AĞIR BETON ÜRETİMİ VE KULLANIM ALANLARI

AĞIR BETON

Doğal veya yapay agregalar kullanılarak imal

edilen ve etüv kurusu özgül ağırlığı 2800
kg/m3’den büyük olan betonlar ağır beton
olarak adlandırılır.
Ağır betonlar ilk olarak devrilmeye karşı hassas olan
yapılarda denge unsuru olarak kullanılmıştır. Daha sonra
1950'ler ve 1960'larda İngiltere ve Amerika Birleşik
Devletleri'ndeki nükleer enerji endüstrilerinin
büyümesine paralel olarak büyük ölçüde gelişme
göstermiştir.
Nükleer enerjinin gelişimiyle birlikte
bu alanlarda kullanılan cihazlarda bazı
objelerden geçebilme özelliğine sahip
ve insanlar için zararlı olan X, α, β ve γ
ışınlarından korunabilmek için ağır
betonlar kalkan olarak kullanılmaya
başlandı.
Zırhlama, radyasyondan korunmak amacıyla radyasyona
maruz kalan sistem ile kaynağın, bir engel yardımıyla
birbirinden ayrılması sonucu radyasyon etkisinin yok
edilmesi veya minimum düzeylere indirilmesine denir.
Radyasyon kalkanı olarak kullanılan ağır betonun
bileşiminde karma ve hidratasyon suyunda hafif
elementler, agregasında ise ağır elementler
bulunmaktadır.
Ağır Betonda Kullanılan Agregalar
 BARİT

Ağır beton üretiminde en çok

kullanılan agregalardan biri olan barit
agregası metalik olmayan minerallerin
en ağırıdır. Özgül ağırlığı 4.5 gr/cm3,
sertliği 2.5-3.5 arasındadır. Kimyasal
bileşimi BaSO4 olan barit en çok
bilinen baryum mineralidir.
Barit, beyaz ve opak görünümlüdür. İçeriğinde
bulunan demirden dolayı kırmızı ve
kahverengi, karbonlu maddelerden dolayı
siyah, sarı, kırmızı ve mavi renklerde
görülebilir. Baritin ilk kullanılışı özgül ağırlığı ve
beyaz özelliğinden dolayı boya, kağıt ve çam
endüstrilerinde olmuştur.
 Barit madenciliği 19.yy da başlamıştır. İlk üretimi 1845 yılında Amerika da
gerçekleştirilmiştir. Ülkemizde barit madenciliği 1964 yılından sonra gelişme
göstermiştir.

Türkiye barit yatakları Antalya, Konya, Isparta, Kütahya, Muş, K. Maraş,

Trabzon, Giresun, Gümüşhane, Bitlis ve Diyarbakır illerinde bulunmakla
beraber büyük bir kısmı Konya, Antalya ve Muş illerinde yer almaktadır.
 LİMONİT
Sertlik derecesi 5–5.5 olup 3.8-
4.3 g/cm³ yoğunluğa sahiptir.
Gevrek bir mineraldir. Yumuşak
ya da esmer, sert bir demir
mineralidir. % 60 dolayında
demir içerir.
Fransa, Kanada ve Küba’da
bulunur. Ülkemizde ise özellikle
Malatya Hekimhan bölgesinde
yoğun olarak çıkarılır.
 İLMENİT
Sertliği 5-6 arasındadır. Kristal yapısı hegzagonaldır. Özgül ağırlığı 4.72 gr/cm 3 tür. Kimyasal formülü
Fe+2TiO3’ tür.
 HEMATİT
Yoğunluğu 5.26 g/cm³’
tür. Çelik grisi-siyah ve
opak şeklindedir.
Kırmızıçizgi rengi, sertliği
ve kristal şekli ayırıcı
özellikleridir. Yaygın olarak
bulunan hematit, önemli
bir demir mineralidir.
Kimyasal formülü Fe₂O₃
 MANYETİT
Yoğunluğu 4-5 g/cm³’tür.Özgül
kütlesi 4000-5000 kg/m3 arasında
olan bu agregayla üretilen betonun
birim kütlesi 3500kg/m3
mertebesinde olmaktadır. Kuvvetli
manyetiklik (mıknatıs) özelliği, rengi
ve çizgi rengi ile ayrılır. Sülfit
yataklarında, metamorfik kayalarda,
pegmatitlerde ve değişik magmatik
kayalardan oluşabilen bir demir
mineralidir. Kontakt ve rejyonal
metamorfik kayalarda, yüksek
sıcaklıklı hidrotermal damarlarda
sıkça rastlanır. Kimyasal formülü
Fe₃O₄
 GEOTİT
Özgül kütlesi 3500 kg/m3 civarında
olan bu agregayla üretilen
betonun birim kütlesi yaklaşık
olarak 3000 kg/m3 olmaktadır. Saf
geotit bileşimi 2Fe2O3H2O demir
minerallerinden ibarettir.
 LEPİDOKROSİT
Lepidokrosit, bileşiminde %8-12 arasında değişen oranlarda
su barındıran hidrate olmuş bir demir mineralinden ibarettir.
Özgül kütlesi 3700 kg/m3civarında olan bu agregayla üretilen
betonun birim kütlesi 2340 kg/m3 mertebesinde olmaktadır.
 WİTERİT
Özgül kütlesi 4290 kg/m3
civarında olan bu agregayla
üretilen betonun birim kütlesi
2450 kg/m3mertebesinde
olmaktadır. Saf witerit
bileşimi BaCO3 dan ibarettir.
 FERROFOSFOR
Kaba agrega yaklaşık olarak 5.72–
6.8 arasında bir özgül ağırlığa
sahiptir. Ferrofosfor betonun
oluşum zamanını köklü biçimde
etkiler, sıkıştırıldığı zaman tehlikeli
ve yüksek basınçlı gazlar üretir. Bu
nedenle ferrofosfor içeren agregalar
kullanılmadan önce mutlaka testten
geçirilmelidir.
 FERROSİLİKON
Ferrosilikon bileşimi %80 demir ve %17 silikondan ibarettir.
Özgül kütlesi 6300 kg/m3 civarında olan bu agregayla üretilen
betonun birim kütlesi 5000 kg/m3 mertebesinde olmaktadır.
 ÇELİK SAÇMA VE PARÇALARI
Ağır beton üretiminde kullanılan doğal agregalar dışında, granül hale getirilerek kullanılan yapay agregalar arasında bulunan çelik saçma ve parçaları, ağır beton üretiminde kullanılmaktadır. Yoğunluğu 6.2-7.8 gr/cm 3 arasında değişmektedir.
Supershot: Süpershot cüruftan ayrılan, hurda demiri
parçacıklarından ibarettir. Özgül kütlesi 7200 kg/m 3 civarında
olan bu agregayla üretilen betonun birim kütlesi 4500 kg/m 3
mertebesinde olmaktadır.
Demirshot: Demirshot demir parçacıklarından ibarettir. Özgül
kütlesi 7600 kg/m3 civarında olan bu agregayla üretilen
betonun birim kütlesi 5500 kg/m3 mertebesinde olmaktadır.
Kurşunshot: Kurşunshot kurşun parçacıklarından ibarettir. Özgül
kütlesi 11300 kg/m3 civarında olan bu agregayla üretilen
betonun birim kütlesi ise 9000 kg/m3 mertebesinde olmaktadır.
 Türk standardında ağır agregalar ile ilgili bir
standart yoktur, ancak ASTM C637 ve ASTM C638
standartları ağır betonlarda kullanılan ağır
agregalar ile ilgili detaylı bilgileri vermektedir
(ASTM International, 2009).
AĞIR BETON ÜRETİMİ VE YERLEŞTİRİLMESİ

Ağır betonların üretimi ile geleneksel betonların üretimi

karşılaştırıldığında, tek fark agrega olarak ağır agregalar yani birim
hacim ağırlıkları normal agregalara oranla daha yüksek olan
agregaların beton karışımında kullanılmasıdır.
Ağır betonlar, taze halde iken işlenebilmesi sorun
teşkil edebilmekte ve yerleştirme sırasında
segregasyon olabilmektedir. Bu sebeple ağır
betonların pompalanabilmesi ya da oluklar ile
döküm alanına taşınması ve yerleştirilmesi ancak
ve ancak kısa mesafeler ile sınırlıdır.
Ayrışma probleminin hallolması için bazı durumlarda
prepakt tekniği uygulanabilmektedir.

Prepakt tekniği; maksimum doluluğu sağlanmış

agregaların kalıp içerisine yerleştirildikten sonra akıcı
kıvamdaki çimento hamuru veya harcın agrega dolu
kalıba enjekte edilmesidir.
Ağır beton üretiminde ve yerleştirilmesinde dikkat edilmesi gerekli
özellikler şu şekilde sıralanabilir:

 Betonun birim ağırlığı 2800-5000 kg/m3 arasında olmalıdır.

 Betonun homojen olmasına dikkat edilmelidir.

 Beton dozajı 350 kg/m3 den büyük olmalıdır.

 S/Ç oranı 0,5 den küçük olmalıdır. Rötre

çatlaklarının
oluşmaması için
 Beton tabaka kalınlığı en fazla 25cm olmalı ve sıkıştırmada yüksek
frekanslı vibratörler kullanılmalıdır.
 Ağır betonun dökümünde karıştırıcıların tam kapasite ile
doldurulmamaları gerekir, ağır betonun hazırlanması sırasında
karıştırma süresi önemlidir. Aşırı karıştırma iri agreganın çöküp
taze betonun segregasyonuna yol açar.

 Düşey eksenli betoniyer kullanım tercih edilmelidir.

 Ayrışmaya karşı özel dikkat sarf edilmelidir.

 Güçlü vibrasyon kısa süreyle yapılmalıdır.

AĞIR BETON KULLANIM ALANLARI
 Köprü ayakları
 İstinat duvarları
 Beton ağırlık baraj gövdeler
 Askeri mühimmat depoları
 Su altı petrol ve gaz boru hatları
 Hastanelerin ışın tedavi ve radyografi
tesisleri
 Nükleer enerji santralleri
 Radyoaktif maddelerin saklandığı
öngerilmeli beton reaktör siloları
 Batırma tüp tünelleri
 Katener Direkleri
Katener direklerinde denge ağırlığı elemanı
olarak kullanılmaktadır.
 Radyoterapi Odaları
Kullanılan cihazlarda bazı objelerden geçebilme özelliğine sahip ve insanlar için zararlı olan X, α, β ve γ ışınlarından korunabilmek için ağır betonlar kalkan olarak
kullanılır.
  
Sualtı Petrol ve Gaz Boruları
 Nükleer Santral
Farklı yapı malzemeleri ve radyoaktif ışımaları sönümleme yeteneğini incelediğimizde ağır betonun özellikle nükleer enerji santrallerindeki reaktör yapımına en
uygun malzeme olduğunu görmekteyiz.
 Köprü Ayakları
Yapıların dinamik hareketlerini sınırlayıp rijitliği önemli mertebede artırmaya yardımcı olur.
Batırma Tüp Tünelleri
 İstinat Duvarları
İstinat duvarlarında devrilmeyi engelleyen momenti arttırmak amacıyla kullanılır.
 Baraj Gövdesi
Tesir eden kuvvetlere ağırlığı ile karşı koyan barajlardır.

 
Askeri Mühimmat Deposu
Radyoaktif Malzemelerin Depolanması ve Taşınması
 
Radyasyona Karşı Duvar İnşası