Kristal Katlar

Kristal katlar Atom, molekl veya iyonlar dzenli bir srada (rg) dizilmilerdir. Belirli bir geometrik ekilleri ve e.n. vardr. Anizotropi zellii gsterirler. Cu, Fe vs. gibi btn metaller NaCl, CsFvs. gibi iyonik bileikler elmas, fosfor, argon.vs. gibi ametaller benzen, metan ..vs. gibi kovalent bileikler

metan

elmas

Amorf katlar Atom, iyon veya molekller rastgele dzenlenmilerdir. Belirli bir geometrik ekilleri ve e.n. lar bulunmaz. rnek: cam, plastik, lastik

rg (Lattice)
rg noktalar, sonsuz sayda, dzgn biimde, 1,2, veya 3-D dzenlenerek rgy oluturur. rg noktalarnn evresi zdetir. zgn desen her bir rg noktasna motif ilave edilerek elde edilir.

2D- Kare rg

motif : tek atom veya atom gruplar Uzay rgs + motif = Kristal Yap

Uzay rgs: rg noktalarnda atom veya molekllerin bulunduu rg veya desen 2

Birim Hcre

!! yanl !!

Kbik birim hcre

Birim Hcre Kristal rgy tanmlayan en kk paradr. boyutta tekrarlanmas kristali oluturur. Kristalin tm simetri elemanlarn ierir. teleme (a,b,c) ve a (,,) ile tanmlanr. (Hcre parametreleri)

Birim hcrenin boyutlu dzenlenmesi ile kristal sistemi oluur.

3

Kristal Sistemi
Hcre parametrelerinin farkl kombinasyonu ile yedi tane kristal sistemi (kristal snf) meydana gelir.

Kristal rgleri
Her bir kristal snfnda atomlarn farkl dzenlenmesi ile 14 farkl kristal rgs oluur.

14 farkl kristal rgsne Bravais rgleri ad verilir.

Skk stiflenme
Atomlarn 2D- istiflenmesi Koordinasyon Says Atomun etrafndaki komu atom says Basit istiflenme KS : 4 Skk stiflenme KS : 6

Atomlarn 3D- skk istiflenmesi hsi : hekzagonal skk istiflenme ABABABKS: 12 ksi: kbik skk istiflenme ABCABCABC..KS:12
6

hsi

ksi

3D- Skk Istiflenme KS 3

6
+3 12

2 Td boluk (KS = 4)
3 atom bir dzlemde + 1 atom dzlemin altnda veya zerinde

1 Oh boluk (KS = 6)

ymk ksi

3 atom bir dzlemde + 3 atom dzlemin altnda veya zerinde

7

Skk stiflenmedeki Boluklar

N atomlu skk istiflenmede N tane oktahedral boluk 2N tane tetrahedral boluk bulunur

8 tetrahedral boluk

4 oktahedral boluk

Kbik Kristal Sistemi

Polonyum (Po) Fe, V, Cr, Mo, W

Basit Kp (bk) CN = 6

Hacim merkezli kp (hmk) CN = 8

Yzey merkezli kp (ymk) CN = 12

9

birim hcrede rg noktas says

rg Noktas Yeri Ke Kenar Yz Hcre ii Hcreye katks 1/8 1

Kbik Sistemde Birim Hcredeki Atom Says

bk 8(1/8)

hmk 8(1/8) + 1

ymk
6x1/2 + 8(1/8)

Atom Says

10

Metalik Kristaller
ou metaller (ksi), (hsi) ve (imk) i merkezli kbik ve imk kristal yaplarna bulunur.
imk(KS:8) Be, Mg, Zn, Cd, Ti, Zr, . hsi (KS:12) Zn, Cd, Tl. ksi (KS:12) Cu, Ag, Au, Al, Ni, Pd, Pt

Bir metal iin, basn ve scaklk deitirilirse birden ok kristal yapda

elde edilebilir. Co ABCABC 500 C > Co ABABAB 500 C < Yumuak ve dvlebilir metaller, genellikle (ymk) yapsndadr. (bakr) ymk yaplarda daha ok dzlem mevcuttur. Sert ve krlgan metaller genellikle (hsi) yapsndadr (inko)

ou metal bklebilir, nk metalik ba yne baml deildir.

Atomlar birbiri zerinde kayabilir ve yeniden kristal ekli alabilir.
11

Kbik Kristal Yaplarda Atom Yaraplar

r = a/2
DO= % 52 a: Birim hcre kenar uzunluu r: Atom yarap

a3/4
% 68

a2/4
% 74

Doluluk Oran : (Vkre / V birim hcre) x100

12

Problem
Al ( 26.98 akb) ymk yapya sahiptir ve atom yarap 143.2 pm dir. a) Birim hcre boyutunu b) Al metalinin younluunu hesaplaynz.

a) r = a2/4

a = 4(143.2)/(2)1/2 = 405.0 pm

b) Birim hcre ktlesi = 4 Al atom ktlesi

(26.98)(g/mol)(1mol/6.022x1023atom)(4 atom/birim hcre) = 1.792 x 10-22 g

Birim hcre hacmi a3 = (405x10-10cm)3 = 66.43x10-24 cm3 Younluk d = m / V ( birim hcre bana g/cm3)

Birim hcre younluu = 1.792x10-22g / 66.43x10-24 cm3 = 2.698 g/cm3

13

Problem : ymk kristal rgsnde doluluk oran nedir?

Kre hacmi : 4/3r3

ymk rgde toplam kre hacmi V = 4(4/3r3)

Birim hcre hacmi = a3

ymk rgde r = a2/4

Doluluk Oran : (Vtoplam kre / a3) x100 4(4/3r3)

DO =

a3

X100 =

4(4/3)(a2/4)3 x100 = % 74 a3
14