NOLI ME TANGERE Sinimulang sulatin ni Dr. Jose P.

Rizal ang mga unang bahagi ng "Noli Me Tangere" noong 1884 sa Madrid noong siya ay nag aaral !a ng medisina. Nang ma"ata!os ng !ag aaral# nagtungo siya sa Paris at doon i!inag!atuloy ang !agsusulat nito.. $t sa %erlin nata!os ni Rizal ang huling bahagi ng nobela noong Pebrero &1#188'. Sa simula# binala" ni Rizal na ang ba(at bahagi ng nobela ay i!asulat sa ilan niyang "ababayan na na"ababatid sa uri ng li!unan sa Pili!inas at yaon ay !agsasama samahin niyang u!ang maging nobela. Ngunit hindi ito nag"aroon ng "atu!aran sa!ag"at ang "anyang mga "aibigan na sana ay tutulong sa "anya ay (ala ring naga(a "undi ang mambabae at magsugal.# "aya sa hara! ng "abiguang ito# sinarili niya ang !agsulat nang (alang "atulong. )!inali(anag ni Rizal sa "anyang liham sa matali" niyang "aibigang si Dr. *erdinand %lumentritt ang mga dahilan "ung ba"it niya isinulat ang "Noli." $ng lahat ng mga ito ay mali(anag na inilara(an sa mga "abanata ng nobela. $ng !agsusulat ng "Noli Me Tangere" ay bunga ng !agbasa ni Rizal sa "+n,le Tom-s .abin" ni /arriet %ea,her Sto(e# na !uma!a"sa sa "asaysayan ng mga ali!ing Negro sa "amay ng mga !anginoong !uting $meri"ano. )nilara(an dito ang iba-t ibang "alu!itan at !agmamalabis ng mga Puti sa )tim. )nihambing niya ito sa "a!alarang sina!it ng mga Pili!ino sa "amay ng mga 0astila. Minsan na niyang munti"ang nang sunugin ang nobela sa!ag"at na(alan na siya ng !ag asa na mailimbag ito dahil sa "au"ulangan ng !era. Si Dr. Ma1imo 2iola # ang "aibigan ni Rizal# na taga San Miguel# %ula,an ay nahiraman niya ng !era !ara mai!alimbag niya ang nobelang Noli Me Tangere. $ng Noli Me Tangere na isang 3atin !hrase na ang ibig sabihin sa )ngles ay Touch Me Not at sa tagalong Huwag Mo Akong Salingin. 0uha rin ito sa %ibliya mula sa isang berso ng ebanghelyo ni San 3u"as ngunit may !ag"a"amali !ala rito dahil ito ay mula !ala sa ebanghelyo ni San Juan ( St. John 20: 13-1 ! Naglalaman ito ng 45 "abanata at isang e!ilogo. )to ay naglalahad ng sa"it o "anser ng li!unan# maling !amamala"ad ng !amahalaan at simbahan. )to rin ay itituring na !ina"ada"ilang do"umentaryong sosyal ng Pili!inas at 6banghelyo ng Pag"ama"abagong Pili!ino. May na(alang "abanata sa Noli Me Tangere ang 7 6lias at Salome8 "asunod ito da!at ng 0abanata &4 tung"ol sa !agta"as ni 6lias mula sa !i"ni" nang siya ay hinuli ng mga gu(ardiya sibil at nag!aalam siya sa "anyang "asintahang si Salome. Si Rizal mismo ang "umuha ng "abanata sa "adahilanang "a"ulangan ng !era. 0ailangan ba(asan ang mga !ahina !ara sa !ag!a!alimbag. Pinai"li rin niya ang mga ilang "abanata. Bakit isinulat ang Noli Me Tangere? 1. Matugunan ang !aninirang !uring i!inaratang ng mga 0astila sa bansa at Pili!ino. &. Maiulat ang "alagayang !anli!unan# uri ng !amumuhay# !anini(ala# !ag asa# mithiin# "araingan at "alung"utan ng bayan. 5. Naihayag ang maling gamit ng relihiyon. 4. Mai!ali(anag ang tunay na relihiyon. 9. Mailantad ang na"atagong "asamaan ng !amahalaan. 4. Mailara(an ang "amalian# "a!intasan at bisyo. NOLI ME TANGERE Nobela ng !ag ibig 3i"ha ng !uso Punum !uno ng emosyon# !ag ibig# Pang aa!i# !agsusumamo# at !aghihira! ng "alooban EL FILIBUSTERISMO Nobela ng Puliti"a 3i"ha ng +ta" Naglalaman ng matinding emosyon ng !ag"amuhi# sa"it ng "alooban# "alung"utan at !aghihimagsi".

MgaTauhan ng Noli Me Tangere I. Angkan ni Crisosto o I!arra A. Crisosto o I!arra binatang nag aral sa 6uro!a: nangara! na ma"a!ag!atayo ng !aaralan u!ang matiya" ang magandang "inabu"asan ng mga "abataan ng San Diego. ana" ni Don Ra;ael )barra "asintaha ni Ma. .lara B. "on Ra#ael I!arra ama ni .risostomo )barra mayamang taga San Diego nabilanggo at namatay na"ainggitan nang labis ni Padre Damaso dahilan sa yaman "ung "aya nataguriang erehe. C. "on Saturnino lolo ni .risostomo )barra naging sanhi ng !ag"amatay ng lolo ni 6lias ". Ei!arri en$ia ninuno ni .risostomo II. A. Angkan ni Maria Clara Maria Clara Mayuming "asintahan ni .risostomo % mutya ng San Diego % ana" < ana"an ni 0a!itan Tiyago % na inihimatong ana" ng "anyang ina na si Do=a Pia $lba "ay Padre Damaso &a'itan Ti(ago ) "on Santiago $elos Santos * Mangangala"al na tiga %inondo: % ama amahan ni Maria .lara. % mayaman at maim!lu(ensiya sa gobyerno "on(a +ia Masimbahing ina ni Maria .lara namatay mata!os na "aagad na siya-y maisilang. Ti(a Isa!el % /i!ag ni 0a!itan Tiago tiya ni Maria .lara tumulong sa !ag!a!ala"i "ay Maria .lara.

B.

C. ".

III. Mga +ari A. +a$re "a aso ,er$oglasgas )sang "urang Pransis"ano na na!ali!at ng ibang !aro"ya mata!os magling"od ng matagal na !anahon sa San Diego. ninong ni Maria .lara B. +a$re Sal-i 0urang !umalit "ay Padre Damaso nag"aroon ng lihim na !agtatangi "ay Maria .lara. C. +a$re .ernan$o $e la Si!(la "ura ng Tana(an Paring $gustino na lihim na sumusubaybay sa mga "ilos ni )barra. I,. +a il(a ni Sisa A. Sisa % )sang masintahing ina na ang tanging "asalanan ay ang !ag"a"aroon ng asa(ang !abaya at malu!it inang nabali( at asa(a ni Pedro B. +e$ro % masamang asa(a ni Sisa at ires!onsableng ama C. Basilio &

!anganay na ana" ni sisa sa"ristan at tagatugtog ng "am!ana sa simbahan ng San Diego D. Cris'in % bunsong ana" ni Sisa na sina"tan ng Sa"ristan Mayor !inagbintangang nagna"a( ,. Mga Mag%asa/a A. "o0a,i1torina % %abaing nag!a!angga! na mestisang 0astila "ung "aya abut abot ang "olorete sa mu"ha at maling !angangastila. asa(a ni Don Tibur,io B. "on Ti!ur1io $e Es'a$a0a % )sang !ilay at bungal na 0astilang na!ad!ad sa Pili!inas sa !aghahana! ng magandang "a!alaran na!angasa(a ni Donya 2i,torina. nag"u"un(aring do"tor C. "o0a Consola1ion % Na!angasa(a ng al!eres: dating labandera na may malas(ang bibig at !ag uugali "aa(ay ni Do=a 2i,torina ". Al'eres Matali" na "aaga( ng "ura sa "a!angyarihan sa San Diego asa(a ni Do=a .onsola,ion ,I. Ang I!a +ang Mga Tauhan A. Elias Piloto at magsasa"ang tumulong "ay )barra !ara ma"ilala ang "anyang bayan at ang mga suliranin nito. nagligtas "ay .risostomo ana" ng ang"ang "aa(ay ng mga ninuno ni .risostomo B. +iloso'o Tas(o Maalam na matandang taga!ayo ng marurunong na mamamayan ng San Diego C. "on Fili'o Tinyente mayor na mahilig magbasa na 3atin ama ni Sinang ". Se0or Nol 2uan Namahala ng mga ga(ain sa !ag!a!atayo ng !aaralan. E. Lu1as Taong madila( na guma(a ng "along ginamit sa di natuloy na !ag!atay "ay )barra. F. Linares Malayong !amang"in ni Don Tibur,io !insan ng inaana" ni Padre Damaso na na!ili niya !ara ma!angasa(a ni Maria .lara. G. &a'itan Basilio )lan sa mga "a!itan ng bayan sa San Diego tulad nina 0a!itan Tinong at 0a!itan 2alentin .. Tarsilo at Bruno Mag"a!atid na ang ama ay na!atay sa !alo ng mga 0astila. I. I$a(3 Sinang3 ,i1toria3at An$eng Mga "aibigan ni Maria .lara sa San Diego M. &a'itan%.eneral Pina"ama"a!angyarihan sa Pili!inas luma"ad na maalisan ng !ag"a e"s"omunyon si )barra. N. Mang +a!lo Pinuno ng mga tulisan na ibig tulungan ni 6lias. 4. Tin(ente Gue-arra )sang mata!at na tinyente ng mga gu(ardiya sibil nagsalaysay "ay )barra ng tung"ol sa "asa(iang sina!it ng "anyang ama. NG. &a'itana Maria Tanging babaing ma"abayan na !uma!anig sa !agtatanggol ni )barra sa alaala ng ama. O. Al!ino Dating seminarista na na"asama sa !i"ni" sa la(a. 5