KaHo Sint-Lieven

Bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs

Campus WAAS
Hospitaalstraat 23, 9100 Sint-Niklaas
Tel.: 03 780 89 04 Fax: 03 780 89 03
E-mail: stagesecundair@kahosl.be

Naam sec school – Gemeente: STAGELES 1 SO

Broederschool - biotechnische
Vak: BIOLOGIE Datum 10 april 2008

Vakmentor: Mevr. De Grave Els Student:

e-mail: stefanie.vanstappen@kahosl.be
e-mail: elsie.degrave@gmail.com
Klas: 4BW Aantal lln. 8
Vaklector:
Uur: 3de lesuur Lokaal: e-mail: Elisabeth.platteeuw@kahosl.be

Lesonderwerp: Algemene kenmerken van de weekdieren. Indeling in klassen.

Bespreken van tuinslak, mossel en zeekat.

LEERPLANSITUERIN Biologie 2de graad Biotechnische wetenschappen

G: 2 Door vergelijking vaststellen dat er bij organismen overeenkomsten zijn
in bouw en dat deze onderlinge overeenkomsten kunnen verschillen.

3 Uit overeenkomsten in bouw normen vooropstellen waardoor een

groepering bekomen wordt.
BEGINSITUATIE: De leerlingen weten ongeveer wat weekdieren zijn. Ze kunnen er een aantal voorbeeld
en van geven.
DOELSTELLING: 1. leggen uit dat tweekleppigen een klasse van de weekdieren zijn
2. leggen uit dat slakken een klasse van de weekdieren zijn
3. leggen uit dat koppotigen een klasse van de weekdieren zijn
4. passen tweezijdig symmetrisch en asymmetrisch toe op voorbeelden
5. verwoorden dat weekdieren een week lichaam hebben
6. verklaren het begrip ingewandzak
7. verklaren het begrip mantelholte
8. verklaren het begrip mantel
9. nemen waar dat weekdieren een kalkachtige schelp bezitten
10. geven voorbeelden van ademhaling via kieuwen en longen
11. verklaren wat een slotband is
12. verklaren wat baardraden zijn
13. verklaren wat sluitspieren zijn
14. merken op dat water via instroomopeningen naar binnen gaat
15. merken op dat water via uitstroomopeningen naar buiten gaat
16. verklaren het begrip radula
17. verklaren het begrip windingen
18. verklaren het begrip tentakels
19. leggen uit dat er 2 klassen binnen de slakken zijn
20. leggen uit dat slakken behoren tot de groep van de slakken
21. verklaren wat zeeschuim is
22. leggen uit wat vangarmen en de zuignappen doen
GERAADPLEEGDE • bioskoop 4 (uitgeverij Pelckmans)
WERKEN: • cursus Mevr. De Grave (4de jaar biotechnische wetenschappen)

Les weekdieren 13-3-yyyy p. 1/10

 Lesfase Algemene kenmerken van de weekdieren (10 min’)

Doelstellingen: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9

Inhouden Leermiddelen Didactische Leeractiviteiten

werkvormen
Mosselschelpen Op de tafel komen allerlei
Algemene kenmerken van weekdieren.
Oesterschelpen ‘beesten’ te liggen. Aan de
- zijn tweezijdig symmetrisch of assymetrisch Slakken hand hiervan gaan we de
- bezitten een week lichaam dat bestaat uit een Mosselen algemene kenmerken zoeken
ingewandzak, mantelholte en gespierde voet Inktvis van de weekdieren.
- omgeven door een mantel, en daarbij een werkblaadjes
kalkachtige schelp OLG Wat valt jullie op aan deze
- komen voor in zee, op land in zoet en zout en brak Vraagstelling dieren. Kunnen julllie een
water aantal kenmerken geven, die
voor al deze dieren gelijk zijn?
Lln.: schelp, week lichaam,
voet, symmetrisch of
assymetrisch, mantel, komen
voor in zee, op land.

Deze gegevens noteren we dan

op de werkbladen.
Verantwoording: Het is belangrijk dat leerlingen weten wat de algemene kenmerken van weekdieren zijn. Dit is al een groep uit het 5
rijkensysteem dat raar is opgebouwd. Daarom is de basis zeer belangrijk om verdere verdelingen mogelijk te maken.

Les weekdieren 13-3-yyyy p. 2/10

 Lesfase De tweekleppigen: de mossel (15min’
Doelstellingen: 10, 11, 12, 13, 14, 15
Inhouden
De tweekleppigen
Voorbeeld dat we bespreken: De Mossel Slides
- schelpen zijn symmetrisch
- slotband: houdt schelpen bij
elkaar.
- Vasthechting door baarddraden. werkblaadjes
Vloeistof die wordt uitgezonden,
in contact met water verhard
deze.
- Voet.
- Voeding langs in-en
uitstroomopeningen zo naar
kieuwen waar het gefilterd wordt.
- Sluitspieren houden de schelpen
gesloten.
- Mantel die mantelholte omhult.
- Water gaat via mantel naar
mantelholte
- In de mantel zijn de organen
aanwezig.
- Ademhaling via kieuwen
Les weekdieren
Leermiddele Didactische Leeractiviteiten
n werkvormen
Mosselschelpe Demonstratie Alle lln krijgen mosselschelpen
n
Wat valt jullie op aan deze schelpen?
Bord OLG Lln.: Het zijn 2 schelpen
Krijt We kunnen zeggen dat mosselen behoren tot de stam van de
Overheadproj weekdieren. Kan iemand zeggen tot welke klasse ze zouden
ector behoren?
Lln.: De tweekleppigen.
Is hun vorm gelijk? Hoe zouden we dit noemen?
Lln.: Ze zijn gelijk van vorm en symmetrisch.
Inderdaad, we kunnen zeggen dat mosselen tweezijdig
symmetrisch zijn.
Zien jullie een verschil van kleuren binnenin de schelp?
Lln.: Het ziet er witter uit.
Hoe komt het dat je op het strand soms mosselschelpen nog bij
Doceren elkaar vindt en soms ook niet meer… Door wat hangen ze aan
elkaar, waar is het aanhechtingspunt?
Lln tonen punt aan,
Dit noemen we de slotband. Door deze band blijven de schelpen
Vraagstelling aan elkaar. Leven mosselen bij elkaar of hebben ze elk hun
eigen leventje?
Lln.: Ze leven samen, in een kolonie
Ja, goed zo
Hoe kunnen ze bij elkaar blijven, er moet toch iets zijn dan?
Doceren Weet iemand wat?
OLG Lln gokken er een beetje naar.
Mosselen hebben baarddraden. Hiermee kunnen ze zich
vasthechten aan alles wat ze tegenkomen. Het is een soort
vloeistof die ze uitspuiten, en wanneer deze in contact komt met
water, verhard deze. Hebben mosselen pootjes?
Lln. (gaan waarschijnlijk neen zeggen)
Inderdaad, pootjes hebben ze niet, maar ze hebben wel een
voet, zoals bij alle weekdieren het geval is. Hierdoor kunnen ze
zich verplaatsen.
Wat zouden mosselen eten?
13-3-yyyy p. 3/10

Kokkel, boormossel, strandgaper
hebben adembuizen:
Leven in het zand. Via sifo’s water
opnemen en dit zo naar de kieuwen
sturen.
Paalworm. Lijkt op gewone worm.
Schelp is 6mm en lijf kan wel 60cm lang
zijn.
Les weekdieren
Lln raden er een beetje naar.
Mosselen nemen water op langs een instroomopening. Kan
iemand deze op de slide komen aanduiden?
Vraagstelling Lln duidt instroomopening aan.
Als het water er langs ergens instroomt moet het er ook terug
uit stromen? Dit is dan de uitstroomopening. Waar zou die zich
bevinden?
Lln duidt uitstroomopening aan.
Doceren Hoe zouden mosselen hun schelpen bij elkaar houden, de
slotband hadden we al, maar enkel de slotband zou wel wat
weinig zijn? Weet iemand mij dat te vertellen?
Lln raden naar antwoord
Mosselen hebben ook spieren. Deze spieren zijn dan de
Doceren sluitspieren en de voetspieren. Als de mossel zijn schelp wil
openen of sluiten heeft hij de sluitspieren nodig? Kan iemand
deze eens aantonen op de slide?
Vraagstelling En om verder te bewegen heeft de mossel voetspieren. Waar
zouden deze zich bevinden? Een mossel en ook andere
weekdieren bezitten een mantel. Deze mantel gaat de
mantelholte omhullen. Zoals daarnet gezegd gaat er water via
de instroomopening naar binnen komen in de mantelholte, van
hieruit gaat het dan naar de kieuwen om zo terug naar de
uitstroomopening te gaan. In de mantel bevinden zich de
organen van de mossel. Dit kunnen jullie duidelijk zien op de
slide.
De mossel ademt dus door kieuwen. Bij sommige andere
tweekleppigen is dit anders. Zij hebben adembuizen of sifo’s. Dit
zien jullie op jullie volgende blad. Door deze buizen kunnen zij
water vanuit de zee opnemen en voeren tot in de kieuwen waar
het water gefilterd wordt..
Zien jullie verschillen tussen de kokkel en de strandgaper?
Lln.: schelp is anders, 2 adembuizen, lange nek.
Bij figuur c. De witte boormossel is er de opvallende eigenschap
dat de schelp zeer broos is en de top niet in het midden ligt.
Onderaan zien we ook nog de paalworm. Vinden jullie zijn
schelp?
De schelp is dus zeer klein maar zijn lijf kan wel 60 cm lang
worden.
13-3-yyyy p. 4/10
 Verantwoording: Het is goed dat leerlingen de verschillende klassen van de weekdieren bekijken. Via OLG komen ze zelf achter
antwoorden en zullen ze de leerstof veel beter begrijpen.

Les weekdieren 13-3-yyyy p. 5/10

 Lesfase De slakken: de gewone tuinslak (15’min)
Doelstellingen: 16, 17, 18, 19, 20
Inhouden
De slakken
- windingen
- kunnen we de leeftijd van afleiden
- 2 paar intrekbare tentakels met tast,
reuk en voel-zintuig
- Voedselopnamen via radula
- Organen geborgen in de mantelholte
- Gespierde voet met slijmlaag
(slijmklier)
- Intrekken door spier verbonden van
slak tot huisje
- Longslakken en kieuwslakken
Les weekdieren
Leermiddelen Didactische Leeractiviteiten
werkvormen
Slakken Als jullie even kijken naar deze slide, kunnen jullie
Slides Vraagstelling dan kenmerken terugvinden die we al hebben
Overheadprojecto besproken?
r Lln.: Een schelp, week lichaam, voet,…
Bord
Krijt Vraagstelling Inderdaad, we zien dus eerst en vooral bij de tuinslak
een kalkachtige schelp, die bij de slakken wel
gewonden is. Hoe zouden we kunnen merken hoe
oud een slak juist is?
Lln.: Aan zijn windingen.
Inderdaad, als het weke lichaam van de slak groeit,
OLG gaat ook het huisje moeten groeien, het aantal
windingen zal hierdoor stijgen.
We gaan de slak eens even van naderbij bekijken.
Wat valt jullie op aan zijn hoofd?
Lln.: Er zijn tentakels te zien.
Een slak heeft 2 paar intrekbare tentakels. Wat
zouden ze hiermee doen?
Lln.: ruiken en voelen, kijken
Doceren Ja, op die tentakels zijn tast-,reuk-, en oogzintuigen
Vraagstelling aanwezig. Hoe gaat een slak eten?
Lln gokken naar antwoord.
Een slak heeft een mond waarop een rasptong of
radula aan bevestigd is. Deze radula heeft zeer veel
kleine tandjes, die over bladeren kunnen schuren. Zo
kunnen slakken dus eten. Waar zouden al de organen
van de slak opgeborgen zijn?
Lln.: In zijn schelp.
Ja, en deze blijven ook altijd in de schelp. Net zoals
bij de mossel is er bij slakken ook sprake van een
mantelholte. Deze mantelholte heeft als functie de
ademhaling van de slak.
OLG Hoe raakt een slak vooruit? Dat hebben jullie vast en
13-3-yyyy p. 6/10
 zeker al eens gezien.
Lln.: door slijm.
Een slak heeft een gespierde voet die doormiddel
van slijmafscheiding kan voortbewegen. Dit zien
jullie ook bij de slakken die ik bij heb.

Vraagstelling Als een slak schrik heeft, wat gaat ze dan doen
denken jullie?
Lln.: Ze gaat haar kopje terugtrekken in haar schelp.
Hoe doen ze dat?
Lln.: door spieren.
Het huisje is via een spier verbonden met de slak. Zo
kan de slak zich terugtrekken in zijn huisje.

We kunnen de slakken opsplitsen in 2 groepen. Weet

iemand van jullie welke?
Lln.: longslakken en kieuwslakken.
Inderdaad. Bij de longslakken, wie kent daar wat
voorbeelden van?
Lln geven voorbeelden
En van de kieuwslakken?
Lln geven voorbeelden.
Verantwoording: Leerlingen komen vaak in contact met slakken. Ze weten wel wat het is, maar niet tot in de details. Nu weten ze wat
een slak juist is en wat het doet. Via OLG’s komen ze zelf ook meer te weten.

Les weekdieren 13-3-yyyy p. 7/10

 Lesfase de koppotigen (10’min)
Doelstellingen: 21, 22
Inhouden
De Koppotigen
Voorbeeld van de Zeekat:
- tweezijdig symmetrisch
- inwendige kalkachtige schelp =
zeeschuim
- goed ontwikkelde ogen
- mond omgeven door vangarmen
waarop zuignappen bevestigd zijn
- romp omgeven door mantel (taai,
rubberachtige gespierde huid)
- aan de rand vormt mantel een
vinvormige plooi
- mantelholte gelegen aan buikzijde,
staat door 2 openingen verbonden
met de buitenwereld.
(geslachtsopening en anusopening)
Les weekdieren
Leermiddelen Didactische Leeractiviteiten
werkvormen
Inktvis Vraagstelling Onze laatste klasse die we nog moeten bespreken,
Bord welke is dat?
Krijt Lln.: de koppotigen.
OLG Als we nog eens kijken naar onze inktvis. Wat merken
jullie dan allemaal op? Zeg maar alle wat er in jullie op
komt
(de antwoorden worden op bord geschreven)
Lln.: symmetrisch, kalkachtige schelp (inwendig),
vangarmen, zuignappen
Goed, jullie hebben na al een paar goede antwoorden
Vraagstelling gezegd, we zullen deze kort overlopen en aanvullen in
onze nota’s.
Doceren We zien dus dat de inktvis tweezijdig symmetrisch is
opgebouwd, dat zien jullie gewoon. Hebben inktvissen
ook een schelp?
Lln antwoorden
Ja, ze hebben een schelp, maar we zien ze niet, dit
komt doordat de schelp inwendig gelegen is. Op het
Vraagstelling strand vind je dan deze dingen. De vogeltjes eten dit
zeer graag. Er is wel iets heel speciaals met de
koppoitgen. Ze zijn zeer goed ontwikkeld en hebben
Doceren scherp ziende ogen. De vangarmen met de zuignapjes
hebben jullie ook al goed gezien. Nu wordt het wat
ingewikkelder. Een koppotige bestaat uit 2 delen. Een
kop en een romp.Hoe zit het met die romp, kunnen
jullie daar dingen zien die vergelijkbaar zijn met de
andere klassen van de weekdieren?
Lln.: mantel.
Ja, we dat de romp omgeven is door een mantel. Die is
zeer taai. Aan de rand zien jullie een iets fijner iets, dat
is de vinvormige plooi. Hebben koppotigen ook een
mantelholte?
13-3-yyyy p. 8/10
 Lln.: ja, die ligt aan zijn buik
Inderdaad, de mantelholte ligt aan de buikzijde. En
door 2 openingen is er verbinding met de
buitenwereld.
Verantwoording: De leerlingen kunnen zelf ontdekken hoe een zeekat er uitwendig uitziet. Dit is goed omdat ze zo alles beter zullen
onthouden. Dit wordt in de cursus nog eens verduidelijkt door afbeeldingen.

Les weekdieren 13-3-yyyy p. 9/10

Bordschema

Manueel in te vullen in bordschrift

Linkerzijbord Middenbord Rechterzijbord

2286915.doc 13-3-yyyy p. 10/10