Beton Teknolojisi Dersi

Ar betonlar geleneksel betonlardan ayrt eden en nemli husus; retimlerinde kullanlan ar agregalarn farkl oluudur. l f kl l d g g Kullanlan agregalarn birim ktlelerinin geleneksel agregalarn birim ktlelerine gre daha byk oluu, (>3500 kg/m3) bu betonlarn y ( g ) birim ktlelerinin geleneksel betonlarn birim ktlelerinden (2800 kg/m3) daha byk olmasna ( g ) y neden olmaktadr.

Teknik literatrde, birim ktleleri genellikle 2800 kg/m3 de da a byk o a beto a a 800 kg/ 3 den daha olan betonlar ar beton olarak adlandrlmaktadr. Betonlarn birim ktleleri arttka radyasyona kar y y koruyucu etkinlikleri de o oranda artmaktadr. Bu nedenledir ki; birim ktleleri 2300 kg/m3- 2400 ; g/ kg/m3 arasnda deien geleneksel betonlarla radyasyona kar ayn derecede korunabilmek iin, y y y , koruyucu beton perde kalnlnn daha byk olmas gerekmektedir ( g (Grsoy, 1997) y, )

Ar beton retiminde dikkat edilmesi gerekli zellikler u ekilde sralanabilir: - Betonun birim arl 2800-5000 kg/m3 arasnda olmaldr. - Betonun homojen olmasna dikkat edilmelidir. - atlak meydana gelmemesi iin dozaj 350 kg/m3 den byk ve S/ oran 0,5 den kk olmaldr. olmaldr - Beton tabaka kalnl en fazla 25 cm olmal ve sktrmada yksek f k k t d k k frekansl vibratrler l ib t l kullanlmaldr (imek, 2000).

- Ar betonun dkmnde kartrclarn tam kapasite ile doldurulmamalar gerekir, ar gerekir betonun hazrlanmas srasnda kartrma sresi nemlidir. nemlidir Ar kartrma iri agregann kp taze betonun segregasyonuna yol aar (zturan, 1991). 1991)

Ar Beton retiminde Kullanlan Agregalar eto et de u a a g ega a Ntron hareketini hidrojen atomu bakmndan zengin olan ortamlar durdurur. Younluu yksek olan betonlar bu grevi yerine getirir Bu getirir. amala, limonit, barit, magnetit, demir samalar gibi younluu 3200 kg/m3 n zerinde olan ar agregalar kullanlr

Ar beton yapmnda kullanlan baz ar agregalarn zgl arlklar aaya karlmtr. Limonit - 3,4 4,0 gr/cm3 Barit - 4.0 4,6 gr/cm3 lmenit - 4,3 4 8 gr/cm3 4.8 Hematit - 4,9 5,3 gr/cm3 elik lik sama ve paralar - 6 2 l 6,2

7,8 / 3 7 8 gr/cm3

En ok kullanlan ar agrega Barit, (BaSo4) slfat iermesine ramen ok stabil olmas nedeniyle betona zarar vermez (Baradan, 1996).

Barit oran ile basn dayanm deerinin

Ar Betonlarn Kullanm Amalar Ve Kullanm Yerleri: Ar betonlar kayma ve devrilmeye kar emniyette olmayan baz zel yaplarda koruyucu momenti arttrmak amacyla kullanlmakla beraber asl kullanm alanlar radyoaktif alanlar, maddelerin yayd nkleer nlardan zellikle cisimlerin iine girebilen ldrc ntron ve nlarna kar korunmak iin gerekletirilen koruyucu beton perdelerdir perdelerdir.

Hastanelerin n tedavi ve radyografi tesisleri, nkleer enerji santrallerinin koruyucu perdeleri, perdeleri elektron depolama devreleri, askeri devreleri mhimmat depo duvarlar, kpr ayaklar, beton arlkl baraj gvdeleri, istinat duvarlar su alt gvdeleri duvarlar, petrol boru hatlar, petrol sondaj kuyusu eperleri ve radyoaktif maddelerin sakland ngerilmeli beton reaktr silolar ar betonlarn kullanm alanlarna birer rnek tekil etmektedir (Durmu vd., 2000)

Ar beton kullanm alanlar

Radyoterapi Uygulamalar

Ar beton kullanm alanlar

Ar beton kullanm alanlar

Birim ktle arttka koruyucu etkisinin artmas, radyasyona kar korunma ynnden ar betonun nemini ortaya koymaktadr koymaktadr. Barit madeni Isparta civarnda kartlmaktadr. k t l kt d Devlet Planlama Tekilatnn 2000 verilerine gre cevherin grnr + muhtemel rezerv: 600800 t (+ % 10) olup kimyasal bileimi izelge 1.1..de verilmitir.

izelge 1.1. Devlet Planlama Tekilatnn 2000 11 verilerine gre cevherin kimyasal bileimi: % BaSO4 ..: 73.63-96.96 % SrSO4........................: 0.3-1.2 %SiO2............................: 1.04-4.01 %Fe2O3.........................: 0.58-7 Sp.gr:4.30 Sp gr :4 30

DENEY PROGRAMI Ar ve geleneksel betonlarn fiziksel ve mekanik zelikleri 150 k ik likl i 150mm/300mmboyutlarnda /300 b l d standart silindir numunelerle gerekletirilen deneylerle belirlenmitir. B betonlarn s d l l b li l i ti Bu b t l iletkenlikleri ise TS 388 ve TS 415 de nerilen plaka yntemiyle s il tk lik d l k t i l iletkenlik deneyleri standart l i t d t silindir beton numunelerden kesilen 25mm kalnlndaki deney numuneleri zerinde k l l d ki d l i i d gerekletirilmitir.

Beton numuneler dkmlerinden bir gn eto u u e e d e de b g sonra kalplarndan kartlarak 21 gn scakl 23oC 2oC olan kr havuzunda daha sonra scakl 24oC 2oC ve bal nemi %65 %5 olan bir ortamda saklanmlardr. Ar ve geleneksel g betonlar 6 farkl su/imento (S/) orannda retilerek eksenel basn deneyine tabi tutulmulardr. Numuneler deney annda 28 gnlktr. gnlktr

Kullanlan Mal eme elikleri Malzeme zelikleri

Betonlarn retiminde kullanlan barit doal ar agregas, kristal yapl olup tamamen barit minerallerinden olumaktadr. Geleneksel agrega ise kod ad kalker olan kalsit kristalleri ile %1 den az opak mineralleri iermektedir. retimlerde kullanlan her iki betonun karmlarndaki agregalarn granlometrik bileimleri ortak tutulmutur.

Yine her iki betonda karakteristik basn dayanm 32,5 MPa olan K32,5 imentosu ile betonlarn mekanik zeliklerinin iyiletirilmesi amacyla Sikament FF ticari adyla pazarlanan sper akkanlatrc katk maddesi kullanlmtr. Betonlarn mutlak hacim yntemiyle (TS 802) belirlenen bileimleri izelge 1 de, beton numunelere ilikin boluk oran, poroziteler ve har/agrega oranlar ise izelge 2 2 de verilmektedir.

Deneysel Bulgular y g
Betonlarn retiminde kullanlan agregalarn fiziksel, fiziksel mekanik zelikleri, betonlarn fiziksel ve zelikleri mekanik zelikleri izelge 3 de, agrega ve betonlarn, betonlarn birim ekil deitirme lerleriyle belirlenen gerilme-ekil deitirme diyagramlar ekil 1 ekil 2 ve ekil 3 de verilmektedir 1, 3

izelge 1 Deneysel almalara Konu Olan Ar ve Geleneksel Betonlarn Bileimleri. Betonlar Su/ime Katk nto(W/C) Miktar (%) 0,30 0,35 AIR BETONLAR 0,40 0,50 0,55 0 55 0,60 0,30 0 30 GELENEKSEL BETONLAR 0,35 0,40 0 40 0,50 0,55 0,60 3 2 1 3 2 1 imento (kg/m3) 350 350 350 350 350 350 350 350 350 350 350 350 Su (kg/m3) 105 123 140 175 193 210 105 123 140 175 193 210 Toplam Agrega (kg/m3) 3119 3046 2971 2828 2755 2685 2014 1966 1922 1829 1781 1736 Doyma Suyu (kg/m3) 11,74 11,46 11,18 10,65 10,11 10 11 10,00 4,17 4 17 4,03 3,98 3 98 3,80 3,70 3,60

izelge 2 Betonlarn Bileimleri Yardmyla Hesaplanan Beton Numunelere likin Boluk Oran, Poroziteler ve Har/Agrega Oranlar. Beton Cinsi Su/imento (W/C) 0,30 0 30 0,35 Ar A Betonlar 0,40 0 40 0,50 0,55 0 55 0,60 0,30 0 30 Geleneksel Betonlar 0,35 0,40 0,50 0,55 0,60 (BolukOran) (Porozite) (Vboluk/Vta (Vboluk/Vt ne) m) 0,277 0 277 0,318 0,342 0 342 0,399 0,434 0 434 0,471 0,123 0 123 0,294 0,323 0,387 0,422 0,457 0,217 0 217 0,241 0,255 0 255 0,285 0,303 0 303 0,320 0,109 0 109 0,227 0,244 0,278 0,297 0,314 Har/Agrega Oran 0,70 0 70 0,71 0,72 0 72 0,74 0,75 0 75 0,76 0,77 0 77 0,79 0,81 0,83 0,85 0,87

So u a Sonular Ar betonlarn retiminde kullanlan ar agrega granlometrilerinin boluk orann azaltacak ve atlama riskini minimum dzeyde tutacak zelikte olmas gerekmektedir. Sz konusu zelikte beton elde etme ansn ykseltmek iin agregann ince ksmnn ayrlmas ve betonun doru olarak yerletirilmesine imkan tanyan minimum karma suyunun kullanlmas uygun olmaktadr

Bu almadan elde edilen bulgularn irdelenmesi boluk oran ve atlama riski minimum beton retmek iin ktlece su/imento orannn 0,40 n altna indirgenmesi gerektiini 0,40 gstermektedir. Ar agrega kullanmndan dolay bu betonlarn ayrma riskinin ykseklii, homojenliin salanmasnda gsterilen enin zenin geleneksel betonlarnkinden daha fazla olmasn gerektirmektedir. gerektirmektedir

 Eit su/imento oran iin barit agregal g g betonlarn ilenebilirlii geleneksel betonlardan daha dktr (Postacolu,1996 ) ( ). Ar betonlarn geleneksel betonlardan en nemli fark retimlerinde kullanlan agregalarn g g ar oluudur. Ar agrega betonun birim ktlesini arttrarak radyasyona kar y y koruyuculuu da arttrmaktadr. Bylece ar betonlarla ina edilen kalnl kk koruyucu y beton perdelerle radyasyona kar korunula bilmektedir.

 Yapnn emniyeti iin dayanm kadar p y y snekliin de gerekli olduu dikkate alndnda ar betonlarn radyasyona kar koruyucu beton y y y perde ve arlk gerektiren zel yaplar hari dier y p yaplarda kullanlmas p uygun pek yg olmamaktadr. Zararl nkleer nlara kar koruyucu aa k ee a a ka ko uyucu beton perde kalnlklarnn n cinsine gre hesaplanmas iin bir Trk standardnn p hazrlanmasnda yarar bulunmaktadr.

 Gelecekte meydana g y gelebilecek nkleer savalardan ve/veya nkleer santral kazalarndan dolay evreye y y y y yaylan radyasyon y y etkisinden korunmak iin snak gibi yaplar y p yapmak ve y p yaplarn kayma-devrilme y emniyetlerini daha ucuza salamak istekleri ar betonlarn retim ve kullanmnn giderek g yaygnlamasn gerektirmektedir. Oysa Trkiyede ar beton retimine elverili doal y ar agrega yataklar, bunlarn genel jeolojik, petrografik, mineralojik zelikleri ve rezervleri iyi g j y bilinmemektedir

Bu da gelecekte aratrmalarn bir ksmnn g bu alanda yaplmasnn nemini ortaya koymaktadr. y zelikle Trkiye de bilinen doal ar agrega yataklarnn azl ve yapay ar agregalarn da pahal oluu bu agregalarla et e ar beto a retilen a betonlarn kullanmna ka a ku a a karar vermeden nce maliyetlerinin geleneksel betonlarnkiyle karlatrlmasn y gerektirmektedir.