HSTOLOJ PREPARATLARI BOYAMA TEKNKLER VE BOYALAR

Belki de alnmamaktadr. Negatif boyamada yaplarn ekilleri boyann penetre olrnasndan deil boya ile evrelendiinden gsterilmektedir. Bazen boyalar yenir. Daha kusursuz olarak, boya reaktifleri organizmann fizyolojik aktivitelerine bal olan deiik yollarla canl hcre iine alnabilir. Bu ise vital boyama ve supra-vital boyama olarak adlandrlr.Daha da genellersek, boya alnm, boya-doku veya reaktif-doku affiniteleri nedeniyledir. Baz doku kompenentlerinin baz boyalar iin yksek bir affiniteye sahip olduu sylendiinde, spesifik kullanm artlarnda-kompenent youn olarak boyanacaktr. te yandan dokuya boyay balad dnlen Coulomb, hidrojen ba ve dier balar gibi ekici kuvvetleri de aklamak iin de kullanlmaktadr. Bu yzden affinite, bir boya maddesini boya banyosundan bir kesite transfer olma eiliminin bir lm olarak dnlebilir ve affinitenin nemi (bykl), bu prosese eklenen veya engellenen her faktre baldr. 1-VTAL BOYAMA Canl hcreler, boyama svlarndaki ayrma ile (supra-vital boyama) veya canl organizma iine boyann enjeksiyonu ile (intra-vital boyama) boyanabilirler. Bu yntemler, tespit edilmi dokudan alnan kesitlere uygulanmaz. Fakat boyanm kesitlerin karlatrlmasnda deerli bir kontrol olarak kullanlabilirler. Canl hcrelerin boyanmas iin ilk uygulama, nce metilen blue'yu (l887), daha sonra ntral red'i (l894) kullanan Paul Ehrlich' ten gelmitir. Vital boyamada nce sitoplazmik yaplar ortaya konur. Canl hcrelerin ekirdek zar boyalara geirgen deildir ve canl ekirdei boyamak mmkn deildir. Trypan mavisi ile makrofaj sistem hcrelerinin vital boya ile gsterimi, sitoplazmik fagositoza bir rnek oluturur. Bu boya kolloidaldir. ini mrekkebi gibi ince sspansiyonlar, Makrofaj Sistemi hcreleri ve dier hcrelerce fagositik kapasiteleri ile alnmaktadr. Hcresel bileenlerin gerek vital boyanmas, mitokondrilerin Janus green ile gsterilmesidir. 2-SELEN ZNURLUKLE BOYAMA Su, hcrenin her tarafnda geni olarak dald iin sulu boyalar uygun deildir ve boyama ok gevek olacaktr. Dokularda znen maddeler ''Lysochrom'' lar olarak bilinmektedir. Hemen hemen tm lysokromlar lipidde znr ve doku kesitlerinde lipidlerin gsterimi iin histolojide kullanlrlar. Ya damlacklar, eer boya yada alkolden daha znrse, alkolik solusyonlardaki (sklkla % 70' lik) boyalarla seici olarak renklenirler. Solusyonla baarl histolojik boyama esas olarak ya boyalar ile snrlandrlmtr ve lysokromlar, parlak renkli, lipidlerde yksek znr olmal ve seilen tercihli znrlkler hari dier hcresel yaplarn hibirine affinitesi olmamaldr. 3-DOKULARDAK RENKL MADDELERN KMYASAL URUNLER LE BOYAMA Baz boyama yntemlerinde, doku kompenentleri ile reaksiyona girip renkli maddeler retecek soluk veya renksiz solusyonlar kullanlr. Bu reaksiyonlarn sonunda oluan renkli rnler ya gerek boyalar veya boya olmayan renkli kimyasal rnlerdir. Birinci gruba rnek olarak PAS reaksiyonunda kullanlan Schiff reaktifi ve Feulgen reaksiyonu

1/5

HSTOLOJ PREPARATLARI BOYAMA TEKNKLER VE BOYALAR

verilebilir. Saman renkli veya renksiz solusyon, dokulardaki aldehitlerin varl ile mor renge dnr. Histokimyasal reaksiyonlarn ikinci grubu renkli olan fakat bir boya olmayan final rnne sahiptir. Reaksiyona rnek olarak demirin gsteriminde kullanlan Perls' reaksiyonu verilebilir. Potasyum ferrosiyanid, potasyum ferric ferrosiyanid (prusya mavisi) oluturmak iin demir iyonlar ile birleir (+3 deerlikli Fe). Bu basit bir kimyasal reaksiyondur. rn olan Prusya mavisi bir boya deildir ve boya olarak kullanlmaz. Fakat grlebilen, koyu boyanm znmeyen bir birikimdir. Dokularn bylesi renklendirilmesinin bir dier deiik tipi enzim histokimyasnda grlmektedir. Enzimler, renkli son rnler oluturmak zere kimyasal substratlarla birlemezler ya enzim aktivitesi olan alanlarda substratlar renkli maddelere dntrerek ya da iki basamakl bir reaksiyonda renkli bir bileikle yer deitirebilecek renksiz bir rn oluturarak substratlar zerine etki yaparlar. Renkli bir final reaksiyon bileii retimi ile ilgili tm bu yntemlerin sonular benzerdir. Reaksiyonun younluu, dokulardaki aktif reaktifin miktar ile orantldr. Histolojik kesitlerdeki bu kimyasal reaksiyonlarn baars, aktif hcresel yaplarn hcre iindeki orijinal yerlerinde ve orijinal konsantrasyonlarnda korunmasna baldr; glikojen veya enzimler gibi stabil olmayan maddelerin kaybndan kanmak iin zel nlemler alnmaldr. Ayrca son rnler opak veya koyu boyanm olmaldr. 4-METALK KTRME Baz metalik bileikler dokular tarafndan opak, genellikle siyah birikinti oluturarak metalik duruma indirgenebilirler. Kolayca indirgendiinden ve depo edilmi gm stabil olduundan Ag(NH3)20H zeltileri histoloji iin ok uygundur. Melanin gibi tyrosin trevleri ve intestinal bezlerin Kultschitzky hcre granllerinde bulunan fenolik bileikler, grlebilen birikinti oluturmak zere Ag(NH3)2)OH indirgeme kapasitesine sahiptir. Bu tip hcreler arjentaffin hcreler bilinirler. (Ag(NH3)2)OH direkt olarak indirgeyemeyen fakat bunu dardan ilave edilen bir indirgeyicinin eklenmesi ile gerekletiren hcreler argirofil hcreler olarak bilinir. Metalik ktrme ayn zamanda fibrillerin gsterilmesinde kullanlan standart bir yntemdir. Sinir fibrilleri ve retikler fibriller gibi dier fibril1er Ag(NH3)2OH ile birleirler ve bu transparan indirgenmemi gum, bir fotografik developer tarafndan veya tekniin ikinci basamandaki dier baz indirgeyici ajanlar tarafndan opak metalik gm olarak fibril1er zerinde birikebilir. Metalik ktrme ile boyama, dokulardaki indirgeyici ajanlar yeterli gte ise tek basamakl bir teknik olabilir. Fakat fibrillerin impregrasyonla gsteriminde, argirofil hcrelere benzer olarak genellikle iki basamakl indirgenmeye gereksinim olacaktr. Hassaslatrc ajanlarn ve gm yntemlerinin varyasyonlarn kullanarak, birok hcresel yap, pigmentler, spiroketler ve funguslar metalik impregnasyonla gsterilebilir. 5-DOAL VE YAPAY BOYALARLA BOYAMA Boyama tekniklerinin byk blm bu gruba girmektedir. Ticari boyalara ait bilgilerin histolojiye aktarm, dokularla boya kombinasyonlar ile ilgili birok faktr anlamamza yardm etmitir. Histolojide Kullanlan Boyalar Histolojide iki tip boya kullanlmaktadr. Bunlar: a-Doal boyalar b-Yapay (sentetik) boyalar dr.

2/5

HSTOLOJ PREPARATLARI BOYAMA TEKNKLER VE BOYALAR

Doal Boyalar: rnek/ Carmin ve Hematoksilendir. Carmin boyas, Orta Amerika sulak ormanlarnda yaayan Dactylopius cacti tr dii bcein (krmz bcei) kurutulmu gvdelerinden elde edilir. Carminik asit, krmz bceinin suda kaynatlmas ile ve kimyasal saflatrmay takiben ekstre edilmesi ile elde edilmektedir. Kaba form olan Carmin, krmzn potasyum alimunyum sulfatla ktrlmesi ile hazrlanr. Hematoksilen ise Meksika'dan orijin alm ve Jamaika'da slah edilmi Haematoxylen campechianum tr kk bir aacn tahtalarndan ekstrakte edilmektedir. Hematoksilen histolojide en ok kul1anlan boyalardandr. Hematoksilenin doal formunun boyama yetenei ok azdr veya yoktur. Bu nedenle ya hava ile temas ederek doal yoldan ya da sodyum iodat veya mercuric oksit gibi oksitleyici ajan kullanarak kimyasal yoldan hemateine okside olmas gerekmektedir. Yapay Boyalar: Kmr-gaz endstrisinde kmrden elde edilen organik bileiklerdir. Son yllarda petrol yalar nemli bir alternatif kaynak haline gelmitir. Benzen, toluen ve naftalin gibi hidrokarbonlar; fenol ve cresol' ler gibi fenoller primer rnlerdir. Yapay boyalarn byk bir blm olas alternatif yapsal forml bir trevli molekldr a-Benzen b-Quinone c-Anilin Resonans, n absorbsiyonu ve renk oluumu ile ilgilidir. Benzen renksiz bir bileik olmasna ramen, ultraviyole bandnda bir absorbsiyon bandna sahiptir ve eer gzlerimiz ultraviyole a duyarl olsayd benzen renkli grnecekti. Benzenden renkli bir bileik yapmak iin, baz kimyasal deiiklikler yapmaya gereksinim vardr ve renk oluturan kimyasal konfgirasyonlar "kromofor lar olarak bilinmektedir. esas tip chromofor vardr (ekil ). Bunlar: l-Quinonoid halka (genellikle paraquinonoid, bazen orto-quinonoid) 2-Azo-elenme 3-Nitro-gruplanma, NO2 d-Nitro-gruplanma(nitrobenzen) QNONE, sar renkte, nemli bir kromofor ieren bileiktir. Daha kompleks organik bileiklerde bir quinonoid halkann bulunuu, parlak daha koyu renkler oluturur. Kromoforlar ieren bileikler ' Kromojen' ler olarak bilinirler. Dokular ve kumalar renklendirirler. Oluan renkler sabit deildir ve basit solusyonlarda ykama ile kolaylkla uzaklaabilirler. Kromojenler solusyonlarda molekller oluturarak znrler. Halbuki tatmin edici boyalar iyonlar eklinde znrler. Bir kromojeni gerek bir boyaya evirmek iin iyonize edici bir grubun ortama verilmesine gereksinim vardr.Bu iyonlatrc gruplar ''auxokrom'' lar olarak bilinirler ve rengin younluunu artrrlar. Auxokromlar ya asidik veya baziktirler ve tm molekln boyanma hareketini belirleyen boya paralardr.En nemli bazik auxokrom, amino-qrubu (-NH2) dur. Boya endstrisinin temelini oluturan anilin halkay ieren boyalar (ekil-c), histolojide birok

3/5

HSTOLOJ PREPARATLARI BOYAMA TEKNKLER VE BOYALAR

boyama tekniinde hala kullanlmaktadr. Asidik auxochromlar ise unlardr: slfr grubu (-SO3) karboksil grubu (-COOH) hidroksil grubu (-OH) Bir boya bileii ieren asidik veya bazik auxokromlarn byk bir blm, bazik (katyonik) veya asidik (anyonik) boya karakterlerinin gcn belirler. Bir bazik ve bir asidik gruba sahip boyalar baziktir ve bazik grup predominanttr fakat asidik grubun varl ile boyama zellii zayflamtr. Boyalar modifier ' ler olarak adlandrlan ve boyann rengini deitirme etkisine sahip ek kimyasal gruplar ierirler. Bunlar metil (-CH3) veya etil (-C2H5 gruplar olabilir ve boyann rengini daha belirginletirirler. Rosanilin, pararosanilin' den rengi biraz daha mavi yapan bir metil grubuna sahip olmas ile ayrlr. Eer bazik amino-auxochromlarn hidrojenleri metil veya aril gruplar ile yer deitirirse, boya daha mavi olur. Kristal viyole birden fazla modifiere sahip boyalara rnek olarak verilebilir. yleki, bir koromofor ile renklenmi ve bir auxokrom ile iyonize edilmi organik bileikten olumu bir boyann final rengi, bir modifier ile deitirilir veya kuvvetlendirilir. rnekler aada verilmitir. QUNONOD BOYALAR: Asit ve bazik fuksin Krista1 viyole Anilin blue Eozin Thionin Metilen blue Ntral red Doal boyalardan hematein ve karminik asit AZO BOYALAR : Kk bir boya grubudur . Orange G Congo Red

4/5

HSTOLOJ PREPARATLARI BOYAMA TEKNKLER VE BOYALAR

Trypan blue NTRQ BOYALAR :En kk boya grubudur. Pikrik asit (trinitrofenol) Aurantia a-Quinoid boya (hematein) b-Azo boya (Orange G) c-Nitro-boya (Pikrik Asit)

5/5