Tablice Gaðanja - 001

TABLICE GAANJA
UNIVERSITY OF SARAJEVO MECHANICAL ENGINEERING FACULTY DEFENSE TECHNOLOGIES DEPARTMENT www.dtd.ba
NAMJENA I VRSTE TABLICA GAANJA
Tablice gaanja su zbornik numerikih podataka, odreenih

proraunom a usklaenih s rezultatima ispitivanja, koji slue da se za
odreeno oruje i municiju u poznatim meteorolokim uslovima
gaanja odrede elementi gaanja.
Tablice gaanja imaju dva dijela:
Dio koji sadri sve tehnike podatke o oruju, nianskoj spravi i
municiji (posebno o oznaavanju i pakovanju), kao i specifinosti
pri rukovanju orujem a posebno municijom.
Dio koji sadri razne tablice koje daju potrebne podatke da bi se
odredio poloaj cijevi oruja tako da projektil pogodi zadati cilj u
datim uslovima
NAMJENA I VRSTE TABLICA GAANJA
Razlikujemo sljedee tablice gaanja:

Prema sredstvima: za oruja zemaljske artiljerije, obalske i protivavionske
artiljerije, minobacae, strjeljako naoruanje, pjeadijska protivoklopna
sredstva;
Prema vrsti projektila: razorne, tempirne, dimne osvjetljavajue,
protivoklopne, raketne, aktivno-reaktivne;
Prema obimu: potpune, skraene, privremene
Prema obliku: brojne, grafike
Izrada tablica gaanja je jedan od glavnih zadataka spoljne balistike
SADRAJ TABLICA GAANJA

Sadraj tablica gaanja treba da omogui i olaka pripremu gaanja
Za odreenu vrstu oruja sadraj tablica gaanja je standardizovan
U sadraju tablica gaanja, a i u postupcima za pripremu artiljerijskog
gaanja, postoje znaajne razlike izmeu tablica prema NATO
standardima i tablicama ruskog porijekla.
Tablice gaanja se izrauju za jedno oruje.
Jedno oruje gaa sa vie vrsta projektila razliitih balistikih osobina,
pa se za svaki projektil izrauju posebne tablice.
Projektil se iz jednog oruja moe ispaliti s vie barutnih punjenja koja
daju razliite poetne brzine, ime se omoguava da se na povoljan
nain gaaju svi dometi od minimalnog do maksimalnog.
Za svako punjenje treba dati posebne numerike podatke.
Punjenje kojim se treba gaati odreuje se prema poloaju cilja, tako

da se ostvari najmanje rasturanje ili padni ugao koji e dati
najefikasnije dejstvo na cilju.
Zbog toga se daje posebna tablica za izbor punjenja
Izgled tablice za izbor punjenja


U zavisnosti od daljine X daje se tablini ugao T, padni ugao c i
rasturanje Vd za svako punjenje.
Ako se gaa s odreenim mjesnim uglom, izbor punjenja se moe
bolje izvriti pomou grafikona za izbor punjenja.
Grafikon daje putanje svih punjenja s polaznim (odnosno) tablinim
uglom koji daje najvei domet (45) i s maksimalnim polaznim uglom
koji oruje moe da zauzme.
TABLICE OSNOVNIH ELEMENATA I POPRAVKI
Ako projektil leti u nestandardnim meteorolokim i balistikim

uslovima, njegova daljina e se u odnosu na normalnu promijeniti
zavisno od meteorolokih i balistikih perturbacija za X, a zbog istih
uzroka e skrenuti po pravcu za Z.
Za odreivanje elevacije da bi projektil pogodio cilj, na osnovu daljine
u nestandardnim uslovima, neophodno je nai daljinu u tablinim
uslovima kako bi se za nju iz tablica oitao tablini ugao.
Zbog razlika parametara u odnosu na tabline, domet se odreuje iz
relacije:
X X N X X N X pi X N
X
pi
pi
U balistikoj pripremi, poznata je daljina X a treba nai daljinu XN:

XN X
X
pi
pi
Ova formula ini osnovu postupka koji se primjenjuje pri pripremi

artiljerijskog gaanja, to znai da je potrebno poznavati elemente
putanje i diferencijalne koeficijente da bi se mogli odrediti elementi
gaanja.
Ti podaci se daju u osnovnim tablicama, koje sadre osnovne
elemente i popravke.
Pored numerikog dijela, u tablicama koje pripadaju osnovnim
tablinim podacima daju se grafike tablice gaanja.
Grafike tablice predstavljaju grafiki prikaz putanja na svakih 100
hiljaditih to moe da poslui za brzo odreivanje elemenata gaanja
ili njihovu grubu procjenu.
Sadraj i izgled osnovnih tablica gaanja (lijeva strana)

Sadraj i izgled osnovnih tablica gaanja (desna strana)

10
POMONE TABLICE GAANJA
Uz navedene popravke, tablice sadre i:

Popravku pravca zbog kosine ramena kolijevke
Popravku daljine zbog gaanja s kapicom na upaljau
Popravku daljine zbog upotrebe drugog slinog projektila
Poloaj oruja i poloaj cilja se mogu nai na nadmorskoj visini veoj
od 500, 1000 i 2000 m
Promjena temperature i pritiska s visinom

11

Na tim visinama se temperatura, a naroito pritisak, znatno razlikuju
od prizemnih.
Poto su odstupanja u odnosu na normalnu temperaturu i pritisak
znatna, popravke od normalne putanje bi bile s izvjesnom grekom
zbog nelinearnosti diferencijalnih koeficijenata.
Zbog toga se daju posebne tablice brdske tablice gaanja.
Ove tablice sadre samo tablini ugao u funkciji daljine za nadmorske
visine od 0 do 2000 m na svakih 500 m.
Vatreni poloaj oruja se, po pravilu, ne nalazi na istoj nadmorskoj
visini s poloajem cilja, a tablice osnovnih elemenata su napravljene
za takav idealan sluaj.
12
MJESNI UGAO CILJA
Padna taka i polazna taka se rijetko nalaze u istoj horizontalnoj

ravni.
Linija koja spaja polaznu taku i poloaj cilja naziva se linija cilja
U realnim uslovima, linija cilja sa horizontalom zaklapa ugao koji se
naziva mjesni ugao cilja (S)
13
Elevacija koju oruje treba da zauzme da bi se pogodio cilj e biti

jednaka zbiru tablinog, mjesnog i popravke tablinog zbog mjesnog
ugla:
E T S pS
Popravka tablinog zbog mjesnog ugla se daje u posebnoj tablici u

zavisnosti od tablinog ugla T i mjesnog ugla, posebno za mjesni ugao
pozitivan, a posebno za negativan, a takoe posebno za gornju i
posebno za donju grupu uglova za svako punjenje, odnosno poetnu
brzinu projektila.
U nekim tablicama gaanja se, umjesto popravke pS, daju tablice s
zbirom S+pS.
14

Znak popravke pS poklapa se s znakom mjesnog ugla S za donju
grupu uglova, dok je za gornju grupu obrnuto.
Za neke projektile s velikim poetnim brzinama dolazi do odstupanja u
odnosu na navedeno, pri malim polaznim (tablinim) uglovima i veim
mjesnim uglovima.
Ovo se dogaa zbog znaajnog uticaja otpora vazduha, zbog vee
visine putanje na kojoj se smanjuje gustina i sila otpora, pa popravka
pS mijenja znak.
Popravke tablinog zbog mjesnog ugla

15

Za gornju grupu uglova popravka pS postaje jako nelinearna u
zavisnosti od tablinog i mjesnog ugla.
Zbog toga je povoljnije umjesto popravke pS davati popravku tablinog
ugla zbog razlike nadmorske visine vatrenog poloaja oruja i poloaja
cilja.
Popravke tablinog ugla zbog visinske razlike cilja i vatrenog poloaja

16
Zbog uzicaja rotacije Zemlje, mijenja se domet projektila a nastaje i

skretanje po pravcu.
Veliina promjene u odnosu na putanju bez uzimanja u obzir rotacije
Zemlje zavisi od azimuta gaanja i geografske irine poloaja oruja i
daje se samo za oruja koja imaju velike domete
Popravke pravca i daljine zbog rotacije Zemlje (za 45 sjeverne geografske irine VP)
17

Ispred oruja, u pravcu gaanja, se moe nalaziti greben koji
ograniava daljinu gaanja.
Da bi se olakale pripreme elemenata gaanja, tj. da se ne bi vrili
relativno komplikovani prorauni, pomone tablice gaanja sadre
tablicu najmanjih daljina.
Najmanja daljina Xmin ispod koje se ne moe gaati zbog grebena daje
se u funkciji visine grebena H i daljine do grebena x
Tablica najmanjih daljina

18
OSTALI PODACI KOJI SE DAJU U TABLICAMA

GAANJA
Tablice gaanja sadre tekstualni dio koji daje:

Podatke o normalnim uslovima za koje su uraene tablice gaanja
Balistike koeficijente i druge podatke koji su sluili za balistike
proraune
Podatke o konstruktivnim karakteristikama oruja (esto se daju
najznaajniji elementi o kontroli i odravanju oruja, a za pripremu
gaanja su potrebni i podaci o padu brzine s istroenou cijevi)
Podatke o municiji koji sadre fotografije projektila, barutnog
punjenja, s opisom obiljeavanja, opis upaljaa, barutnih punjenja,
vrijednosti za masu, poetnu brzinu, karakteristike dejstva na cilju
Uputstvo za koritenje tablica gaanja, opis, primjere upotrebe
Opis meteorolokog biltena, tablica za rastavljanje vjetra na
komponente, i sl.
19
IZRADA TABLICA GAANJA
Izrada tablica gaanja je jedan od glavnih zadataka spoljne balistike

Zasniva se na prethodnom usaglaavanju eksperimentalnih i
raunskih rezultata kojima se odreuju nepoznati parametri, da bi se
zatim raunskim putem odredili neophodni brojni podaci.
Primjenjuje se kombinovani eksperimentalno-teorijski postupak
suprotan postupku koji se primjenjuje u toku koritenja tablica.
Prilikom izrade tablica gaanja za jedan odreeni ugao se odreuje
normalna daljina na osnovu popravke daljine koja je postignuta
eksperimentom.
Svedenom dometu u normalnim uslovima odgovara odreeni balistiki
koeficijent.
Za poznati balistiki koeficijent mogu se odrediti svi neophodni brojni
podaci, osnovni elementi i popravke.
20
Za proraun rasturanja se koriste diferencijalni koeficijenti popravke i

rasturanja parametara od kojih putanja zavisi.
ema izrade tablica gaanja

21
GAANJA ZA IZRADU TABLICA GAANJA
Do trenutka kada moe da pone izrada tablica gaanja za jedno

oruje izvri se veliki broj ispitivanja u toku razvoja zavrnih
ispitivanja oruja i municije.
Od trenutka usvajanja u naoruanje, rijee se vre modifikacije koje e
promjeniti balistike osobine, pa se svi rezultati ispitivanja od tog
momenta (obino nulta serija) mogu uzeti u obzir za tablice gaanja.
Meutim ti podaci nisu dovoljni, pa se vre posebna gaanja za izradu
tablica gaanja s postupcima i metodama definisanim u balistikim
ispitivanjima.
U cijelom podruju upotrebe, neophodno je imati dovoljno
eksperimentalnih taaka.
Ako se artiljerijskim orujem gaa s gornjom i donjom grupom uglova,
potrebno je izvriti gaanje na domet s, npr., polaznim uglovima od 5,
15, 25, 45 i 65 i s maksimalnom elevacijom.
22

Za minobacae koji gaaju samo gornjom grupom uglova preporuuje
se gaanje pod 45, 65 i 75 i s maksimalnom elevacijom.
Gaanje na domet s uglom manjim od 5 se ne vri jer je rasturanje po
daljini poveano a uticaj balistikog koeficijenta na domet mali, pa se
mogu dobiti velike greke.
Kako se stopovima i haubicama vri gaanje pod uglovima manjim od
5, odreivanje balistikog koeficijenta se izvodi na osnovu gaanja na
metu s mjerenjem brzine i vremena leta.
Pored balistikog koeficijenta, rezultati ovog gaanja omoguavaju
iznalaenje odskonog ugla.
Odskoni ugao moe da se razlikuje od oruja do oruja istog tipa, pa
da bi se odredila neka srednja vrijednost za sva oruja ovaj
eksperiment se obavlja s vie oruja.
23

Po pravilu se za jednu taku predvia najmanje tri grupe metaka u tri
razliita uslova (tri dana)
Ako se obradom rezultata ustanove velike razlike izmeu grupa potrebno
je ponoviti gaanje, uzimajui u obzir i rezultate za bliske elevacije.
Protivoklopni projektili se, zavisno od udarne energije projektila i
rasturanja, koriste do odreene, relativno male daljine.
Osnovna spoljnobalistika gaanja su gaanja na metu na obino tri
daljine.
Poto odskoni ugao znatno utie na razantne putanje, potrebno je
gaanje vriti iz vie oruja.
Pored gaanja na metu vri se i gaanje na domet s elevacijom od oko
5.
Za streljaku municiju gaanje se vri na vie od tri daljine na svakih
100m
24
BALISTIKI KOEFICIJENT I DRUGI PARAMETRI

Sopstveni koeficijent otpora nekog projektila se ne moe u cijelom
podruju Mach-ovih brojeva podudarati s etalon koeficijentom otpora
Obradom rezultata gaanja za razne polazne uglove se nee dobiti
jedna vrijednost balistikog koeficijenta.
Nakon obrade rezultata gaanja i dobivanja balistikog koeficijenta za
razne polazne uglove i poetne brzine vri se odreivanje zakonitosti
promjene balistikog koeficijenta u funkciji polaznog ugla c(0)
Ta zavisnost se moe izraziti analitiki i grafiki.
Zavisnost se analitiki izraava polinomom odreenog stepena:
c A0 A1 0 A202 ... An0n
Broj nepoznatih koeficijenata ne moe biti vei od broja
eksperimentalnih taaka, a najee je manji.
Koeficijenti se odreuju metodom najmanjih kvadrata.
25
Grafika zavisnost se odreuje provlaenjem glatke krive kroz take

na dijagramu c(0)
Promjena balistikog koeficijenta u funkciji V0

26

Tabline poetne brzine se odreuju na osnovu unutranjo-balistikih
ispitivanja.
Ako za neko punjenje poetna brzina nije definisana, ona se daje na
osnovu rezultata spoljno-balistikog gaanja
Poetna brzina i zavisnost balistikog koeficijenta c(0) od polaznog
ugla su dovoljni da se odrede osnovni elementi putanje.
Za proraun rasturanja su potrebna vjerovatna odstupanja parametara
(poetne brzine, poetnog ugla, balistikog koeficijenta, polaznog ugla
po pravcu, zbog derivacije).
Spoljnobalistikim ispitivanjima je dobiveno rasturanje poetne brzine i
vjerovatna skretanja putanje Vd i Vp.
Nepoznate vrijednosti se raunaju prema jednainama rasturanja,
usklaivanjem eksperimentalnih i proraunskih veliina i koritenjem
diferencijalnih koeficijenata
27
Da bi se odredile popravke dometa zbog temperature baruta i mase

projektila potrebna su dva unutranjobalistika diferencijalna
koeficijenta koja se raunaju iz tablica Sluhockog ili se odreuju na
osnovu rezultata gaanja.
Za numeriku interpretaciju eksperimentalne vrijednosti derivacije se
takoe interpoliu u funkciji vremena leta ili polaznog ugla, pa se
prilikom izrade tablica odmah mogu dati i popravke zbog derivacije.
Razlika izmeu vremena leta i tempiranja se takoe izraavaju u
zavisnosti od vremena leta polinomom najvie drugog stepena.
28

Osnova za proraun tablica gaanja je opti model kretanja teita
projektila (Euler-ov model s uticajem vjetra i uticajem rotacije Zemlje).
Tu figuriu svi uticaji koji odreuju kretanje teita projektila a ne
zahtijevaju komplikovaniji sistem jednaina nego to je klasini
balistiki model.
To su uticaji vjetra dati preko relativne brzine strujanja i njenih
komponenata, uticaj Koriolisovog ubrzanja zbog rotacije Zemlje, a
zatim mogunost izmjene temperature vazduha.
Za programsko rjeenje putanje potrebno je pripremiti:
Potprogram za atmosferu
Potprogram za etalon koeficijent otpora, i
Potprogram za reaktivnu silu u sluaju rakete
29
Za raunalne tablice gaanja moraju se pripremiti zavisnosti:

Balistikog koeficijenta u funkciji polaznog ugla u obliku posebnog
potprograma
Derivacije u funkciji vremena leta
Tempiranja u funkciji vremena leta
Prva faza prorauna tablica gaanja se sastoji u odreivanju

polaznog ugla koji odgovara odreenim vrijednostima dometa
(100, 200, 300,..., Xmax)
Postupak se sastoji u proraunu putanje s nekom priblinom
vrijednou polaznog ugla i njenim zaustavljanjem za zadatu
vrijednost dometa.
U tom sluaju se dobije ordinata razliita od nule (y 0)
Polazni ugao se koriguje a putanja ponavlja sve do postizanja
y = 0.
30

Elementi takve putanje, ordinata tjemena putanje Y, vrijeme leta T,
krajnja brzina Vc, padni ugao c su osnovni elementi za dati domet koji
ulaze u predviene rubrike tablica gaanja.
S poznatim vremenom leta se po predvienim potprogramima
odreuju derivacije i tempiranje
Druga faza za istu daljinu je u proraunu diferencijalnih koeficijenata.
Vri se metodom razlika.
Za diferencijalni koeficijent za brzinu putanja se rauna sa svim istim
elementima osim poetnom brzinom koja se mijenja na V0 + 10.
Dobije se domet X (V0 + 10)
Jo jedna putanja se rauna s poetnom brzinom V0 10 kojoj
odgovara domet X(V0 - 10)
31
Diferencijalni koeficijent je, po metodi razlika:
X (V0 10) X (V0 10)

X
V0
20
ili popravka dometa zbog odstupanja brzine za 10 m/s
X (V0 10) X (V0 10)
X V0
2
Istim postupkom se zatim odreuju diferencijalni koeficijenti za
balistiki koeficijent, rasturanje, uzdunu i bonu komponentu vjetra ili
popravke dometa i pravca.
Proraun rasturanja se vri na osnovu odreenih diferencijalnih
koeficijenata i rasturanja parametara prema odreenim formulama.
Sve se ovo ponavlja od poetne daljine X = 100 m do predvienog
maksimalne daljine.
32

Kada se raunaju tablice gaanja za oruje koje gaa i gornjom i
donjom grupom uglova, odreuje se maksimalni domet i ugao
maksimalnog dometa, a zatim za okrugle vrijednosti dometa gornje
grupe uglova sve do maksimalnog ugla elevacije koji dato oruje moe
da zauzme.
Brdske tablice gaanja se raunaju na isti nain kao osnovni elementi
tablica gaanja.
Mijenja se samo polazna i padna visina umjest y0 = yc = 0 na y0 = yc =
500 m, a zatim 1000, 1500, 2000 i dalje ako se trai.
Proraun popravke tablinog zbog mjesnog ugla cilja se vri za
normalne uslove.
Osnovni cilj je odrediti polazni ugao tako da se dobije tano visina
y = X0tgS gdje je S mjesni ugao koji redom uzima vrijednosti 20, 40,
60,...,200 hiljaditih
33

U prvom priblienju se naravno ne dobije tana visina y = X0tgS, pa se
vri popravka polaznog ugla 0 sve do zadovoljenja uslova.
Polazni ugao pri kojem je uslov ispunjen je:
0 = T+S+pS
odakle je popravka
pS = 0 T S
Kada se taka s koordinatama x = X0 i y = X0tgS nae van krive
sigurnosti, rjeenje ne postoji, pa u tablicama takva mjesta ostaju
nepopunjena.
Postupak postepenog pribliavanja se primjenjuje i pri proraunu
tablica najmanjih daljina.
Trai se polazni ugao pri kojem e putanja proi kroz taku koja e
imati koordinate x daljina do grebena i y = H visina grebena.
34
Polazni ugao s kojim se poinje proraun je odreen jednainom
H
gx
0 arctg 2
x 2V0
a na osnovu razlike visine na daljini x i visine grebena vri se
korekcija polaznog ugla.
Kada putanja proe kroz zadatu taku, proraun se nastavlja do
padne take, a ostvareni domet je traena najmanja daljina.
Kada se eli izraunati popravka zbog rotacije Zemlje, putanja se
rauna s Koriolisovim ubrzanjem, a dobijeni domet i skretanje po
pravcu se oduzimaju od dometa postignutog u normalnim uslovima
bez uzimanja u obzir Koriolisovog ubrzanja.
Za jedno punjenje treba izraunati oko 4000 putanja da bi se dali svi
potrebni numeriki podaci koji ulaze u tablice gaanja.
35
OSNOVNI POJMOVI I ZADACI

Putanja projektila se odreuje rjeenjem osnovnog problema spoljne
balistike za neke odreene uslove.
Ti uslovi su:
normalna tablina brzina V0
odgovarajui koeficijent c, i
normalni meteoroloki uslovi
bez uzimanja u obzir rotacije Zemlje ili uticaja kretanja oko teita.
Za ove uslove su proraunati elementi putanje koji se daju u tablicama
gaanja.
36

Uslovi gaanja se uvijek, u veoj ili manjoj mjeri, razlikuju od normalnih
Da bi te izmjenjene uslove uzeli u obzir, neophodno je odrediti kakav
uticaj na elemente putanje imaju promjene raznih parametara.
Odstupanja uslova gaanja od normalnih se nazivaju poremeaji,
perturbacije ili odstupanja balistikih uslova gaanja.
Uobiajen naziv za promjenu elemenata putanje zbog odstupanja
uslova gaanja je osjetljivost, varijacija ili alternacija.
37

U artiljerijskoj praksi se normalna putanja popravlja na trenutne
balistike i meteoroloke uslove, pa se odstupanja elemenata putanje
nazivaju popravkama.
Da bi se odredila odstupanja elemenata putanje od normalnih,
neophodno je poznavati intenzitet i smjer poremeaja.
Promjene koje se mogu izmjeriti, odnosno one koje su poznate po
smjeru i intenzitetu, nazivaju se sistematske.
Osim ovih, pojavljuju se perturbacije koje imaju sluajan karakter i koje
utiu na sluajno odstupanje putanje od neke srednje vrijednosti
(usvojene normalne).
Takva odstupanja nazivaju se rasturanja elemenata putanja.
38
Spoljnobalistika teorija popravaka se bavi iskljuivo sistematskim

odstupanjima od pretpostavljenog modela putanje i ima zadatak da:
Analizira karakteristike uzroka poremeaja koji utiu na
odstupanje elemenata putanje od njenog idealnog modela;
Utvrdi uticaj sistematskih poremeaja na odstupanje elemenata
putanje u odnosu na normalne poznate;
Razvije metode koje e omoguiti da se kompenziraju uticaji
sistematskih odstupanja promjenom polaznih uglova po elevaciji
i po pravcu
Eksperimentalne vrijednosti elemenata putanje svede na
normalne.
39
KLASIFIKACIJA SISTEMATSKIH POREMEAJA

PUTANJE
Put prorauna uticaja poremeaja na putanju (i korekciju poetnih

elemenata gaanja) bitno zavisi od vrste i matematike strukture
odreenog poremeaja.
Klasini model putanje ima tri osnovna parametra putanje:
Balistiki koeficijent c
Poetnu brzinu V0
Polazni ugao 0
Promjene V0 za V0, c za c i 0 za 0 prouzrokuju samo prelaz
sa jedne na drugu normalnu putanju.
40

PUTANJE
Ako se promijeni prizemni pritisak ili temperatura,dobije se putanja u
promjenjenim meteorolokim uslovima.
Poremeaji mogu biti konstantni ili promjenjivi
Kao konstantne poremeaje moemo razmatrati poremeaj V0, c i
0, konstantan uzduni i popreni vjetar wx i wz, konstantna
odstupanja temperature itd.
Vjetar, pritisak i temperatura se mogu mijenjati sa visinom.
Promjenjiv je i uticaj rotacije Zemlje.
Uticaj svih poremeaja na odstupanje elemenata putanje je, po prirodi,
nelinearan.
41

PUTANJE
U balistici se obino razmatraju mali poremeaji, to odstupanja

elemenata putanje ini linearnim, a to znai da je:
Uticaj malog poremeaja na elemente putanje proporcionalan
veliini tog poremeaja;
Uticaj vie razliitih poremeaja jednak zbiru uticaja pojedinih
poremeaja.
42
DIFERENCIJALNI KOEFICIJENTI
Bilo koji element putanje A (vrijeme leta, domet) je funkcija od niza

parametara p1, p2,..., pn (c, V0, 0, r, h, wx, wz, itd.)
A f p1 , p2 ,..., pn
Parametri pi su promjenjivi, i ako se oni polazei od pi0 promijene za

pi (p1= p10+ p1, p2= p20+ p2, ..., pn= pn0+ pn) promijenie
se i element putanje A za veliinu A.
Primjenom Teylor-ove formule se dobije:
A
A
A
A1 A0 A p1 p2 ...
pn
p1
p2
pn
(poto su pi male veliine, lanovi vieg reda se mogu zanemariti)
43
Za odstupanje dometa zbog perturbacija V0, c, 0, , h, wx

moe napisati:
X
X
X
X
X
X
X c V0
0 h
wx
c
V0
0
h
wx
odnosno, za vrijeme leta:
T
T
T
T
T
T
T c V0
0 h
wx
c
V0
0
h
wx
44
Veliine
X X X
,
,
c 0 V0
se nazivaju diferencijalni koeficijenti dometa za c, 0, V0.

U tablicama gaanja, za odreene vrijednosti poremeaja, se
daju diferencijalni koeficijenti npr. dometa i nazivaju se popravke
dometa, a obiljeavaju se sa Xc, XV0, X itd.
45
Na dijagramu promjene elementa putanje A u funkciji parametra p

diferencijalni koeficijent u taki M se predstavlja tangentom.
Nelinearnost diferencijalnih koeficijenata

46
Polazei od take M, vrijednost parametra u taki M1 se, sa vrlo

malom grekom, moe nai na osnovu:
A
AM1 AM p
p
Ve odreivanje take M2 na osnovu diferencijalnog koeficijenta bi

znailo napraviti veliku greku.
Ako se ipak oekuje perturbacija reda veeg od onog koji daje
zadovoljavajuu tanost, tada je uobiajeno da se jedan koeficijent
popravke daje za podruje pozitivnih perturbacija p>0 i podruje
negativnih perturbacija p<0, ime se podruje primjenjivosti
linearnih odstupanja elemenata putanje proiruje.
47
Putanja je definisana sa vie elemenata, od kojih su najznaajniji
x, y, t.
Izmjenom parametra p na p+p mijenjaju se sva tri elementa.
Jednoj taki normalne putanje M odgovara vie taaka
perturbovane putanje, od kojih su znaajne:
Promjene poloaja x i y za odreeno vrijeme
t = const
(Mt)
Promjene horizontalne daljine x i vremena leta t za y = const
(My )
Promjene visine y i vremena leta t za odreenu horizontalnu
daljinu x = const (Mx )
48
Razne vrste perturbacija putanja
49
Izmeu diferencijalnih koeficijenata za razne uslove postoje

meuzavisnosti.
Ako su poznati diferencijalni koeficijenti dometa mogu se odrediti
promjene visina koje na datom dometu daju iste perturbacije:
y
y x
x
y x tg
ili
poto je
odnosno
y
tg
x
y x tgc
50
Odnos diferencijalnog koeficijenta za visinu i daljinu u padnoj taki
51
Na slian nain se odreuje popravka vremena leta t za y = const.

na osnovu popravke vremena leta za x = const.:
t
t y t x x
x x
t y t x x / V cos
Diferencijalni koeficijenti pri y = const. su potrebni za gaanje na

domet, dok su koeficijenti pri x = const. vani za tempirno,
protivoklopno ili protivpjeadijsko gaanje.
U protivavionskoj artiljeriji koriste se najee diferencijalni
koeficijenti pri t = const.
52
METODE PRORAUNA DIFERENCIJALNIH

KOEFICIJENATA
METODA RAZLIKA
Diferencijalni koeficijenti su izvodi elementa putanje A po

odreenom parametru p.
Izvod je kolinik dovoljno male veliine A i odgovarajue promjene
parametra p:
A
A
lim
p p0 p
53

KOEFICIJENATA
Ako od nekog odreenog parametra p0 kojem odgovaraju normalni

elementi putanje A(p0) odredimo vrijednosti A(p0+p) i A(p0 p), diferencijalni koeficijent se moe dobiti primjenom Teylor-ove
formule:
A
2 A 2
A p0 p A0 p 2 p ...
p
p
A
A 2
A p0 p A0 p 2 p ...
p
p
2
tj.
A A p p A p p
p
2 p
54

KOEFICIJENATA
Svi drugi parametri, osim parametra p, ostaju nepromijenjeni.

Ovo prua mogunost da se odredi diferencijalni koeficijent za bilo koji
parametar.
U jednom modelu putanje u kojem figuriu svi potrebni parametri
dovoljno je dva puta izraunati putanju da bi se odredio jedan
diferencijalni koeficijent.
Za diferencijalne koeficijente za c, 0 i V0 moe se upotrijebiti
najprostiji balistiki model.
Metodom razlika se mogu odrediti vrijednosti diferencijalnih
koeficijenata na osnovu tabele elemenata putanje u balistikom
zborniku.
55

KOEFICIJENATA
Pored metode razlika, za odreivanje diferencijalnih koeficijenata se

koriste i:
Metoda integracije diferencijalnih jednaina varijacije
Princip o slinosti putanja, tzv. Langevin-ov zakon slinosti
56

Tablice Gaðanja - 001

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tablice Gaðanja - 001

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TABLICE GAANJA

UNIVERSITY OF SARAJEVO MECHANICAL ENGINEERING FACULTY DEFENSE TECHNOLOGIES DEPARTMENT www.dtd.ba

NAMJENA I VRSTE TABLICA GAANJA

Tablice gaanja su zbornik numerikih podataka, odreenih

UNIVERSITY OF SARAJEVO MECHANICAL ENGINEERING FACULTY DEFENSE TECHNOLOGIES DEPARTMENT www.dtd.ba

NAMJENA I VRSTE TABLICA GAANJA

Razlikujemo sljedee tablice gaanja:

Izrada tablica gaanja je jedan od glavnih zadataka spoljne balistike

UNIVERSITY OF SARAJEVO MECHANICAL ENGINEERING FACULTY DEFENSE TECHNOLOGIES DEPARTMENT www.dtd.ba

SADRAJ TABLICA GAANJA

UNIVERSITY OF SARAJEVO MECHANICAL ENGINEERING FACULTY DEFENSE TECHNOLOGIES DEPARTMENT www.dtd.ba

SADRAJ TABLICA GAANJA

Punjenje kojim se treba gaati odreuje se prema poloaju cilja, tako

Izgled tablice za izbor punjenja

SADRAJ TABLICA GAANJA

UNIVERSITY OF SARAJEVO MECHANICAL ENGINEERING FACULTY DEFENSE TECHNOLOGIES DEPARTMENT www.dtd.ba

TABLICE OSNOVNIH ELEMENATA I POPRAVKI

Ako projektil leti u nestandardnim meteorolokim i balistikim

UNIVERSITY OF SARAJEVO MECHANICAL ENGINEERING FACULTY DEFENSE TECHNOLOGIES DEPARTMENT www.dtd.ba

TABLICE OSNOVNIH ELEMENATA I POPRAVKI

U balistikoj pripremi, poznata je daljina X a treba nai daljinu XN:

Ova formula ini osnovu postupka koji se primjenjuje pri pripremi

TABLICE OSNOVNIH ELEMENATA I POPRAVKI

Sadraj i izgled osnovnih tablica gaanja (lijeva strana)

TABLICE OSNOVNIH ELEMENATA I POPRAVKI

Sadraj i izgled osnovnih tablica gaanja (desna strana)

POMONE TABLICE GAANJA

Uz navedene popravke, tablice sadre i:

Promjena temperature i pritiska s visinom

POMONE TABLICE GAANJA

UNIVERSITY OF SARAJEVO MECHANICAL ENGINEERING FACULTY DEFENSE TECHNOLOGIES DEPARTMENT www.dtd.ba

MJESNI UGAO CILJA

Padna taka i polazna taka se rijetko nalaze u istoj horizontalnoj

UNIVERSITY OF SARAJEVO MECHANICAL ENGINEERING FACULTY DEFENSE TECHNOLOGIES DEPARTMENT www.dtd.ba

POMONE TABLICE GAANJA

Elevacija koju oruje treba da zauzme da bi se pogodio cilj e biti

Popravka tablinog zbog mjesnog ugla se daje u posebnoj tablici u

UNIVERSITY OF SARAJEVO MECHANICAL ENGINEERING FACULTY DEFENSE TECHNOLOGIES DEPARTMENT www.dtd.ba

POMONE TABLICE GAANJA

Popravke tablinog zbog mjesnog ugla

POMONE TABLICE GAANJA

Popravke tablinog ugla zbog visinske razlike cilja i vatrenog poloaja

POMONE TABLICE GAANJA

Zbog uzicaja rotacije Zemlje, mijenja se domet projektila a nastaje i

POMONE TABLICE GAANJA

Tablica najmanjih daljina

OSTALI PODACI KOJI SE DAJU U TABLICAMA

Tablice gaanja sadre tekstualni dio koji daje:

IZRADA TABLICA GAANJA

Izrada tablica gaanja je jedan od glavnih zadataka spoljne balistike

IZRADA TABLICA GAANJA

Za proraun rasturanja se koriste diferencijalni koeficijenti popravke i

ema izrade tablica gaanja

GAANJA ZA IZRADU TABLICA GAANJA

Do trenutka kada moe da pone izrada tablica gaanja za jedno

GAANJA ZA IZRADU TABLICA GAANJA

UNIVERSITY OF SARAJEVO MECHANICAL ENGINEERING FACULTY DEFENSE TECHNOLOGIES DEPARTMENT www.dtd.ba

GAANJA ZA IZRADU TABLICA GAANJA

UNIVERSITY OF SARAJEVO MECHANICAL ENGINEERING FACULTY DEFENSE TECHNOLOGIES DEPARTMENT www.dtd.ba

BALISTIKI KOEFICIJENT I DRUGI PARAMETRI

UNIVERSITY OF SARAJEVO MECHANICAL ENGINEERING FACULTY DEFENSE TECHNOLOGIES DEPARTMENT www.dtd.ba

BALISTIKI KOEFICIJENT I DRUGI PARAMETRI

Grafika zavisnost se odreuje provlaenjem glatke krive kroz take