ori Deri ne vjeshten e vitit 1912, kur Shqiperia fiton pavaresine prej Perandorise Turke ,ligji turk zbtohej

ne gjithe territor e vendit krahas me te drejten zakonore e cila ishte nje burim tjeter jo pak I rendesishem aq sa autoritetet shteterore te kohes u detyruan ta njihnin edhe zyrarisht rregullimin e marredhenieve shoqerore ne malesi sipas kesaj te drejte.Gjate shekullit 19 edhe vete e drejta turke u nenshtrua procesit te modernizimit,procese I cili synonte zhvillimnin gradual drejte nje sistemi europian.Nje zhvillim I tille u influencua posacarisht nga e drejta civile franceze tipare ka dhe legjislacioni I zbatuar ne shqiperi ne kete kohe. E njejta tradite vazhdoi edhe mbas lindjes se shtetit te ri Shqiptar i vitit 1929 , deri ne hyrjen ne fuqi te legjislacionit civil te kohes te Zogut,i cili konsistonte ne Kodin Civil te vitit 1929 dhe ne Kodin Tregtare te vitit 1932.Kodi Civil Shqiptar i vitit 1929 u hartua nen ndikimin drejtperdrejte te modeleve romaniste te se drejtes private. Nen kete konceptim Kodi Civil Shqiptare i vitit 1929 e trajton teorine e veprimit juridike ne Titullin e Dyte obligimet dhe kontratat ne pergjithesisht. Te njejten linje Kodi Civil Shqiptare ndjeke edhe persa i perket pavlefshmerise dhe anulueshmerise se kontratave si dhe te

shkaqeve qe sjellin pavlefshmerine, te cilat eshte e kuptueshme qe jane te zbatueshme dhe per veprime juridike te tjera.Mbas vitit 1944 legjislacioni civil ka qene krejtesisht i varfer dhe i pasistemuar. Nje sistem i ngjashem, por ne te cilin politika dhe ideologjia u shfaqen ne menyre te hapur me forcen e tyre me extreme,u ruajte dhe ne Kodin Civil te vitit 1981.Kodi Civil i 1994 eshte mbeshtetur shume tek legjislacioni italian, cka perben nje kthim ne tradita romaniste dhe padiskutim ne modelin gjermanik. Duke folur per veprimet juridike, si shkaqe per te shkaktuar pasoja juridike te caktuara kemi thene se qe te kete fuqi juridike kerkohen pervec elementeve te domosdoshem per perberjen faktike te tij edhe disa kushte te tjera,mungesa e te cilave passjell e pavlefshmerise e veprimeve juridike.NE ligj nuk flitet drejperdrejt per kushtet e vlefshmerise,por per rrethanat qe shkaktojne pavlefshmerine .Nga teresia e normave juridike qe rregullojne institutin e pavlefshmerise se v eprimeve juridike, veprimi juridik i pavlefshem mund te percaktohet si veprim jiridike i cili,per shkak te shkeljes se ligjes ose per shkak te ndojne te mete ose vesi ne shfaqjen e vullnetit te paleve nuk kane fuqine e vete juridike ose

ka fuqi juridike,por kjo mund te hiqet (shuhet) me vendim te gjykates mbi kerkesen e pales se interesuar.Nga percaktimi i siperm del se kemi dy lloj veprimesh juridike te pavlefshme, veprime absolutisht te pavlefshme ( nule) dhe veprime juridike relativisht te pavlefshme ( te anullueshem). Vec pavlefshmerise absolute ose relative veprimi juridike mund te jete ,sipas nje kategorie te panjohur nga Kodi Civil, por me nje perdorim te gjere nga jurisprudenca, veprimet inekzistente. Inekizistenca shkon pertej pavlefshmerise absolute. Inekzistente eshte veprimi juridike qe nuk mund te identifikohet si i tille, i cili i mungon dhe esenca minimale qe lejon te flitet per veprim juridike. Legjislacioni yne nuk i njeh termat veprim juridik absolutikisht i pavlefshem dhe relativisht i pavlefshem as nul dhe anullueshem.Por persa i perket pavlefshmerise absolute perdore shprehjen veprime juridike te pavlefshme,kurse persa i perkete pavlefshmerise relative perdore shprehjen veprimi juridike mund te shpallet i pavlefshem ose veprime juridike te anullueshem.Veprimi juridike qe eshte absolutisht i pavlefshem nuk shkaton paoja juridike per palet, prandaj nuk duhet qe nje veprimi tille juridik te deklarohet i pavlefshem me vendim te gjykates, vendimet qe jepet ne keto raste jane te llojit vertetimi (njohjeje).Nga

natyra e tyre veprimet absolutisht te pavlefsheme del se ato kane dy vecori kryesore, se pari veprimi juridik absolutisht i pavlefshem nuk mund te behet i vlefshem me asnje veprim te mepasem- as me aprovimin e tij ,as me kalimin e kohes te parashkrimit dhe as me zhdukjen me vone te pavlefshmerise.Se dyti- kerkimin per vertetimin e pavlefshmerise mund te parashtohet nga kushdo i interesuar,ajo mund ti kundrejtohet si pales tjeter te veprimit juridik,ashtu edhe cdo personi te trete,qofte ky me mirebesim,qe pretendon te drejta nga veprimi juridik, ajo mund te merret dhe vete nga gjykata pa e kerkuar pala e interesuar. Po cilat jane shkaqet te cilat shkatojne pavlefshmerine absolute? Shkaqet qe shkatojne pavlefshmeri absolute jane: 1. veprim i lidhur me subjekte me pazotesi per te vepruar. Kusht per vlefshmerine e veprimeve juridike eshte zotesia per te vepruar e paleve, prandaj veprimi juridik mund ta kryeje vetem nje person qe mund te shfaqe nje vullnet,te cilin ligji i jep fuqi juridike. Kemi dy lloj pazotesi: pazotesia ligjore dhe pazotesia natyrale.Pazotesia ligjore nenkupton personat qe nuk kane mbushur moshen e caktuar nga ligj per te pasur zotesi juridike d.m.th pesona

qe nuk kane mbushur 14 vjece.Pazotesia natyrore eshte pazotesia e personit madhor, te prekur nga nje semundje psikike ose zhvillim mendor te mete, un eshte hequr krejte zotesia per te vepruar me vendim te gjykates.Pazotesi natyrore eshte edhe gjendja e perkohshme e nje personi per te kuptuar rendesine e veprimeve ne te cilen ndodhet per nje shkak trazitor ,i perkohshem i cili mund te jete p.sh gjendja e dehjes ose e intoksikimit nga substancat narkotike, ne kete rast ligj parashikon pavlefshmeri relative.Veprimet juridike per keta i kryejne perfaqesuesit ligjor te tyre. 1. behen me marreveshje te paleve pa patur per qellim qe te sjellin pasoja juridike. Kushte tjeter per vlefshmerine e veprimeve juridike eshte edhe perputhja midis vullnetit te brendshem dhe shfaqes se tij te jashtme. Raste e mosperputhjes midis vullentit te brendeshem dhe shfaqes te jashtme te cilat shkaktojne pavlefshmeri absolute ne te drejten tone civile jane: fiktiviteti dhe simulimi.Veprimi juridik eshte iktive kur kryhet per faqe ,per dukje, pa patur qellim te sjellin pasoja juridike.Nje shembull veprimi juridik fiktiv eshte kur debitori,per te mos paguar borxhet e tij,ja shet shtepine e tij fiktivisht nje personi te afert.

Veprimi juridik eshte i simuluar kur kryhet me qellimin qe te mbuloje nje veprim tjeter juridik, te cilin e kane dashur vertet palet.Veprimi juridik per faqe eshte absolutisht i pavlefshem,kurse ai i mbuluar nen te eshte i vlefshem n.q.s ka te gjitha kushtet per te qene i vlefshem.Psh behet dhurimi i nje shtepie por kontrata lidhet per faqe, si shitje n.q. se kontrata eshte bere me akt noterial dhe eshte regjistuar ne ZRPP dhurimi do te jete i vlefshem.Veprimet juridike fiktive ose te simuluara duhet te dallohen nga veprimi juridik qe kryet ne mashtim te ligjit.Ne veprimet fiktive ose te simuluara nuk deshirojne ta kryejne nje veprim juridik ose deshirojne ta kryjne nje veprim juridik per faqe ,per dukje,kurse veprim juridik qe kryhet ne mashtrim me ligjin,palet deshirojne te kryejne pikerisht ate veprim qe kryejne,por pasijat e ketij veprimi jane te kundraligjeshme. mungese e formes se kerkuar ad substantiam Ne baze te nenit 80 i Kodit Civilku thuhet se veprimi juridik mund te behet me shkrimi ose me goje dhe me cdo lloj shfaqje tjeter te padyshimte te vullnetit.Shkresa mund te jete e thjeshte ose me akt noterial. Pra kemi dy forma kryesore te kryerjes te veprimeve
1.

juridike,me goje dhe me shkrim.Forma me goje zbatohet ne te gjitha rastet kur nga ligji nuk kerkohet forma shkresore.Forma me goje konsiston nr kryerjen e veprimi juridik me fjale.Forma me shkrese konsiston nr kryerjen e veprimi juridik me ane te fiksimit te tije ne nje akt te shkruar, i cili mund te jete shkrese e theshte ose akt noterial d.m.th shkresa e perpiluar ose vertetuar nga noteri.Dokumenti duhet modemos te jete nenshkruar nga palet e veprimit juridik.Nuk kerkohet qe dokumenti te jete teresisht i shkruar nga vete palet, me perjashtim te testamentit olograf. Ne kontratat e njeaneshme p.sh huaja mjafton nenshkrimit i personit qe detyrohet, huamarresit,kurse ne kontratat te dyaneshme duhet nenshkrimii te dyja paleve.kur nje person nuk mund te nenshkruajme doren e vete mund te ngarkoje nje person tjeter per te nenshkruar per te..duke treguar shkakun per te cilen personi qe ka kryer veprimin juridik nuk ka mundesite nenshkruaj vete. Vertimi behet nga noteri.Veprimi juridik i kryer me akt noterial ndryshon nga veprimi juridik me shkrese te thjeshte,per faktin se ne rastin e pare merr pjese edhe organi noterial, qe perpilon ose verteton veprimin juridik dhe keshtu nuk mund te kontestohet nenshkrimi dhe data e veprimit juridik.Ne disa raste.pervecaktit noterial kerkohet edhe nje formalitet tjeter zyrtar

rregjistrimin i veprimi juridik ne organin shteteror kompetent sic eshte rasti p.sh i kontrates per kalimin e pronesise mbi sendet e paluajteshme.Ne keto rast veprimi juridik konsiderohet i plotesuar vetem kur regjistrohet ne organin shteteror kompetent. 1. veprimet juridike te kundraligjeshme. Kusht tjeter per vlefshmerine e veprimi juridik eshte ligjeshmeria e permbatjes se tyre. Pervec kesaj veprimi juridik nuk duhet te perbaje kushte qe vijne ne kundershtim me dizpozitat ndaluese ose imperative te ligjes sone dhe ana tjeter ,ai duhet te permbaje te gjitha elementet, te cilat sipas ligjes sone jane te detyrueshme per kryerjen e nje veprimi juridik te caktuar.Ligja jone dallon 2 lloje veprimesh juridike te kunderligjeshme: a) veprime juridike qe vine ne kundershtim me ligjin ,b) veprime juridike qe kryen ne mashtrim me ligjin. Veprime juridike qe vine ne kundershtim me ligjin jane ato veprime,permbajtja e te cilave vjen ne kundershtim te drejtperdrejte ose terthorrazi me nje dispozite te vecante ligjore ose me nje institu ose parim juridik te legjislacionit tone.Si veprime juridike qe vine ne kundershtim me ligjin mund te permendim: shitja e armeve te luftes. Veprime juridike qe kryen ne mashtrim me ligjin jane gjithashtu te kundraligjeshme, megjithate ato dallohen nga veprime juridike qe vine ne kundershtim me

ligjin per faktin se ne formen e tyre paraqiten si veprime plotesisht te ligjeshme por ne vertete ato fshehin ne vetvete permbatje te kundraligjeshme. Pavlefshmeria juridik. e pjeseshme e veprim

Ne baze te nenit 111 te Kodit Civil ku parashikohet se Kur shkaku i pavlefshmerise prek vetem nje pjese te veprimit juridik,ky mbete i vlefshem ne pjeset e tjera te tij ,pervec kur, sipas permbatjes se veprimit juridik,keto pjese paraqesin marredhenie te pandashme me pjeset e pavlefshme te veprimit juridik.Pjeset e pavlefshme nuk bejne te pavlefshme te veprimin juridik,ne qofse se nga rethanat ,natyra, ose permbatja e tij del se palet do ta kishin kryer veprimin juridik edhe me pa pjeset e pavlefshme te tij.P.sh shitja me cmime me te larta se ato qe caktohen nga organi kompetent do te jete e pavlefshme vetem tek pjesa e cmimeve te larta,sepse palet do ta kish kryer shitjen edhe me cmimet e vendosura nga organi shteteror. Pavlefshmeria relative (Anulueshmeria) e veprimeve juridike

Anulueshmeria vje per dy shkaqe kryesore: 1)lidhur me subjekte: per pazotesi te kufizuar . Ketu hyje veprimet juridike te kryera nga: a) te mitur mbi 14 vjec,kur veprimi juridik e kane kryer pa pelqimin e prindit ose te kujdestarit. b) personat, te cilet per shkak semundje psikike ose zhvillimi te mete mendore u eshte hequr ose kufizuar zotesia per te vepruar, kur veprimi juridik e kane kryer pa pelqimin te kujdestarit. c) personat, te cilet ne kohen e kryerjes se veprimit juridik nuk ishin te ndergjegjshem per rendesine e veprimeve te tyre, megjithese ne ate kohe nuk ishte hequr zotesia per te vepruar. Ketu hyne gjendja e perkohshme e nje personi per te kuptuar rendesine e veprimeve ne te cilen ndodhet per nje shkak trazitor ,i perkohshem i cili mund te jete p.sh gjendja e dehjes ose e intoksikimit nga substancat narkotike 2)lidhur me vullneti : per veset e vullnetit ose per shkak te gabimit te deklarimit te vullnetit. Ketu hyjne personat qe kryer veprimin juridik me :

a)

me ane te mashtrim

Me mashtrim kuptohet genjeshtra,prej se cila perdoret nga njera pale qe te shtyje palen tjeter ne lajthim me qellim qe kjo te vendose tq kryej nje veprim juridik.Ne qofte se mashtrimet ka qene te tilla qe i ka percaktuar dhenien e vullnetit, d.m.th, te tilla qe pa prezencen e tyre, pala nuk do te kishte kryer veprimin juridik ,i ashtuquajturi mashtrim determinues, veprimi eshte i anullueshem, perkundrazi, ne qofte se palet do te kishin kryer veprimin juridik gjithsesi por ne kushte te tjera veprimi eshte i vlefshem, por pala e mashtuar ka te drejte e nje shperblimi te drejte.Mashtrimi mund te vije jo vetem nga veprimeve te paleve ,por edhe nga mos veprimeve te tyre.Psh rasti i atij qe lidhe nje kontrate sigurimi mbi jeten,pa i trguar siguruesit se vuan nga nje semundje e rende,megjithate nuk bene asgje per ta fshehur. Nje lloj tjeter mashtrimi eshte edhe dolus bonus(mashtrimi i mire),qe konsiston ne mburrjet e ekzagjeruara te cilesise te sendit apo aftesise profesionale qe shpeshhere shoqerojne oferte e nje sendi.Kjo ndodhe shpesh ne kontraten e tregtarit dhe klientit. P sh kur tregtari thote se ky ilac ta heq menjehere gripin,meqense e dreja ka parasysh vetem sjelljen e njeriut me intelekt te mesem, ne asnje nga keto raste,nuk mund te kekoje

anullimin e kontrates sepse dihet qe mjeksia nuk ka zbuluar ende nje ilac qe te heq gripin menjehere. Mashtrimi mund te vije edhe nga persona te trete, por qe veprimi juridik te anullohet duhet qe perfituesi i veprimit juridik te ishte ne djeni. b) me ane te kanosjes Me kanosje kuptohet veprimi mbi psikiken e personit, i cili shtyn kete ta kryeje veprimin juridik nga frika se ai vete ose te afermit e tij ,ose pasuria jane ne rrezik qe te pesoje nje deme te padrejte dhe te rende. Kercenimi duhet te jete i tille pa te cilin pala nuk do ta kishte kryer veprimin juridik .Demi i kercenuar mund te jete nje dem kunder personit,si kercenimi i jetes, te drejten e nderit p.sh do te inskenoj nje fushate shtypi kunder teje, te drejten e jetes private p.sh do te perhap sekrete e tua. Demi duhet te jete i padrejte,p.sh klienti i thote bankes n.q.s nuk do te japesh nje kredi te re,une do te transferoj llogarine ne nje banke tjeterKy kercenim eshte nje deme,por megjithate eshte nje demi i ligjeshem.Kercenimi mund te vije edhe nga persona te trete, ne kete rast nuk eshte nevoja qe perfituesi i veprimit juridik te ishte ne djeni.Edhe ne kete rast nga e drejta merret parsysh njerze me guxim mesatar.Nuk eshte shkak i anullimit frika e thelle,p.sh po lidhe

kete kontrate me mua , do te godas me grusht. c) me ane te lajthimit Lajthimi eshte perfytyrimi i gabuar i momenteve,objektit, subjektit e te tjere qe kane rendesi per kryerjen e veprimit juridik. Gabimi ose lajthitja eshte dy llojesh: gabimi ose lajthitja ne lindjen e vullnetit dhe gabimi ose lajthitja ne shprejen e tij. Gabimi ose lajthitja per te qene shkak i anullimit duhet te jete gabimi ose lajthitja thelbesore d.m.th pa te cilen veprimi nuk do te kishte ndodhur. Gabimi ose lajthitja mund te jete: 1)mbi natyren ose objektin e veprimit juridik I pari eshte gabimi ose lajthitje mbi tipin e veprimit juridik p.shbesoj se kam blere,dersa kam marre vetem ne leasing(qera)I dyti i perket senditp.sh blej ne bilete te nje kinemaje,duke besuar qe do te shfaqet nje filem i caktuar,ndersa shfaqet nje film tjeter. 2)mbi identitetin e objektin p.sh dua te blej nje apartament ne nje pallati te caktuar,ndersa faktikisht blej nje apartament tek nje pallati tjeter . 3)mbi identitetin ose mbi cilesite personale te pales tjeter.

Mbi identitetin ,besoj se kontraktoj me x person ,ndersa perkundrazi kontraktoj me Y. Mbi cilesite personale te pales tjeter besova se personi x ishte ne kushte te mira ekonomike. 4)Mbi motivet e veprimit juridik. p.sh eshte gabim i atij qe duke pasur qellim te ndertoje nje vile,blen nje toke bujqesore pa i njohur planet urbalistike. d) per shkak te nevojes te madhe. p.sh kur nje person eshte duke u mbytur dhe personi x i thote se do ta ndimoje n.q.s do ti dhuroje shtepine. Nga sa me siper mund te nxerrim disa vecori te pavlefshmerise relative te veprimeve juridike: pavlefshmera relative ka fuqi juridike te nje veprimi te vlefshem gjer sa te deklarohet i pavlefshm me vendim te gjykates. Veprimi juridik, i cili deklarohet i pavlefshem ,quhet i tille qysh nga casti qe eshte kryer. Veprimi juridik relativisht i pavlefshem behet plotesisht i vlefshem kur e drejta per te kerkuar deklarimin e pavlefshmerise nga gjykata shuet per shkak te heqjes dore, te

kalimit te afatit te parashkrimit, te dhenjes te aprovimit. padin per te kerkuar deklarimin e pavlefshmerise nga gjykata e kane vetem palet,perfaqesuesit ligjor te tyre,trashgimtaret e tyre edhe ne raste te vecanta avokatura e shtetit.

Pasoja juridike te veprimeve juridike

pavlefsherise

te

Ligji jone duke marre parasysh specifiken e llojve te vecante te veprimeve juridike te pavlefshme parashikon tri raste pasojash juridike: kalimi i ekzekutimit ne te ardhurat e shteti. Ky rast perfshin ekzekutimin e veprimeve juridike te pavlefshme per shkak te permbatjes se kundraligjshme,ose qe jane bere me qellim mashtrimin e ligjit.

Restitucioni i njeanshem. Restitucioni i njeanshem do te thote qe palae demtuar ka te drejte te kerkoje nga pala fajtore ti kthej cdo gje qe i ka dhene,kurse cdo gje qe ajo ka marre nga pala fajtore merret dhe kalon ne te ardhurat e shtetit.

Restitucioni i dyanshem Restitucioni i dyanshem do te thote qe palet ti kthejne njera-tjetres cdo gje qe i kane dhene njera-tjetres ne permbushje te veprimit juridik te pavlefshem, dhe kur nuk mundesi te kthejne sendin ne natyre te paguajne kundervleften.