-12-05