Gjeografia Turistike e Shqiperise Vol IV 2013 PDF

SHTPIA BOTUESE E TEKSTEVE MSIMORE
TIRAN, 2013
Teksti sht miratuar dhe financuar nga Ministria e Arsimit dhe e Shkencs.
E prshtati
Alma Mastaka
Botues:
Shtpia Botuese e Teksteve Msimore (BOTEM)
Adresa:
Rruga e Durrsit, Nr. 219, Tiran, Shqipri
: + 355 4 2225659; botem2012@yahoo.com
Botimi i par, maj 2008

Ky material sht hartuar n kuadrin e projektit Agri-AL ose TOUR-reg
financuar nga Bashkpunimi Austriak pr Zhvillim (ADC).
Kontakt: k-education Austria, Project Office Tirana, Rruga Naim Frashri,
nr. 37, Tiran
Redaktimi letrar
Nirvana Lazi
Arti grafik dhe kopertina
Nirvana Lazi
Shtpia Botuese e Teksteve Msimore, 2013.

T gjitha t drejtat jan t rezervuara. Nuk lejohet shumfishimi
me do mjet apo form pa lejen me shkrim t botuesit.
P R M BA J T J A
KREU I
TURIZMI-MUNDSI E MIR PR ZHVILLIMIN EKONOMIK T SHQIPRIS
1. Kuptimi i rndsis s turizmit pr Shqiprin
2. Vendi i turizmit krahas degve t tjera t ekonomis s Shqipris
3. Situata e prgjithshme n Shqipri dhe rajon. Ndikimi n zhvillimin e turizmit
6
7
10
12
KREU II
OFERTA GJEOGRAFIKE-NATYRORE E SHQIPRIS N FUSHN E TURIZMIT 16
1. Roli i pozits gjeografike t Shqipris n zhvillimin e turizmit
2. Larmia e formave t relievit me atraktivitetin e tyre n turizm
3. Klima mesdhetare e Shqipris. Rndsia e saj n zhvillim e turizmit
4. Pasuria ujore e Shqipris dhe ndikimi i saj turistik
5. Bota e pasur bimore e shtazore. Roli i tyre n turizm
6. Rajonet gjeografike t Shqipris dhe potencialet natyrore t tyre n turizm
7. Probleme t mjedisit dhe turizmit n Shqipri
8. Bilanci ekologjik i Shqipris dhe turizmi
17
19
21
24
29
33
38
41
KREU III
OFERTA GJEOGRAFIKE-KULTURORE E SHQIPRIS N FUSHN E TURIZMIT 44
1. Pasuria kulturore e Shqipris n fushn e turizmit
2. Motivet antropogjene t Shqipris si faktor me rndsi n lvizjen turistike
3. Turizmi qytetar dhe qytetet shqiptare
4. Objektet historikokulturore t Shqipris dhe rndsia e tyre turistike
5. Vlersimi i motiveve etnosociale t Shqipris n fushn e turizmit
6. Prodhimet artizanale t Shqipris si form e tregtis turistike
44
45
50
52
59
65
70
KREU IV
HISTORIKU I ZHVILLIMIT T TURIZMIT N SHQIPRI
76
1. Turizmi n Shqipri deri n prfundim t Lufts s Dyt Botrore

2. Periudha 1945-1990 dhe vendi i turizmit n t
3. Kushtet e reja pr zhvillimin e turizmit pas vitit 1990
4. Hapsira e prejardhjes s turistve t huaj n Shqipri
5. Prirjet e popullit shqiptar pr zhvillimin e turizmit
6. Motivet e lvizjes turistike n Shqipri
7. Treguesit sasior t zhvillimit t turizmit n Shqipri
77
78
80
84
86
91
94
KREU V
RAPORTET MES EKONOMIS, POPULLSIS DHE TURIZMIT N SHQIPRI 100
1. Kuptimi i rolit t politiks turistike n Shqipri
2. Roli i institucioneve turistike n Shqipri
3. Masat politiko turistike dhe efektet e tyre
4. Prespektiva e politiks turistike pr Shqiprin
101
107
111
114
TEST (kreu IV - kreu V)
11 8
KREU VI
PASOJAT DHE EFEKTET GJEOGRAFIKE T TURIZMIT N SHQIPRI
122
1. Efektet gjeografike dhe ekologjike t turizmit n Shqipri

2. Efektet e turizmit n Shqipri
123
127
KREU VII
PROBLEMET E SOTME DHE E ARDHMJA E TURIZMIT N SHQIPRI
132
1. Avantazhet dhe disavantazhet e zhvillimit t turizmit n Shqipri

2. Roli i infrastrukturs n zhvillimin e turizmit n Shqipri
3. Strategjia e zhvillimit t turizmit n Shqipri
4. Zonat me prparsi n zhvillimin e turizmit
5. Fazat kryesore t zhvillimit t turizmit
6. Harta e ardhshme turistike e Shqipris
133
137
140
144
146
148
FJALORTH
151
LITERATURA E SHFRYTZUAR
153
55
KREU I
TURIZMI - MUNDSI E MIR PR
ZHVILLIMIN EKONOMIK
T SHQIPRIS
N kreun I argumentohet vendi i turizmit pr Shqiprin, si nj aktivitet me rndsi
ekonomike, sociale, mjedisore etj., q ka ardhur duke u rritur pas vitit 1990, me
hapjen e Shqipris drejt Europs dhe bots.
Turizmi vlersohet sot si nj nga sektort m me perspektiv t ekono mis shqiptare,
i cili mund t luaj rolin e nxitsit t ekonomis n t ardhmen.
Duke vlersuar rndsin e turizmit studiohet lidhja e tij me degt e tjera t
ekonomis, si dhe ndikimet e ndrsjella q vijn nga kjo lidhje.
Gjithashtu analiza e situats turistike n rajon do t shrbej pr t vlersuar lidhjet e
turizmit shqiptar me vendet e rajonit.
Objektivat
Rndsia q paraqet turizmi pr Shqiprin.
Prcaktimi i raporteve ndrmjet turizmit dhe degve t tjera t ekonomis
n Shqipri.
Vlersimi i situats s prgjithshme n Shqipri dhe n rajon, si dhe
ndikimi i saj n zhvillimin e turizmit.
G J EO G R A F IA TU R I S T I K E E S H Q I P R I S
1
Kuptimi i rndsis s turizmit pr Shqiprin
Turizmi sot sht nj nga dukurit m masive i cili nga viti n vit prfshin miliona
njerz n tr botn, duke prbr nj nga degt me rndsi ekonomike e cila u
siguron vendeve me turizm t zhvilluar miliona dollar t ardhura.
Vendet e Mesdheut ku bn pjes edhe vendi yn kan treguar nj interes t
vazhdueshm pr zhvillimin e turizmit, nga i cili kan siguruar t ardhura t
mdha q kan ndikuar n rritjen e mirqenies s popullsis, n fuqizimin e tyre
ekonomik, gjithashtu edhe n zhvillimin e mtejshm t turizmit.
Zhvillimi i turizmit n Shqipri bhet i mundur nga pasurit e shumta dhe t
shumllojshme, nga pozita e favorshme gjeografike, nga klima e prshtatshme,
ujrat termale dhe termominerale. Gjithashtu zhvillimi i turizmit bhet i mundur
edhe nga pasurit historike kulturore etj.
N mjedisin e vendit ton ka mundsi q t zhvillohen disa lloje turizmi si:
turizmi balnear, kurativ, sportiv, malor etj. Por t gjitha kto pasuri m par jan
vn fare pak n shfrytzim dhe turizmi ishte n nivelin m t prapambetur, pr
shkak t qndrimit dhe t politikave t gabuara q jan zbatuar n kto drejtime.
Rndsia ekonomike e turizmit

Turizmi sot konsiderohet si deg kryesore dhe me prparsi, e cila do t siguroj
zhvillimin ekonomik t vendit e rritjen e nivelit t jetess s popullsis shqiptare.
Megjithat n ditt e sotme ai nuk sht n nivel t till zhvillimi q do kush do
ta dshironte.
Pr t siguruar arritjen e nivelit t dshiruar po punohet shum si nga shteti
shqiptar dhe nga sektori privat.
Shteti me nj sr projektesh t tij po mundohet q turizmi n Shqipri t arrij
nivele t larta dhe t pranueshme nga turistt e huaj, t cilt kur t vijn pr t
pushuar, t largohen me prshtypjen m t mir.
7
KREU 1 Turizmi mundsi e mir pr zhvillimin ekonomik t Shqipris

Shteti po punon pr ngritjen e fshatrave turistik t cilt do ti japin nj avantazh
shum t mir turizmit n Shqipri. Po kshtu edhe sektori privat po punon
nprmjet investimeve t mdha q po bn n turizm.
Sektori privat ndikon n zhvillimin e turizmit edhe nprmjet krijimit t nj numri
t madh agjencish udhtimi t cilat mundsojn vendosjen e lidhjeve me agjencit
e huaja dhe ardhjen e turistve n Shqipri.
Pra n kushtet e nj industrie jo t zhvilluar dhe t nj bujqsie q krkon
investime, turizmi sht deg e rndsishme e ekonomis, t ardhurat e t cilit do
t ndikojn dhe n zhvillimin e tyre nprmjet investimeve. T ardhurat q
sigurohen nga turizmi jan t menjhershme dhe me vlera t mdha.
Rndsia sociale e turizmit

Sektori turistik krijon vende pune t cilat krkojn punonjs t kualifikuar e t
specializuar. N kushtet e Shqipris, kur industria po zhvillohet me ritme t
ngadalta e kur n t punon nj pjes e vogl e fuqis puntore, kur fenomeni i
braktisjes s fshatit e puns n t po bhet gjithnj e m masiv, punsimi n
turizm, ku niveli i t ardhurave sht m i lart se n sektort e tjer, prbn nj
ngasje e trheqje t vazhdueshme pr rinin shqiptare.
N kt mnyr turizmi arrin t zbut papunsis q prbn nj dukuri
shqetsuese e me prmasa t konsiderueshme pr shoqrin shqiptare. Duke qen
se n Mesdhe prqendrohen do vit rreth 35% e gjith udhtimeve turistike t
bots, me potencialet e rndsishme natyrore, kulturore dhe historike, Shqipria
ka mundsi q s shpejti t zr nj vend t rndsishm n kt rajon.
Rndsia e turizmit n njohjen e kulturave, t historis dhe gjuhve

Ai krijon mundsin pr zhdukjen e barrierave e pengesave dhe n vendosjen e
urave te bashkpunimit e lidhjes midis popujve. Duke qen nj vend i izoluar pr
nj koh t gjat, Shqipria, nprmjet turizmit u ofron t huajve mundsin e
njohjes dhe vlersimit t kulturs dhe historis s saj. Po kshtu shqiptart mund
t njohin e vlersojn nga afr arritjet m t rndsishme t kulturs botrore.
Rndsia mjeksore dhe kuruese e turizmit

N vendin ton ka shum qendra kurative t smundjeve t ndryshme si ato t
reumatizmit, frymmarrjes, zemrs etj. Pran ktyre qendrave shrbejn ekipe t
specializuara mjeksh t cilt jan n dispozicion t pushuesve, q zakonisht
8
vuajn nga smundje t ndryshme, pr rehabilitimin dhe kthimin e tyre n jetn
normale. T tilla jan: burimi i Glins, burimet e Postenanit, llixhat e Elbasanit, t
Peshkopis etj.
Rndsia e turizmit si nevoj shpirtrore

Ai ndikon pr argtimin, lodhjen dhe kalimin e kohs s lir, prirje kjo gjithnj
n rritje. Dhe n Shqipri ka hapsira pa fund pr plotsimin e ktyre nevojave
fizike e shpirtrore.
Edhe pr shoqrin shqiptare, si pr shoqrit e sotme t zhvilluara industriale, ai
konsiderohet si nj faktor i rndsishm ekonomik e social q ndikon n
evoluimin e shoqris.
Nj turizm i zhvilluar krijon mundsin pr pushim, argtim dhe pr t kaluar sa
m mir kohn e lir dhe ana tjetr pr kushtet e vendit ton sht sektori
ekonomik i nj rndsie t veant.
Turizmi sot nuk sht nj luks e privilegj i njerzve t veant, por nevoj fizike e
shpirtrore e t gjith antarve t shoqris s sotme moderne.
Megjithse e vonuar, Shqipria ka mundsin q nga njra an t prfitoj nga
eksperienca e vendeve t tjera me turizm t zhvilluar dhe nga ana tjetr duke e
shfrytzuar kt eksperienc t shmang fenomenet e dmshme e negative q jan
vn re n to nga zhvillimi i turizmit.
Edhe n kt mijvjear t ri turizmi sht nj nga dukurit m dinamike e m t
rndsishme t shoqris njerzore. Ai do ta oj prpara at, do t forcoj lidhjet
midis njerzve dhe do t zvogloj largsit.
Dhe Shqipria me mundsit q zotron, mund t shkurtoj koh dhe distanc e t
radhitet n vendet m t zhvilluara turistike t rajonit dhe t bots.
Pyetje dhe detyr
Pse sht i rndsishm turizmi pr Shqiprin dhe si vlersohet ai?
Ku qndron rndsia ekonomike dhe sociale e turizmit? Argumentojeni me
shembuj.
2
Vendi i turizmit krahas degve t tjera ekonomike n
Shqipri
Turizmi sht sot nj nga industrit m t mdha botrore dhe nj nga sektort
ekonomik me rritjen m t shpejt. Ai prfaqson nj veprimtari q si sektor t
tjer prdor burime dhe sjell mime dhe prfitime mjedisore, kulturore dhe
shoqrore. Si n vendet e tjera t bots edhe n Shqipri t ardhurat nga turizmi po
rriten nga viti n vit. Duke qen nj dukuri me efekte dhe ndikim t shumanshm,
shum shkenca merren me studimin shkencor t tij.
N grupin e shkencave ekonomike prmendim: ekonomin turistike, marketingun,
drejtimin ekonomik, drejtimin financiar etj. Secila prej degve t ekonomis
ndikon drejtprdrejt apo trthorazi n zhvillimin e turizmit. Duke br pjes mes
degve t sektorit t tret t ekonomis ai ka lidhje me degt e tjera t ktij sektori
si me hotelerin, tregtin, shrbimet etj.
Zhvillimi ekonomik i vendit luan nj rol t rndsishm, pr t kryer investime n
sektorin turistik si dhe n trheqjen e turistve. N vendin ton n vitin 1997 si
rezultat i situats politike, u krijua nj situat e rnd n ekonomi dhe kjo bri q
pr nj periudh t caktuar fluksi i turistve t ishte mjaft i ult e, si rezultat, t
ardhurat q u realizuan nga ky sektor, ishin minimale.
Turizmi n Shqipri sht i lidhur ngusht me industrin, ndonse n pamje t par
efektet negative t saj bien n kundrshtim me zhvillimin e turizmit. N disa
rajone industriale vihen re fenomene negative si zhurma, ndotje e ujrave,
mjedisit etj. Por nga ana tjetr zhvillimi i industris dhe degve t veanta t saj
do t ndikoj n modernizimin e tij, nprmjet vnies n shfrytzim t pajisjeve e
teknologjis bashkkohore.
Turizmi sht i lidhur ngusht me ekonomin bujqsore, e cila ndihmon n
plotsimin e nevojave t turistve me produkte bujqsore dhe blegtorale. Dikur
turizmi sht nnvleftsuar dhe nuk sht treguar kujdesi i duhur pr zhvillimin e
tij. Ai ishte pak i zhvilluar dhe t ardhurat q realizoheshin prej sektorit turistik
ishin t pakta. Vmendja m e madhe e shtetit prqendrohej n industri, e cila
10
gllabronte pjesn m t madhe t t ardhurave vjetore q realizoheshin n vend.
Po kshtu edhe n bujqsi me politikn q u ndoq nuk u realizuan arritje t
rndsishme.
Sot, me ndryshimet politike n vend, ka ndryshuar dhe politika e qndrimi ndaj
turizmit. N grupin e degve ekonomike ai shihet me prparsi. Si vendet e tjera
t rajonit t cilat kan pak a shum kushte e rrethana t ngjashme me Shqiprin
dhe q sigurojn t ardhura t mdha nga sektori turistik, gj q ka ndikuar n
fuqizimin ekonomik dhe rritjen e mirqenies s popullsis s tyre, edhe shteti
shqiptar po e sheh turizmin me prparsi duke synuar t bj turizmin deg
parsore t sektorit ekonomik. Interesi i shtetit dhe enteve publike private pr
turizmin sht mjaft i madh pr faktin q turizmi sht nj veprimtari ekonomike
q sjell pasuri.
Kjo veprimtari ekonomike do ndihmoj n prodhimin, konsumin, shkmbimin e t
mirave dhe shrbimeve duke u bazuar n rolin dhe rndsin q ka turizmi
ndrkombtar duke mos ln pas dore turizmin vendas, pr faktin se turizmi
vendas luan nj rol t rndsishm n ekuilibrin e t ardhurave nga vendet ku ato
sigurohen n vendet ku ka potencial turistik.
Dukuria turistike nga pikpamja ekonomike prcaktohet si trsi e
raporteveekonomike pr t cilat lokaliteti i pushimeve nuk sht rezidenc
kryesore, as banes e qndrueshme e as vend pune i zakonshm.
Turizmi sht i lidhur me transportin. Duke u nisur nga prcaktimi i msiprm,
turizmi evidentohet si veprimtari q karakterizohet kryesisht nga lvizshmria,
ndaj sektori i transportit ka rndsi t madhe pr turizmin. Nprmjet tij bhet e
mundur lvizja drejt vendeve e zonave turistike. Zhvillimi i mjeteve t ndryshme
t transportit do t ndikoj ndjeshm n strukturat e veprimtarive turistike.
Turizmi sht i lidhur me tregtin, q prmirson ofertn turistike si dhe me
shrbimet n sektorin turistik. Pra, nga t gjitha sa tham m lart turizmi sht
deg e rndsishme e ekonomis e lidhur dhe e ndrvarur nga degt e tjera,
zhvillimi i t cilave ndikon n turizm, sikurse zhvillimi i tij u jep impuls e
inkurajon zhvillimin e tyre. Q turizmi t bhet deg parsore e ekonomis duhet
ende pun e koh. Por e rndsishme sht kuptimi i rndsis s tij, gj q vihet
re n kujdesin e vmendjen e duhur q tregohet pr zhvillimin e tij.
Pyetje
vend zinte dikur turizmi midis degve t ekonomis?
Cili sht qndrimi dhe politik ndiqet sot pr zhvillimin e tij?
11
3
Situata e prgjithshme n Shqipri dhe rajon
Ndikimi n zhvillimin e turizmit
Shqipria sht vend mesdhetar me kushte t prshtatshme pr zhvillimin e
turizmit, jo vetm nga pozicioni gjeografik dhe prezenca e elementve fizikogjeografik, por edhe nga fakti se mjedisi mesdhetar sht mjaft i njohur pr
nivelin shum t lart t zhvillimit t turizmit. Kjo e bn Shqiprin dhe vendet e
tjera t rajonit t paraplqyera nga turistt europian t cilt krkojn temperaturat
e larta, detin dhe rrn e Mesdheut.
Pavarsisht nga pozicioni i favorshm gjeografik dhe t qenit pjes e Mesdheut,
plazhet shqiptare kan qen pak t frekuentuara nga turistt e huaj.
Me ndryshimet politike q ndodhn n Shqipri n vitet 90 (shek. XX), t cilat u
pasqyruan dhe n ekonomi, turizmi filloi t shihej si deg me prparsi. Nga
ekonomia e centralizuar dhe e planifikuar u b kalimi n ekonomin e tregut
bazuar n konkurrencn e lir dhe pronn private.
Para viteve 90 ekonomia shqiptare cilsohej si m e prapambetura n Europ.
Prparsi i jepej zhvillimit t industris s rnd nxjerrse dhe prpunuese dhe
pjesa m e madhe e investimeve bheshin n kt sektor. Megjithat Shqipria
mbeti vend agrar me investime t pakta, kurse sektori i tret i ekonomis, ku vend
t rndsishm z turizmi, u nnvleftsua dhe ndaj tij nuk u tregua kujdesi i duhur.
Sundimi i totalitarizmit dhe tranzicioni i gjat jan shkaqet kryesore t
vshtirsive t shumta me t cilat ndeshet sot Shqipria. Si pjes e ktyre
vshtirsive hyjn edhe ngjarjet e vitit 1997, kur n tr vendin shprthyen trazira
t mdha, q e kthyen vendin n gjenden e nj luft civile. Kjo erdhi pr shkak t
rnies s firmave piramidale.
Ndonse zhvillimi aktual i turizmit shoqrohet me probleme e vshtirsi t cilat
lidhen me gjendjen e vshtir t infrastrukturs, paqndrueshmrin politike,
prapambetjen ekonomike, jan t gjitha mundsit pr zhvillim t shpejt t
turizmit n Shqipri. Ky zhvillim sht i lidhur ngusht me prmirsimin e
12
prgjithshm t situats n Shqipri e rajon, me rritjen e rolit dhe rndsis s
vendit ton n hapsirn turistike mesdhetare me vendosjen e marrdhnieve t
mira me kto vende e ndjekjen e nj politike t jashtme aktive dhe pjesmarrse.
Ndonse faktort politik nuk kan qen dashamirs ndaj turizmit, ato natyror,
historik dhe kulturor kan qen dhe jan bujar me t.
Betejn me faktort natyror e kemi pothuajse t fituar, jo prej zotsis son, por
si dhurat t natyrs.
Klima, terreni, pozita gjeografike, lagia nga dy dete na krijojn nivel t denj
konkurrence me fqinjt tan, si jan: Greqia, Mali i Zi, Kroacia, Italia.
N relievin bregdetar t Jonit pothuajse gjat gjith vitit deti sht blu, ndrsa n
zemr t Alpeve, n Lur dhe n Voskopoj gjat vers ka dukuri t t gjitha
stinve, edhe pse pranvera e prshndet hert Shqiprin, kurse vera duket sikur
ka marr hua dhe pranvern e vonshme dhe vjeshtn e hershme.
Natyra i grumbulloi n shekuj t gjitha kto pasuri e bukuri dhe i vendosi me
radh atje ku duhet, duke ia falur njeriut q t begatohet, vizitorit e turistit q t
lodhet e t lumturohet. Por si e theksuam nuk mjaftojn vetm bukurit natyrore.
Fakti q Franca z vendin e par n bot pr nga numri i vizitorve, prve
faktorve t saj natyror q gjenden me bollk, ka investuar dhe n teknologji,
infrastruktur dhe n burime njerzore, pr t pasur nj industri turistike moderne.
Turizmi sht mjaft i zhvilluar n vendet mesdhetare fqinje me Shqiprin. P.sh.,
Turqia tregon hope t mdha n zhvillimin e turizmit 15-20 vitet e fundit. Greqia
e konsideron turizmin si nj nga burimet kryesore t ekonomis dhe plazhet e saj e
t Spanjs jan plazhet m t vizituara n Europ, gj q tregon q infrastruktura e
tyre turistike sht konform standardeve europiane dhe mundsit q ofrohen atje
prmbushin plotsisht krkesat dhe dshirat e turistve.
Kroacia tashm sht afirmuar si nj destinacion diell, det dhe rr. Bullgaria
reflekton gjendjen e dobt t vendeve t pushimeve n Detin e Zi si rezultat i
rnies s cilsis e standardeve dhe nj pozit m t fort n sportet dimrore, ku
komplekset ofrojn standarde perndimore.
E njjta gj mund t thuhet pr Rumanin, por n nj nivel m t ult. Ndonse
Shqipria nga ana e saj si nj destinacion turistik n zhvillim ofron mundsi si pr
udhtime diell dhe plazh, ashtu dhe pr udhtime kulturore dhe sportive, sht
ende larg t qenit n kto standarde.
Turizmi n Shqipri ka probleme t shumta n infrastruktur. Vitet e fundit ka
pasur investime t mdha n rrug, por megjithat investimet n energji, por edhe
13

n rrug nuk jan ende plotsisht sipas krkesave t kohs pr t pasur nj turizm
t zhvilluar dhe elitar.
Po ti referohemi njrs prej pikave m t rndsishme turistike t vendit
Sarands do t vm re se ajo sht epiqendr e turizmit shqiptar pr kto arsye:
s pari, pr nga produkti turistik q ofron qyteti i Sarands dhe rrethinat;
s dyti, pr faktin se ndodhet pran Korfuzit.
Qyteti i Sarands ofron nj potencial turistik me vlera t mdha. Vet qyteti me
shtrirjen e tij prgjat gjirit me t njjtin emr, me klimn e mrekullueshme, me
plazhet e shumta dhe t bukura, me parkun arkeologjik dhe natyror t Butrintit,
me kalan e Lkursit si pika m e lart nga ku mund t shihet i gjith qyteti, me
pikn turistike t Ksamilit, sht i pakrahasueshm me qytetet e tjera shqiptare. Ai
sht unik pr nga vlerat e tij turistike.
Fakti i t qenit pran Korfuzit ka ant e tij negative dhe pozitive. Do t ishte
gabim po t bazohemi n mundsin e reklamimit jo t mir q mund ti bhet
Sarands duke e par si konkurrent dhe pozitive q sht dhe me reale, sepse t
qenit afr me Korfuzin i jep mundsi Sarands t bhet nj burim jetsor turistsh
dhe sigurisht dhe t ardhurash. Sipas t dhnave, vetm gjat nj viti ky ishull
vizitohet nga nj milion vizitor dhe vetm 1% e tyre vizitojn Sarandn.
Krahas ndikimit pozitiv situata politike jo e qndrueshme n rajon sht br
shkak pr dmtim t turizmit e paksim t turistve t ardhur n rajon. Kshtu,
lufta n Kosov, ngjarjet n Bosnj dhe Kroaci para vitit 2000 patn ndikim
negativ, jo vetm pr republikat e ish-Jugosllavis, por dhe pr vendet e tjera.
Pas prfundimit t krizave sht vn re nj fakt pozitiv me prmasat e nj
dukurie turistike. Me dhjetra-mijra shqiptar q jetojn jasht Shqipris vijn
pr t kaluar pushimet e tyre n vendin ton. Ktu ndikon dhe fakti se midis
Shqipris, Maqedonis dhe Malit t Zi jan rritur shkmbimet dhe sht rritur
qarkullimi i njerzve nga t dy ant e kufirit.
Hapja paqsore e kufijve, politikat e integrimit europian, paqes dhe bashkpunimit
t prbotshm prkojn me nj komunikim kulturor, ekonomik, shpirtrore midis
qytetarve shqiptar dhe popujve t tjer t Ballkanit apo te Europs. Pra, t gjitha
vendet me politikat, situatat, konfliktet apo miqsit ndikojn n ritmet e
zhvillimit ekonomik dhe turistik t njra tjetrs.
T qenit konkurrent n rajon mund t realizohet nprmjet krijimit t produkteve
t tilla turistike q prfshin vlerat dhe cilsit e krkuara, q realizojn prshtatjen
dhe plotsimin e pritjeve t grupeve t synuara, duhet ti shrbej qllimit t nj
turizmi elitar.
14
Vendi yn duhet t hapet dhe adaptohet me maturi ndaj tregjeve ballkanike dhe
atyre europiane duke tentuar prshtatjen dhe zhvillimin e modeleve efektive t
tregjeve turistike t ngjashme.
Duke i shmangur n maksimum problemet dhe duke nxjerr n pah vlerat e
vrteta t vendeve turistike, do filloj t kaloj nga faza e knaqjes me ata turist
q vijn, n fazn e konkurrencs s ndershme me fqinjt pr ndarjen e ktij tregu
turistsh.
Le t fillojm t mendojm se si t shfrytzojm t gjitha potencialet q shpesh
her i kemi dhurat nga t tjert. Le t msojm nga prvoja dhe suksesi i
fqinjve.
Pyetje
Cili sht ndikimi q ka turizmi rajonal n turizmin shqiptar?
Cilat jan problemet q ndeshet sot turizmi n rrugn e zhvillimit t tij?
LEXIM SHTES
Turizmi bregdetar dhe integrimi europian
... Nj vzhgim i kujdesshm disavjear mund t konstatoj se turistt shqiptar t
ardhur nga krahinat e tjera t Ballkanit, dhe q prbjn pjesn drmuese t turistve t
ardhur jasht kufijve t Shqipris dhe n bregdetin Adriatik, duket se ndihen gjithnj e
m mir n bregdetin durrsak dhe i kane dhn atij gjat vers nj pamje kulturore m te
pasur dhe interesante.
N lokalet e plazheve, shpesh her deri n ort e para t mngjesit przihet muzika
perndimore, tingujt e nj muzike t fort rroku, intonacionet e fjalve t rrepit, me kng
patriotike dhe himnin e flamurit q mbyll gjithka. N kto mjedise vshtir se dallohet
dot ku je. Przierja e stileve t kulturs kombtare bhet n prmasa q i shkojn pr
shtat bregdetit ku plekset qielli, toka dhe dielli.
Tabelat e disa qebaptoreve apo restoranteve ambulante jan shkruar me gabime shtypi,
por brenda tyre mund t gjesh asortimente gjellsh q u takojn kuzhinave shqiptare t
prhapura n t gjith Ballkanin. t prziera me ato t popujve ballkanik dhe q ruajn
ende xhelozisht pigmentin dhe shijen orientale...
(gazeta Koha jon, 25.02.2005)
15
KREU II
OFERTA GJEOGRAFIKE-NATYRORE
E SHQIPRIS N FUSHN
E TURIZMIT
Kreu II trajton ofertn gjeografike-natyrore t Shqipris n turizm, ndikimin e
secilit element t tij n lloje t ndryshme t lvizjes turistike.
Si lnd e par pr shum t apasionuar t turizmit, kjo ofert krijon premisa dhe
ofron mundsi pr zhvillimin e tij n t ardhmen.
Pozita e favorshme gjeografike, relieve me format e tij atraktive, klima e
mrekullueshme mesdhetare, larmia e plazheve, llojet e bimve dhe kafshve sht nj
trheqje e parezistueshme pr do turist.
Por zhvillimi i turizmit q ka pr baz ofertn natyrore ka krijuar probleme
mjedisore, t cilat duhet t shmangen me qllim q t mos i zbehin bukurit e natyrs
shqiptare.
Objektivat:
Analizimi i kushteve gjeografike-natyrore t Shqipris pr zhvillimin e
turizmit
Ndikimit i faktorve t ndryshm natyror (relievi, klima, ujrat, bota
bimore dhe shtazore etj. ) ndaj turizmit.
Problemet q mund t lindin midis mjedisit gjeografik dhe turizmit n
Shqipri.
16
1
Roli i pozits gjeografike t Shqipris n zhvillimin
e turizmit
Republika e Shqipris sht
shtet i Europs Juglindore dhe
ndodhet n pjesn perndimore
t Gadishullit Ballkanik. Ajo ka
dalje t gjer n detin Adriatik e
Jon prgjat gati gjith bregut
lindor t kanalit detar t
Otrantos.
Republika e Shqipris shtrihet
midis gjersis gjeografike
veriore 39 38' (n jug t
Konispolit) dhe gjersis 42 39'
(n skajin verior t Vermoshit).
N perndim fillon me gjatsin
gjeografike lindore 19 16' (n
ishullin e Sazanit) dhe vazhdon
deri n gjatsin gjeografike
214' (n fshatin Vrnik t
rrethit t Kors). Nga veriu n
jug ka nj gjatsi prej rreth
335km, ndrsa nga perndimi n
lindje gjersia e saj sht rreth
150km. Brenda ksaj shtrirjeje
Shqipria ka nj siprfaqe
toksore prej 28748 km.
Pozita gjeografike e Shqipris
17
KREU II: Oferta gjeografike-natyrore e Shqipris n fushn e turizmit

Gjatsia e prgjithshme e vijs kufitare t Republiks s Shqipris sht 1094
km, nga t cilat 657 km-kufi toksor, 316 km-kufi detar, 48 kmkufi lumor dhe 73
kufi liqenor.
N veri e verilindje ka 529 km kufi me Malin e Zi, Kosovn dhe Maqedonin,
ndrsa n jug e juglindje me Greqin nj kufi prej 271 km.
Shqipria ka nj pozit t favorshme gjeografike, pasi gjendet n kryqzimin e
rrugve m t shkurtra q kalojn nga Mesdheu Perndimor pr n Ballkan e
Azin e Vogl dhe kontrollon kalimin prmes kanalit detar t Otrantos.
Me pozicionin e saj, ajo shrben si nj ur lidhse midis Lindjes dhe Perndimit,
por njkohsisht ky pozicion sht br shkak i shum pushtimeve t Shqipris
nga shtete dhe perandori t ndryshme.
Nga njra an ky pozicion krijon mundsin e lidhjes s Shqipris me vende t
ndryshme nprmjet ujit, toks dhe ajrit nga ana tjetr shrben si vend transit pr
kalimin nprmjet tij t mallrave t ndryshme.
Nj lvizje e till ndikon midis t tjerash edhe n gjallrimin dhe fuqizimin e
sektorit turistik. Pozita gjeografike si pjes e oferts gjeografike natyrore luan
nj rol t rndsishm n zhvillimin e turizmit t nj vendi dhe sidomos pr
Shqiprin ku s bashku me elemente t tjer gjeografike- natyror si: relievi,
klima, ujrat, bota bimore dhe shtazore dhe objektet historiko kulturore, prbjn
potencialin turistik primar.
Kjo sht e vlefshme dhe pr vendet e tjera, por ne veojm Shqiprin pr faktin
se n potencialet sekondar dhe terciar ka vend pr prmirsim dhe zhvillim.
Ather del si detyr q kt pozicion gjeografik t favorshm ta vm n
dispozicion t turizmit duke e br pjes t rndsishme t oferts turistike,
piknisje dhe shkak kryesor pr zhvillimin turistik t vendit.
A sht shfrytzuar ashtu si duhet ky pozicion i favorshm gjeografik i Shqipris
pr zhvillimin e turizmit? Sigurisht q jo.
Fakti se ka qen nj vend i mbyllur pr shkak t sistemit t vjetr, e ka br pak t
shfrytzueshme kt favor. Numri i turistve t ardhur ka qen i pakt dhe
drejtimet e ardhjes s tyre n vartsi t drejtimit t politiks.
Sot qndrimi dhe politikat e reja n turizm krijojn mundsi n shfrytzimin e
pozicionit gjeografik dhe vnien e tij n shrbim t turizmit.
Ndrtimi i korridoreve rrugore nga porti i Durrsit drejt lindjes dhe veriut do luaj
nj rol t rndsishm n kt drejtim. T gjitha kto ia rrisin rndsin pozits q
ka vendi yn n Rajonin e Ballkanit. Dhe Ballkani i ka treguar vlerat e veta me
18
prpjekjen q po bn pr t'iu bashkngjitur Europs s Bashkuar, kontinentit plak
ku ne jemi banort m t hershm.
Pyetje dhe detyra
Cili sht pozicioni gjeografik i Shqipris si pjes e Gadishullit Ballkanik?
Si ndikon n zhvillimin e turizmit ky pozicion dhe a sht vn ai n shrbim
t turizmit?
Prgatitni nj hart skic t pozicionit gjeografik t Shqipris.
Cilat vende jan n gjersin gjeografike t njjt me vendin ton dhe `lloj
turizmi kan t zhvilluar? Ilustrojeni me shembuj.
2
Larmia e formave t relievit me trheqjen e tyre n
zhvillimin e turizmit
Pozicioni gjeografik dhe relievi i japin mundsi te mdha zhvillimit t turizmit t
nj vendi. Kt e dshmon edhe rasti i vendit tone i cili karakterizohet nga nj
pozicion gjeografik i favorshm dhe nj reliev i thyer ku ndrthuret malorjakodrinorja dhe fushorja, duke na dhn nj llojshmri t pasur n bimsi, faun
dhe ndrthurje klimash.
Relievi me kontraste t mdha karakterizohet nga larmi formash t cilat krijojn
bukuri t veant pr syrin e turistit. Nga bregu i detit kalohet menjher n malet
e larta. Vetm n rreth 1000m vij ajrore nga deti ndodhet mali m i lart i vendit
Korabi me lartsi 2751 m.
Lartsia mesatare e relievit arrin n 708 m q do t thot dyfishi i lartsis
mesatare te Europs 23% e siprfaqes s prgjithshme t territorit ndodhet ne
lartsin 02-200m, 48% n lartsin 200-1000m, ndrsa 30% n lartsin mbi
1000m mbi nivelin e detit.
Copzimi i nivelit, diferencimet e tij dhe kontrastet kan br t jen aq afr e
njhersh po aq larg, luginat e thella, kreshtat e larta shkmbore, thellsia e detit
19

dhe thellsit malore. pjesa perndimore karakterizohet nga siprfaqe fushore me
ndrthurje kodrinore, n brendsi t vendit mbizotrojn vargjet malore, malsit
n form kshtjellash, gropat, fushgropat dhe vargjet e larta.
Shqipria e ndodhur pran ujrave t detit Adriatik dhe Jon zotron nj vij
bregdetare 450 km. Bregdeti shqiptar
shquhet pr pasuri dhe potenciale te
mdha pr turizm balnear. N zonn
bregdetare t Adriatikut bien n sy
plazhet me prbrje ranore, kurse n
at joniane plazhet shkmbore pran
maleve.
Gjithashtu,
nprmjet
lagunave t tij t mrekullueshme,
bregdeti shqiptar, ofron mundsi pr
t apasionuarit e natyrs ekzotike dhe
observimin e shpendve detar, kjo
veanrisht n lagunn e Narts, t
Karavastas etj.
Riviera Joniane
Edhe liqenet shqiptare jan t larmishme pr nga mnyra e formimit dhe ofrojn
nj bukuri natyrore me rndsi turistike.
Alpet shqiptare me majat e tyre t larta dhe pika turistike mirpresin turist pr t
kaluar nj eksperienc t paharrueshme n mes t natyrs s pastr, midis pyjeve
t ndryshm, burimeve t ujrave, shpellave karstike pr t provuar skit n dimr
apo pr shtitje, peshkim, pr vrapim n ver etj.
Pikave turistike malore u shtohen edhe parqet kombtare t shoqruara me lugina,
qafa, maja t larta e t thepisura me nj kolorit fantastik ngjyrash t do stin. Ky
reliev i larmishm me forma t shumllojshme i pasur n flor e n faun krijon
hapsira t larmishme pr zhvillimin e turizmit. Duke qen i till ai ofron
mundsin pr zhvillimin e llojeve t ndryshme t turizmit si balnear, alpin, t
skive, peshkimit, atij kurativ etj. T gjitha kto mundsi q jep natyra me larmin
e me bukurit e saj, jan si rezultat i nj ndrthurje t formave t ndryshme t
relievit n zona t caktuara e kombinuar kjo dhe me pozitn gjeografike.
Kto t dyja nuk jan vetm prcaktuese n krijimin e pamjeve piktoreske, por
kan luajtur rol dhe n zhvillimet historike te qytetrimeve t hershme, t
fenomeneve shoqrore si dhe zhvillimeve industriale, t cilat n nj mnyr apo
n nj tjetr kan krijuar qendra q frekuentohen nga turistt, jo vetm pr vlerat
20
natyrore, por edhe pr trashgimin kulturore, arkeologjike dhe historike t krijuar
n shekuj. Por kjo pasuri natyrore e trashguar krkon vmendjen dhe kujdesin e
t gjithve pr t mbetur e till, e mrekullueshme dhe magjiplot,pr ta vn n
shrbim t turizmit dhe pr ta kthyer n nj pasuri me vler monetare t
rndsishme pr Shqiprin. Pikrisht pr kto arsye nuk duhen lejuar ndrhyrjet e
paligjshme dhe pa kriter, t cilat mund ta dmtojn at dhe t sjellin pasoja t
pariparueshme.
Shqipria sht ndr vendet e rralla me larmi formash t relievit, klims, flors
dhe fauns. Pra sht nj vend i krijuar pr turizm dhe i till duhet t mbetet. Kjo
sht detyr e jona dhe e brezave q do t vijn.
Pyetje dhe detyra
Cilat jan disa nga format e relievit q spikasin n natyrn shqiptare?
kushte e mundsi ofron kjo larmi formash pr zhvillimin e turizmit?
Ilustrojeni me shembuj.
3
Klima mesdhetare e Shqipris. Rndsia e saj zhvillimin
e turizmit
Klima e Shqipris prbn nj komponent shum t rndsishm natyror pr
zhvillimin e turizmit. E vendosur pran deteve Adriatik dhe Jon dhe me dalje t
gjer n to, Shqipria bn pjes n brezin subtropikal dhe prfshihet n zonn
klimaterike mesdhetare,sidomos n pjesn bregdetare dhe perndimore.
Kjo klim dallohet pr dimr relativisht t shkurtr e t but dhe nj ver t nxeht
e shum t that, e cila krijon kushte optimale pr zhvillimin e llojeve t ndryshme
te turizmit, sidomos atij pr banjat diellore, por edhe t sportit ujor, peshkimit etj.
Krahas ktyre dy tipave kryesore t klims, Shqipria dallohet edhe pr
ekzistencn e shum mikroklimave, gj q jep mundsin e lvizjeve t shumta
turistike dhe t kombinimit te formave t ndryshme turistike sipas stinve t vitit.
21

Larmia e klimave krijon mundsin e zhvillimit t turizmit n t gjith vendin dhe
n t gjitha stint. Treguesit klimaterik jan tregues mjaft t rndsishm n
zhvillimin e industris turistike. Ata kan nj rndsi t veant dhe quhen edhe si
parakushte pr zhvillimin e turizmit. Dhe pikrisht n saje t treguesve
klimaterik shum vende t bots n segmentin turistik diell - det kan nj zgjatje
te sezonit turistik gjat gjith vitit.
N zhvillimin e turizmit ndikojn t gjitha elementet e klims, m t rndsishmit
ndot ta jan:
Ndriimi diellor,
Reshjet,
Temperatura,
Era.
Ndriimi diellor: ndriimi i diellit lviz nga 2731 or n vit n Xar t Sarands,
n 2722 or n vit n Vlor, 2560 or n vit n Tiran dhe 2046 or n vit n
Kuks. Kjo gj krijon mundsin q sezoni i plazhit t kap nj periudh pak a
shum t gjat, prej 4 muajsh.
Sezoni turistik veror i Shqipris, sipas urdhrit t kryeministrit, shtrihet nga 1
qershori - 30 shtator. Kjo zgjatje e till e sezonit krijon kushte t favorshme pr
nj prqendrim t numrit t turistve.
Pra, si rezultat i pozits gjeografike dhe klims mesdhetare, Shqipria gjendet n
segmentin turistik diell dhe det.
Temperatura: temperaturat e ulta apo t larta ndikojn n zhvillimin e llojeve t

ndryshme t turizmit. N vendet me temperatura t larta sht i zhvilluar turizmi
balnear apo sporte t ndryshme ujore. Ndrsa n vendet me temperatura t ulta
zhvillohen sporte dimrore. N kto rajone ekziston mundsia e zhvillimit t
turizmit t bardh dhe sporteve t alpinizmit dhe t skive.
Krahas aktiviteteve dimrore, gjat stins s vers pr shkak t temperaturave t
larta q mbizotrojn n pjest e ulta t vendit, pikat malore jan objekte mjaft t
preferuara turistike pr shkak t klims s freskt duke zhvilluar turizmin e
gjelbr. Nj pjes e ktyre vendeve quhen qendra klimaterike ku mund t
zhvillohen aktivitete sportive, ekskursione etj.
Reshjet: n pjest e larta t vendit sidomos n pjesn lindore e veriore t tij,

dominon klima e ftoht malore me ndikime kontinentale e cila karakterizohet pr
temperatura t ulta e reshje t shumta dbore. N rajonet me klim t till
ekziston mundsia e zhvillimit t turizmit t bardh dhe sidomos e sportit t
alpinizmit dhe sportit t skive.
22
Si qendra t turizmit dimror shquhen: Dardha dhe Voskopoja n Kor;
Shishtaveci n vargun e Korabit etj. N zonn e Vermoshit ku reshjet e dbors
jan t shumta dhe
trashsia
mesatare
shkon n 70cm dhe
dbora shkrin vetm
n maj, ekzistojn t
gjitha mundsit e
zhvillimit t turizmit
t bardh. Fotoja m
t majt tregon nj
grup alpinistsh n
malet e Vermoshit.
Po kshtu dhe Boga
dhe Thethi me 150 dit n vit me dbor, q shkon n nj trashsi mesatare prej
50cm. Gjithashtu edhe n Valbon bora zgjat nga gjysma e dyt e nntorit deri n
maj me nj trashsi mesatare prej 100cm.
Vende t tjera me reshje dbore, mjaft t prshtatshme pr skit dhe sportet
dimrore jan: Dardha, Vithkuqi e Voskopoja n rrethin e Kors; Gjinari n
Elbasan; Bjeshkt e Trbunit n Puk; Lura n Dibr; Qafa e Shtams n Kruj;
Llogoraja n Vlor etj.
Era: forca dhe drejtimi i saj ndihmon n aktivitetet sportive ujore duke i br
vendet e prshtatshme, t preferuara pr t apasionuarit e ktyre sporteve, sidomos
lundrimit me vela i cili sht nj aktivitet sportiv mjaft i preferuar.
Liqeni i Butrintit sht mjaft i favorshm pr kt lloj sporti. Aktivitete t tjera
sportive t ndikuara nga drejtimi i ers jan dhe hedhjet me parashut apo
fluturimet me deltaplan. Zonat m t
favorshme pr kt jan: Qafa e
Llogoras (nj nga pikat m t mira
n Mesdheun Lindor), mali i Dajtit,
vargjet e Moravs, etj.
Vitet e fundit Shqipria nprmjet
shoqats s Aeronautiks ka
zhvilluar takime ndrkombtare t
Fluturimeve t lira.
Qafa e Llogoras
23

Kto aktivitete jan zhvilluar n Llogora e Morav. Pra, mund t themi se
Shqipria me klimn e saj, aq t favorshme, ka mundsi pr zhvillimin e t gjitha
llojeve t turizmit.
Pyetje dhe detyra
Cilat jan llojet kryesore t turizmit q favorizohen nga klima dhe elementet
e saj?
Cili lloj i turizmit sht i zhvilluar n zonn tuaj t banimit, i kushtzuar
nga klima e zons? Ilustrojeni me shembuj.
Cilat jan qendrat turistike q njihni?
Prgatisni nj hart skic t Shqipris me llojet e ndryshme t turizmit t
prcaktuara nga elementet klimatik.
4
Pasuria ujore e Shqipris dhe ndikimi i saj turistik
Pjes e rndsishme e oferts gjeografike natyrore t Shqipris n turizm, sht
dhe pasuria ujore q ajo ka dhe vnia e saj n shrbim t turizmit.
Pasuria ujore e deteve, liqeneve, lumenjve, burimeve natyrore luajn nj rol t
rndsishm n qarkullimin turistik dhe n zhvillimin e llojeve t ndryshme t tij
si, banjat diellore, peshkimi, lundrimi, not etj. Kjo sht arsyeja q llojet turistike
t favorizuara nga prania e ujrave, prbjn llojin kryesor t turizmit.
Shqipria ka fatin, se sht e pasur me ujra q gjenden n t gjith siprfaqen e
vendit, duke filluar nga detet deri tek pasurit ujore t krijuara nga njeriu.
Pasuria detare: Shqipria sht nj vend tepr bregdetar. E gjith zona
perndimore e vendit, n nj gjatsi t prgjithshme prej rreth 475 km, laget nga
detet Adriatik dhe deti Jon, q jan pjes prbrse e detit Mesdhe. Bregdeti i
Adriatikut shtrihet nga gryka e Buns n veri dhe deri n Kepin e Gjuhzs n jug.
Ky bregdet sht i prbr nga plazhe ranore.
24
Plazhet e Durrsit mund t
krahasohen me plazhet e mira
europiane pr nga cilsia e
rrs, temperatura e ujit, natyra,
klima, peizazhi i but kodrinor,
thellsia graduale t detit etj.
Prve Durrsit ka plazhe dhe
n Velipoj, Golem, Divjak,
Vlor, q trheqin do vit nj
numr gjithnj e m t madh
pushuesish vendas apo t huaj.
Plazhi i Durrsit
Bregdeti i Jonit q shtrihet nga Kepi i Gjuhzs n Gjirin e Ftelis, dallohet pr

karakterin shkmbor, me gur t vegjl n form patkoi, si dhe me plazhe t
bardha zallore, q jan nj ndrthurje e klims malore me bregdetaren. T tilla
jn plazhet n Dhrmi, Jal, Himar, Qeparo, Borsh, Sarand e Ksamil.
Plazhi i Ksamilit
Plazhi i Dhrmiut
Pasuria liqenore: Shqipria sht e pasur gjithashtu me liqene t larmishm t
mdhenj e t vegjl, natyral apo artificial. M i famshmi pr plazh dhe rekreacion
sht liqeni i Ohrit, i cili sht dhe liqeni m i thell n Gadishullin Ballkanik,
duke e br zonn prreth trheqse dhe t rndsishme pr turizmin n Shqipri.
Liqeni ka nj siprfaqe 363 km2 (111.4 km2 jan brenda rajonit ton). Thellsia
mesatare sht 145m, ndrsa theljsia maksimale sht 295 m. Kjo zon sht nj
kompleks i disa pikave turistike si: Lini, Pojska, Pogradeci, Tushemishti dhe
25

Driloni. Vlen t prmendet bukuria natyrore e Drilonit ku bimsia dekorative
sht n harmoni t plot me burimet e ujrave.
Liqeni i Ohrit me ujin e kulluar dhe peshkun e rrall koran ka vazhdimisht vizitor
t cilt nuk mungojn as n dimr. Pran tij ndodhet Liqeni i Presps me bukurit
e veta shkmbore e plazhe zallore, t pazvendsueshme dhe t pakrahasueshme.
N veri t vendit sht liqeni m i madh i Ballkanit, i Shkodrs me siprfaqe
368km2 (nga kto 149 km2 brenda rajonit ton), me plazhet e Shiroks dhe Zogajt.
Vendi i bashkimit t Drinit me Bunn ka gjithashtu pamje piktoreske dhe ky sht
nj vend ideal pr qetsi dhe, po t lidhet edhe me vlerat e tjera t lashtsis
(Kalaja e Rozafs), ky vend
bhet m t vrtet interesant.
N pjesn veriore t vendit
gjendet liqeni i Fierzs, me nj
bukuri mahnitse. Udhtimi me
traget prmes tij sht i
paharrueshm. Po t kalojm n
zonn e Dibrs ta del prpara nj
pamje mahnitse, t ciln e
krijojn shtat liqenet e Lurs, t
rrethuar me pyje me bukuri t
pashoqe (fotoja m t majt).
Ndrsa prmendim liqenet si vende turistike, nuk ke se si t mos prmendim edhe
liqenet e Jugut, si sht liqeni i Butrintit, i cili ndodhet jo shum larg nga
Saranda dhe pran qendrs arkeologjike. Ky liqen prbn pasurin m t
rndsishme turistike t vendit. Ai frekuentohet nga mijra turist vends dhe t
huaj, q i trheq jo vetm natyra, por edhe pasurit arkeologjike t zons. N
liqenin e Butrintit kultivohen
molusqet, por ka dhe vende pr
pushim e argtim pa fund.
Pasuria e burimeve natyrore:
T tilla jan: burimi i Syrit t
Kaltr (fotoja m t djatht), nj
perl e bukuris shqiptare me
ujin e kthjellt dhe me natyrn
piktoreske; Uji i Zi n Klcyr;
Uji i Ftoht n Tepelen, Viroi,
Glina, Postenani etj.
26
Pasuria lumore: Shqipria sht e pasur edhe
me lumenj, shumica e t cilve kalojn mes pr
mes vendit pr tu derdhur n det.
Nj pjes e tyre formojn lugina t rrethuara
me pyje t bukura si ajo e Valbons, Vjoss,
Drinosit. N kto lugina ka qendra turistike si
n Bogov, Klcyr etj.
Lumi i Valbons
Por, pavarsisht nga kjo pasuri e madhe ujore

q i ka falur natyra vendit ton, jo e gjitha sht
n shrbim t turizmit.
Duke prjashtuar bregdetin, vendet e tjera
sidomos ato pran lumenjve jan pak t
shfrytzuara. Kjo ka ardhur edhe pr shkak
t terrenit t vshtir apo infrastrukturs jo
t prshtatshme; mungess s ujit t pijshm
apo t ndrtimeve pa kriter pr pushime.
Megjithat sht e rndsishme q kjo
pasuri ekziston n vendin ton dhe, si e till,
jan t gjitha mundsit q ajo t vihet n
shrbim t turizmit pr t gjitha llojet e tij:
pr turizm balnear, pr peshkim, pr
lundrim, not, pr vizituesit, pr kurim etj.
Sigurisht kjo duhet br duke respektuar
ligjet dhe planet rregulluese pr t
shmangur pasojat dhe fenomenet negative
q mund t shfaqen.
Bogova, Berat
Pyetje dhe detyra

Prse themi q pasuria ujore prbn nj element t rndsishm t oferts
turistike?
Cilat jan disa nga pikat m t rndsishme turistike q kan lidhje me kt
pasuri? Ilustrojeni me shembuj.
Bni nj hart skic dhe vendosni n t qendrat turistike q kan lidhje me
pasurin ujore?
27
LEXIM SHTES
Saranda, mrekullia blu
Qafa e Muzins sht kufiri ndars me kalan e Argjiros n lindje. Tatpjet dy rrug,
njra t on n Delvin. Tjetra me shum kthesa, nn nj gjelbrim marramends.
Qershive tani po u bien petalet, po lidhin fmijt me lulet e tyre. E pamundur syri t mos
shikoj ullinj. Kroi i mrgimtarit. N pllaj, fshati Muzin. Lisi shprtheu nga gjethet.
Bari n mal tejet i larmishm. Mshtekna, ferra, driza, gshtenja, shkoza, shqopa gjith
bimsia mesdhetare aty. Dhe shpirti qetsohet, syri nuk ngopet. M posht fshati
Dhrovjan. Miniera e krips s gurit.
Syri i Kaltr. Ah sy!
Do t jen me fat njerzit ta shihnin kt mrekulli me sy.
Bistrica. Hidrocentrali. Prap uji i kristalt. Por derdhet n det, mblson ujin e kripur
dhe nuk rrjedh n ezmat e lagjeve n Sarand dhe Ksamil. Etjen, ksamilasit e shuajn
me pus, nn prurjen e syrit, nn prurjen e Bistrics, formacioneve aluvionale, moalishtes
m sakt. E far t bjm. Ky fat na ra. T detyruar.
T shkruash pr Sarandn, duhet ta mprehsh mir lapsin, t ndash mir mendjen. T
tallin ata. Ajo ka njerz mendjeholl, t mir,puntor, bujar, pak t atht n
mendime. Ka arsye kjo.
Banorve t ktij qyteti asnjher nuk u ka munguar elementi limon, elementi vaj
ulliri,elementi peshk i freskt, n fardolloj sistemi, deti i prjetshm, n nj qiell 300
ditsh blu.
Saranda ka nj lidhje t ngusht me numrin 40. Shpjegohen me 40 shenjtort,40 dhoma
izolimi, 40 murgj, 40 zinxhir, 40 frngji nga t mirt shikonin ve pak sfond blu, pr detin
t privuar 40 ndrtesa mbi katet e lejuara ka Saranda, 40 bunker ka n vijn e saj
bregdetare, 40 mij banor me gjith rrethinat, t ardhur pas viteve 90. Me fat e bekuara
Sarand.
Zoti nuk i fali nj, dy, tre engjj por plot 40. Vazhdojn edhe pak. 40 dit do shejtani t
nxjerr vesht nga dllinja, 40 dit rri mbuluar gnjeshtra. Dhe t gjitha kto ve 40, dhe
t ndenjurat kan sakt 40 damar.
N syt e mi, Saranda, mrekulli. Qllimisht shpinn, ky qytet ua ktheu errave t ftohta t
dimrit, t ngroh veten, t mbroj mimozn e beharit, limonin. portokallin, ullirin, lulet
gjelbrimin e prjetshm, ern e kndshme t luleverdhit bli. Qllimisht q edhe janari ta
ket temperaturn e banjs. T zgjuar sarandasit...
28
5
Bota e pasur bimore e shtazore. Roli i tyre n turizm
Bota bimore dhe shtazore prbn nj burim t rndsishm natyror pr zhvillimin
e turizmit. Fal kushteve t prshtatshme t relievit, klims dhe ujrave, bota
bimore dhe shtazore e Shqipris dallohet pr shkall t lart biodiversiteti, q
shprehet n shumllojshmrin e biotipave dhe ekosistemeve t ndryshme.
N brendsi t ksaj pasurie bimore rriten lloje t ndryshme kafshsh e shpendsh,
t cilat ia rrisin akoma m tepr rndsin dhe bukurin natyrore zonave t
ndryshme gjeografike t vendit.
Larmia e bimve, kafshve dhe shpendve prbn nj pasuri t rndsishme me
potencial turistik. Bukuria e bimve e shoqruar kjo me shumllojshmrin e
kafshve q rriten midis tyre trheq vmendjen e pushuesve vendas apo t huaj
duke ju bashkngjitur pasuris natyrore t vendit.
Bota bimore, bota shtazore dhe turizmi jan t lidhura ngusht ndrmjet tyre
sidomos n koht e sotme, kur t pushuarit larg zhurmave dhe stresit e bjn
bimsin nj oaz lodhjeje dhe qetsie, dhe, kur mes ksaj bimsie qllon t
ndeshsh kafsh apo shpend q rriten n kushte natyrale, ather pushimi bhet
m i kndshm dhe argtues.
Bota bimore dhe turizmi

Pr nga origjina, nga prbrja dhe veorit, bimsia e Shqipris bn pjes n
Zonn Floristike Mesdhetare. Shqipria, megjithse ka nj siprfaqe t vogl,
sht ndr vendet m t pasura me lloje bimsh.
N Shqipri rriten 3300 lloje bimsh ose 29% e flors s Europs, ku mbi 208
jan lloje drursh. Rreth 35% e territorit sht veshur me shkurre dhe drur pyjor.
Kjo ka krijuar mundsin q n vendin ton t dallohen 4 breza t bots bimore:
(1)
Brezi i shkurreve mesdhetare shtrihet nga 400-800m me gjelbrim t prhershm,

me valanidhin, shqopn, marenn, pishn e but, pishn e egr etj. Ato gjenden
me shumic n Riviern shqiptare dhe n pjesn perndimore t vendit.
29

(2)
Brezi i dushqeve. Fillon mbi brezin e shkurreve dhe n disa pjes sht i przier
me t sa sht e vshtir ti ndash njrn nga tjetra. Shtrihet deri n lartsin
1200m. Drurt prfaqsues jan lloje t ndryshme dushqesh. Por n disa zona pr
shkak t shpyllzimeve pr arsye t ndryshme dushqet po zhduken, si n Selenic,
Pyllin e Syrit t Kaltr, Pyllin e Butrintit etj.
(3)
Brezi i pishave me drurt kryesor pishn e bredhin, arrin deri n lartsin 1900m
(4)
Brezi i kullotave alpine i cili sht i rndsishm pr blegtorin dhe prfshin zonat
e larta malore.
N Shqipri ka nj numr t konsiderueshm parqesh pyjor kombtar, disa prej
t cilave jan shpallur monumente natyror pr vlerat e veanta estetike e
turistike dhe mbrohen nga shteti me status t veant. M t rndsishme jan:
parku pyjor i Divjaks, i Dajtit, i Lurs, i Llogoras, i Hotovs, i Thethit etj.
Vlera t veanta ka dhe Kopshti botanik i Tirans, n t cilin rriten mbi 2000 lloje
bimsh t vendit ton apo t vendeve t tjera. Gjithashtu Shqipria ka dhe bim
endemike te cilat rriten vetm ktu dhe jan relike t flors shqiptare si: narteca,
gshtenja e kalit etj., t cilat prbjn 1% t bimve q rriten n vendin ton.
Roli i bots bimore n turizm duhet par me funksionin dekorativ, zbavits dhe
fiziologjik. Prania e siprfaqeve t gjelbra rrit bukurin e peizazhit dhe krijon
mundsin e zhvillimit t llojeve t ndryshme t turizmit. Rajonet me bot t
pasur bimore trheqin vmendjen e turistve t cilt mund t argtohen, t
lodhen, t organizojn udhtime apo ekskursione.
Por nga ana tjetr n kto zona ajri sht i pastr dhe i freskt i dobishm dhe
kurativ, sidomos pr t smurt nga organet e frymmarrjes. Kjo sht edhe
arsyeja q vendet me bot bimore te pasur jan t prshtatshme pr zhvillimin e
turizmit kurativ, alpin, sportiv etj. Dhe parqet kombtare shqiptare jan shum t
prshtatshme pr kto lloje turizmi.
Ylli shqiptar
Wuffenia baldacci
30
Zhabina e Hajekut
Bota shtazore dhe turizmi
Bota shtazore prbn nj element shum t rndsishm t oferts gjeografike
natyrore. Vendi yn sht i pasur me kafsh dhe shpend nj pjes e t cilave jan
origjinale dhe t rralla. Pjesa m e madhe e kafshve jan t ngjashme me ato t
Mesdheut(sidomos Mesdheut Lindor). Ndr kafsht prmendim: ujkun, dhelprn,
dhin e egr, akallin, rrqebullin etj.
3
1- Rrqebulli
2- akalli
3- Ujku
4- Dhelpra
5- Dhija e egr
Shqipria sht e pasur dhe me shpend ku nga 5000 lloje shpendsh q ka n

Bot n Europ jetojn 635 lloje, kurse n Shqipri 330 lloje. Ndr shpendt e
rrall sht pelikani n lagunn e Karavastas dhe n liqenin e Presps s Vogl.
31

Kafsht dhe shpendt jan jo vetm trheqse e t kndshme pr tu vizituar nga
turistt npr parqe apo n rezervate, por njhersh krijojn edhe mundsin e
zhvillimit t sportit t gjuetis, peshkimit, jan pjes e lvizjes turistike.
Vendi yn i pasur me ujra, prandaj ka dhe larmi kafshsh ujor t cilat trheqin
vmendjen e zhytsve t thellsive. Peshqit e ndryshm si krapi, korani, ngjala,
trofta etj. jan mjaft t lakmuar pr t apasionuarit e sportit t peshkimit.
Pra, sht detyr e strukturave dhe organeve prkatse, por n t njjtn koh e
njerzve pr tu kujdesur pr kt pasuri t madhe t natyrs dhe pr ta vn at n
shrbim t turizmit. Kjo realizohet nprmjet kujdesit, shumfishimit apo dhnies
fund nj her e prgjithmon t gjuetis s paligjshme apo prerjes t drurve,
fenomene negative q jan vn re koht e fundit.
N shum zona malore, por dhe n ato bregdetare jan dmtuar mijra drur pr
ndrtime pa kriter t cilat e kan masakruar kt pjes t natyrs s vendit dhe
kan shkaktuar erozione t mdha.
Kujdesi dhe vmendja m e madhe pr botn bimore e shtazore me siguri do ta
rris ndjeshm numrin e turistve t huaj q do t vijn te ne pr t ar edhe nj
pjes tjetr t oferts natyrore gjeografike t Shqipris, florn dhe faunn e saj.
LEXIM SHTES
Parku kombtar i m
Pran kryeqytetit ndodhet Parku kombtar i malit t Dajtit i cili sht i rndsishm nga
pikpamja turistike meqense ndodhet pran kryeqytetit dhe ndihmon pr argtimin e
banorve t tij.
Pamja trheqse dhe e shumllojshme e mjedisit pyjor si dhe disa pika panoramike t
bukura, jan elementt kryesor n aspektin pushues, argtues e turistik t parkut, t cilat
prdoren nga vizitor vendas e t huaj. Mjedisi pyjor frekuentohet pr shtitje e qetsim,
format natyrore pr pushim fizik e lodhje.
Gjithashtu ky mjedis pyjor natyror vlersohet si pjes e pasuris kombtare e ruhet nga
shteti me status t veant.
Teleferiku i ndrtuar koht e fundit, i cili sht m i madhi n Ballkan krijon mundsin e
t vajturit n mnyr komode dhe t shpejt n t.
Nga lart t ofrohet nj pamje trheqse dhe shumngjyrshe. Tirana natn e par, nga
lart, sht po aq e bukur sa dhe qytetet e mdha t Europs.
32
Pyetje dhe detyr
Si ndikon bota bimore dhe shtazore n turizm? Jepni shembuj.
Cilat jan zonat m t rndsishme t flors dhe fauns n Shqipri?
6
Rajonet gjeografike t Shqipris dhe potencialet e tyre
natyrore n turizm
N baz t potencialeve t saja natyrore, Shqipria vlersohet si vend i
privilegjuar. Kjo pasiguri natyrore e shumllojshme shprehet n t gjith
elementt e mjedisit natyror t cilat gjenden t grshetuara n rajonet gjeografike.
RAJONI VERIOR
Rajoni Verior i Shqipris dallohet pr nj ashprsi t relievit dhe pr nj dimr
me reshje dbore dhe ver t freskt. Kjo i jep mundsi pr zhvillimin e turizmit t
bardh, turizmit ekologjik dhe turizmit kurativ. N kt rajon dallohen veanrisht
Alpet. Ato karakterizohen nga kontraste t mdha midis maleve t thepisura dhe
luginave t ngushta e t thella duke krijuar kshtu peizazhe natyrore shum
trheqse pr syrin e turistit.
Pamje nga Alpet e Shqipris
33

Nj bukuri natyrore t ve ant n kt krahin prbjn liqenet artificiale t
krijuara nga degt e hidrocentraleve e kalimi me anije n to mes maleve t lart
duket vrtet si nj ndrr pr turistt.
Alpet prshkohen nga lumenj dhe prrenj t shumt si Valbona,Shala, Cemi,
Prroi i That,Vermoshi etj. t cilt japin mundsin q n kt zon t zhvillohen
sporti ujor dhe peshkimi. Peshku karakteristik i ktyre zonave sht trofta e
argjendt. N kt zon mund t zhvillohet dhe sporti i alpinizmit, si n malin e
Hekurave, Shklzenit, Jezercs q sht edhe maja m e lart e ksaj zone. Ndrsa
pr turizmin shtits jan n dispozicion male m t ulta dhe me nj formacion
shkmbor m t but.
N kt zon mund t zhvillohen dhe ekspedita shpellologjike, sepse kjo krahin
sht e prbr nga shum shpella. Kto shpella jan vizituar pr her t par n
vitet 90 nga turist t huaj si si ek, hungarez etj. N kt zon mund t
zhvillohen edhe sportet dimrore, sepse ajo sht mbuluar n pjesn m t madhe
t vitit me dbor. N disa vende bora qndron gjat gjith vitit. Pikat turistike m
t dgjuara jan Razma, Boga, Thethi, Vermoshi, Lugina e Valbons dhe e Shals.
Kto dy lugina dallohen pr bukurit e rralla natyrore.
Lugina e Valbons prshkohet nga lumi i Valbons, i cili ka uj t kthjellt dhe t
ftoht. Ky lum prgjat rrugs s tij formon kanione t thella dhe mahnitse. Ktu
ndodhen dy parqe natyrore, t cilat jan Thethi dhe Vermoshi.
Thethi prbhet nga 2300 hektar. N kt siprfaqe rriten rreth 40 tipa gjitarsh,
duke filluar nga ariu,ujku e deri te rrqebulli, i cili sht nj nga kafsht m t
rrall t vendit ton. Ktu gjenden dhe 20 lloje zvarraniksh.
Vermoshi sht pika m skajore e Shqipris. Ky park prbhet nga 3500 hektar.
Ai dallohet pr nj shumllojshmri bimsh drusore si dushku, ahu, pisha, bredhi,
gshtenja etj.
RAJONI QENDROR
Rajoni Qendror i vendit prbhet nga male, gropa, fushgropa dhe prshkohet nga
shum lumenj. Vargu lindor dallohet pr nj numr t madh malesh. Ky varg
fillon me malin e Pashtrikut, i cili shtrihet n territorin e Kosovs dhe dallohet pr
burimet e shumta ujore. N kt zon zhvillohet shum turizmi kurativ dhe malor.
Aty gjendet dhe zona e Shishtavecit, e cila dallohet pr zhvillimin e sporteve n
dbor.
M n jug shtrihet mali i Korabit, ku gjendet edhe maja m e lart n vendin tone
me lartsi 2751m. Ky mal sht i zhveshur n pjesn perndimore por sht i
34
pasur me kullota. N afrsi t malit ndodhet qyteti i Peshkopis, pran t cilit
sht ngritur nj stacion banjash termale, t cilat jan kurative pr smundje t
ndryshme. M pas vijn liqenet e Ohrit dhe Presps ku zhvillohet turizmi balnear
dhe peshkimi. Nga liqeni i Ohrit buron Drini i Zi, i cili pasi ecn n territorin e
Maqedonis futet n Shqipri dhe bashkohet me Drinin e Bardh duke formuar
kanione t thella e lugina t pyllzuara. Ky varg prfundon me malin e Moravs, i
cili bie thik mbi fushn e Kors.
Grumbulli i maleve qendrore prbhet nga male q nuk e kalojn lartsin 2000m.
N mes t ktyre maleve shtrihen pllaja t shumta. Kto male jan t veshura me
pyje t dendura. N zonn e Puks, pran malit t Korabit ndodhen bjeshkt e
Kushnenit. Kto bjeshk prbhen nga pyje t larta n mes t t cilave ndodhen
gropa t mbushura me uj, me siprfaqe t vogla (10m-15m). Prej ktej buron
lumi i Fanit t Madh. Kjo zon ka nj bukuri prrallore, sidomos n dimr, i cili
shoqrohet me reshje t dendura
Liqenet e Lurs
dbore. Ktu ka premisa pr zhvillimin
e sporteve dimrore.
N kt zon ndodhet parku kombtar i
Lurs, nj perl e natyrs shqiptare.
Shtat liqenet e tij t rrethuara nga pyjet
e larta, si dhe me zambakt q notojn
n ujrat e tyr t kristalta, ofron nj
pamje piktoreske mjaft t rrall. Kjo
zon njihet gjithashtu edhe pr nj
faun dhe flor t pasur. Dallohet edhe pr nj shumllojshmri amfibsh. Ktu
mund t zhvillohet mjaft mir turizmi malor, por edhe sporti i gjuetis.
Vend t rndsishm n kt rajon z vargu Kruj-Dajt i pasur me flor dhe faun.
N malin e Krujs n lartsin 605m ndodhet qyteti historik me t njjtin emr.
Mali i Dajtit, i cili sht nj park
kombtar nn mbrojtjen e shtetit,
ka nj faun dhe flor tepr t
pasur. N kt park kombtar sht
ndrtuar nj teleferik, i cili do t
mundsoj zhvillimin e mtejshm
t turizmit n kt zon. N kt
rajon gjenden shum burime ujore
si burimi i Qaf-Shtams, burimi i
Parku i Dajtit
35

Lajthizs, i Selits etj. Mali me Gropa ka nj prbrje glqerore ku jan formuar
disa gropa t thella, prej t cilave ka marr dhe emrin. N jug t Shkumbinit
ndodhet qyteti i lasht i
Parku i Hotovs
Voskopojs, me kishat e tij
antike dhe me klim t
shndetshme. Pran ksaj zone
ndodhet parku kombtar i
Bredhit t Hotovs. Ktu bhet e
mundur pr shkak t kushteve
klimaterike zhvillimi i sporteve
dimrore.
RAJONI JUGOR
Rajoni Jugor i Shqipris karakterizohet nga bukuri t rralla natyrore. Ky rajon
laget nga deti Jon, i cili sht tepr i bukur, bregdeti i t cilit sht shkmbor.
Prgjat ktij bregdeti ndodhen shum gjire si: gjiri Sarands, Butrintit, Spiles,
Jals, Palermos dhe gjiri Dukatit. Kto bukuri bjn t mundur zhvillimin e
turizmit balnear, sporteve ujore dhe peshkimit. Kjo zon bregdetare njihet me
emrin "Riviera shqiptare".
N gjith gjatsin e ksaj zone vrehet nj ndrthurje mahnitse midis detit dhe
plazhit me malin, gjelbrimit dhe vendbanimeve karakteristike. Nj ndrthurje e
till bn q t kalohet shum shpejt nga zona detare e gjirit t Vlors n lartsit
mbi 1000 m n qafn e Llogoras dhe n pak kilometra mund t arrish prsri n
brigjet detare t Dhrmiut, Himars, Borshit, Lukovs, Sarands dhe Ksamilit. N
kt zon ndodhen shum qytete antike si: Mesopotamia, Finiqi dhe Butrinti, i cili
sht qendra kryesore arkeologjike e Shqipris. Liqeni i Butrintit (fotoja m t
majt) luan nj rol tepr t
rndsishm n ekonomin e ksaj
zone. Ktu gjenden dhe zogj t
rrall si: pelikani, rosa, pata etj.
Nj potencial t rndsishm kan
edhe vargjet malore TrebeshinDhmbel-Nmrk dhe ShndlliLunxhri-Bureto, q ndahen nga
lugina e Zagoris, n t ciln kalon
lumi i Vjoss.
36
Kjo zon sht e pasur e kullota t shumta
dhe pjesrisht e mbuluar me pyje. Kafsht
q gjenden ktu jan dreri dhe sorkadhja,
t cilat jan t rralla n vendin ton. N
zonat malore ka reshje dbore t cilat
ushqejn lumenjt e ksaj zone. Ktu
ndodhen edhe shum burime ujore si Syri
i Kaltr, Zagoria, Viroi, Uji i Zi i
Klcyrs, Uji i ftoht n Tepelen.
Uji i Zi, Klcyr
RAJONI PERNDIMOR
Prgjat gjith vijs bregdetare t Adriatikut n Shqipri shtrihet Ultsira
Perndimore me rreth 200km gjatsi dhe deri 50km gjersi e cila ofron potenciale
t rndsishme natyrore n fushn e turizmit.
Ultsira perndimore prbhet n pjesn m t madhe nga fusha dhe ka pjesrisht
nj reliev t but kodrinor. Kjo zon fillon me fushn e Shkodrs, fushn e
Lezhs, t Durrsit, Elbasanit, fushn e Myzeqes n pjesn lindore t s cils
ndodhen pllaja e Dumres dhe kodrat e Mallakastrs.
N kto fusha jan ndrtuar qytetet m t rndsishme si Tirana, Durrsi, Shkodra,
Fieri etj. N kt rajon gjeografik kan grykderdhjen pothuajse t gjith lumenjt
e vendit. Nj pjes
Liqeni i Shkodrs
e rndsishme e
ksaj zone sht
liqeni i Shkodrs, i
cili ka edhe nj
potencial t madh
turistik, sepse n
kt liqen mund t
zhvillohen
dhe
sporte t ndryshme
ujore, banja dielli
dhe peshkimi.
Kjo zon laget nga deti Adriatik duke filluar nga grykderdhja e Buns deri n
gjirin e Vlors. Kjo zon prbhet nga shum plazhe duke filluar nga plazhi i
Velipojs, i Shngjinit, Patokut, Durrsit, Golemit, Divjaks dhe Vlors.
37

Prgjat ktij bregdeti ndodhen tri laguna, dy prej t cilave (Laguna e Narts dhe
ajo e Karavastas) jan shpallur parqe kombtare. Bregdeti sht i veshur
pjesrisht me pyje nga zona e Durrsit deri n Divjak. Nj pjes e rndsishme e
ksaj zone sht edhe pllaja e Dumres, ku ndodhen nj numr i madh liqenesh
ndr t cilt m kryesoret jan: liqeni Qestijasit, Merhosjes dhe Belshit.
Gjithashtu n potencialin natyror t ksaj krahine me rndsi turistike duhet t
prmendim edhe shpatet perndimor t malit t Dajtit, Krujs, Malsis s
Mbishkodrs t cilat paraqesin forma t larmishme relievi dhe pasuri t
rndsishme pyjore dhe shtazore. Pra, secila njsi sht nj larmi vendesh turistike
t cilat duhet ti mbrojm dhe ti vm n shrbim t turizmit.
Pyetje dhe detyra
Cilat jan pikat turistike me t rndsishme t rajoneve gjeografike?
Cilat jan llojet e turizmit dhe nga se dallohen ato?
Prgatitni nj material pr qendrn tuaj turistike m t preferuar. Pse sht
e till ajo pr ju?
7
Probleme t mjedisit dhe turizmit n Shqipri
Njeriu me aktivitetet e ndryshme q ushtron, ndrhyn n mjedis duke ndikuar n
t. Pr t prballuar realitetin e krijuar, ai duhet t nxitet gjithnj e m shum n
gjetjen e mnyrave t reja t t menduarit pr kt mjedis dhe pr veten.
N mnyr q t ndikosh sa m pak n mjedis gjat ndrhyrjeve n t duhet t
menduarit paraprakisht t pasojave para ksaj ndrhyrje. Kjo mund t arrihet
vetm nprmjet vlersimit t ndikimit n mjedis.
Mjedisi sht shum i rndsishm pr zhvillimin e turizmit. Q t funksionoj sa
m mir turizmi duhet t jet n kontakt me natyrn pr t gjetur aty nj jet m t
shndetshme, m t thjesht n ajrin dhe pafundsin e gjelbrimit, n banjat e
diellit, n bregdet etj. Veanrisht mjedisi me bukuri natyrore sht nj faktor i
38
krkuar turistik dhe nj nga elementt q u sjell m tepr prfitime fizike dhe
psikologjike turistve.
N kt kuadr t mjedisit ka m shum rndsi ruajtja dhe mirmbajtja e tij, jo
vetm pr ann tregtare dhe ekonomike t turizmit, por pr at q prbn
funksionin e tij t vrtet, prfitimi fizik dhe psikik q ka njeriu nga mjedisi. Por
kjo nuk sht zbatuar gjithmon.
Shpesh vihet re nj kontradikt ndrmjet turizmit dhe mjedisit: nga njra an
turizmi krkon nj mjedis t pastr dhe t shndetshm, nga ana tjetr sht
pikrisht turizmi q e dmton mjedisin.
Ndotjet e mjedisit jan t natyrs organike, kimike t cilat sjellin pasoja infektuese
dhe helmuese pr turistt, i cili dmtohet direkt nga kto ndotje.
Prpjekjet e bra pas lirimit pr krijimin e nj industrie shumdegshe q synonte
t prodhonte gjithka n vend, solln me vete edhe probleme mjedisore q mund
t konsiderohen t rndsishme n krahasim me zhvillimin ekonomik q i
shkaktoi ato.
Mes problemeve m t mdha t shkaktuara, me prparsi n fillim t viteve 90
(shek.XX) ishin:
erozioni i toks i shkaktuar nga shpyllzimet
ndotja e ujrave siprfaqsore si rezultat i shkarkimeve t pakontrolluara t
ujrave t ndotur industriale dhe urbane, dhe mungesa e plot e trajtimit t
ujrave t zeza n t gjith vendin.
humbja e biodiversitetit si rezultat i moskujdesit ndaj parqeve kombtare e
pyjeve.
shkarkimin e gazeve nga industrit etj.
Kjo prirje pr fat t keq vazhdon edhe sot dhe shoqrohet me rritjen e mbetjeve
urbane dhe t ndrtimit, humbje e siprfaqeve t gjelbra, ndotjen e siprfaqeve
ujore, shtimin e zhurmave, t tymit, smogut etj.
N Shqipri ka vite q siprfaqe pyjesh po priten pa kriter pr t krijuar hapsira
ndrtimi, pr dru zjarri, pr eksporte t paligjshme etj. Raste t peshkimit me
dinamit, gjueti t paligjshme q shpesh kryhet edhe n kohn e riprodhimit t
kafshve, sasi t mbeturinave urbane q kan pushtuar dhe qendrat e qyteteve,
mbeturinat e ndrtimit q jan n rritje t vazhdueshme etj.
Kto fenomene negative vihen re dhe n zonat turistike bregdetare si dhe n
qytetet e mdha pr shkak t ndrtimeve t shumta apo t mbipopullimit.
Ndrtimet jan br pa planimetrin dhe infrastrukturn e prshtatshme pr
39

mjedisin. N bregdet jan prer pisha e vazhdon t ndrtohet duke ndotur ajrin. N
qytetet me popullsi t lart si Tirana, Durrsi, Elbasani ndotja e ajrit sht 4-5 her
m shum se normat e lejuara.
Studimet dshmojn se vdekshmria nga smundjet e mushkrive dhe t zemrs t
shkaktuara nga kjo ndotje jan mbi 20% n krahasim me zonat t pastra.
Zhurmat e shkaktuara nga makinat jan aq t mdha sa sht e vrtet q Tirana
sht konsideruar si nj nga qytetet m t zhurmshm t Europs. Ende nuk jan
marr masa pr prpunimin e mbeturinave t qytetit t cilat digjen n vende t
paprshtatshme duke shtuar ndotjen e ajrit e duke prbr nj rrezik serioz pr
shndetin dhe jetn e banorve t zonave prreth.
Pavarsisht nga prpjekjet q po bhen Tirana sht ende larg t qenit nj qytet
me siprfaqe t gjelbra t cilat do t ndihmonin n pastrimin e ajrit. Fenomene t
tilla vihen re n t gjith vendin.
Po t shohsh bregdetin v re se n brigjet detare jan ngritur pallate te larta ku
sht e vshtir t gjesh dy njlloj. Ndrtimi i tyre sht shoqruar me prerjen e
pemve dhe derdhjen e ujrave t zeza n det. Firmat e ndrtimit t nxitura nga
fitimi nuk kan menduar pr mjedisin duke i vendosur ndrtimet e tyre shpesh
her mbi kolektort e shkarkimeve.
Ndotja e ujrave sht shoqruar me dme t mdha t bots s gjallesave detare e
ka specie t cilat jan drejt zhdukjes. Kto fenomene vihen re n zonat ku turizmi
sht masiv dhe i prqendruar si n plazhin e Durrsit, Sarands, apo n qytetet ku
zhvillohet turizmi vizitues.
Ky turizm masiv sjell pasoja t rnda pr mjedisin natyror. N kt prfundim
kan arritur specialistt e mjedisit pas studimeve t kryera. Sipas tyre, pasojat e
dukshme t zhvillimit pa kriter t turizmit jan mbingarkesat ndrtimore n natyr
dhe prishja e peizazhit.
Turizmi nga natyra sht kuriozitet, q duhet t shndrrohet n knaqsi pr t
qen i vazhdueshm. N rastin e Shqipris duhet pasur parasysh edhe
konkurrenca e fqinjve.
Koht e fundit sht shtuar numri i turistve q vijn nga diaspora. Dshira pr t
par Shqiprin e ndaluar pr vite me radh e ka kthyer turizmin n nj turizm
patriotik. Por q ata t vijn vazhdimisht duhet t gjejn nj mjedis t pastr e t
prshtatshm nga ana figurative e shndetsore.
Pikrisht pr arsyet e msiprme duhet pasur kujdes q ata t mos krkojn vende
t tjera pr t pushuar, por t ndjejn dhe n Shqipri knaqsin e pushimit
40
prve mallit pr Atdheun. Kt knaqsi duhet ta ndjejm edhe ne, banort e
prhershm t Shqipris.
Pyetje dhe detyra
Cilt jan faktort q ndikojn n ndotjen e mjedisit?
Ku qndron lidhja midis mjedisit dhe turizmit? Ilustrojeni me shembuj.
Prgatitni me shkrim nj material mbi gjendjen e mjedisit n zonn tuaj t
banimit.
8
Bilanci ekologjik i Shqipris dhe turizmi
Zhvillimi i sotm i turizmit krkon brjen e studimeve mbi gjendjen e zonave apo
vendeve ku do t zhvillohet ai me qllim q t prcaktohen aftsit natyrore t tyre
pr zhvillimin e turizmit, si dhe t parashikohen dmet q mund ti shkaktohen
mjedisit me zhvillimin e turizmit.
Raportet midis mjedisit dhe turizmit shprehen nprmjet bilancit ekologjik.
Bilanci ekologjik tregon nprmjet krahasimit gjendjen e mjedisit natyror, para,
gjat dhe pas zbatimit t projekteve t ndryshme turistike.
Procesi i urbanizimit hapsinor po bhet n mnyre t prshpejtuar pr arsye t
faktorve t rinj social-ekonomik dhe politik. Kjo rritje e urbanizimit e lidhur me
zhvendosjen e madhe mekanike nga fshati, shkakton nevoja konstante t saj pr
qarkullime turistike n drejtim t natyrs s ruajtur, ose jasht vendbanimit t
prhershm. Kjo pr shkak t prishjes s ekuilibrave natyror e sociale t ndotjes
s ajrit, zhurms, lodhjes fizike e psikike, tradits s krijuar pr lvizje etj.
Turizmi krahas kapaciteteve t tjera, paguan kapacitet hapsinore nprmjet
kufijve t shtrirjes, mimit ekonomik e shoqror, vlersimit ekologjik. Mjediset
natyrore t pastra ekologjike, bukurit dhe natyraliteti i trheqin njerzit. Kto
mjedise duhen vlersuar dhe duhen mbajtur t tilla pr sot dhe pr t ardhmen.
41

Ndrhyrja n natyr mund t sjell humbje t vlerave natyrore, dhe vet turizmi
mund t shkaktoje: ekuilibra natyror dhe social.
Faktori njeri sht ndr kryesort n kt ndrhyrje me an t veprimtaris s tij e
cila mund t sjell ndryshime dhe n disa raste dmtime apo degradime.
Prerja e drurve pr nevoja t ndryshme ka sjell paksimin e siprfaqes pyjore
dhe pr pasoj shtimin e erozionit. Ky fenomen me prmasa t mdha vihet re n
t gjitha krahinat e vendit t pasura me pyje. Nj pjes e drurve jan zhdukur ose
dmtuar n nj mas t till sa sht e vshtire t prfytyrohen si kan qen m
pare. Faktorit njeri i atribuohet edhe gjuetia e paligjshme dhe paksimi i kafshve
t egra e t rralla. Kto veprime jan aq t shpeshta sa q jo vetm nuk kan
kursyer kafsht, por edhe njerzit t cilt n disa raste jan dmtuar pr shkak t
prdorimit t lndve plasse.
Shqipria sht nj vend me potencial t madh turistik. Natyra sht treguar
bujare me t duke krijuar mundsin e nj oferte turistike sasiore dhe cilsore. Por
ndrhyrjet e vazhdueshme dhe pa kriter kan sjell dmtime t mdha natyrore,q
sigurisht do t ken koston e tyre n turizm.
Ndrtimet n zonat bregdetare dhe derdhja e ujrave t zeza n det ka sjell
prishje t ekuilibrit hidrologjik (zhdukje t disa gjallesave nnujore), shembulli
m i mir negativ n kt drejtim sht plazhi i Durrsit.
Ndrtuesit e shumt t ksaj zone kan zbatuar planin e tyre n ndrtime pa
menduar pr pamjen e prbashkt q do t krijohej apo pr efektet negative q do
t shkaktoheshin pr shkak t mbingarkess e mbipopullimit.
Gjat zbatimit t projekteve turistike n zona t veanta nuk jan pasur parasysh
aftsit e mjedisit pr projektin, ndryshimet q do t ndodhin n mjedis, nevojat e
zons turistike pr uj dhe energji.
Duke qen se procesi i ndrtimeve n zonat turistike sidomos ai n zonat
bregdetare ka marr prmasa t mdha duhet t llogariten mir prve atyre q
tham m par edhe qarkullimi q do t jet n zonn turistike pas zbatimit t
projektit, prishja e qetsis q do t shkaktohet, ndotja e mjedisit pr shkak t
popullimit dhe t parashikohen masat q do t merren dhe kriteret q do t
zbatohen pr eliminimin e tyre, me qllim q zona t ruaj vlerat turistike edhe
pas zbatimit t ktyre projekteve.
N Shqipri lidhur me vet zhvillimin e pakt t turizmit deri m sot, nuk mund t
flitet akoma pr ndonj ndrmarrje t mirfillt n studimin e aftsive t mjedisit
pr projektet turistike. Edhe n ato zona ku mund t pretendohet pr zhvillimin e
42
turizmit, n shum raste kontrolli mbi mjedisin i sht ln spontanitetit.
Megjithat n kushtet e sotme kur turizmi sht cilsuar parsor n zhvillimin
ekonomik t vendit, sht m se e domosdoshme ndrmarrja e studimeve t tilla,
sidomos n projektet pr krijimin e fshatrave turistike si ai i Kakomes apo t
projekteve t tjera.
Nga kjo analiz e oferts
gjeografike-natyrore
t
Shqipris n fushn e
turizmit mund t thuhet se
n prgjithsi natyra n
Shqipri me t gjith
komponentt e vet ofron t
tilla potenciale turistike
natyrore
mjaft
t
rndsishme, t cilat nse
shfrytzohen si duhet
prbjn kushtin kryesor
pr zhvillimin e turizmit n Shqipri.
Kakom, Sarand
sht e rndsishme ruajtja dhe shfrytzimi sa m i mir i ktyre potencialeve n

fushn e turizmit duke respektuar n maksimum raportet q krijohen midis
mjedisit natyror dhe zhvillimit t turizmit.
Pyetje dhe detyra
'kuptoni me bilanc ekologjik:
Ku qndron lidhja e bilancit ekonomik me turizmin?
Me 'efekte negative sht shoqruar mosrespektimi i ktij bilanci ekologjik?
43
KREU III
OFERTA GJEOGRAFIKE-KULTURORE
E SHQIPRIS N FUSHN
E TURIZMIT
N kreun III vlersohet pasuria historike-kulturore e Shqipris, e paraqitur n

shumllojshmrin e prbrsve t saj.
Kjo pasur sht m e lasht sa e fqinjve tan, prandaj krijon edhe nj mundsi t
prej popujve m t vjetr t Europs.
Vlersimi i ksaj kulture lidhet ngusht me problemet e trashgimis, t
vazhdimsis dhe t kujdesit pr ruajtjen dhe pasurimin e saj t mtejshm
Objektivat
Analiza e oferts historike-kulturore t Shqipris n fushn e turizmit.
Dallimi i vlerave turistike t objekteve kulturore dhe historike t Shqipris.
Vlersimi i nj objekti historik dhe kulturor nga pikpamja turistike.
44
1
Pasuria kulturore e Shqipris n fushn e turizmit
Przierja magjepsse e natyrs shqiptare dhe elementeve kulturore paraqesin
potencialin kryesor pr nj nga pushimet m t bukura rreth Europs, - kshtu
sht shprehur nj autor i huaj pr Shqiprin.
Shqipria sht me t vrtet e rrethuar nga misticizmi i nj vendi t panjohur me
oportunitete t rndsishme pr turizmin. Arkitektura, ansamble tradicionale,
trashgimia e nj kulture unike, tradita e zejeve t vjetra dhe folklori, historia dhe
arkeologjia e trashguar nga Bizanti jan nj burim i konsiderueshm interesi dhe
mbajn nj pesh t rndsishme n trheqjen e vizitorve t huaj. Kjo pasuri s
bashku me at gjeografike e natyrore prbn ofertn primare turistike.
N kt ofert prfshihet pasuria dhe trashgimia materiale dhe shpirtrore e
vendit e cila vihet n shrbim t turizmit.
Pasuria kulturore e popullit ton, si nj nga popujt m t lasht t Europs sht e
larmishme dhe e shumllojshme. Pr shkak t ndrhyrjeve dhe pushtimeve t
shumta n t gjejm kulturn perndimore dhe at orientale, elementin vendas dhe
at t huaj, prandaj ajo prbn nj monument me interes t madh si pr vizitort
vendas, ashtu dhe ata t huaj.
Asnj i huaj nuk mund t pretendoj se ka vizituar Shqiprin dhe e ka njohur
natyrn dhe karakterin e shqiptarve, pa u njohur qoft dhe me nj pjes t vogl
t ksaj pasurie e cila prbn nj nga potencialet m t rndsishme turistike t
vendit. Duke qen po aq e rndsishme sa oferta gjeografike-natyrore, pasuria
kulturore ka avantazhin e t qenit josezonale, e prshtatshme pr tu vizituar gjat
gjith vitit.
Qendra dhe objekte arkeologjike

t cilat dshmojn pr qendra t vjetra banimi dhe zhvillimit t vendit ton. Ndr
to veohen qendra t tilla, si: Butrinti, Apolonia, Dyrrahu, Antigonea, Bylisi,
Amantia etj., si dhe mjaft objekte t veanta arkeologjike t gjendura kudo n
45
KREU III: Oferta gjeografike-kulturore e Shqipris n fushn e turizmit

vendin ton. Kto qendra dhe objekte arkeologjike paraqesin interes t veant pr
turist t shumt vendas dhe t huaj. Kjo ka br q ato t prdoren me qllim pr
tu vizituar dhe njohur nga turist t ndryshm.
N vendbanimet historike jan gjetur bazilika, ndr m
kryesort prmendim: bazilikn e madhe t Butrintit,
bazilikn e Arapajt, Bylisit, Finiqis, Durrsit t cilat
jan mjaft interesante pr tu vizituar. Nisur nga kto
vlera shum prej tyre jan kthyer n qendra monumentale
nn mbrojtjen e shteti,madje ka t tilla si Butrinti q
ndodhet nn mbrojtjen e
Bazilika e madhe, Butrint
UNESKO-s,
ndrkoh
q
Butrinti dhe rrethinat e tij, pr
vlerat arkeologjike dhe natyrore,
jan shpallur Park Kombtar.
Monumenti i Agonotetve,
Apoloni, Fier
Kala dhe kshtjella

Shum kala dhe kshtjella anemban Shqipris, t cilat i prkasin kryesisht
periudhs mesjetare, shrbejn si dshmitare t qndress s popullit shqiptar ndaj
pushtimit t huaj. Objekte t tilla jan t shumta n Shqipri, por midis tyre vlen
t veohen kala t tilla, si ajo e Beratit, Gjirokastrs, Krujs, Shkodrs, Petralbs,
Stelushit, kalat e Ali Pash Tepelens n Tepelen, Libohov, Porto Palermo,
kshtjella e Petrels etj., duke zn nj vend shum t rndsishm n itinerarin
turistik n Shqipri, nga turist t ndryshm q tregojn interes t veant pr
njohjen e historis s tyre. Disa nga kto kala (Berati, Kruja, Shkodra) krijojn
46
madje ansamble t plota, me mundsi, jo vetm pr tu vizituar, por edhe
banimi,ushqimi dhe argtimi, duke u br kshtu edhe m trheqse dhe
prjetuese nga turist t ndryshm.
Objekte t kultit
Objektet e kultit n vendin ton si: kisha, xhami, teqe etj., prve rndsis s tyre
fetare, paraqesin interes pr tu vizituar nga turist t ndryshm vendas dhe t
huaj. Kto objekte kan si baz ekzistencn n Shqipri t tre besimeve kryesore
fetare (islamizmit,ortodoksis dhe katolicizmit) dhe jan nj tregues shum i mir
se si mund t bashkjetojn n paqe besime t ndryshme fetare.
Turistt mund ti vizitojn pa probleme t gjitha objektet fetare n baz t ktyre
besimeve fetare, duke u njohur si me arkitekturat e veanta t tyre, ashtu dhe me
historin e ndrtimit dhe t funksionimit.
Nj pjes e madhe e kishave jan t zbukuruara nga veprat e piktorve m t
mdhenj shqiptar si: David Selenica, me pikturat n kishn e Shn Nikolls n
Voskopoj, vllezrit korar, Kostandini dhe Athanasi pr punimet n zonn e
Kors, Myzeqes, Kostandin Shpataraku q njihet pr punimet n miniatur t
ikonave. Xhamit: Muradies (Vlor), Xhamia e Plumbit (Berat), xhamia e Ethem
Beut (Tiran) etj.
Brenda xhamit jan
t pasuruara me
piktura murale dhe
me gdhendje druri.
Shpesh pran tyre
jan t ndrtuara
kullat e sahatit, si.
n Tiran, Peqin,
Kor etj.
Ikon e Onufrit (shek XVI),
Xhamia e Mirahorit n Kor.
Objektet etnografike t kulturs, banimit dhe jetess

N Shqipri pothuaj do zon, madje shpesh edhe do fshat apo qytet, ofron
veantit e tyre n objekte t ndryshme etnografike: t banimit, veshjes, ushqimit
etj. T gjitha kto objekte prbjn njkohsisht edhe motive t rndsishme t
lvizjes turistike pr njohjen, studimin dhe prjetimin e tyre.
47

Turistt tregojn interes t veant rreth mnyrs s veshjes, ushqimit e jetess n
prgjithsi t vendeve apo zonave t ndryshme kudo n bot.
Ndrkoh, vendet apo zonat q i zotrojn t veantat e tyre n kt fush, i
shfrytzojn ato pr t trhequr sa m shum turist. Duke u bazuar n kt
rndsi funksionojn shpesh tregje, muze apo panaire, t cilat prezantojn prpara
turistve n mnyr t prmbledhur dhe organizuar objekte t ndryshme
etnografike q ofron kultura e nj vendi apo zon t caktuar gjeografike.
Shqipria prmban potenciale t rndsishme n kt drejtim, t cilat mund t
vihen n shrbim t turizmit shum m mir se deri m sot.
N kt kuadr, n Shqipri bjn pjes, prve objekteve t veuara edhe shtpi
tepr karakteristike,si shtpit karakteristike t Beratit, Gjirokastrs etj.,t cilat
paraqesin interes t veant pr tu vizituar nga turistt.
Nj tip interesant banese, q ka trhequr dhe vazhdon t trheq vmendjen e
studiuesve dhe turistve sht banesa e fortifikuar ose kulla si ato t Shqipris s
Veriut (Mat dhe Tropoj), kulla qytetare me realizimin e saj n Gjirokastr,
banesa me ardak n Shkodr e Berat.
Pasuria e shtresave dhe mbulesave, prpunimi i elementeve prbrse si i oxhakut,
dritareve, punimi i tavaneve e siprfaqeve murore ua rrisin vlerat estetike turistike.
Pasuria kulturore sht shum e rndsishme. Ajo krijon mundsin e njohjes m
mir t vendit, zonave apo rajoneve t caktuara. Prandaj sht detyr e organeve
prkatse pr t prfshir n programet turistike njohjen e ksaj pasurie pr ta
vn n shrbim t turizmit pr t ndikuar me efikasitet n zhvillimin ekonomik t
vendit.
Nprmjet oferts historike kulturore mund t zhvillohet turizmi dhe n zonat ku
oferta natyrore nuk sht cilsore, ndrsa n zonat ku arrihet kombinimi i t
dyjave si n Tiran, Durrs, Vlor, Sarand etj. prbjn zona ideale pr
zhvillimin e turizmit.
Pyetje dhe detyra
Cilat jan pjest prbrse t pasuris kulturore shqiptare?
Si ndikon ajo n zhvillimin e turizmit?
Prgatitni me shkrim nj material mbi pasurin kulturore shqiptare e
ndikimin q ajo ka n turizm
48
LEXIM SHTES
Butrinti
Duke u nisur nga Saranda 19 km n jug t saj ndodhet qyteti antik i Butrintit i cili i takon
periudhs s hekurit.
Qyteti i Butrinitit ka qen nj qytet i fortifikuar me mure rrethuese i ngjashm me qytetet
greke, maqedonase, epirote.
Ky qytet prbn nj kompleks veprash monumentale duke filluar nga muret rrethuese,
baptisteri, teatri, portikt si porta e Luanit Skea si dhe ajo me kulla, skulpturat si koka
e Zeusit, Augustit me t madhe, Hyjnesha e Buthrotit, Agrips, shtrati i lufttarit s
Athins, salla me mozaik shumngjyrsh etj.
Me kompleksitetin dhe larmin e tij turizmi trheq do vit mijra vizitor vendas dhe t
huaj. Mund t thuhet me siguri se sht nj nga pjest m t rndsishme t trashgimis
historike-kulturore t popullit ton.
Besimet fetare n Shqipri

N Shqipri mund t gjesh shpesh dy fe (krishterim e myslimanizm), n nj familje ose n
nj fis(Lur-veri)ose dy fe n t njjtin njeri (Shpat-Elbasan), i cili mban dy emra, si i
krishter DHe si mysliman, dhe bn ritet e festat fetare t t dy besimeve.
Heroi kombtar Gjergj Kastrioti lindi n nj familje ortodokse, u b mysliman n oborrin
e Sulltanit, u b bektashi (ky ishte kusht pr tu br jenier), u kthye n Shqipri dhe
mori fen e babait (ortodoks) dhe kur vdiq la amanet t varrosej n nj katedrale t t
krishterve katolik (Lezh). Njri nga vllezrit e Gjergj Kastriotit, prkundrazi, krkoi
t varrosej n manastiret e Athosit, i cili ishte nj prej vendeve t shenjta t ortodoksis.
N Shqipri nuk njihen konfliktet fetare, as n form episodike.
sht krejt normale q nj shqiptar, nse nuk i plqen prifti, predikimi apo sjelljet e tij, t
braktis kishn dhe ta krkoj lidhjen me zotin n xhami.
Festat fetare n Shqipri, qofshin ato t bashksis t krishter, qofshin t bashksis
myslimane, ruajn gjurm t periudhs politeiste mitologjike.
Shqiptart katolik t viseve veriore ditn e Buzmit e kan pikrisht n ditn e
Krishtlindjes, por duke nnshtresuar n kt fest edhe kultin e zjarrit. Shn Maria e
myslimaneve prkon me ditn e zans-Dians te latint - m 23 gusht.
Bektashinjt kan kultin Baba Tomorit, q ngjason me kultin mitologjik t Olimpit grek.
Nj poet i krishter i vuri pr titull librit t vet Baba Tomorit. Kjo dhe t tjera tregojn
se shqiptart kan kultin e natyrs, festojn ditn e malit apo t bjeshks, mbajn edhe sot
gjarprin dhe dhin si totem (hyjni mbrojtse), kan kult pr zjarrin, pr gurin, pr ujin
dhe bukn, pr udhn e mysafirin, pr tokn dhe qiellin.
49
2
Motivet antropogjene t Shqipris si faktor me rndsi
n lvizjen turistike
hvillimet e sotme turistike nnkuptojn dhe prmbajtjen e faktorve kulturor t
cilt pasurojn qarkullimin turistik me elemente cilsore dhe i japin atij fizionomi
komplekse duke zgjeruar strukturn, vllimin turistik dhe duke zgjatur kohn e
qndrimit.
Vlersimi turistik n kompleks i nj vendi ose rajoni ka pr qllim dhe zbulimin e
objekteve e t dukurive plotsuese turistike. N kt mnyr rritet vlera e
prgjithshme turistike, bhet zbulimi i vlerave etnosocial kulturore, ruajtja dhe
zhvillimi n mnyr aktive i tyre me an te funksionit turistik.
Motivet antropogjene jan elemente ose trsi elementesh e dukurish vlerash
morale e materiale t krijuara ose q kan n baz njeriun dhe q jan objekt
qarkullimesh turistike.
Disa lloje motivesh antropogjene prezantohen si motive t veanta turistike,
shfrytzimi i t cilave ka edhe leverdi ekonomike. Vlerat e tyre turistike
prcaktohen nga shkalla e vlerave t tyre artistike, estetike, prmbajtja e ngjarjeve
dhe dukurive, formave t shprehjes. Kjo ofert turistike e motiveve abstrakte,
paraqitet si form e preferuar e turistve kulturor q priren pr t knaqur nevoja
shpirtrore m shum se ato fizike.
N motivet antropogjene bjn pjes: objektet kulturore historike, motivet
mjedisore t qendrave t banuara dhe vlersimi i motiveve etnosocial kulturore.
Kto motive ndikojn n zgjerimin e oferts turistike si dhe n efekte ekonomike
t rndsishme t lidhura kto edhe me knaqsi shpirtrore t turistve.
Motivet kulturore jan nj nxits i rndsishm i lvizjes turistike dhe nj faktor i
rndsishm q ndikon n rritjen e kohs s qndrimit n nj vend turistik.
Nprmjet ktij motivi krijohet mundsia pr nj vlersim m t mir t zons
turistike si dhe sigurohet nj prqendrim i turistve n zonn turistike me
infrastruktur t prshtatshme.
50
Shqipria si nj vend i pasur me vlera historike dhe kulturore, me nj larmi
objektesh dhe qendrash historike t t gjitha kohrave, me banesa karakteristike
pr qytete t veanta, me objekte t shumta t karakterit fetar, me nj folklor t
pasur dhe t larmishm, me tradita dhe zakone q vin nga lashtsia, prbn nj
vend me vlera turistike t mdha.
sht e rndsishme q kto vlera t mirmbahen dhe ti shrbejn lvizjes
turistike, pa u dmtuar. Ato jan t rndsishme pr turizmin n prgjithsi dhe at
kulturor n veanti, pr thyerjen e konkurrencs ndrkombtare n tregun turistik.
Pr t realizuar kto synime krkohet q muzet ekzistues t mirmbahen e t
pajisen me objekte dhe vlera t reja. E rndsishme sht edhe ngritja e muzeve t
reja sidomos atyre etnografike t cilat mund t ngrihen dhe pr krahina apo
fshatra, ku t gjejn pasqyrim vlerat etnografike-folklorike.
Nj rol t rndsishm n kt drejtim luajn dhe festivalet e kngs, valleve e
lojrave popullore nprmjet t cilave riprtrihet n mnyr aktive tradita dhe
krijohen kushte pr zhvillimin e turizmit. Kto vlera kulturore q prbjn n
vetvete vlera turistike mund t ruhen dhe trashgohen edhe nprmjet ekspozimit
t tyre n mjedise t ndryshme ekzistuese apo n mjedise t reja t cilat duhet t
ngrihen sipas tradits vendase.
Zhvillimi i ekspozitave, panaireve, veprimtarive zyrtare, shoqrore e shkencore, t
shoqruara kto me nj literatur t pasur, me guida dhe simbole prezantuese e
orientuese, me nj media shoqruese dhe cilsore do t sigurojn prezantimin sa
m t mir t ksaj pasurie, si dhe zhvillimin e vet turizmit.
Ksaj i shrben edhe stimulimi i artizanatit dhe prodhimeve t tjera artistike
kryesisht t punuara me dor dhe q mbshteten n tradit, por pa ln mnjan
edhe punimet e reja moderne. Kto punime duhet t paraqiten n panaire apo
ekspozita kombtare apo ndrkombtare pr ti shrbyer konsumit turistik dhe
evidentimit t vlerave turistike t vendit.
N vendin ton ka fshatra, krahina apo qytete t cilat e vlersojn si duhet kt
pasuri duke e vn n shrbim t turizmit. T tilla prmendim qytetin e Krujs,
Kors, Shkodrs, Tirans, krahinat e Zagoris, Pogonit, Labris, amris,
Lunxhris, Malsis s Mbishkodrs, Mirdits, fshatrat e Tirans, Krujs,
Gjirokastrs etj.
T gjitha kto vlera t rndsishme turistike t prfshira n programet e agjencive
turistike kan siguruar dhe do t sigurojn dhe n t ardhmen nj fluks turistsh n
rritje, i cili prbn nj garanci pr zhvillimin me ritme t shpejta t turizmit
shqiptar.
51

Pyetje dhe detyra
kuptoni me motive antropogjene e cilat objekte prfaqsojn kto motive?
Cili sht roli dhe ku qndron rndsia e tyre n lvizjen turistike?
3
Turizmi qytetar dhe qytetet shqiptare
Duke u mbshtetur n kuptimin, rolin dhe rndsin q ka turizmi qytetar n
trsi, mund te analizohet ai konkretisht n kushtet e vendit ton. Mund t
trajtohet vendi dhe roli q ka luajtur ky lloj turizmi deri m sot te ne dhe rrugt e
mundsit pr zhvillimin e tij n t ardhmen, prandaj Duhet par ecuria e ktij lloj
turizmi me ecurin e zhvillimit t tyre n kt drejtim etj.
sht e nevojshme q t sqarohet qysh n fillim pozicioni midis kuptimit t
mirfillt t turizmit qytetar, si form masive e lvizjes turistike, dhe vendit q z
ky lloj turizmi aktualisht n Shqipri.
N kt pikpamje mund t theksojm se n vendin ton deri m sot, me gjith
premisat e mira q kan nj pjes e konsiderueshme e qyteteve tona n kt
drejtim, nuk mund t flasim pr nj zhvillim t mirfillt t turizmit qytetar, sepse
edhe turizmi n prgjithsi deri m sot sht relativisht pak i zhvilluar n Shqipri.
Deri n vitin 1990 ishte ky zhvillim plotsisht i varur nga politika komuniste e cila
duke izoluar vendin mohoi edhe zhvillimin e turizmit.
Pas vitit 1990 e deri m sot, megjithse me hapjen e vendit dhe me kalimin nga
ekonomia e centralizuar n ekonomin e tregut, u krijuan premisa shum t mira
pr zhvillimin e turizmit n trsi (e n kt kuadr edhe t turizmit qytetar),
mungesa e nj infrastrukture t mirfillt turistike npr qytetet tona, pasiguria
politike n vend (sidomos n vitet 1990-1992), lufta n rajon, e probleme t tjera
sociale, nuk kan lejuar nj zhvillim t ndjeshm t ktij turizmi.
Megjithat duhet t themi se si n periudhn para vitit 1990 edhe deri m sot
qytetet tona kan qen objekt i vizits s turistve t huaj apo t vendit. Dallimi
52
ktu me nj turizm t mirfillt qytetar qndron n faktin se lvizja turistike n
qytetet tona nuk sht e organizuar n kuptimin e vrtet t ktij lloj turizmi, por
n kuadrin e nj udhtimi npr Shqipri pr t njohur vendin n trsi. Kshtu
turistt e huaj n prgjithsi vijn n Shqipri jo posarisht pr t vizituar p. sh. ,
Beratin apo Gjirokastrn, por pr tù njohur me vendin n trsi, me nj vend pak
t njohur n Europ e n bot. N kt kuptim marrin pjes ata n lvizjen
turistike npr qytetet tona.
Gjat vizits s ktyre qyteteve turistt vlersojn padyshim vlerat e pasura
turistike t qyteteve tona t cilat mund dhe duhet t shrbejn si baz pr
organizimin e nj turizmi qytetar t mirfillt n t ardhmen n to. Pikrisht ktu
sht edhe synimi i studimit ton, q n pamundsi pr t analizuar nj turizm t
mirfillt qytetar n vendin ton, t shikoj mundsit, rrugt e format pr nj
zhvillim t mirfillt n t ardhmen edhe t ktij lloj turizmi tek ne, duke u bazuar
n vlerat e sotme turistike q na paraqesin qytetet tona.
Analiza e vlerave turistike t qyteteve tona duhet t mbshtetet n prgjigjen e
pyetjeve t tilla si:
-far u ofrojn qytetet shqiptare vizitorve t tyre?
-Cilat mund t jen format m t rndsishme t lvizjes turistike n qytetet tona?
-Cili do t jet efekti ekonomik social i zhvillimit t turizmit n to?
Kjo ka rndsi, jo vetm pr t nxjerr n pah rolin e pozicionit gjeografik t
qytetit n vlersimin e tij turistik, por edhe n shpjegimin e problemeve t tilla si:
mnyra arritjes s qytetit e mjetet q duhen prdorur, arkitektura e ndrtimit t
qytetit n varsi t pozicionit gjeografike t tij, ndryshimi i elementeve t mjedisit
e t klims me ndryshimin e shtrirjes s qytetit etj.
Nga kjo pikpamje qytetet shqiptare dallohen pr nj shtrirje t gjer gjeografike
duke filluar nga niveli i detit e deri n lartsit mbi 800 m. Qytetet tona q
paraqesin vlera turistike mund tì grupojm n tre grupe kryesore.
Qytete bregdetare dhe
bregliqenore: Durrsi,
Vlora, Saranda, Himara,
Orikumi,
Pogradeci,
Shngjini, Shkodra etj.
Qyteti i Sarands
Qytete q ndodhen n
brendsi t vendit dhe
53

n terren fushor si: Tirana, Elbasani, Fieri Lushnja, Kora, Lezha, Peqini, Lai etj.
Qytete q shtrihen n brendsi t vendit dhe n terren t pjerrt si: Gjirokastra,
Berati e Kruja.
Prve ktyre grupeve kryesore n
Shqipri dallohen edhe disa ishqendra t vjetra t banimit dhe
qndress shqiptare, t cilat shtrihen
kryesisht n reliev kodrinor dhe
paraqesin vlera t veanta historikoturistike si jan p. sh.: Butrinti,
Apolonia, kalaja e Rozafs, kalaja e
Petrels etj.
Kalaja e Gjirokastrs
Rndsia turistike e pozicionit gjeografik t qyteteve bregdetare e bregliqenore

qndron n shtrirjen e tyre buz detit apo liqenit, duke shrbyer kshtu si qendra
kryesore t lvizjes turistike pr banja diellore n sezonin e vers.
Ekzistenca e plazheve detare, ranore apo shkmbore, pran ktyre qyteteve, klima
tipike mesdhetare etj., krijojn nga pikpamja gjeografike kushtet optimale pr
zhvillimin e turizmit n to.
Pr qytetet e grupit t dyt, q shtrihen n brendsi t vendit e n terren fushor,
vlersohet pozicioni i tyre gjeografik me rndsi turistike q lidhet me hapsirn e
gjer t shtrirjes s tyre, me rrethimin n prgjithsi nga sisteme kodrinore apo
malore nga ku mund t merren pamje t bukura mbi qytetin, nga mnyra m e
leht e arritjes s tyre me mjete t ndryshme transporti etj.
Duke pasur nj shtrirje t gjer gjeografike t ktyre qyteteve, n lvizjen turistike
n to duhen pasur parasysh ndryshimi i elementeve klimatike nga njri qytet n
tjetrin, pasi ato shtrihen n relieve fushore por edhe n nivele t ndryshme
hipsometrike e n largsi t ndryshme nga deti.
Vlera turistike e shtrirjes gjeografike t qyteteve t grupit t tret, d.m.th. e
qyteteve q ndodhen n brendsi t vendit dhe n terren t pjerrt, qndron n
pamjen e bukur t ndrtimit t tyre n shpate malesh apo kodrash, n larmin e
relievit, duke e ndar shpesh qytetin n disa pjes, n shtrirjen posht tyre prgjat
hapsirave t gjra fushore dhe rrjedhjes s lumenjve etj. Ndrkoh ish-qendrat e
vjetra t banimit dallohen pr pozicionin e tyre dominues n reliev e pr
mundsit e turizmit vizitues.
Gjithashtu rndsi n vlersimin turistik t qyteteve tona ka edhe trajtimi i
54
mnyrs s formimit e funksionimit t tyre, me qllim q t analizohen probleme
si: trashgimia e tyre kulturore e historike q mund t vihet n shrbim t turizmit,
format tradicionale e m t prshtatshme t lvizjes turistike n to, rrugt e reja t
riaktivizimit dhe zhvillimit t mtejshm t turizmit mbi bazn e traditave etj.
Formimi i qyteteve tona ka kaluar n disa rrug kryesore, q jepen n vijim.
Krijimi i qyteteve antike

Qytetet e hershme apo antike si: Antigonea, Antipatrea, Dyrrahu etj., prbjn
brthamat m t vjetra t
qytetrimit n Shqipri. Kto
qytete u bn qendrat m t
rndsishme t aktivitetit e
kulturs ilire n shekujt IV-V
dhe luajtn nj rol t veant
n futjen e elementve t jets
qytetare n Shqipri.
Amfiteatri i Durrsit
M von ato humbn rolin e tyre si qendra t banuara dhe sot paraqiten si qendrat
m t rndsishme arkeologjike n vendin ton, duke u br kshtu edhe objekte
t veanta t lvizjes turistike.
Ngritja e vendbanimeve qytetare tip kshtjelle

Ndrtimi ose rindrtimi i vendbanimeve qytetare tip kshtjelle i prket kryesisht
periudhs s sundimit osman n Shqipri dhe u diktua nga nevoja e prballimit t
sulmeve t ushtris turke ndaj popullsis shqiptare. Edhe kto vendbanime n
prgjithsi e kan humbur sot
funksionin e banimit t popullsis n
to, por jan thjesht qendra historike e
muzeale si: Kalaja e Lezhs, e
Rozafs, e Gjirokastrs etj. N disa
prej ktyre qendrave, si jan p.sh.,
kalaja e Beratit apo kalaja e Krujs,
vazhdojn ende sot t ruhet funksioni
i tyre si qendra banimi.
Qendr banimi n kalan e Beratit
55

Krahas vlerave historike dhe kulturore, edhe pozicioni gjeografik i shtrirjes s
ktyre kalave n pika zotruese t relievit, bjn q n to t trhiqet nj mas e
madhe turistsh vendas apo t huaj.
Formimi i qyteteve tregtare e me funksion administrimi

Kto qytete jan ndrtuar si n qendra prgjat rrugve kryesore tregtare t vendit
dhe kan luajtur nj rol t veant n kt drejtim. Si qytete t tilla mund t
prmendim ktu: Korn, Elbasanin, Shkodrn etj. Koha e krijimit t tyre u prket
periudhave t ndryshme historike e mban n seciln prej tyre edhe sot vuln e
kohs q i prkasin duke paraqitur kshtu interes pr vizitort e tyre.
N kt grup mund t prfshihen edhe mjaft qytete t tjer shqiptar t cilat
prve aktivitetit tregtar kan shrbyer e shrbejn edhe si qendra t administrimit
t njsis administrative ku ato shtrihen si: Tirana, Fieri, Vlora etj.
Ndrtimi i qyteteve t reja

Ndr qytetet e reja prfshihen ato qytete q u ndrtuan n vendin ton pas vitit
1945. Qllimi kryesor i ngritjes s tyre ishte aktiviteti ekonomik i shprehur n
ndrtimin e objekteve industriale apo bujqsore. Qytete t tilla n vendin ton jan
shum, madje pjesa m e madhe e qyteteve shqiptare, dhe si t tilla mund t
prmendim: Lai, Ballshi, Patosi, Kopliku, Divjaka etj. Vizita e ktyre qyteteve
sht e lidhur drejtprsdrejti me vizitn e objekteve t ndryshme industriale e
bujqsore q ndodhen pran tyre.
Njohja e veorive t shprndarjes gjeografike dhe t mnyrs s formimit t
qyteteve tona sht e rndsishme pr analizn e vlerave turistike t tyre. Kjo bn
t mundur q t vlersohen n kompleks qytetet n kt pikpamje, far u ofrojn
n trsi qytetet shqiptare vizitorve t tyre, cilat mund t jen format m t
mundshme t lvizjes turistike n to mbi bazn e ktyre veorive etj. N kt
kuptim qytetet tona, si rezultat i ndrthurjes kulturore s veorive gjeografike,
kulturore e historike, paraqesin interesa e vlera pr zhvillimin turistik t tyre.
Gjithashtu larmia e shtrirjes gjeografike t tyre dhe e mnyrave t formimit,
mundson edhe shumllojshmrin e formave t lvizjes turistike n to e t e
bashkrendimit t ktyre formave si n t njjtin qytet, ashtu edhe mes tyre. Duke
pasur parasysh qllimet e lvizjes turistike npr qytetet shqiptare, mund t bjm
edhe nj klasifikim t ktyre qyteteve n kt drejtim. Kshtu, kemi:
Qytete me mundsi zhvillimi t turizmit detar ose liqenor

N kt grup prfshihen qytetet q shtrihen pran deteve ose liqeneve si: Durrsi,
56
Vlora, Saranda, Pogradeci etj. Lloji kryesor i lvizjes turistike n kto qytete sht
pa dyshim ai pr banja diellore, por n t mund t ndrthuren edhe forma t tjera
t lvizjes turistike n qytete. Kshtu p. sh., qyteti i Durrsit i ofron turistve jo
vetm plazhin pran tij, por edhe qytetin e lasht t Dyrrahut, muze dhe objekte t
ndryshme kulturore, si dhe portin e tij pr lidhje me vende t ndryshme t bots.
Apo qyteti i Sarands, i cili sht jo vetm nj qendr bregdetare mjaft e plqyer
nga pushuesit detar, por duke qen vetn disa kilometra larg qytetit antik t
Butrintit, u jep pushuesve t tij edhe mundsin q t vizitojn kt qendr
arkeologjike mjaft interesante. E njjta gj qndron pak a shum edhe pr qytetet
e tjera t ktij grupi.
Qytete me mundsi zhvillimi t lvizjes turistike pr tregti e profesion, kongrese e
panaire, si dhe pr organizimin e aktiviteteve t mdha kulturore e sportive
N kt grup prfshihen qytetet m t mdhenj t vendit si: Tirana, Durrsi,
Elbasani, Kora, Shkodra etj. Kto qytete jan qendrat m t rndsishme
ekonomike, kulturore e administrative t vendit, prandaj ofrojn edhe mundsin e
zhvillimit t ktyre formave t lvizjes turistike n qytete t cilat krkojn nj
zhvillim t gjithanshm t qyteteve, aftsi t mdha organizuese e nj
infrastruktur t zhvilluar.
Gjithashtu pothuaj secili nga kto qytete prfaqson qendrn m t rndsishme t

nj zone t caktuar gjeografike t vendit, duke shrbyer kshtu si pik koncentrimi
e gjith aktivitetit ekonomik, kulturor e politik t zons ku shtrihen. Sidomos n
periudhn e tanishme t kalimit t Shqipris n ekonomin e tregut e me
gjallrimin e jets ekonomike kulturore, lvizja turistike n kto qytete merr
rndsi t veant.
Kto qytete ofrojn edhe mjaft vlera vizituese pr turistt. Kshtu p. sh. , qyteti i
Tirans, si kryeqyteti vendit, sht jo vetm qendra kryesore e t gjitha
veprimtarive n Shqipri si: kongrese, panaire, aktivitete t ndryshme kulturore e
sportive etj., por ofron edhe mjaft vlera vizituese pr turistt si jan: Muzeu
Historik Kombtar, Muzeu Arkeologjik, xhamia Ethem Beut, Parku i madh i
Tirans etj. Gjithashtu Tirana ka edhe mundsit m t mira t pr plotsimin e
nevojave t turistve pr fjetje, ushqim, argtim etj. Mundsi t tilla, pak a shum,
ofrojn edhe qytete t tjera t ktij grupi.
Qytete me mundsi zhvillimi t lvizjes turistike transite ose kalimtare
N kt grupim prfshihen kryesisht qytetet porte e ato pran kufirit t vendit si:
Durrsi, Vlora, Pogradeci, Kora, Shkodra, Gjirokastra etj. Me hapjen e vendit
ndaj bots s jashtme kto jan qytete q po mbajn peshn kryesore n lvizjen e
turistve aktualisht n Shqipri. Nga ana tjetr, me perspektivn q ka vendi n
57

fushn e turizmit, do t shtohet akoma m tepr fluksi i lvizjes turistike n kto
qytete. Gjithashtu kjo lloj lvizje turistike sht m e leht pr tu zhvilluar se sa
llojet e tjera n qytete pasi mjafton nj pritje prcjellje e mir e turistve vetm pr
disa or. Aq m tepr kjo n kushtet e sotme t vshtira ekonomike t vendit ton.
N kuadrin e ksaj lvizje mund t prfshihet edhe ajo ditore, d. m. th. , pa fjetje.
N kto lvizje, prve atyre q prmendm m lart, prfshihen edhe mjaft qytete
t tjera si: Tirana, Kruja, Saranda etj. Kshtu p. sh. , sht tashm e njohur lvizja
ditore e turistve nga ishulli i Korfuzit pr n Sarand, t cilt pasi kalojn nj dit
n qytetin e Sarands e n Butrint kthehen prsri n dark n Korfuz.
Qytete t turizmit vizitues

N Shqipri ka edhe nj grup tjetr qytetesh me vlera t veanta historike dhe
muzeale mjaft interesante pr tù vizituar. T tilla jan Berati, Gjirokastra etj.
Kto qytete kan qen edhe m par synim i vizitave t grupeve t ndryshme
turistsh. Pa dyshim q lloji kryesor i lvizjes turistike n to sht ai pr vizitimin
e objekteve historike dhe kulturore e t qytetit n trsi, pa mohuar mundsin e
bashkrendimit t saj me llojet e tjera t lvizjes turistike n qytete.
Kto qytete u ofrojn vizitorve pjes t vjetra qytetesh me shtpi karakteristike,
kala e kshtjella t lashta, muze, kisha, xhami, shtrirjen e tyre t bukur n peizazh
etj. Si qytete t tilla n Shqipri jan Berati, Gjirokastra, q jan edhe "Qytete
Muze" e nn mbrojtje t shtetit, si edhe Kruja, Kora e Shkodra, t cilat jan
pjesrisht nn mbrojtjen e shtetit.
Pyetje dhe detyr
Cili sht klasifikimi i qyteteve pr nga vlerat turistike q ato paraqesin?
Si ndahen ato sipas rrugs s tyre t formimit?
Bni nj hart skic t Shqipris dhe vendosni n t qytetet turistike sipas
llojit t turizmit.
LEXIM SHTES
Tirana, qendra m e madhe turistike e Shqipris:
Tirana u ngrit gradualisht nga nj fshat n nj qendr qytetare, e favorizuar nga pozita e
saj, n mes t nj pellgu t begat bujqsor dhe n kryqzimin e rrugve t rndsishme
tregtare. N gjysmn e dyt t shek. XVII popullsia e Tirans rritet nga banort e ardhur
58
nga fshatrat prreth dhe gradualisht fillon t marr tiparet e nj qyteti t vogl, me
qendrn zejtaro-tregtare dhe pazarin n zhvillim e sipr.
Rrugt transite q e lidhnin me qytetet kryesore, u bn arteriet kryesore t qytetit, duke
ruajtur emrtimet e tyre deri n ditt e sotme. N kt periudh ngrihen dhe ndrtimet e
para monumentale, si ishte Xhamia e Sulejman Pashs, ndrtim i vitit 1614 dhe banja
pran saj. N vitin 1821 prfundon s ndrtuari Xhamia e Et`hem Beut pran pazarit t
qytetit dhe m von kulla e sahatit.
Caktimi i Tirans si kryeqytet i Shqipris n vitin 1920 prbn nj moment kthese t
rndsishme n zhvillimin e qytetit.
Me ngritjen e rrugve kryesore, midis tyre rrugs s Zogut qyteti pajiset me boshtin verijug. Qyteti plotsohet me lagje dhe ndrtime t reja. Procesi i popullimit t saj vazhdon
sot e ksaj dite duke e kthyer at n nj metropol evropian.
5
Objektet historiko-kulturore dhe rndsia e tyre
turistike
Objektet historike dhe kulturore luajn nj rol t rndsishm n pasqyrimin dhe
ruajtjen e trashgimis historike kulturore t nj vendi dhe si t tilla u ofrohen
turistve pr t njohur t kaluarn historike dhe zhvillimin e kulturs s nj kombi.
Kto objekte kan rndsi dhe vlera turistike. T tilla jan objektet e ndrtuara n
lashtsi apo n mesjet dhe q jan me interes pr turistt vendas apo t huaj. E
kaluara paraqet interes, sepse nprmjet saj, njihet historia e nj kombi, veorit
dhe karakteristikat e tij, niveli i zhvillimit ekonomik, shoqror dhe kulturor. Por
krahas objekteve t tilla interes pr turizmin paraqesin edhe objektet e ndrtuara
n koht moderne t cilat jan dshmi e arritjeve dhe e nivelit kulturor.
T gjitha kto objekte prfshihen n programet dhe guidat turistike dhe luajn nj
rol t rndsishm n zhvillimin e turizmit duke u br pjes e rndsishme e
oferts turistike shqiptare.
N objektet me rndsi historike dhe kulturore prmendim: muzet (arkeologjik,
etnografik, kulturor, historik), galerit e artit, panairet, teatrot, objektet dhe
59

sheshet sportive etj. Shqipria ofron mundsi pr prfshirjen e objekteve t tilla n
lvizjen turistike.
Muzet
Midis tyre veohen muzet t cilt paraqesin vlera t veanta, me interes t madh
pr turist t ndryshm. T till jan muzet me karakter kombtar si: Muzeu
Historik Kombtar n Tiran n t
cilin paraqiten 4600 objekte t
trashgimis historike, por edhe
kulturore t kombit shqiptar.
Muzeu (fotoja e par) i vendosur n
sheshin "Sknderbej", trheq do dit
vizitor vendas apo t huaj, t cilt
nprmjet vizitave n pavijonet e tij
njohin historin e popullit shqiptar
gjat shekujve. Vlera turistike dhe me interes
pr turistt jan dhe Muzeu Kombtar i Gjergj
Kastriotit n Kruj, Muzeu i Onufrit n Berat,
Muzeu i Armve n Gjirokastr, Muzeu
Arkeologjik n Tiran e Durrs, Muzeu i
Kulturs Mesjetare n Kor, shum muze
etnografike etj. Krahas tyre jan edhe shtpitmuze n rrethe, t cilat pasqyrojn ngjarje t
rndsishme historike t popullit shqiptar
(shtpia-muze e Pavarsis, Vlor; shtpiamuze e vllezrve Frashri, n Frashr, Prmet
etj.).
Shtpia muze e Pavarsis, Vlor
Teatrot
Aktiviteti teatral n Shqipri sht mjaft i zhvilluar dhe prfaqsohet nga: Teatri
Kombtar i Opers dhe Baletit, q ndodhet n sheshin "Sknderbej" n Tiran;
Teatri Kombtar, Teatri i Varietes, Teatri Kombtar i Kukullave etj. Gjithashtu
teatro ka n t gjitha qytetet e tjera si n Durrs, Vlor, Kor, Shkodr, Fier etj.
Prve vlerave kulturore, nj pjes e tyre kan dhe vlera historike q paraqesin
interes pr vizitort e huaj, si ndrtesa e Teatrit t Kukullave n Tiran, e cila ka
qen vendi ku mblidhej dikur n vitet 20 (shek. XX), n kohn e Zogut,
Parlamenti shqiptar. Kto objekte duhen ruajtur dhe mirmbajtur sepse teatri luan
nj rol t rndsishm n afrimin shpirtror t popujve.
60
Objektet sportive
N Shqipri ka nj numr stadiumesh dhe qendrash t tjera sportive t karakterit
kombtar apo lokal. N Tiran gjendet stadiumi kombtar "Qemal Stafa" q
plotson kriteret e FIFA-s si dhe
stadiumi "Selman Strmasi",
stadiumi "Loro Borii" n
Shkodr, stadiumi "Flamurtari"
n Vlor etj. Krahas tyre ka edhe
pallate t sportit si: "Asllan Rusi"
n Tiran, pallatet e sportit n
Durrs, Vlor, Shkodr etj.
Stadiumi
Gjat aktiviteteve ndrkombtare n

kto mjedise sportive kan qen t
pranishm mijra sportdashs t huaj,
t cilt sporti i ka afruar me
Shqiprin dhe me shqiptart.
Qytetet-muze
Prve objekteve t ndryshme historike e kulturore edhe disa qytete prbjn
ansamble shum t veanta dhe me pasuri t pazvendsueshme, t cilat zn nj
vend t rndsishm n potencialin turistik t vendit. Vlen t prmendim si qytete
t tilla: Beratin, Gjirokastrn, Krujn etj.
BERATI
Pr shum turist sht nj nga qytetet m t bukura t Shqipris. Historia e ka
pajisur at bujarisht me vlera historike e artistike t do periudhe e t do gjinie.
N kt pasuri vlerash vendin kryesor e z Kalaja me nj histori mbi 2400
vjeare, e cila sht nj mozaik fazash ndrtimi, duke filluar q nga periudha
antike e deri te koha e pashallqeve shqiptare. Brenda kalas ndodhet nj numr i
madh kishash si: Kisha e Shn Triadhs dhe e Shn Maris. Brenda mureve t saj
ndodhet edhe Muzeu i Onufrit me veprat e mjeshtrit t madh t qytetit. N Berat
sht gjetur edhe Kodiku i Purpurt, nj nga kodikt e rrall t bots s krishter.
61
Qyteti t trheq edhe pr lagjet e shtpit e tij me

arkitektur mbreslnse. T tilla jan lagjet:
Mangalem, Goric dhe Kala, t cilat e bjn
Beratin t konsiderohet si nj nga kryeveprat e
arkitekturs tradicionale ballkanike. Pikrisht pr kto vlera Berati sht shpallur
"Qytet-muze".
GJIROKASTRA
Qyteti i Gjirokastrs prbn nj qytet unikal nga kompozimi urbanistik dhe nga
arkitektura e banesave. "Qyteti i Gurt", i quajtur kshtu sepse ngrihet mbi nj
terren shkmbor, me banesa t ndrtuara me gurr dhe t mbuluara gjithashtu me
plloa guri, mahnit cilindo vizitor me pamjen e tij. Ai trheq menjher
vmendjen dhe ngjall interes tek do studiues i arkitekturs dhe i artit tradicional.
Tabloja e arkitekturs tradicionale t Ballkanit do t ishte shum e mangt pa

njohjen e vlerave arkitektonike-urbanistike t ktij qyteti. Pikrisht pr kto vlera
62
t spikatura Gjirokastra sht shpallur "Qytet-Muze" dhe sht propozuar pr tu
prfshir n listn e Pasuris Kulturore Botrore, nn mbrojtjen e UNESCO-s.
Shtpit karakteristike dhe kalaja e qytetit paraqesin interes pr turistt.
KRUJA
Qyteti i Krujs i njohur pr luftn e popullit shqiptar n shekullin e XV nn
udhheqjen e Gjergj Kastriot Sknderbeut, u ofron vizitorve kalan me pjesn
m t vjetr t qytetit si dhe Pazarin e Vjetr. Kalaja prbn nj kompleks shum
t rndsishm historik, me muret legjendare t saj dhe kulln e qytetit, por dhe
me shtpit karakteristike brenda saj, me muzeun historik t Sknderbeut dhe ishmuzeun etnografik. Kto objekte t gjitha s bashku prbjn motive historike e
kulturore t rndsishme pr tu vizituar nga turist t shumt vendas dhe t huaj.
Me interes turistik sht edhe Pazari i Vjetr i qytetit me origjin mesjetare. I

vendosur n rrugn q t on n kala, me nj rrug t shtruar me kalldrm dhe me
punishtet e zejtarve n t dy kraht e saj, ai prbn nj ansambl me vlera t
mdha historike dhe kulturore.
T gjitha kto objekte t marra s bashku kan vlera t mdha historike dhe
kulturore dhe luajn nj rol t rndsishm n lvizjen turistike. Prandaj ato duhen
vlersuar dhe mirmbajtur me qllim q ti shrbejn zhvillimit t turizmit dhe
pasurimit t vlerave historike dhe kulturore t vendit.
Pyetje dhe detyra
Cilat jan objektet m t rndsishme historike e kulturore n Shqipri?
Si ndikojn ato n zhvillimin e lvizjes turistike dhe n cilat lloje t turizmit?
Prgatitni nj material me shkrim pr nj nga objektet historike kulturore
dhe vlerat turistike q ofron.
63
LEXIM SHTES
Muzeu Historik Kombtar
Muzeu Historik Kombtar n Tiran, sht muzeu m i madh n Shqipri dhe nj nga m
t rndsishmit. Muzeu i hapur m 28 nntor 1981 dhe i vendosur n nj ndrtes t
ngritur posarisht pr t, ka nj siprfaqe ekspozimi 18000m2, nj vllim t prgjithshm
81000 m3. Ky muze ka nj fond prej afro 4600 objekte t trashgimis kulturore
shqiptare, nga t cilat n pavijonin e lashtsis ndodhen 550 objekte, n at t mesjets
188 objekte, n pavijonin e Rilindjes 240 objekte, n at t Pavarsis 170 objekte, t
gjenocidit komunist 136 objekte, dhe n pavijonin e ikonografis 165 ikona. Me rastin e
60- vjetorit t lirimit t atdheut, m 29 nntor 2004 u ringrit pavijoni i Lufts
Antifashiste Nacionallirimtare ku jan ekspozuar 214 objekte.
Pjesa tjetr e objekteve ruhen n fondet e ktij muzeu. Koleksionet e objekteve prfshijn
periudhn e antikitetit dhe t procesit historik t vijimsis iliro-shqiptare ku mund t
veojm, bustin e hyjneshs s Butrintit t shekullit IV para Krishtit, mozaikun
Bukuroshja e Durrsit inventarin e pasur t varrit monumental t Selcs s Poshtme n
Pogradec t shekullit III para Krishtit, inventarin me objekte t kulturs arbrore,
monedhat e qyteteve dhe mbretrve ilir etj. Me shum vler jan mjaft dokumente dhe
botime pr Sknderbeun, objekte t periudhs mesjetare si emblema t princrve
shqiptare, kolona t katedraleve t shkatrruara, relieve dhe ikona t ikonografve t
mdhenj shqiptare si Onufri, David Selenica e Kostandin Shpataraku, Epitafi i
Gllavenics, objekt tepr i muar i punuar n ar e mndafsh m 1373, nn kujdesin e
princit shqiptar Gjergj Arianiti dhe ka rndsi t veant pr figurat q paraqiten n t
dhe t dhnat q jep shkrimi n t dy ant vertikale pr Principatn e Balshajve.
Muzeu Historik Kombtar boton periodikisht revistn Studime Muzeologjike. Muzeu
sht i pajisur me dy salla ekspozitash, dy salla konferencash dhe me nj bibliotek, n t
ciln ka rreth 2000 tituj librash t karakterit muzeologjik e historik.
Muzeu Arkeologjik Kombtar

Muzeu Arkeologjik Kombtar n Tiran e ka zanafilln n vitin 1948 me emrtimin
Muzeu Etnografik-Arkeologjik. Me zgjerimin e krkimeve dhe studimeve n vitin 76 u
kthye plotsisht n muze arkeologjik.
Aktualisht, sht qendra ku pasqyrohet pjesa m e madhe e pasuris arkeologjike n
vend. Muzeu numron rreth 18 mij objekte t cilat i takojn periudhave t ndryshme
historike, ndrkoh q n tri pavijonet e tij jan ekspozuar mbi 2000 objekte ku
prfshihen skulptura dhe deri tek objekte t imta, t cilat i takojn epoks s gurit deri n
pushtimin turk. Nj pjes e objekteve nuk ekspozohen pr shkak t mungess s mjediseve
ndrsa pjesa tjetr ka vlera t vogla ekspozimi.
64
6
Vlersimi i motiveve etnosociale t Shqipris n fushn
e turizmit
Vlersimi turistik i motiveve etnosociale e kulturore nnkupton kulturn
shpirtrore, materiale e origjinale. Elemente t tilla si veshja, kngt e vallet,
instrumentet muzikore, doket dhe zakonet, fjalt e urta dhe legjendat prezantojn
shpesh vlera t rralla t paprsritshme.
Vlerat atraktive shfaqen n prmbajtjen dhe mnyrn e prezantimit t tyre.
Paraqitja e tyre n programet turistike ka pr qllim jo vetm njohjen e jets s nj
populli dhe specifikat e tij, por edhe zgjerimin e strukturs s konsumit turistik.
Gjuht, fet dhe objektet e kultit

GJUHT
N baz t nenit 14 t Kushtetuts, gjuha zyrtare n popullsin e Shqipris sht
shqipja. Kjo gjuh flitet n Republikn e Shqipris, n krahinn e Kosovs, n
Maqedonin Perndimore, n disa vise t Malit t Zi etj. Numri i prgjithshm i
atyre q flasin shqip sot n bot, prllogaritet deri 10 milion vet.
Dy dialektet kryesore t gjuhs shqipe jan toskrishtja q flitet n viset jugore
dhe gegrishtja q flitet n viset veriore. Prve ktyre dialekteve kryesore
prdoren dhe dialekte t tjera t karakterit krahinor. N Shqipri jetojn dhe
pakica kombtare t cilat flasin gjuhn e tyre krahas gjuhs shqipe si minoriteti
grek-gjuhn greke, vlleht-gjuhn arumune romt e cigant flasin gjuhn e tyre.
Nga gjuht e kultivuara me an t institucioneve e kurseve mbizotrojn
anglishtja, italishtja, frngjishtja etj.
FET
N Shqipri ekzistojn dy besime fetare: besimi mysliman dhe ai i krishter, t
cilat ndahen n katr komunitete fetare tradicionale. Dy nga kto komunitete jan
t besimit mysliman (mysliman dhe bektashi) dhe t besimit t krishter (ortodoks
dhe katolik). Kto komunitete dallohen pr mirkuptim t prhershm midis tyre.
65

Turizmi fetar sht lloji me i vjetr i turizmit i praktikuar q n koh t lashta, me
vizita t lokaliteteve, qendrave t kultit dhe festave fetare. Ai luan nj rol t
rndsishm n trheqjen e turistve vendas dhe atyre t huaj.
Objektet e kultit
N Shqipri pavarsisht nga dmtimet q kan psuar gjat viteve t komunizmit,
ato sot mirmbahen dhe jan br objekte t rndsishme t lvizjes turistike.
Ktu prfshihen objekte t t gjitha besimeve.
Xhamia Ethem Beut, Tiran
Kisha e Shn Triadhs, Berat
Manastiri dhe kisha e

Shn Maris, Apoloni, Fier
Ndr objektet m t rndsishme t kultit n vendin ton do t prmendim:

Xhamia e Ethem Beut ndrtuar nga viti 1791-1821 e pasur me piktura murale,
Xhamia e Kavajs 1835-1838 e cila njihet me emrin Kubelije, Manastiri i Shn
Mris s Apolonis, Manastiri i Ardenics, ku sipas nj gojdhne ktu sht
celebruar martesa e Gjergj Kastriot Sknderbeut n vitin 1451. Xhamia e
Muradies n Vlor e vitit 1540, Kisha e Shn Mris n Labovn e Kryqit e
shekullit XIII Kisha e Shn Triadhs n Kalan e Beratit, Xhamia e Plumbit n
Shkodr e ndrtuar nga Mehmet Pash Bushatlliu n vitin 1773 etj.
Nj pjes e objekteve t kultit jan qendra pelegrinazhi t preferuara n dit
festash fetare e vizitohen nga qindra besimtar. Kto objekte duhet t prfshihen
n guidat turistike, sidomos n lvizjet turistike me karakter kulturor pjes e s
cils konsiderohet turizmi fetar.
Folklori
N mjaft vende jan zbuluar shum tradita kombtare si n veshje, instrumente
kng etj. Prandaj pr ofertn turistike shqiptare sht moment i rndsishm
66
atraktiv organizimi i manifestimeve folklorike, ku t prezantohet fondi i pasurive
folklorike dhe forma tradicionale t jets dhe veprimtaris s tij.
Turizmi nprmjet manifestimeve kulturore dhe vlersimit t tyre ndikon n
ruajtjen e folklorit, kultivimin dhe ngritjen e shkalls artistike t tyre.
Vendi yn trashgon dhe kultivon n gjirin e tij nj thesar t pasur e t bukur
folklorik ku pasqyrohen, kultura materiale e shpirtrore dhe ndjenja fisnike.
Veshja e shqiptarve ndryshon sipas krahinave, kushteve t puns, moshs, seksit
etj. Deri n koh t vona veshjet kan qen t prgatitura nga grat fshatare,
ndrsa disa elemente nga mjeshtr shtits ose zejtar t qyteteve.
Veshja tradicionale e burrave ka qen veshja me fustanell, veshja me tirq, veshja
me kmish t gjer e dollom, me poture dhe me brekushe.
Pr grat tipat m t prhapur t veshjeve kan qen: me kmish t gjer, veshja
me xhublet (veshje e origjinale me tipare arkaike); me kmish t gjat dhe
xhok, veshje me kmish t gjat e dy futa; me mbshtjellse, me brekushe etj.
do krahin ka veshjen e saj karakteristike me zbukurime dhe ngjyra t veanta.
sht e vrtet q kostumet popullore dhe orendit e tradits, nn ndikimin e jets
moderne, jan zhdukur nga prdorimi i prditshm, por ato mund t shihen n tr
bukurin dhe finesn e tyre artistike n manifestimet folklorike, festive, dit t
shnuara, muze etnografike etj.
Turizmi mund t bhet nj faktor aktiv pr prezantimin e tyre. Sipas studiuesve

veshjet tradicionale dallohen pr bukurin dhe pr origjinalitetin. Ato jan 140
lloje t veanta dhe n disa krahina t pasura me to ka nj veshje pr 5000 banor.
I mahnitur nga mjeshtria dhe niveli i lart artistik i veshjeve shqiptare lordi
Bajron i pati br dhurat motrs nj veshje nuseje nga fshati Nokov, me rastin e
martess.
67

Muzika n Shqipri ka lindur q n antikitet. Dshmit e para t krijimtaris
muzikore shfaqen tek ilirt, t cilt e zhvilluan muzikn n t gjitha drejtimet q
njohu koha. Ajo ishte e lidhur me vallen, fjaln dhe lojn instrumentale dhe ka
pasur nj larmi ritmesh e instrumentesh, mjaft prej t cilave kan vazhdimsi deri
n folklorin e sotm shqiptar.
Tematika e kngve ilire trajtonte luftn, vdekjen, punn, dasmn, dashurin etj.
Muzika vokale ka nj prdorim t dendur dhe sht karakteristike pr folklorin
tradicional duke prbr nj specifik kombtare.
Vlera e valleve folklorike prqendrohet n kompozicionet e tyre, t cilat shpesh
vijn nga lashtsia dhe jan t preferuara nga turistt. Kngt e krahinave t
ndryshme, nj pjes e t cilave jan po aq t lashta sa dhe populli yn, prbjn
perla t vrteta t artit popullor. Nj pjes e tyre kndohen me iso ndrsa nj pjes
tjetr t shoqruara me instrumente muzikore si: fyelli, defi, sazja, gajdja, iftelia
etj. Vallja labe, ame, vallja e shpatave etj. Shpesh t emrtuara sipas figurave
historike, t entuziazmojn me ritmin dhe lvizjet e gjalla.
Traditat dhe zakonet

Trashgimia kulturore shqiptare, materiale dhe shpirtrore, brenda njsis s saj,
paraqitet shum e pasur dhe e larmishme. Doket dhe zakonet e shqiptarve kan
sjell nj sr veorish dalluese, ndr m t njohurat jan besa, bujaria dhe
mikpritja. Kto virtyte, t trashguara n breza i kan karakterizuar gjithmon
shqiptart dhe jan pjes e tradits shqiptare.
Zakonet dhe traditat jan kthyer n rregulla dhe norma t detyrueshme duke u
transmetuar nga nj brez n tjetrin. E gjith jeta dhe veprimtaria njerzore
mbshtetej n to dhe forca e tyre e kalonte forcn e ligjit.
Respektimi dhe festimi i ditve t shnuara t cilat lidhen me momente t
rndsishme t jets dhe veprimtaris sht kthyer n nj tradit q respektohet
nga t gjith. Nj pjes e tyre kan rndsi kombtare dhe nj pjes tjetr jan t
rndsishme pr krahina apo zona t veanta. T tilla prmendim festat fetare si
25 Dhjetori, 6 Janari (uji i bekuar) festa e Bajramit, e Ashures, Sulltan Nevruzit,
Pashkt etj., ndrsa festa t lidhura me aktivitetet e veprimtarit prmendim:
festn e luleve, qethjes s bagtis dhe mbjelljeve.
Pavarsisht nga ndrprerja e disa aktiviteteve, ka nj tradit t mir manifestimesh
artistike, folklorike dhe fizkulturore-sportive q duhet t prtrihen dhe si nevoj e
krkesave plotsuese turistike.
68
Turistt jan t interesuar pr to dhe marrin pjes gjallrisht s bashku me
popullsin vendase, prandaj sht e rndsishme q n lvizjen turistike t
prfshihen kto festa si nj pjes e rndsishme e oferts kulturore t Shqipris.
Pyetje dhe detyra
kuptoni me motive etnosocial kulturore e vend zn ato n lvizjen
turistike?
Shprehni mendimin tuaj mbi rndsin e tyre n turizm.
Prgatitni nj material me shkrim mbi kngt, vallet, zakonet, traditat,
veshjet e krahins tuaj.
LEXIM SHTES
Vallja e shpatave
Kt valle e gjejm sot n Malsin e
Madhe. sht nj valle q luhet me shpata
dhe pa shoqrim muzikor. Pikrisht
mungesa e plot e shoqrimit muzikor, flet
pr vjetrsin e ksaj valleje q paraqitet
prpara shikuesve si nj monument i gjall i
apoteozs s trimris. Valle t tilla t
heshtura jan shum t pakta n bot.
Megjithat nse mungon muzika, n kt
valle ekziston nj ritm i brendshm t cilin
interpretuesit e respektojn dhe e gjallrojn me hapat e tyre ritmik.
Vallja mbshtetet e gjitha mbi improvizimin e valltarve, t cilt jan tre, dy lufttart dhe
gruaja. Vallja fillon me paraqitjen e dy lufttarve kreshnik te vrtet. Secili prej tyre
paraqet forcn e tij me t thirrura, por pa shqiptuar asnj fjal. Duket qart se n kt
mnyr ata duan t armatosin kundrshtarin psikologjikisht.
Me shpatn e ngritur lart,lufttart me hapa t gjer, me lvizje vertikale i rrin qark
njri-tjetrit. As njri as tjetri nuk prdorin dinakrin, pabesin por i dalin kundrshtarit
ballas. Kjo arin n nj ast,kur valltart bjn me kmbn e tyre gjestin e kalit kur
ukrmon tokn i trbuar nga furia.
Sidoqoft pikrisht, kur dyluftimi duket se ka arritur kulmin, ndrhyn gruaja, ndalon
luftimin dhe dy kreshnikt kthehen e bhen prap miq.
69

Vallja e shpatave sht nj valle, e cila na vjen nga koha e kreshnikve Mujit dhe Halilit,
diku aty nga shekulli X apo XI.
7
Prodhimet artizanale t Shqipris si form
e tregtis turistike
Historiku i artizanatit shqiptar
Populli shqiptar ka trashguar nj art popullor t pasur dhe t larmishm me arritje
t shquara, sidomos n disa fusha, si qeramika, prpunimi i gurit e i drurit,
tekstilet e qndisjet popullore, punimi i metaleve (hekurit, argjendit) etj.
Nj pjes e madhe e ktyre punimeve kan dal nga duart e mjeshtrve popullor,
t cilt n prgjithsi kan mbetur anonim. Punimet e artizanatit vijn q nga
lashtsia dhe kt e vrteton arkeologjia, e cila na ofron punime n qeramik,
punime prej metali si: byzylyk, pafta etj.
Periudhs s metaleve i takojn poe t vogla sferike me ngjyr t kuqe dhe t
zez. Po kshtu jan edhe disa punime t tasave e filxhanve me ngjyra t rralla.
N periudhn e feudalizmit kemi dy deg t arteve t zbatuara popullore, punn
artistike shtpiake pr nevojat vetjake dhe zejtarin artistike t ushtruar nga
mjeshtr popullor.
Puna artistike shtpiake dallohej pr objektet e drunjta t cilat prdoren si orendi
shtpiake: furkat, djepet, arkat, tasat, magjet etj. Kto objekte plotsojn nevoja t
ndryshme por njkohsisht ato jan t shoqruara me zbukurime t ndryshme.
Puna e mjeshtrve profesionist ishte nj pun artistike e destinuar pr tu shitur.
T till prmendim mjeshtrit argjendar, qndistart, rrobaqepsit etj.
Me koh u vu re nj diferencim n punimet e mjeshtrve, veshjet e t pasurve
ishin prej materiali t kushtueshm e t ngarkuara me zbukurime t shumta,
ndrsa ato pr pjesn tjetr t popullsis ishin modeste. Gjat ksaj kohe (shek
XVII-XIX) vend t rndsishm zn punimet n ndrtesat e kultit, n
argjendarin fetare, ku simbolika fetare z nj vend me rndsi.
70
N periudhn e kapitalizmi u krijuan kushte t vshtira pr artin popullor, kjo pr
shkak t konkurrencs, gj q oi n rnien e tij.
Prodhimet e industris kapitaliste zvendsuan prodhimet e zejtarve popullor.
N vitet e paslufts dhe me krijimin e disa ndrmarrjeve artistike t profileve t
ndryshme, prodhimi artizanal mori zhvillim, ndrsa punimet e artizanatit fshatar
erdhn duke u paksuar.
Arti popullor ka qene kurdoher nj nga armt kryesore me t ciln populli yn
sht prpjekur ti bj qndres kulturs s pushtuesve t huaj, t cilt nuk arritn
t zhdukin traditat, kulturn dhe gjuhn ton. Si e vetmja tradit artistike me
vazhdimsi, arti popullor ka luajtur nj rol t veant n historin e kulturs son
artistike.
Ky art dallohet pr karakterin e tij t spikatur. Zbukurimet kan pasur pr
qllim krijimin e vlerave artistike, por n fund t fundit objekte te punuara
kan pasur qllim praktik.
Karakteri kolektiv dhe improvizues ka qen nj tjetr tipar i rndsishm.
`do punim mbshtetet n traditn duke respektuar trashgimin n
punim, por duke futur n t njjtn koh elemente improvizuese-krijuese.
Shpesh punimet kan karakter krahinor duke evidentuar zona t veanta
me punimet e tyre karakteristike. Punimet e qilimave t Kors, e
Kosovs, punimet e mndafshit t Shkodrs, tekstilet e Zadrims etj. . .
Arti popullor dallohet pr teknikn e zbukurimit t objekteve, pr
kombinimin e ngjyrave, pr motivet e prdorura e veorit e kompozimit.
Kjo e bn artin popullor shqiptar te veant e t dallueshm nga ai i
popujve t tjer.
Llojet kryesore t artizanatit n Shqipri

Punimet me metal
Kto punime jan realizuar nprmjet rrahjes,
derdhjes e skalitjes. Ato jan zhvilluar mjaft
3-4 shekujt e fundit. Ndr punimet e bakrit
prmendim: kusit e vogla, tepsit, sinit,
ibrikt e ujit, xhezvet etj. Nj pjes e tyre
bnin pjes n pajn e do vajze q martohej,
sidomos n qytetet m t zhvilluara t kohs
si: Berati, Elbasani, Shkodra, Prizreni etj
71

Punimet me dru
Kto punime zn nj vend t rndsishm n artin
popullor. Lulzimi i ksaj mjeshtrie i detyrohet
edhe gjetjes m leht t lnds s par. Ndr
punimet m t thjeshta prej druri prmendim:
furkat, djepat, lahutat, arkat etj. Kto punime
shoqroheshin me motive gjeometrike.
N shekujt XVII dhe XIX punimi i drurit n mnyr artistike mori nj zhvillim t
madh duke karakterizuar si banesat fshatare ashtu dhe ato qytetare. Punime t
ksaj periudhe jan: dollap muri, dritare, tavane, punime t karakterit fetar q
zbukuronin objektet e kultit. N Shqiprin e Mesme ishte zhvilluar punimi i
drurit me ark pr t prodhuar pipa, lug, kostume etj.
Punimet me gur
Kto lloj punimesh jan t prdorimit shtpiak, por jan edhe m gjer. T tilla
punime jan: korniza portash, oxhaqet e dhomave t zjarrit, punimet e varreve etj.
Guri sht prdorur n banesat e Mirdits, Mokrs, dhe n disa fshatra t Kors.
Motivet e zbukurimit jan t ngjashme me ato t prdorura n punimet me dru.
Punimet me balt (qeramika)

Punime t ktij lloji prbjn nj nga
mjeshtrit m t lashta, e cila ka luajtur rol
t rndsishm n shoqrin njerzore. T
tilla punime prmendim: poet e Gojanit
(Mirdit), Farks(Tiran), Kavajs, Durrsit.
Punime n balt
Kto lloj punimesh dallohen pr repertorin e pasur dhe format harmonike e t
shoqruara me zbukurime t thjeshta.
Punimet e tekstilit
N kt fush aftsit e mjeshtrve dallohen m shum se n fushat e tjera, me nj
variant t madh formash, ngjyrash e motivesh. Pr tekstilet e leshit prmendim
Hasin, Korn, Labrin, ndrsa pr prodhimet e pambukut prmendim:
Shkodrn, Prizrenin, Tirann, Myzeqen etj.
Pr plhurat e mndafshit: Tirann, Elbasanin, Shkodrn, Prizrenin etj. Motivet e
prdorura jan motivet gjeometrike, apo motivet bimore. N kto punime vihet re
kujdesi n kombinimin e ngjyrave.
72
Qndisjet, dantellat dhe thurjet
Kto punime kan qen t prhapura n t
gjitha krahinat e Shqipris, n fshat e n
qytet dhe n prgjithsi kan pasur
karakter dekorativ, zbukurues, por nuk prjashtohet edhe karakteri i tyre
funksional. Nj pjes e ktyre punimeve jan vepra t duarve t njerzve t
thjesht, ndrsa nj pjes tjetr jan punime t mjeshtrve profesionist. Ato jan
zbukurime t veshjeve t kushtueshme t bra me
art t lart e teknik t holl. Prmendim
qndisjet n xhublet, n kmisht e grave, n
shamit etj, t cilat qndiseshin me ngjyra t
ndryshme dhe dalloheshin pr veorit krahinore.
Dantellat n t shumtn e rasteve zbukuronin
mjediset e shtpis ose veshjet, ndrsa punimet e
thurura shrbenin si veshje apo si shtroje.
Punimet e argjendit
Ky punim mori zhvillim n shek. XVII-XVIII. Argjendarit e
kohs punonin pr institucionet fetare apo stoli, gota, pjatanca,
shandan etj. Mjeshtrit elbasanas dallohen pr punimet e tyre.
Punimet me filigran ishin specialitet i mjeshtrve argjendar t
veriut (Shkodr, Prizren, Pej). Kto punime krkojn mjeshtri
t lart artistike. Ato dallohen nga rregullsia e lvizjes s fillit t
argjendit e jan punime t nj cilsie t lart.
Sixhadet dhe qilimat

N kto punime bie n sy larmia e
motiveve dhe kombinimi i ngjyrave.
Nj pjes e motiveve jan vendase,
por ka dhe motive t huazuara. Ngjyra
e kuqe dhe e zeza jan shum t
prdorura, sidomos kjo duket n
motivet vendase.
N veanti sixhadet dhe qilimat e
Lums (Kuks) jan shum t njohura
dhe t krkuara nga tregu. Po ashtu dhe t Krujs, ku ende sot ruhet kjo tradit n
punishtet e Pazarit t vjetr; qilimat e Tirans, t Kors etj.
73
Prodhimet artizanale dhe t turizmi

Shum vizitor kan kaluar n trevat tona dhe kto kan qen shenjat e para t
vlersimit t vendit ton prej t huajve. N mjaft qytete shqiptare si Prizreni,
Shkodra, Durrsi, Berati t cilat dalloheshin pr punimet n argjendari, sixhade,
qilima, punime n dru, bakr e kasht, bheshin gjra aq t bukura, sa q edhe pse
ishin t pakt t huaj q vizitonin Shqiprin n shekujt XVIII-XIX, i blinin ato
ose i merrnin si dhurat.
N kto qytete, ku zejtaria kishte marr nj zhvillim t knaqshm, u ngritn dhe
hanet (hotelet e asaj kohe) si dhe tregjet ku zejtart nprmjet dyqaneve shisnin
mallin e tyre.
Vlerat artizanale u rritn, kur njerzit q e punonin at, arritn t pasqyrojn jetn
e tyre n vendin ku jetonin. Dhe kjo pasqyrohet n veshjet, n punimet me dru,
metal, argjend etj. Pazaret fillojn t pasurohen me kto punime dhe t huaj t
shumt vizitojn vendin ton.
Punimet e artizanatit kishin vlera t pallogaritshme pr nj vend t vogl si vendi
yn. Duke qen pasqyr e jets dhe shpirtit t popullit, q merr form nga duart e
mjeshtrve artizan, punimi artizan trheq si magnet vmendjen e vizitorve t
huaj, t cilt jan t apasionuar pas ktyre punimeve.
Si pjes e rndsishme e oferts turistike, punimet artizanale luajn nj rol t
rndsishm n zhvillimin e turizmit duke ndikuar n ekonomin, njohjen e
vendit, t tradits dhe kulturs s tij. Por q t arrihet kjo duhet q kto punime t
ruhen, t trashgohen, t ekspozohen dhe ti bhen t njohura bots.
Pazari i qytetit t Krujs sht shembulli m i mir n kt drejtim. N t gjenden
shum punishte, ku mjeshtrit vendas punojn, ekspozojn dhe shesin punimet e
tyre duke trhequr do vit me qindra vizitor vendas dhe t huaj.
Nj pjes e mjeshtrve vendas kan arritur t ekspozojn punimet e tyre jasht
Shqipris duke konkurruar me sukses me punimet e huaja. Shum prej tyre jan
vlersuar me mime t rndsishme n panaire apo konkurse ndrkombtare.
N Shqipri sht tradit q zeja trashgohet brenda gjirit t familjes, brenda
fshatit apo krahins duke krijuar punime t nj mjeshtrie t lart. Kjo i bn ato t
krkuara nga t apasionuarit e punimeve t dors.
Megjithat kujdesi pr kto punime nuk ka qen i mjaftueshm dhe nj pjes e
tyre kan prfunduar n tregjet e lira, t pakontrolluara brenda ose jasht vendit
edhe pse kan vlera t mdha kombtare.
74
Si prfundim themi se ruajta e trashgimis popullore n punimet artizanale duhet
t jet n qendr t politikave turistike, shtetrore apo private, sepse kto punime
prbjn vlera me rndsi historike, ekonomike dhe turistike.
Pyetje dhe detyr
Cilat jan punimet kryesore t artizanatit n vendin ton?Jepni shembuj.
Cilat jan trevat kryesore t ushtrimit dhe karakteristikat e tyre?
Ku qndron lidhja midis prodhimit artizanal dhe turizmit?
Cili sht punimi artizanal m i rndsishm i zons suaj dhe dini pr t?
LEXIM SHTES
Biznesi artizanal i Parkut kombtar t Butrintit
T huajt i thon kasolle si vendasit, por ajo nuk sht gj tjetr vese nj dyqan veror
prej kashte. Aty mund t gjesh prodhime artizanale shqiptare prej druri, porcelani,
qilima, madje edhe produkte t fshatrave prreth si mjalti i Xars. Askund m mir se n
nj mjedis t brendshm t qytetit antik nuk mund t bhej kjo. Ktu edhe i thuhet
WELCOME n nj mnyr t kulturuar turistit e vizitorit, njhersh q ndjehet komod
edhe shitsi i ktyre produkteve.
Vendi i ekspozimit dhe tregtimit t suvenireve t rralla nuk sht m shum se disa
kmbmbajts pa mure ansore dhe me nj ati q krijon mjedisin fshataresk n
natyrn e prodhimeve artizanale q turisti gjen atje.
Produktet
Zeje dekorative, punime leshi, mjalt e aj mali. N barakn e drunjt n Butrint, ku
shiten suvenire nga vendi, gjenden libra, q prfaqsojn botimet m t fundit t Parkut t
Butrintit, apo pun n qeramike, q n miniatur i prafrojn me pasurin e qytetit antik.
Ndr punimet e artizanatit bien n sy punimet e leshit, si orape e breza mesi, veshje
karakteristike shqiptare e deri edhe qilima karakteristike, apo anta krahu me simbolin e
parkut kombtar t Butrintit.
Blersit m t mir jan turistt e veuar dhe jo ata q vijn n grupe dhe gjat stins s
vers mesatarisht pr do dit behet 20 mij lek xhiro n kt dyqanin-kasolle. Ato q
preferohen m shum jan antat me lulen karakteristike t Butrintit ndrkoh q gurt e
dekoruar kan zgjuar kuriozitetin e t huajve, madje jan jo pak edhe ata q duan t
provojn mjaltin e ktyre anve.
75
KREU IV
HISTORIKU I ZHVILLIMIT
T TURIZMIT N SHQIPRI
Kreu IV sintetizon historikun e zhvillimit t turizmit shqiptar, ecurin e tij n vite,

etapat npr t cilat sht zhvilluar ai dhe karakteristikat e do etape.
Materiali i ktij kreu shoqrohet me t dhna statistikore mbi numrin e turistve t
huaj n vite, si dhe me drejtimet e ardhjes s tyre.
Duke prcaktuar llojet e turizmit me mundsi m t mdha zhvillimi argumentohen
Hapja e Shqipris, pjesmarrja dhe antarsimi n strukturat dhe organizmat
europian e botror i ofron vendit ton mundsin pr integrim edhe nprmjet
turizmit, si nj ur bashkpunimi mes popujve.
Objektivat:
Shpjegimi i historikut t zhvillimit t turizmit n Shqipri sipas periudhave.
Analiza e motiveve t lvizjes turistike n Shqipri.
Interpretimi i kushteve t reja q u krijuan n Shqipri pas viteve`90
(shek. XX).
76
1
Turizmi n Shqipri deri n prfundim
t Lufts s Dyt Botrore
Turizmi shihet kudo si nj veprimtari me zhvillim masiv dhe me efektivitet t lart
ekonomik. N bot ekzistojn sot forma dhe modele t ndryshme zhvillimi t tregut
turistik me prparsit dhe mangsit e veta, por q n trsi kristalizojn politika
t veanta pr drejtimin e ksaj dege te rndsishme ekonomike.
Ndonse n Shqipri ekzistojn t gjitha premisat pr nj turizm t zhvilluar,
vlersuar si deg me prparsi pr zhvillimin ekonomik t vendit, nuk mund t
themi se ai sht n lartsin dhe nivelin q krkon koha. Fakti i t qenit vend
mesdhetar nuk i ka mjaftuar Shqipris q t radhitet midis vendeve t tjera
mesdhetare me turizm t zhvilluar. Faktor t ndryshm ekonomik, shoqror e
politik nuk kan lejuar nj zhvillim te till.
Shum vizitor kan kaluar n trevat tona dhe kto kan qen shenjat e para t
vlersimit t bukurive t vendit ton nga t huajt e shumt. T ardhurit tregonin
interes pr bukurit e natyrs, pr punimet e artizanatit, pr objektet e antikitetit,
t cilat dshmonin pr lashtsin e popullit shqiptar, t kulturs dhe t historis s
tij. Megjithat kto fakte nuk shrbejn si dshmi t zhvillimit t turizmit.
Zhvillimi i turizmit shqiptar ka si piknisje krijimin n vitin 1929 t klubit turistik
automobilistik mbretror (KTAM) ku motivi kryesor ishte prcaktuar vizita pr
qllime biznesi apo lvizje t karakterit transit.
Oferta turistike shqiptare e ksaj periudhe prfaqsohej nga 13 vende pushimi dhe
27 hotele, 3 prej tyre ndodheshin n plazhin e Durrsit. Gjithashtu kishte edhe 15
vila me kapacitet prej 73 dhomash dhe qndrim kurativ n llixhat e Elbasanit me
nj kapacitet prej 200 vendesh fjetjeje. N kt kuadr kan zn gjithmon vend
t veant zona t tilla si ajo e plazhit t Durrsit dhe Pogradecit, vende
klimaterike t Kors dhe Sarands, qendrat e kurimit t Krujs dhe t Elbasanit.
Gjithashtu n Shqipri ka edhe ndonj hotel turistik si p.sh. Dajti n Tiran, nj
dnr hotelet me komode t vendit, i cili sht ndrtuar n periudhn para
77
KREU IV: Historiku i zhvillimit t turizmit n Shqipri

Lufts s Dyt Botrore me stilin italian.
vitit 1944
Sipas statistikave t viteve t para lufts

rezulton q krkesa e vizitorve t huaj
(numri i hyrje-daljeve) n at periudh
sht sa 1-1,5% e numrit t popullsis s
vendit, shifr e madhe nse kemi
parasysh nivelin e ult t komfortit dhe shrbimeve q ofronin strukturat
akomoduese t asaj kohe. Fluksi i vizitorve t huaj ishte kryesisht nga vendet
fqinj apo europiane si Italia, Greqia, Bullgaria, Rumania, Austria etj. Pavarsisht
nga kushtet jo t favorshme dhe infrastruktura turistike e pazhvilluar, edhe n at
koh Shqipria prbnte nj vend me interes pr tu vizituar nga te huajt.
Pozicioni i favorshm, klima e prshtatshme dhe historiku i Shqipris do t
trhiqnin turistt e huaj dhe n kt periudh, por q pr shkak t vshtirsive
ishin kryesisht nga vendet e Europs dhe pak nga kontinentet e tjera. Megjithat
ky turizm ka qen pothuaj n t njjtin nivel dhe standard zhvillimi me at t
vendeve t tjera t rajonit me t kaluarn historike pothuaj t ngjashme.
Pyetje dhe detyra
Cila sht historia e turizmit shqiptar?
Shpjegoni strukturat turistike q prfaqsojn fillimet e zhvillimit t turizmit.
Cilat jan vendet dhe zonat kryesore turistike t ksaj periudhe? Ilustrojeni
me shembuj.
2
Periudha 1945-1990 dhe vendi i turizmit n t
Me mbarimin e lufts dhe krijimin e kushteve t reja ekonomike n vend u krijuan
premisa shum t mira pr zhvillimin e turizmit. Megjithat zhvillimi i turizmit
fatkeqsisht n sistemin socialist, me politikn e izolimit dhe rregullat e ngurta e
78
penguan at. Por edhe gjat ksaj periudhe vrehet nj ardhje e turisteve t huaj n
vendin ton, kryesisht turist nga vende t Europs Lindore, me t cilat Shqipria
kishte marrdhnie diplomatike deri n vitet 60 (shek. XX). N kt lvizje u
prfshin puntor, npuns e specialist t ktyre vendeve, t cilt duke qndruar
n Shqipri kishin krkesa n fundjav apo edhe n dit t veanta si jan ditt e
festave, pr kalimin e pushimeve t tyre.
Nj fluks m i madh turistik n vendin ton sidomos nga vendet e ish BRSS u vu
re pas mbledhjes s KNER-it n maj 1959 n Tiran dhe pas vizits se Hrushovit
n Shqipri. N kt kuadr u mendua q Shqipria t luante rolin e qendrs
turistike pr vendet e KNER-it, si rezultat i s cils u zgjerua plazhi i Durrsit si
qendra kryesore e pushime n Shqipri. Kabinat e para t thjeshta t plazhit q u
ndrtuan pran vilave t mparshme, funksionuan deri ne vitet 90 (shek. XX).
Deri n vitin 1990 i vetmi hotel ndrkombtar q mund t prdorej nga turistt e
huaj edhe pr banja dielli, ishte hoteli Adriatik n Durrs, i cili u vu n
funksionim n vitin 1958. Kjo lvizje turistike u paralizua plotsisht edhe me
vendet e Europs Lindore dhe ish-BRSS-s, kur Shqipria doli nga KNER-i.
, Durrs, n vitin 1988

, Durrs, 2012
Pr turistt e vendeve t Europs Perndimore, Shqipria gjat gjith periudhs

1960-1990 do t hapej me mjaft ngurrim, por trajtimi i turizmit si deg kryesore
ekonomike u b i pamundur ashtu si ishte n vendet e tjera mesdhetare.
Monopolin n fushn e turizmit do ta ushtronte vetm shteti. Turizmi u kufizua si
nga ana cilsore ashtu dhe nga ana sasiore, pasi u cilsua si sektor ideologjik dhe
propagandistik dhe jo si nj sektor i rndsishm ekonomik. N vitin 1945 sipas
nj udhzimi t Kshillit t Ministrave, puna me turistt do t cilsohej si
Problem i prgjithshm me rndsi politike. Gjithashtu dhe kontaktet e
79

shqiptarve me t huajt ishin t padshirueshme. T gjith kta faktor dhe kjo
gjendje n zhvillimin e turizmit prcaktuan format dhe llojet e lvizjes turistike n
Shqipri. E vetmja form e organizimit t turizmit ishte ajo e organizuar n grupe
udhtimi jo m pak se 20 pjesmarrs dhe me program standard, ndrsa udhtimet
individuale dhe t organizuara nga vet turistt e huaj asokohe ishin t ndaluara.
Oferta turistike prfshinte nga qndrimi pr pushime n zonn e plazhit t
Durrsit, deri n udhtime t specializuara tematikisht me qllime informimi.
Zakonisht ndrthurej turizmi pr banja dielli n plazhin e Durrsit me udhtime
disaditore n qytetet e Shqipris ose n vende t tjera turistike.
Qytetet jugore e juglindore t vendit filluan t vizitoheshin nga turistt n mnyr
t organizuar mbas mbarimit t sezonit veror, ndrsa qytetet n veri m von. N
n fillim t viteve 80 n Kuks, n mesin e viteve 80 n Peshkopi, m 1990 n
Bajram Curri shkuan turistt e par t huaj. Ata planifikonin nj itinerar udhtimi
q t kishin mundsi t vizitonin pothuajse do dit nj qytet t veant shqiptar.
N mnyr t prmbledhur mund t thuhet se turizmi n prgjithsi n Shqipri
gjat gjith periudhs s sundimit komunist njohu nj zhvillim fare t vogl dhe
mjaft t politizuar.
Pyetje
Cilat jan karakteristikat e turizmit t periudhs para Lufts s Dyt
Botrore?
Cilt faktor kan prcaktuar karakteristikat e turizmit para lufts s Dyt
Botrore?
3
Kushtet e reja pr zhvillimin e turizmit pas vitit 1990
Me ndryshimet demokratike n vend pas vitit 1990, me hapjen e Shqipris ndaj
bots s jashtme, me kalimin nga ekonomia e planifikuar n at t tregut e tjer,
turizmi filloi t vlersohet si nj nga degt ekonomike t vendit me m shum
prospektiv e leverdi ekonomike.
80
U krijuan premisa politike pr nj zhvillim t shumllojshm t turizmit, jo vetm
t organizuar n grupe, por edhe n organizime t veanta e private t turistve.
Fryma e re u pasqyrua edhe n qndrimin ndaj turizmit duke krijuar kushte dhe
mundsi pr zhvillimin e tij me ritme t larta.
Mund t themi se pas vitit 1990 u krijuan kushte t reja pr zhvillimin e turizmit
pr arsyet e mposhtme:
Rrzimi i sistemit diktatorial dhe vendosja e sistemit demokratik.
Hapja e vendit pas izolimit t gjat.
Kalimi i ekonomis nga ajo e centralizuar n ekonomi tregu, duke krijuar
mundsin pr nxitjen dhe zhvillimin e sektorit privat.
Vlersimi i turizmit si nj nga degt m me perspektiv t ekonomis
shqiptare.
Rigjallrimi i sektorve t tjer t ekonomis t afrt me turizmin (tregtia,
shrbimet, transporti, ndrtimet).
Heqja e vizave pr Komunitetin Europian, Kanadez, Shtetet e Bashkuara t
Ameriks.
Lejimi i marrdhnieve tregtare midis Shqipris dhe vendeve t tjera.
Lejimi i kontakteve t lira midis shqiptarve dhe t huajve.
Zhvillimi i infrastrukturs.
Dhnia e lejeve pr ndrtimin e objekteve turistike.
Programet e qeverive dhe partive politike synonin zhvillimin e turizmit si
nj deg e mirfillt ekonomike etj.
Duke trashguar nj nivel jo t knaqshm n zhvillimin e turizmit, n vitet e para
pas 1990-s kapacitetet hoteliere t Shqipris ishin n nj nivel jo t knaqshm.
Deri n vitin 1992, n
shkall vendi kishte 32
hotele turistike, q
administroheshin dhe
drejtoheshin nga shteti
nprmjet strukturs s
tij, ndrmarrjes s
Albturizmit.
Kto
hotele kishin rreth
3500 shtretr, nga t cilt nj pjes e vogl plotsonte kushtet pr tu klasifikuar si
shtrat turistik i nivelit mesatar. Niveli i menaxhimit dhe shrbimit n kto
struktura qe i ult, po ashtu edhe furnizimi dhe shrbimi linte pr t dshiruar.
Peshn kryesore t ktyre strukturave turistike e zinte Tirana dhe Durrsi.
81

Po tu referohemi t dhnave t vitit 1993, rezulton nj gjendje e kapaciteteve
hoteliere t Tirans sipas tabels s mposhtme.
Vende ndenjje
Hotel
Dhoma
Shtretr
Restorant
Bar-kafe
Verand
Lulishte
Dajti
71
112
310
270
50
100
Tirana
163
314
164
180
28
100
Arbria
89
154
160
104
40
120
Arbana
86
211
130
120
80
60
Kapacitetet hoteliere t disa hoteleve kryesore t Tirans
N 15 vitet e fundit turizmi n Shqipri ka pasur nj rritje. Turizmi sht nj nga

degt q ka thithur investitor t huaj serioz duke futur pr her t par n
Shqipri struktura turistike t nivelit ndrkombtar. T tilla jan tashm: hotel
Tirana, rikonstruksioni i t cilit prfshiu nj investim prej 16 milion dollarsh,
kompleksi turistik Mak Albania n Linz t Tirans dhe Mali i Robit n Durrs
me nj vleft prej 20 milion dollarsh; hotel Europa Park, hotel Sheraton i
vetmi me 5 yje po n Tiran e disa dhjetra hotele t tjera private.
Krahas ktyre investimeve t mdha jan realizuar dhe shum investime t tjera
me prmasa m t vogla kudo n Shqipri. sht pikrisht rritja e mtejshme e
ktyre investimeve si dhe ndihma q vjen nga organizmat e ndryshm
82
ndrkombtare (Banka Botrore, Komuniteti Europian etj.) shpresa e madhe pr
zhvillimin e mtejshm t sektorit turistik n Shqipri. Pas viteve t vrullshme t
zhvillimit, turizmi psoi nj rnie t ndjeshme si pasoj e krizs n vitin 1997.
Nj faktor tjetr q ndikoi n rnien e turizmit shqiptar ishte dhe lufta n Kosov.
Megjithat kjo periudh e vshtir me pasojat e saj sht kaprcyer dhe n ditt e
sotme turizmi po zhvillohet me ritme t shpejta. Shqipria me potencialet e saj n
fushn e turizmit po bhet gjithnj e m shum nj vend i preferuar pr turistt
vendas dhe t huaj. Krahas ristrukturimit t hoteleve ekzistuese, vazhdon ndrtimi
i hoteleve t reja apo i fshatrave turistike, q po ngrihen me t njjta ritme t
zhvillimit t turizmit.
Nga ky historik i shkurtr i zhvillimit t turizmit shqiptar arrijm n kto
prfundime: turizmi i paralirimit ka qen pak i zhvilluar, n periudhn 19451990 zhvillimi i tij eci me ritme t ngadalta dhe pas vitit 90 ritmet e rritjes qen
t larta, duke krijuar mundsi dhe perspektiva t zhvillimit elitar t turizmit n t
ardhmen.
Pyetje dhe detyr
Shpjegoni kushtet e reja q u krijuan n Shqipri pr zhvillimin e turizmit
pas vitit 1990?
Prgatitni me shkrim nj material rreth investimeve turistike n rajonin tuaj.
LEXIM SHTES
sht nj nga hotelet q plotson standardet m t larta perndimore. Shqipria,

megjithse nj vend i panjohur pr turistt e huaj prmban shum surpriza. Hotel Europa
Park, nj shtpi n Tiran. Edhe makinat jan t sigurta n parkingun e poshtm q
gjendet n hotel.
Hoteli ka 107 dhoma dyshe, 10 suita me t gjitha mobilimet e nevojshme si: telefon,
satelit TV, radio, dush, do gj e nevojshme pr prdorim t prditshm. Hotel Europa
Park gjithashtu ka 20 apartamente pr nj qndrim relativisht t gjat. Mikpritja
shqiptare sht dika speciale. Veanrisht e ngroht dhe mikpritse n restorant
Apolonia. Hotel Europa Park sht nj qendr internacionale biznesi. Vendimet e
rndsishme ekonomike merren n dhomat e konferencave. Disa kompani t rndsishme
europiane kan zyrat e tyre n hotel Europa Park.
83
4
Hapsira e prejardhjes s turistve t huaj n Shqipri
Me interes sht analiza pr prejardhjen e turistve t huaj n Shqipri. N kt
aspekt shfaqet dukshm varsia e turizmit nga politika e jashtme e Shqipris n
periudhat t ndryshme.
Veori dalluese sht se prejardhja e turistve n vendin ton deri n vitin 1990
ka ndjekur hap pas hapi ecurin e marrdhnieve t Shqipris me vendet e tjera
t Europs e Bots.
Kshtu, deri n fillim t viteve 60 (shek. XX), kur Shqipria kishte marrdhnie
t mira me vendet e Europs Lindore, vrehet se thuajse t gjith turistt e huaj
qen nga vende si: nga ekosllovakia, Gjermania Lindore, Bashkimi Sovjetik etj.
Prishja e marrdhnieve t Shqipris me kto vende solli si pasoj edhe uljen e
numrit t turistve t ardhur. Vendosja e marrdhnieve t bashkpunimit me
Kinn bri nga ana tjetr q pr her t par n vendin ton t vijn turist nga
kontinenti aziatik.
Ndrkoh q me prishjen e marrdhnieve me vendet e Europs Lindore e m
von me Kinn, n fund t viteve 70 e n fillim t viteve 80 (shek. XX), vrehet
rritje e peshs s turistve t ardhur nga vendet e Europs Perndimore e asaj
Jugore. Kjo lidhet jo me prmirsimin e marrdhnieve me kto vende, por me
nevojat e Shqipris pr t ardhura financiare pas nj izolimi total t vendit q u
shoqrua me vshtirsi t gjendjes ekonomike.
Kshtu n vitin 1980 93.4% t turistve t huaj e prbnin turistt nga Europa
Perndimore, e para s gjithash nga Austria, Franca dhe Suedia dhe 6.6% nga
Europa Jugore (kryesisht nga Italia). Megjithat nuk duhet harruar fakti se n total
ky numr i turistve t huaj ka qen mjaft i ult.
Pas vitit 1980 vrehet nj shtim i konsiderueshm i turistve t ardhur nga Europa
Jugore e Juglindore, duke arritur n rreth 35% t numrit t prgjithshm t
turistve t ardhur n Shqipri. Ndrsa turistt e ardhur nga Europa Lindore
vazhduan t zn nj pesh mjaft t vogl rreth 1.8% t numrit t prgjithshm t
84
ardhur n Shqipri. Peshn kryesore e zinin prsri turistt e ardhur nga Europa
Perndimore.
N periudhn 1985-1990 sht vrejtur nj rritje e ndjeshme e numrit t turistve
t huaj t ardhur n Shqipri. Kshtu n vitin 1990 u regjistruan 29.997 turist t
huaj t ardhur, ndrkoh q n vitin 1980 kishin ardhur vetm 3.748 turist.
Arsyeja e ksaj rritje lidhet me interesin q ngjalli Shqipria gjithnj e m tepr te
t huajt si nj vend i panjohur.
Edhe n kt periudh pjesa drrmuese e turistve t huaj t ardhur, ishte nga
Europa (96.8% e tyre), e kryesisht nga Europa Jugore me 73.3% e numrit t tyre,
ku dominonin t ardhurit nga Jugosllavia e Greqia, 18.7% e turistve t ardhur nga
Europa Perndimore dhe vetm 4.8% nga Europa Lindore. Gjithashtu sht pr tu
theksuar se n vitin 1990 n Shqipri regjistrohen pr her t par turist t ardhur
nga kontinenti amerikan (ShBA dhe Kanada) dhe pikrisht 401 turist ose 1.3% e
numrit t prgjithshm e t ardhurve gjat ktij viti. Po kshtu vrehet dhe nj
rritje e numrit t turistve t ardhur nga kontinenti aziatik, t cilt n vitin 1990
zinin 1.9% t numrit t prgjithshm t turistve t ardhur n Shqipri kt vit,
pjesa drrmuese e tyre kan ardhur nga Turqia.
Me hapjen e vendit, pas vitit 1990, vrehen ndryshime t ndjeshme n strukturn e
turistve t huaj t ardhur n Shqipri nga vende t ndryshme t bots. Shtimi i
konsiderueshm i numrit t turistve t huaj t ardhur, me mbi 45.000 n vitin
1993, shoqrohet me nj shprndarje gjeografike m t larmishme t vendeve t
tyre t prejardhjes.
Edhe pas vitit 1990 mbizotroi ardhja e turistve nga kontinenti europian me
88.2% t numrit t prgjithshm dhe kjo kuptohet pr shkak t afrsis
gjeografike. Por njkohsisht vrehet edhe nj shtim i numrit t turistve t ardhur
nga kontinenti amerikan, me 7.3% t numrit t prgjithshm t tyre, nga
kontinenti aziatik me 3.2% t ktij numri, si dhe nga kontinenti afrikan me 1.3%.
Pra, origjina e turistve t huaj t ardhur n Shqipri pas vitin 1990 prfshin
tashm gjith rruzullin toksor.
Nga nj analiz m e thelluar vrehet se nga Europa pjesn drrmuese e zn
turistt e ardhur nga Europa Jugore me 63.6% e gjith numrit t turistve t ardhur
nga Europa, ku dallohen para s gjithash t ardhurit nga Italia me 26.3% e nga
Greqia me 19.6% t numrit t prgjithshm t turistve.
Nga shtetet e Europs Perndimore gjat vitit 1990 n Shqipri kan ardhur 22% e
numrit t prgjithshm t turistve t huaj, ku dominojn ata t ardhur nga Franca,
Anglia, Gjermania etj.
85

Pr shtetet e Europs Lindore vrehet se numri i turistve t ardhur n Shqipri
nga kto shtete z nj pesh specifike t vogl, vetm 2.6% t numrit t
prgjithshm t turistve t ardhur nga kontinenti europian, mjaft e ult kjo n
krahasim me vitin 1960 kur turistt e ardhur n Shqipri nga Lindja zinin 97.9%
t numrit t prgjithshm t ardhur nga e gjith Europa.
Megjithat duke e krahasuar me periudhn pas viteve 60 (shek. XX) e deri ne
fund t viteve 80 t atij shekulli, kur nga kto shtete nuk pati fare turist t
ardhur, vrehet shtim i rndsishm i numrit t tyre.
Me ndryshimet politike n Shqipri ndryshoi edhe struktura e prejardhjes s
turistve. Nga viti 1990 nuk ka m turist t preferuar. Vrehet nj rritje e
interesimit nga ana e turistve europiano-perndimor t cilt jan kureshtar pr t
par Shqiprin. Megjithat vendin kryesor n turistt e ardhur e zn turistt nga
vendet fqinje, por nj vend t madh zn dhe turistt nga vendet e ndryshme t
Europs, ShBA, Kanada, Australi etj. Pra, Shqipria sht e hapur pr t gjith
dhe i mirpret duke vn n shrbim t tyre t gjith potencialin e saj turistik.
Pyetje dhe detyr
Cilt faktor kan prcaktuar drejtimet e ardhjes s turistve n Shqipri n
vite?
Cilat jan periudhat kryesore sipas drejtimit t ardhjes s turistve t huaj?
5
Prirjet e popullit shqiptar pr zhvillimin e turizmit
Turizmi i brendshm n Shqipri sht pak i zhvilluar. Zhvillimi i tij kushtzohet
nga mundsit e pakta financiare t njerzve pr t marr pjes n mnyr masive
n t, si dhe nga infrastruktura turistike e kufizuar pr t prballuar flukse t
mdha turistsh. Kjo lvizje turistike sht n formn e pushimeve dy javore gjat
periudhs s vers, si dhe n formn e lvizjes turistike gjat fundjavave. Deri n
vitin 1990, lvizja turistike e brendshme n Shqipri ishte e kufizuar vetm n
86
formn e t ashtuquajturave leje vjetore, e cila organizohej nga shteti n formn
e shtpive t pushimit sipas kategorive t ndryshme t shoqris, si: pr pioniert,
puntort, ushtarakt etj, ndrsa udhtimet e shqiptarve jasht vendit ishin t
ndaluara. Pas vitit 1990 u zgjerua edhe pjesmarrja e shqiptarve n lvizjen
turistike. N kt drejtim ndikoi prmirsimi i gjendjes financiare i shqiptarve n
krahasim me periudhat e mparshme, po ashtu edhe zgjerimi i infrastrukturs
turistike me objekte t shumta strehimi, ushqimi dhe argtimi.
Investimet kryesore n kt fush jan prqendruar si n qendra t mdha
ekonomike dhe administrative si Tirana, ashtu edhe n bregdetin e Adriatikut dhe
t Jonit. Kshtu, prgjat vijs bregdetare q nga Velipoja e deri n Sarand jan
br investime t financuara nga vet pronart kryesisht n motele dhe restorante,
po kshtu dhe n Tiran.
Rritja e numrit t hoteleve t ngritura n nj periudh katrvjeare 1998 2001
sht 2.3 her, ndrsa gjat vitit 2001 krahasuar me vitin 2000 sht 31%. Po n
kto ritme jan rritur edhe numri i dhomave dhe numri i shtretrve. Kjo jep prirjen
n rritje t ktij sektori. Kjo ka br aktualisht mbi 90% e numrit t pushueseve n
qendrat m t rndsishme turistike t vendit t jen turist vendas.
Vetm n plazhin e Durrsit
gjat fundjavave n pikun e
stins verore prqendrohen mbi
100.000 pushues n dit. Ktu
ndikon edhe afrsia e ktij
plazhi me qendrat m t
rndsishme qytetare (Tirana,
Durrsi, Elbasani etj.) dhe
mundsia e shqiptarve pr t
lvizur me makinat private.
Prve Durrsit sht
turistike e shum
qendrave t tjera
q jan afr deteve
e liqeneve si p.sh.:
Vlora,
Saranda,
Himara, Pogradeci,
Dhrmiu, Divjaka,
Shngjini, Velipoja.
rritur
Dur rs
Pogr ad ec
rndsia
Ve lip o j
87

Gjithashtu vrehet gjallrim i lvizjes turistike dhe n qendrat qytetare, sidomos
n qytetet kryesore t vendit, t cilat kan prmirsim t dukshm t
infrastrukturs s tyre t shrbimit dhe argtimit.
Pr vitin 2001, 80% e turistve q kan shfrytzuar hotelet jan vendas dhe 20%
jan t huaj, ndrsa si net turistike 77% jan shfrytzuar nga turist vendas dhe
23% nga turist t huaj. Mijra pushues nga Tirana dhe qytete t tjera t vendit,
sikurse dhe vizitor t huaj, vizitojn plazhet e Shqipris gjat stins s vers.
Turizmi familjar ka psuar nj rritje t dukshme, veanrisht n pjesn jugore t
vendit, pjes e cila ka prgatitur veten pr bum t turistve n afate t gjata
kohore. Me qindra hotele t vendosura kryesisht n Vlor, Dhrmi, Himar,
Qeparo, Borsh, Ksamil, Lukov dhe Sarand. Prgjat bregdetit, ka rezultuar fakti
se shtpit t cilat jepen me qira nga lokalistt kan qen t rezervuara shum
muaj m par sezonit. Vmendje e veant i sht kushtuar dhe investimeve n
turizmin familjar n bregdetin e Jonit.
Lukov
Vlor
Pra, sht i njohur fakti se mijra shqiptar dhe turist t huaj kalojn pushimet e
tyre bashk me familjet n zonat e bukura turistike t Riviers Shqiptare. Por
banort e Himars, q kan akumuluar t ardhura t shumta nga turizmi, ende
rezultojn t paknaqur nga mosshfrytzimi i plazheve t tyre prpara muajit
Qershor. Pushuesit nuk shkojn ditt e para t qershorit, me gjith motin e
prshtatshm.
N Riviern Shqiptare frekuentimi sht i shprndar kryesisht vetm gjat dy
muajve, korrikut dhe gushtit, ndrsa pr muajt e tjer t ngroht preferohet plazhi i
Durrsit, prandaj edhe gjat sezonit t dimrit, mimet e dhomave n njsit
akomoduese zbresin nga 1500 n 2000 lek pr nat, nga ato n ver.
Rndsi turistike pr Shqiprin paraqesin edhe disa qendra kurimi, t cilat kan
88
t bjn kryesisht me burimet e ujrave termale (llixhat e Elbasanit, Peshkopis,
Fush-Kruj, Leskovikut etj.) pr shrimin e smundjeve t ndryshme, si dhe me
qendra klimaterike (Razma, Thethi, Dajti, Gjinari, Voskopoja, Dardha etj.), pr
shrimin e kryesisht t smundjeve q kan t bjn me sistemin e frymmarrjes.
Megjithat kto qendra kurimi ndodhen n kushte t vshtira zhvillimi dhe akoma
nuk mund t flitet pr nj lvizje me karakter t mirfillt turistik n to.
Llixhat e Elbasanit
Razma
Voskopoja
Thethi
Por, krahas lvizjes s brendshme turistike, shqiptart pr her t par kto vitet e
fundit po marrin gjithnj e m tepr pjes n lvizjet turistike jasht vendit. Me
gjith vshtirsit burokratike q hasen akoma n kt drejtim pr arsye t vizave,
nj pjes e konsiderueshme e shqiptarve i kalojn tashm pushimet e tyre n
vende t ndryshme t Europs dhe bots.
Para s gjithash jan vendet fqinj, si: Maqedonia, Greqia, Mali i Zi, Italia, q
trheqin numrin m t madh t ktyre pushuesve nga Shqipria, por edhe vende
m t largta, si: Turqia, Franca, Spanja, Gjermania, Zvicra, ShBA etj.
Sipas t dhnave t Komitetit Kombtar pr Turizmin jan mesatarisht mbi 10000
shqiptar q marrin pjes do vit n lvizjen turistike jasht vendit, si pr motive
pushimi, ashtu edhe pr motive biznesi. Plazhet e Turqis jan br mjaft t
preferuara pr shqiptart. Kjo se pr lehtsit e marrjes s vizave ashtu dhe pr
89

mimet e leverdishme duke pasur parasysh mimet e larta n Shqipri, ndrkoh
q niveli e standardi i akomodimit n Turqi qndron shum m lart, se ai n
Shqipri.
Pyetje dhe detyra
Cilat jan motivet e lvizjes turistike brenda vendit ?
Cilat jan vendet turistike q preferohen nga shqiptart ?
Cilat jan arsyet e rritjes s numrit t turistve shqiptar q kalojn
pushimet jasht Shqipris ?
Merrni t dhna nga nj agjenci turistike mbi lvizjen turistike t
shqiptarve vitin e kaluar.
LEXIM SHTES
Roli i agjencive turistike n lvizjen turistike t shqiptarve
Pr rreth 12 vjet me dhjetra-mijra pushues dhe turist shqiptar nga i gjith
vendi, kan zgjedhur ATHS q ndrrat e tyre ti bjn realitet.
Duke ofruar nj gam t gjer t pushimeve dhe udhtimeve individuale dhe n
grupe, me korrektes, siguri dhe cilsi t lart, si dhe me raportin optimal t
cilsis me mimin sht br n Shqipri organizata dhe operatori m i preferuar
nga pushuesit dhe turistt shqiptar. Ajo sht e para agjenci, ku me sigln ATHS
pr her t par shqiptart kan shkelur si turist n Egjipt, Zagreb, Spanj,
Vjen, ShBA, Hong Kong, Malajzi, Tajland, Tunizi.
Duke filluar q nga 25 turistt e par shqiptar q pritn Vitin e Ri 1996 n
Madrid, ajo ka organizuar do Vit t Ri, drgimin e rreth 600 turistve pr do
Vit t Ri, e ky numr ritet nga viti n vit.
ATHS sht e para agjenci q filloi drgimin e turistve shqiptar pr pushime
verore n plazhet e Turqis, Malit t Zi, Spanjs, ku do vit drgohen rreth 4.000
vet, dhe ky numr rritet nga viti n vit. N vitin 2000 ajo filloi fluturimin par n
Shqipri me Charter pr pushime t organizuara n plazhet e Antalyas.
Q nga krijimi e deri m sot ajo ka organizuar lvizjen turistike t rreth 50.000
turistve shqiptar. Dhe si kjo agjenci ka dhe shum t tjera t cilat i ndihmojn
shqiptart dhe t huajt t marrin pjes n lvizjen turistike brenda dhe jasht
vendit.
90
6
Motivet e lvizjes turistike n Shqipri
Krkesa turistike si trsia e turistve real e potencial q frekuentojn nj
destinacion turistik, tenton n knaqjen e nevojave t tyre primare duke u br
kshtu nj krkes produktesh ushqimore, kulturore, transportesh dhe shrbimesh.
Me zhvillimin e turizmit jan krijuar forma t shumta t lvizjes turistike, q
prfshijn qllime t larmishme q synohet t realizohen gjat lvizjes turistike.
Lvizja turistike mund t ket n vetvete disa motive, por zakonisht nj motiv sht
kryesori. Pr Shqiprin kto motive jan zgjeruar ndjeshm pas viteve 1990.
Motivi i njohjes: deri n vitin 1990 turistt e huaj vizitonin Shqiprin vetm nn
motivin e thjesht t njohjes n trsi t natyrs dhe historis s vendit. Shqipria,
nj vend i mbyllur, trhiqte interesin e t huajve edhe pr shkak t mbylljes s saj.
Kto motive t pakta shoqroheshin me ardhjen e nj numri t vogl turistsh.
Motivi i puns, biznesit dhe shrbimit: pas vitit 1990 me hapjen e Shqipris
motivet e lvizjes turistike u shtuan, sepse ajo prbnte nj mundsi t mir pr
biznes e investime. Dhe pikrisht numri m i madh i turistve t ardhur aktualisht
motivohet me qllim biznesi, pune dhe shrbimi.
Kto motive jan t rndsishme, sepse megjithse udhtimet pr biznes jan m
t shkurtra krahasuar me udhtimet me qllime pushimi, shpenzimet ditore jan t
konsiderueshme, gj q paraqet nj rndsi t veant pr mbarvajtjen e ktij
biznesi dhe ekonomin e vendit q i pret. Ky lloj turizmi prfshin qendrat dhe
qytetet tregtare m t zhvilluara. Udhtimi pr qllime biznesi ka nj rritje t
konsiderueshme kto vitet e fundit n bot q do t vazhdoj dhe n t ardhmen.
N kto kushte ai duhet drejtuar me kujdes, i par n lidhje me prdorimin e
teknologjive t prparuara n komunikim, transport e shrbime.
Vitet e fundit motivi i biznesit ka qen shtyts i ardhjes n Shqipri t grupeve
biznesmensh apo investitorsh privat, gj q lidhet me zhvillimin q mori
sektori privat i ekonomis n Shqipri pas viti 1990 dhe me kaprcimin e
pengesave t mparshme burokratike mbi mundsit e lvizjes s turistve t huaj
n Shqipri.
91

Motivi vizitues kulturor ka shrbyer pr rritjen nga viti n vit t turistve q
vizitojn Shqiprin. Ai prfshin veprimtarit turistike n qytetet dhe qendrat
historike muzeale dhe kulturore, t cilat prbjn nj pasuri t muar t historis
dhe kulturs s vendit ton. N kt drejtim ka ndikuar dhe prgatitja e guidave
turistike; fletpalosjeve, manuale t prgatitura me shum kujdes nga struktura
shtetrore apo private.
Tirana
Kalaja e Gjirokastrs
Kalaja e Durrsit
Pr kt duhet shtuar kujdesi dhe t bhen investime pr rikonstruksionin e tyre
me qllim q ato t jen n lartsin e trheqjes s vmendjes dhe t paraqitjes s
vlerave t tyre t vrteta. Nj pjes e ktyre objekteve jan t dmtuara, kan
ndryshuar destinacion, apo mungon kompetenti apo ciceroni si jemi msuar ti
themi dhe n vend t tij gjejm pronarin e lokalit m t afrt.
Motivi i aktiviteteve sportive-kulturore shoqrohet me pjesmarrjen n
aktivitetet kombtare, rajonale apo m gjer. Ai shoqrohet me ardhjen e nj
numri pjesmarrsish t shoqruar nga tifozeria t cilt n kohn e qndrimit
vizitojn dhe qytetin ku zhvillohet aktiviteti. Ndonse qndrimi i tyre sht i
shkurtr (n disa raste disa or) ata shpenzojn shuma t mdha pr tu argtuar.
Dit feste n Tiran

Pallati i Kongreseve, Tiran
92
Duke qen se aktivitetet zhvillohen si n zonat malore dhe ato bregdetare duhen
shfrytzuar rajone specifike me potenciale t konsiderueshme.
Motivi i pelegrinazhit (fetar) prbn nj motiv t ri t lvizjes turistike. Rihapja e
institucioneve fetare dhe lejimi i ushtrimit t fes sht shoqruar dhe me lvizjen
e shqiptarve brenda vendit apo ardhjen e t huajve n Shqipri.
N ditt e festave fetare apo n ditt e shnuara motivi fetar shrben pr t vizituar
vendet e shenjta, objekte kulti, pr t marr pjes n ceremoni t ndryshme fetare.
Prania e besimeve t shumta fetare n Shqipri, festimi i t gjitha festave fetare
nga shqiptart ngjall interes dhe trheq vmendjen e t huajve, t cilt n
prgjithsi jan nga vende t nj besimi fetar.
Motivi i pushimit sht nj motiv i ri q shoqrohet me kalimin e pushimeve n
vendin ton t turistve vendas apo t huaj. Pjesn kryesore n kt drejtim e
prbjn pushuesit vendas t cilt preferojn plazhet e Adriatikut apo t Jonit,
liqenin i Ohrit apo Shkodrs zonat malore etj.
Por Shqipria ende nuk sht br vend i preferuar pr kalimin e pushimeve nga t
huajt. Kjo lidhet me gjendjen e vshtir t infrastrukturs s vendit dhe me
konkurrencn e fqinjve t cilt prej vitesh e kan lidhur ekonomin e tyre me
turizmin. Krijimi i kushteve optimale pr zhvillimin e ktij turizmi do t krijoj
mundsi t mdha pr zhvillimin ekonomik t vendit.
Onufri
Shiroka
Motivi kurativ lidhet me kalimin e nj periudhe ditore ose mujore pran qendrave
kurative t shndetit. Llixhat e Elbasanit, Leskovikut, Peshkopis, Fush-Krujs
apo qndrimin n vende kurative pr shrimin e smundjeve t sistemit t
frymmarrjes si Razma, Thethi, Dajti, Voskopoja etj. kan vlera t mdha
kurative. Problemi qndron n faktin se ato duhet t mirmbahen dhe t bhen t
93

njohura pr t trhequr vmendjen e t huajve, se pr momentin vizitohen vetm
nga vendas.
Pr t arritur objektivat e nj tregu turistik t qndrueshm dhe t nj turizmi
cilsor, veanrisht arritja dhe pozicionimi i tregut ndrkombtar pr pushime do
t krkojn prqendrimin n zonat pilot me potencialin m t mir turistik t
nevojshm.
Situata aktuale dhe analiza e prirjeve n t ardhmen reflektojn faktin se turizmi i
biznesit dhe i konferencave do t prbj nj segment veanrisht n rajonin e
Tirans. Diferencimi kryesor n tipat e turizmit t zhvilluara n t ardhmen i
prkasin ndarjes s turistve pr pushim dhe atyre pr biznes. Por duhet theksuar
se shtimi i motiveve turistike dhe i numrit t turistve varet nga zhvillimi
ekonomik i Shqipris n t ardhmen.
Pyetje dhe detyra
Cilat jan motivet e lvizjes turistike n Shqipri?
masa duhet t merren q pr kalimi i pushimeve n Shqipri t z vendin
kryesor n motivet turistike?
Cili sht motivi m i rndsishm turistik n qytetin apo fshatin tuaj?
Ilustrojeni me shembuj konkret
Sa i shrben ai lvizjes turistike? Ilustrojeni me shembuj.
7
Treguesit sasior t zhvillimit t turizmit n Shqipri
Pr nj analiz t gjithanshme t turizmit jan t nevojshme t dhna t ndryshme
statistikore me ann e e t cilave bhet e mundur t shikohet pesha q z sektori
turistik n jetn ekonomike e shoqrore t vendit.
Analiza e treguesve t till si e numrit t turistve t ardhur n vite e n periudha
t caktuara, prejardhja e tyre, kohqndrimi, kapaciteti turistik n plotsimin e
94
nevojave t turistve me strehim, ushqim, transport, t ardhurat nga ky sektor etj.,
ia rrit mjaft vlerat nj studimi n fushn e turizmit.
Pr turizmin n vendin ton kto t dhna n mnyre t hollsishme mungojn.
Ekzistojn vetm disa t dhna t Ministris s Turizmit dhe asaj t Statistiks,
mbi bazn e t cilave mund t gjykojm nga ana sasiore e cilsore mbi prmasat e
zhvillimit t turizmit n Shqipri.
Duke qen se qytetet shqiptare prbjn objektin kryesor t lvizjes turistike n
Shqipri, mund t themi q kto t dhna vlejn edhe pr t gjykuar mbi
zhvillimin e turizmit qytetar tek ne deri m sot, e mbi kt baz mund t
analizohet edhe e ardhmja e tij.
Ardhja e turistve t huaj n Shqipri n vite t ndryshme ka qen mjaft e
ndryshme. Nga 280 turist t ardhur n Shqipri n vitin 1956, numri i tyre arrin
n rreth 47 mij turist n vitin 1995. Pra, vrehet nj rritje e konsiderueshme e
numrit total t ardhur n vendin ton.
Megjithat duke krahasuar kto shifra me ato t vendeve fqinj mesdhetare
vrehet q numri i turistve t ardhur n Shqipri sht mjaft i vogl. Kshtu
numri i prgjithshm i turistve t huaj t cilt kan ardhur n Shqipri n
periudhn 1960-1990 prbn vetn 1.6% t turistve t ardhur n Greqi apo n
Jugosllavi vetm gjat vitit 1989. N vitin 1980 n Shqipri kishte m pak turist
se sa ndrmarrje turistike n Greqi.
Megjithat me fillimin e viteve 90 (shek. XX) vrehet nj rritje e konsiderueshme
e numrit t turistve t huaj t ardhur n Shqipri. N qendr t ksaj lvizje m t
madhe turistve kan qen, si dhe m par, qytetet shqiptare. Kjo lidhet edhe me
faktin q itinerari i udhtimit t turistve ruajti pak a shum at t mparshmin,
pasi jan akoma kto qytete q mund t plotsojn n nj mas t pranueshme
krkesat e nevojat e turistve.
Numri i turistve q vizitojn Shqiprin dhe totali i shpenzimeve t tyre n
destinacionet shqiptare sht shum m i ult n krahasim me vendet e tjera t
Europs Juglindore, megjithat raporti i ekspertve t Banks Botrore pohon se
Shqipria vitet e fundit po bn hapa prpara n kt sektor.
Rritja pr Shqiprin sht m e larta n t gjitha kto vende (Europs
Juglindore) n pes vitet e fundit. Kjo bhet edhe m e qart po t hedhim nj
vshtrim te t ardhurat nga turizmi.
Industria e turizmit krkon intensitet t fuqis puntore dhe prbn aktualisht nj
nga burimet kryesore t t ardhurave qeveritare. Pr m tepr, ky sektor siguron
95

lidhje t konsiderueshme me sektor t tjer si ndrtimi, prodhimi i materialeve t
ndrtimit, transporti, mobilet, bujqsia, sektori ushqimor dhe ai i suvenireve.
Industria e turizmit mund t jap nj kontribut t rndsishm pr rritjen
ekonomike dhe lehtsimin e varfris n Shqipri, sidomos n zonat bregdetare q
jan me potencial t madh. N fakt, numri i turistve sht rritur n mnyr t
qndrueshme gjat viteve t fundit.
Ekspertt e Banks Botrore kan marr parasysh shifrat e viteve t fundit: Nj
numr total prej 155 422 turistsh e vizituan Shqiprin gjat 9 muajve t par t
vitit 2003, duke ardhur nga pika t ndryshme t kufirit. Kjo prbnte nj nivel
27% m t lart sesa numri i turistve pr t njjtn periudh n 2002-shin.
Ndrkoh q nuk kemi t dhna pr numrin e vendeve t puns n industrin e
turizmit, sht e qart se industria e turizmit mund t ndikoj ndjeshm n
krijimin e vendeve t puns n Shqipri, e cila ka nj nivel t lart papunsie.
Gjat vitit t kaluar, sipas Ministris s Turizmit numri total i hyrjeve (vizitor
dhe turist) n territorin shqiptar arriti shifrn prej 370 mij turist ose 23% m
shum n krahasim me vitin 2003, kur numri i pushuesve ishte rreth 300.000.
Viti
Totali
i t huajve
Numr netsh
Mesatarja
e qndrimit
Turist
ditor
1956
280
3.660
12.9
1960
6.065
85.263
14.1
1965
1.203
5.719
4.8
1970
3.531
19.985
7.9
1980
3.748
39.491
10.5
1990
29.997
83.824
2.8
1991
12.892
21.536
1.7
17.000
1992
38.939
77.241
1.6
14.500
1993
37.142
131.763
2.9
12.000
1994
34.838
66.784
2.5
6.100
1995
47.275
88.615
2.2
30.984
1996
56.276
143.854
2.6
50.000
1997
118.975
66.120
3.0
1998
183.606
72.963
3.0
1999
371.251
95.641
3.0
96
Mbrritjet e turistve ndrkombtar n Shqipri n 1956-1999
Pas viteve 2000 numri i turistve t huaj t ardhur n Shqipri sht rritur nga viti
n vit. Kshtu n vitin 2006 numri i tyre ishte mbi 500.000, ndrsa pr vitin 2007
numri i tyre arrin deri n 1.6 milion.
Treguesit e numrit t netve t fjetura t turistve t huaj n Shqipri n vite t
ndryshme, i kohqndrimit t tyre dhe i turistve ditor, jan t vshtir pr t'u
llogaritur. Kjo sepse deri n vitin 1990 turistt e huaj mund t kalonin nett e
fjetura vetm n hotelet turistike shtetrore dhe ishte e ndaluar frekuentimi i
strehimeve private.
Pas vitit 1990 u b e mundur q t frekuentohen nga turistt edhe strehimet
private. Kjo solli me vete edhe vshtirsin e prllogaritjes s t dhnave mbi
turistt. Rezultat i ksaj vshtirsie sht fakti q kto vitet e fundit numri i netve
me fjetje n hotelet turistike nuk ka psuar po at rritje q ka psuar numri total i
turistve. Ktu ka ndikuar edhe ndryshimi i kohqndrimit t turistve.
Kohqndrimi i turistve n krahasim me vitet e mparshme ka ardhur duke u
zvogluar. Kshtu nga mesatarisht 10 dit qndrimi t turistve deri n fillim t
viteve '80, vrehet nj zvoglim i ktij kohqndrimi deri n mesatarisht 6 dit n
fund t viteve '80 e deri n 2 dit kto pes vitet e fundit. Madje kto vitet e fundit
n Shqipri sht regjistruar edhe nj numr i madh i turistve ditor.
Me interes sht analiza e numrit
t turistve t huaj t ardhur e t
larguar n Shqipri sipas mjeteve
t udhtimit t prdorura.
n Tereza , Rinas, Tiran
M par pothuajse e vetmja mundsi ishte

transporti ajror dhe shum pak turist kan
Pika kufitare n Kakavij, Gjirokastr
hyr n Shqipri n rrug toksore, pas vitit
1990 shikohet nj zgjerim i mundsive pr t prdorur t gjitha llojet e transportit
si at ajror, detar dhe rrugor. Sidomos me hapjen e disa pikave kufitare t kalimit
97

e me lejimin e mjeteve private t udhtimit vrehet se peshn kryesore n lvizjen
e turistve e mban transporti rrugor.
Nga t dhnat mund t gjykohet pr mjetet e ndryshme t transportit t
shfrytzuara n ardhjen e turistve n Shqipri, ku peshn kryesore e mbajn
mjetet e transportit rrugor. Rreth 70% e turistve vijn n Shqipri me mjete t
transportit rrugor. Roli i transportit ajror ka psuar rnie n krahasim me periudhat
e mparshme dhe sot ai prballon vetm 15% t turistve q vijn n Shqipri.
Vitet e fundit vihet re nj rritje e ndjeshme e rndsis turistike t transportit detar.
Disa linja detare funksionojn do dit, duke lidhur
portet shqiptare me ato italiane, greke etj., t cilat
prdoren nga udhtar t ndryshm, shum prej t cilve
me destinacion t mirfillt turistik, ndrsa roli turistik i
transportit hekurudhor n Shqipri sht aktualisht
pothuajse i parndsishm. Nj gj e till lidhet me
gjendjen e vshtir teknike t ktij transporti dhe me
shprndarjen e kufizuar t tij n Shqipri.
Pika e kalimit t pasagjerve n portin e Durrsit
Si shihet nga t dhnat e msiprme del se turizmi vitet e fundit ka psuar nj
rritje n t gjith treguesit e tij. sht shtuar numri i turistve t ardhur, mjetet q
kan ata n prdorim dhe, pavarsisht nga kohqndrimi i tyre, Shqipria po bhet
gjithnj e m shum vend i preferuar turistik.
Pyetje dhe detyr
Cilat jan t dhnat ku mbshtetemi pr treguesit sasior t turizmit?
Si kan ndryshuar treguesit sasior n vite dhe cilat kan qen arsyet e
ktyre ndryshimeve? Ilustrojeni me shembuj.
LEXIM SHTES
Mjetet e udhtimit q lidhin Shqiprin me botn
Rrjeti hekurudhor
Linja hekurudhore lidh Tirann me qytetet e tjera: Durrs, Fier, Vlor, Elbasan,
Pogradec e Shkodr. Linjat hekurudhore shtrihen edhe deri n Ballsh, Klos t
Burrelit dhe n Hanin e Hotit.
98
Hani i Hotit sht dhe pika e kalimit kufitar pr n Malin e Zi. Gjat vitit 2001
npr rrjetin hekurudhor u transportuan 2676 mij pasagjer dhe 258 mij ton
mallra.
Rrjeti detar
Prmes porteve detare t Durrsit, Vlors, Sarands dhe Shngjinit realizohen
lidhjet e Shqipris me vendet e tjera, n radh t par, me vendet fqinje, si me:
Greqin, Italin, Kroacin, Malin e Zi, Sllovenin, por edhe me vende t tjera t
Europs, Ameriks dhe t Azis.
Gjat vitit 2001 udhtuan me tragete 357409 pasagjer, nga t cilt 71531 t
huaj. Me transport detar realizohet edhe nj vllim i vogl i transportit t
brendshm.
Rrjeti ajror
Transporti ajror i jashtm aktualisht z nj vend t rndsishm. Nprmjet 11
linjave ajrore, gjat vitit 2001, u realizuan 5307 fluturime dhe u transportuan
460020 pasagjer, si dhe 1389 ton mallra. Tirana lidhet me fluturim t
drejtprdrejt me: Athinn, Barin, Beogradin, Budapestin, Frankfurtin, Milanon,
Romn, Stambollin, Sofjen, Vjenn dhe Zyrihun dhe nprmjet tyre me t gjitha
vendet e bots.
99
KREU V
RAPORTET NDRMJET EKONOMIS,
POPULLSIS DHE TURIZMIT N
SHQIPRI
N kreun V argumentohet roli i politiks n turizm, ndikimi q ajo ka pasur n
turizmin e para viteve 90 (shek. XX), por pa e mohuar krejtsisht n ditt tona.
Nga nj rol frenues e kontrollues q luante m par, sot politika shqiptare ka hapur
perspektiva dhe mundsi t mira zhvillimi pr turizmin.
Ekonomia e tregut ka krijuar mundsin q sektori privat t luaj nj rol t
rndsishm n kt drejtim.
Nj ndihmes jep edhe njohja me institucionet turistike, kompetencat dhe veprimtaria
e tyre, q jan objekt studimi i ktij kreu.
Integrimi i Shqipris n Europ do t shoqrohet sigurisht me nj qndrim m
largpams t politiks shqiptare ndaj turizmit, si dhe me shtimin e numrit t turistve
europian q do t dshirojn ta vizitojn Shqiprin europiane.
Objektivat
Analizimi i treguesve sasior t zhvillimit t turizmit n Shqipri.
Shpjegimi i efekteve ekonomike t turizmit n Shqipri.
Nxjerrja n pah e prirjeve t popullsis shqiptare pr zhvillimin e turizmit.

100
1
Kuptimi i rolit t politiks turistike n Shqipri
Lidhjet ndrmjet politiks dhe turizmit jan t shumanshme, madje n disa raste
edhe prcaktuese n zhvillimin e turizmit, pasi lvizja turistike n masn m t
madhe i kalon kufijt mes shteteve dhe rregullohet si brenda vendit ashtu edhe
jasht tij nga rregulla t caktuara politike.
N kt kuptim qndrimi politik ndaj turizmit prcakton n mjaft raste edhe
rrjedhn e lvizjes turistike, pavarsisht nga oferta gjeografike-natyrore q ofrojn
vende t ndryshme turistike.
Politika trajtohet shpesh si nj faktor negativ n zhvillimin e turizmit. Kjo sepse jo
vetm nj politik turistike e gabuar, por edhe pengesa t tilla si pr kalimin e
kufijve midis shteteve e pengesa t tjera administrative, frenojn zhvillimin
normal t turizmit.
Por nga ana tjetr nuk duhet mohuar edhe fakti q politika turistike n kahun e saj
pozitiv, ndikon mjaft n nxitjen e turizmit. Kshtu, nj politik turistike e
orientuar drejt n hartimin e zbatimin e ligjeve n fushn e turizmit, t
institucioneve prkatse etj. sht vendimtare n ecjen prpara t ktij sektori.
Politika turistike ka t bj pikrisht me sfern e rregullimit ligjor t zhvillimit t
turizmit, ka t bj me trsin e ligjeve, institucioneve dhe masave q prcaktojn
ecurin e sektorit turistik.
Krahas nj strategjie n prgjithsi, n politikn turistike mishrohen t gjitha
dispozitat ligjore q kan t bjn me sfera t veanta t lidhura direkt apo
indirekt me aktivitetin turistik si jan: hoteleria, transporti, tregtia, politika
ekonomike, sociale etj.
N nj kuptim m t gjer qndrimi politik ndaj turizmit fillon qysh n kushtet
ligjore pr shfrytzimin e kohs s lir dhe pushimeve t paguara vjetore, me t
drejtat e njeriut pr udhtime brenda vendit e jasht tij, me mnyrn e
shprndarjes s t ardhurave shoqrore sipas grupeve apo individve t veant n
shoqri etj.
101
KREU V: Raportet ndrmjet ekonomis, popullsis dhe turizmit n Shqipri

Politika turistike ka elementet e saj prbrse q prfaqsohen nga subjektet
politike, si jan shteti, organizmat e ndryshme politike shoqrore etj. nga
zbatuesit e politiks turistike, si jan institucionet e ndryshme shtetrore e
private, si dhe nga mjetet pr realizimin e ksaj politike turistike, si jan mjetet e
informacionit, t propagands turistike etj.
T gjitha kto elemente prbrse t politiks turistike duhet t shoqrohen me nj
sr masash administrative, financiare etj. Vetn nj koordinim midis elementeve
t politiks turistike dhe masave pr realizimin e saj mund t ojn n zhvillimin
normal t sektorit turistik.
N varsi t nivelit t zhvillimit t turizmit n bot vrehen politika t ndryshme
turistike. Kshtu, n shtetet me nivel m t zhvilluar t turizmit, si n Franc,
Gjermani, Austri, Zvicr, ShBA, Kanada etj., ekzistojn edhe dispozita t veanta
e m t plota ligjore. N vende t tjera me nj nivel m t ult, ose m t vonshm
t zhvillimit t turizmit, kto dispozita ligjore jan t pjesshme e jo t
kompletuara. Pra, n prcaktimin sa m t mir t nj politike turistike sht e
nevojshme edhe ekzistenca e nj tradite n kt drejtim dhe nj nivel i lart i
prgjithshm i zhvillimit ekonomik e shoqror.
Nga ana tjetr pr nj zhvillim ndrkombtar t turizmit sht e nevojshme
unifikimi i nj politike turistike midis vendeve apo shteteve t ndryshme t bots
q marrin pjes n t njjtn lvizje turistike.
N Shqipri qndrimi politik ndaj turizmit ka pasur rndsi vendimtare pr
zhvillimin e ktij t fundit. N qoft se do ti bnim nj vshtrim t shkurtr
historik ktij problemi do t konstatonim se qysh n periudhn e sundimit osman,
prapambetja ekonomike-sociale dhe izolimi toksor nga Europa Perndimore, nuk
lejuan ndonj prkushtim t veant ndaj turizmit. Megjithat edhe n kto kushte
preokupimi i shqiptarve ndaj turizmit dhe drejtuesve t tyre mbi bazn e vlerave
turistike t vendit nuk mungonte.
Kshtu, nga nj intervist e mbretit Zog n vitin 1928 del se ai diskutonte mbi
prmirsimet q donte t bnte pr t trhequr turist n rrugn e konvertimit t
Shqipris n nj shtet europian, si e planifikonte, duke pasur besim n rrugn e
zhvillimit. Zogu mori opinione t ndryshme lidhur me hotelet dhe kur i than q
vendi duhej t pajisej me hotele m t mira, vendosi ti vzhgonte vet ato dhe t
prpiqej q t krijonte kushte pr turistt.
Pra, deri diku del n pah interesi q i kushtonte politika shqiptare n at koh
zhvillimit t turizmit. Rezultat i ksaj politike turistike qen disa prmirsime t
ndjeshme n fushn e turizmit deri n fillimin e Lufts s Dyt Botrore. Mjaft
102
lidhje toksore, detare dhe ajrore do t bnin t mundur ardhjen n Shqipri t
njerzve nga vende t ndryshme.
Kshtu, nj anije me avull n vitin 1930 lidhte prmes liqenit t Shkodrs fshatin
Rjek t Jugosllavis me fshatin Shirok afr qytetit t Shkodrs.
N mesin e viteve 30 (shek. XX) mund t udhtohej me avion nga Selaniku n
Tiran dhe anasjelltas. N vitin 1936 flitet pr nj shrbim nate detare drejt Barit
(Itali), si dhe mundsia e udhtimeve me avion arter apo me vapor prgjat
detit Jonit, n hapsirn midis Sarands e Korfuzit.
N vitin 1939 kishte linj ajrore tri her n jav q lidhte Tirann me Romn,
Selanikun, Sofjen dhe Bukureshtin. Ndrkoh brenda vendit nj linj ajrore civile
lidhte do dit kryeqytetin me Shkodrn, Vlorn, Gjirokastrn, Korn, Durrsin
dhe Kuksin.
Prmirsime u bn n rrjetin rrugor nga Janina n jug, drejt Hanit t Hotit n veri
q ishin edhe nyjat m t rndsishme t lvizjes s udhtarve drejt Shqipris.
Gjithashtu n qytetet m t rndsishme t vendit u ngritn hotele t reja dhe u
prmirsuan hotelet e mparshme, kryesisht pr udhtart tregtar.
Lufta Botrore e viteve 19391944 fatkeqsisht e pezulloi dhe e shkatrroi kt
zhvillim t nisur mir. N vend nuk ekzistoi nj orientim i qart politik n
zhvillimin e turizmit. Qllimet pushtuese, frika e lufts, sunduan si kudo, mbi
qllimet e zhvillimit t vendit.
Vetm n periudhn e pushtimit italian u vrejtn disa ndrtime hotelesh, rrugsh
etj. t cilat n nj far mnyre i shrbyen edhe zhvillimit turistik, gjithmon n
kuadrin e interesave italiane n kt drejtim.
Mbarimi i Lufts e gjeti si gjith vendin dhe turizmin n nj situat shum t
vshtir. N ndarjen politike t bots Shqipria iu bashkua kampit socialist dhe
ndoqi me konsekuenc parimet staliniste t zhvillimit. Kjo bri q n zhvillimin e
vendit prparsia ti kushtohej industrializimit dhe t nnvleftsoheshin sektort e
tjer dhe, aq m tepr, turizmin, q konsiderohej si sektor mjaft delikat.
Megjithat n mesin dhe fundin e viteve 50 (shek. XX) si rezultat i nj ndarje t
puns midis vendeve t kampit socialist u vrejt q politika shqiptaro-ruse t
nxiste zhvillimin turistik t Shqipris.
Potenciali turistik shqiptar u b i njohur dhe joshs pr turistt e ardhur nga vendet
socialiste, sidomos ekia dhe Bashkimi Sovjetik, t cilt tregonin interes t
veant pr riviern shqiptare midis Vlors dhe Sarands. ekt p.sh. shpresonin
ta zhvillonin fshain Dhrmi si kompleks pushimesh pr puntort e tyre.
103
Dhrmi
Nga ana tjetr, sovjetikt ndihmuan n ngritjen e disa komplekseve ndrtesash n

plazhin e Durrsit. Udhheqsi i athershm sovjetik, Hrushovi e konsideronte
Shqiprin si sheshin mesdhetar me potencial pr pjesn tjetr t bllokut sovjetik.
Kur ai erdhi n Shqipri u shpreh kshtu: Mos e prishni peizazhin me industri.
Le t bjm nj ndarje socialiste t puns. Ne do t industrializohemi dhe ju mund
t rrisni limona. Ather ne do t vijm te ju pr t pushuar. Por prgjigjja e
qeveris komuniste shqiptare ishte: Ne nuk kemi qllim t bhemi kamp pushimi
pr funksionart sovjetik. Ne do t ndjekim kshilln e shokut Stalin dhe do ta
industrializojm vendin ton.
Mbas prishjes s marrdhnieve politike me Bashkimin Sovjetik dhe lidhjes me
Kinn ra ndjeshm interesi pr zhvillimin e turizmit n Shqipri. Izolimi gradual i
vendit e mohonte kt zhvillim.
N fillim t viteve 80 (shek. XX) dhe sidomos n mes t viteve 80 kur turizmi
n Shqipri njohu zhvillimin m t mir t tij gjat gjith periudhs s sundimit
komunist. Kjo erdhi nga njfar liberalizimi n politikn turistike q u vrejt n
kt periudh, e cila ishte e detyruar edhe nga nevojat e vendit pr valut t huaj,
si dhe e prezantimit sa m t mir t tij, po ashtu edhe e arritjeve t sistemit
socialist n botn e jashtme.
Si rezultat i ksaj u vrejtn prmirsime n sistemin e hoteleve, n organizimin e
grupeve turistike, prmirsime t tjera infrastrukturore etj. Gjithashtu u hapn
kalimet kufitare me Greqin, Maqedonin dhe Malin e Zi, t cilat mundsonin
hyrjen e turistve t huaj n Shqipri nprmjet tyre.
N vitin 1988 u botua pr her t par harta turistike e Shqipris. Pas nj
ndrprerje gati 40-vjeare u rivendosn marrdhnie diplomatike me Republikn
Federale t Gjermanis dhe ShBA-n.
104
N fillim t vitit 1990 shqiptarve iu njoh ligjrisht e drejta pr tu pajisur me
pasaport pr udhtime jasht vendit.
Ndonse t cunguara, t gjitha kto masa politike kishin ndikimin e tyre tepr t
rndsishm n zhvillimet turistike t vendit. Megjithat i gjith ky zhvillim nuk
doli jasht nj kuadri, ku politika komuniste dhe planifikimi shtetror prcaktonin
do hap t ktij zhvillimi. Qllimi ishte rritja e prfitimeve ekonomike q vinin
nga turizmi dhe minimizimi i mundsive t njohjes s turistve me dshtimet e
sistemit dhe kontaktit t tyre me shqiptart.
Kjo balanc u ruajt n sensin urdhrues dhe shprehte veorit e politiks turistike,
duke u shoqruar me masa si:
Dhnia e vizave shqiptare vetm pr grupe turistsh (15-20 veta), t paktn
dy muaj para ardhjes, duke pasur mundsin e seleksionimit t tyre;
Turistt duhet t ishin konform me veshjen dhe paraqitjen normale t
banorve t vendit;
Literatura perndimore ishte e ndaluar, sidomos ajo politike, fetare etj.;
Turistt duhet t lviznin vetm grup npr Shqipri n mnyr q t
mnjanohej politizimi i tyre dhe kontakti me njerzit, do gj, itineraret,
transporti, akomodimi etj. bheshin vetm nga Albturizmi.
Turistt mund t qndronin vetm n hotelet e Albturizmit me ngrnie e fjetje.
Si prfundim mund t themi se deri n vitin 1990 politika e brendshme dhe e
jashtme shqiptare ishte penges pr zhvillimin e turizmit. N kt politik turizmi
nuk u cilsua si sektor i rndsishm ekonomik i vendit si u veprua n vendet e
tjera mesdhetare.
N tr parametrat q shprehin at pak zhvillim t turizmit duket qart ndikimi i
politiks mbi turizmin. sht fakt q n Shqipri deri n vitin 1990 nuk ka pasur
nj strategji t caktuar t politiks turistike. Edhe ai pak turizm q u zhvillua u
realizua vetm mbi bazn e disa orientimeve t ngurta politike dhe u organizua
vetm nga nj institucion turistik shtetror.
Puna me turistt e huaj cilsohej nga qeveria e asaj kohe si pun mjaft delikate e
me rndsi politike. Kontaktet e shqiptarve me t huaj cilsoheshin si herezi. T
gjitha kto bnin q sektori turistik t cilsohej m tepr si sektor ideologjik e
propagandistik sesa si sektor ekonomik.
Ky qndrim politik ndaj sektorit turistik shfaqet n t gjitha llojet e format e
lvizjes turistike n Shqipri, e para s gjithash n turizmin qytetar i cili prbnte
formn e vetme e m kryesore t lvizjes turistike n at periudh.
105

Me ndryshimet politike e ekonomike q ndodhn n Shqipri pas vitit 1990,
ndryshoi edhe qndrimi politik ndaj turizmit. Hapja e vendit ndaj bots s jashtme
dhe prishja e monopolit sundues t shtetit krijuan premisat e para pr zhvillimin e
turizmit tashm me nj fizionomi krejt t re, si dhe n vendet e tjera t zhvilluara
t Europs.
N t gjitha programet qeveritare dhe partiake pas vitit 1990 filloi t cilsohet
turizmi si nj deg ekonomike me mjaft interes n zhvillimin e vendit.
Sot politika n Shqipri e trajton turizmin si promotorin e zhvillimit t ardhshm
ekonomik t vendit.
Duke u bazuar n eksperiencn e vendeve t ndryshme me turizm t zhvilluar
edhe Shqipria po tenton q t ndrtoj politikn e saj n zhvillimin e turizmit.
Nga shteti dhe Parlamenti shqiptar jan hartuar tashm nj sr ligjesh q
mbshtesin zhvillimin e turizmit n Shqipri, si jan: Ligji mbi zonat parsore
pr zhvillimin e turizmit n Shqipri; Ligji mbi licencat turistike; Strategjia e
zhvillimit t turizmit n Shqipri etj.
Shqipria ka nnshkruar gjithashtu marrveshje bashkpunimi n fushn e
turizmit me vende t ndryshme t Europs dhe bots dhe sht tashm antare e
organizatave t ndryshme turistike ndrkombtare.
Turizmi n Shqipri sht aktualisht i organizuar dhe i mbshtetur si nga ana
shtetrore, ashtu edhe privatisht.
Institucioni kryesor shtetror n fushn e turizmit sht sot Ministria e Rregullimit
t Territorit dhe Turizmit. Detyrat m t rndsishme t ksaj ministrie n fushn
e turizmit n Shqipri, marketingun, reklamn turistike, statistikat etj.
N kuadrin e sektorit privat t turizmit nj rol t veant luajn agjencit turistike,
t cilat filluan aktivitetin e tyre privat n 1993, dhe sot jan t shumta n numr jo
vetm n Tiran, por edhe n shum qytete dhe qendra t tjera t rndsishme
turistike t vendit. Shumica e tyre funksionojn n formn e bashkpunimit midis
investitorve vendas dhe t huaj.
Pyetje dhe detyra
Ku duket ndikimi i politiks n turizm? Jepni shembuj.
Si ka ndryshuar ky ndikim?
far mendoni pr ndikimet pozitive ose negative t politiks n turizm?
106
2
Roli i institucioneve turistike n Shqipri
Realizimi i politiks turistike dhe i masave politiko-turistike arrihet nprmjet
institucioneve turistike. N to prfshihen t gjitha ato institucione q lidhen direkt
ose indirekt me sektorin turistik. Detyra e tyre sht konkretizimi i planeve e
programeve turistike dhe nxitja n trsi e zhvillimit t turizmit.
Institucionet turistike mund t jen lokale dhe ndr rajonale. N institucionet
lokale prfshihen: kshillat e qyteteve, zyrat e lvizjes s t huajve, si dhe
institucione t tjera t ndryshme n rang lokaliteti, bashkie e komune, t cilat
lidhen me sektorin turistik.
N institucionet rajonale prfshihen: Ministria e Turizmit, agjencit turistike me
aktivitet rajonal, institute t ndryshme q merren me studimin e problemeve q
lidhen me zhvillimin e turizmit, shoqata turistike kombtare e ndrkombtare etj.
N seciln lloj turistik, Pra, edhe n at qytetar, duhen zbuluar se cilat nga kto
institucione turistike luajn rolin kryesor n zhvillimin e turizmit dhe cilat luajn
rolin dytsor.
MI MISTRIA E TURIZMIT
ZYRA RAJONALE
E TURIZMIT
DREJTORIT
E SHRBIMEVE RAJONALE
PUSHTETI VENDOR
SUBJEKTET E BIZNESIT
PUSHTETI VENDOR
Skema e bashkpunimit institucional
107
SHOQATAT E BIZNESIT

Kshilli i qytetit n funksionin e tij si instanc politike rajonale duhet t ket pr
detyr, shtjellimet praktike t politiks turistike n qytet. Ky kshill vendos masat
konkrete n prmirsimin e kushteve turistike n rang qyteti apo lokaliteti. Pra, n
planifikimin turistik t qytetit kshilli i qytetit sht prgjegjs primar. Por q t
luaj kt rol kshilli i qytetit para s gjithash sht i nevojshm prcaktimi i
pozicionit t ktij kshilli n lvizjen turistike. N kt pozicion kshilli i qytetit
duhet t prcaktoj se cilat plane sipas vendimit t tij jan m urgjente pr tu
realizuar n fushn e turizmit.
Pothuaj do qytet, aq m tepr qytetet turistike, duhet t ken zyrn e lvizjes s t
huajve n qytetet si nj institucion me mjaft efikasitet n zgjidhjen e problemeve
t prditshme dhe m urgjente pr turistt.
Detyrat e zyrs s lvizjes s t huajve n qytet jan: dhnia e informacionit t
nevojshm mbi qytetin, shprndarja e reklams turistike mbi qytetin,
ndrmjetsimi n plotsimin e nevojave t turistve me fjetje, ushqim dhe argtim
etj., kryerja e guidave turistike n qytet etj., ndrsa detyra e institucioneve
turistike rajonale e ndrrajonale sht dhnia e drejtimeve t prgjithshme n
zhvillimin e turizmit dhe kontrolli i zbatimit t masave konkrete n kt fush.
Prapambetjes s zhvillimit t turizmit n Shqipri do ti prgjigjej natyrshm edhe
nj prapambetje e organizimit t institucioneve turistike. Kshtu, deri n vitin
1945 nuk mund t bhej fjal pr ekzistencn e ndonj institucioni turistik. Kjo
gjendje vazhdoi edhe m pas deri n vitin 1956 kur u ngrit i pari dhe i vetmi
organizm turistik shtetror, Albturizmi. Edhe ky organizm kishte thjesht detyra
formale n drejtimin dhe organizimin e lvizjes turistike n Shqipri, pasi e gjith
politika turistike dhe rrugt e ecuris s turizmit i prcaktonte vetm Komiteti
Qendror i Partis s Puns.
Absurditeti arrinte deri aty sa miratimi i do grupi turistik q vizitonte Shqiprin,
kalonte nprmjet Ministris s Brendshme. Kjo ka br q edhe sot mjaft t
dhna mbi numrin e turistve t ardhur n Shqipri, prejardhjen e tyre,
kohqndrimin etj., ndodhen n arkivat e Ministris s Brendshme dhe jo n
arkivin e e Albturizmit apo n Ministrin e Turizmit.
N vitet 80, si rezultat i nj zhvillimi m t mir t turizmit, si edhe e kemi
theksuar, u vrejt edhe rritje e rolit t Albturizmit dhe nj organizim m i mir i
turizmit pr t huaj q vinin n Shqipri. Kjo u pasqyrua edhe n ngritjen e nj
parku automjetesh, q merrej vetm me udhtime turistike npr Shqipri.
Pjesmarrja e vet shqiptarve n turizm ose n lvizjen turistike organizohej
nprmjet organizatave t punonjsve, si ishin Bashkimet Profesionale. Kto
108
organizata zotronin disa shtpi pushimi n gjith vendin dhe dispononin
monopolin e vendosjes mbi numrin dhe kohn e pushuesve.
Nj mnyr tjetr organizimi ishte edhe nprmjet sistemit t hoteleve, kryesisht t
atyre bregdetare, t cilt me ann e prenotimit t pushuesve viheshin n
dispozicion t tyre pr nj periudh t caktuar. Organizime speciale kishte n kt
form pr punonjsit e dikastereve t rndsishme si pr ushtarakt, punonjsit e
policis etj.
Mnyra e tret e organizimit ishte ajo nprmjet marrjes me qira t shtpive apo
dhomave n vendet e zonat turistike. Megjithse kjo form nuk deklarohej
zyrtarisht, ajo mori prmasa t mdha vitet e fundit. Nuk mund t mos binte n sy
organizimi n zonat turistike i blloqeve t vilave pr kalimin e pushimeve t
personave t nomenklaturs s lart komuniste.
Megjithse ishte i ndaluar deprtimi n kto blloqe, dukej qart ndryshimi i madh
i ambientit midis tyre dhe zonave turistike ku kalonin pushimet njerzit e thjesht.
Ndryshimet n politikn turistike pas vitit 1990 dhe masat politiko-turistike q u
ndrmorn n kt drejtim do t pasqyroheshin pa dyshim edhe n institucionet
turistike q do ti prgjigjeshin ktyre ndryshimeve.
Kshtu, qysh n vitin 1991 u krijua pr her t par Ministria e Turizmit. Kjo
ndikoi n nj organizim t specializuar t sektorit turistik mbi bazn e planeve e
programeve qeveritare, n propagandimin m t gjer t turizmit n Shqipri, n
nxitjen e investimeve t ndryshme n kt fush etj.
Me krijimin e Ministris s Turizmit ra roli i Albturizmit si institucion turistik
shtetror. Ai mori m tepr rolin e nj agjencie turistike me karakter t dyfisht,
shtetrore dhe private.
Nj fenomen mjaft i rndsishm kto vitet e fundit n organizimin e
institucioneve turistike sht edhe hapja e agjencive turistike. Menjher pas
daljes s vendimit t qeveris n janar t vitit 1993 pr dhnien e licencave
turistike u hapn disa agjenci t tilla.
Sot n gjith vendin vepron nj numr i madh (mbi 60) agjencish turistike private,
q kan deg t tyre anemban vendit, luajn nj rol t rndsishm n zhvillimin
e aktivitetit turistik n Shqipri.
Jo m pak i rndsishm n nxitjen dhe prkrahjen e turizmit sht edhe roli i
shoqatave turistike. N kushtet e sotme t vendit ton dhe pr perspektivn, lind
nevoja e organizimit t tyre edhe n Shqipri. Kto shoqata mund ta shtrijn
aktivitetin n gjith vendin dhe mund t luajn rol mjaft t rndsishm jo vetm
109

n zgjidhjen e problemeve q kan t bjn me turizmin, por edhe t problemeve
t tjera ekonomike e sociale. N mjaft qytete t vendit, e sidomos n ato me m
shum vlera turistike, duhet t ngrihen e funksionojn edhe zyrat e lvizjes
turistike t cilat duhet t kryejn t gjitha ato funksione q prmendm m lart.
Kjo do t ngrej mjaft efikasitetin e puns n sektorin turistik t qyteteve.
Gjithashtu kshillat e qyteteve duhet t thon m me forc fjaln e tyre n
planifikimin dhe zhvillimin e qyteteve n aspektin turistik.
N kt periudh tranzicioni t kalimit t vendit nga ekonomia e centralizuar n
ekonomin e tregut dhe t transformimit social e kulturor t shoqris po vrehen
edhe mjaft dmtime t vlerave turistike t qyteteve. M i mpreht paraqitet ky
problem n qytetet historike, n qendrat arkeologjike e n qytetet e mdhenj ku po
prishen siprfaqet e gjelbra.
N kto kushte sht vendimtar roli i kshillave t qyteteve pr mnjanimin e
ktyre dmtimeve dhe ruajtjen e pasurimin e vlerave turistike t qyteteve tona.
Si prfundim mund t themi se sht i domosdoshm kuptimi, trajtimi dhe zbatimi
n kompleksitet i politiks turistike, masave politiko-turistike dhe institucioneve
prkatse. Vetm nj bashkrendim i till mund t sjell efekte pozitive dhe t
qndrueshme n zhvillimin aktual e perspektiv t turizmit.
Pyetje dhe detyra
Cilat jan institucionet turistike n Shqipri? Jepni shembuj.
Si ndahen ato e kompetenca kan?
Grumbulloni material rreth aktivitetit dhe veprimtaris s ktyre
institucioneve n qytetin tuaj t banimit.
LEXIM SHTES
Detyrat e Ministris s Rregullimit t Territorit dhe Turizmit
Ministria e Rregullimit t Territorit dhe Turizmit sht organi vendimmarrs dhe

ekzekutiv n fushn e turizmit n Shqipri.
Kjo ministri sht prcaktuar nga Kshilli i Ministrave pr drejtimin dhe

planifikimin e turizmit n Shqipri.
Ka t drejtn pr t parashikuar nga ligji, pr t lshuar licencat e ushtrimit t

veprimtaris turistike akomoduese (hotele, motele, fshatra turistike etj.), si dhe t
110
agjencive turistike t udhtimit, po ashtu ka t drejt edhe klasifikimin e NJAT me
yje prkatse.
Mbledh dhe publikon t dhna statistikore n lidhje me numrin e turistve,

aktiviteteve t shrbimit turistik etj. n nivel kombtar.
Merr n shqyrtim t gjitha planet rregulluese ose studimore pjesore urbanistike

rajonale n zonat turistike.
Nxjerr rregullore t ndryshme n lidhje me veprimtarit e shrbimeve turistike dhe

zbaton legjislacionin turistik.
Akordon fonde pr investime t ndryshme n zonat turistike t vendit.
U jep statusinperson i stimuluart gjith atyre q sipas ligjit plotsojn kushtet

pr t kryer nj veprimtari t stimuluar. Veprimtari e stimuluar quhet do nism q
ka pr qllim prfitime monetare nga akomodimi turistik dhe aktiviteteve q lidhen
me t, duke respektuar raportin mes mjedisit dhe industris s turizmit
3
Masat politiko-turistike dhe efektet e tyre
Shprehje e politiks turistike jan masat politiko-turistike q ndrmerren dhe
efektet q ato sjellin n zhvillimin e turizmit.
N themel t ktyre masave qndron legjislacioni i nevojshm ligjor mbi bazn e
t cilit organizohet zhvillimi i turizmit.
do hap i hedhur n sfern e turizmit duhet t jet i mbshtetur n ligje dhe
rregulla t caktuara ligjore, respektimi i t cilave duhet t jet i padiskutueshm.
Prndryshe nuk do t kishte zhvillim t organizuar t turizmit, por do t kishim
shoqrim t tij me efekte e pasoja t padshirueshme.
Gjithashtu n kto masa prfshihen t gjitha planet e programet q nxisin
zhvillimin e turizmit, rregullimin infrastrukturor t qytetit, ruajtja dhe mbrojtja e
vlerave vizituese t qytetit, reklamat turistike q zhvillohet pr kt etj.
N Shqipri, ashtu si kudo, turizmi sht shoqruar me masa t tilla politikoturistike. Deri n 1990 kto masa kishin si qllim kontrollin e rrept ndaj turizmit
111

dhe trajtimin e tij thjesht si nj sektor politik e ideologjik. Megjithat nuk duhen
mohuar disa masa n mesin dhe fundin e viteve '80 t cilat ndikuan sadopak n
imazhin turistik t vendit.
Kshtu, filloi programi i ndrtimit t disa hoteleve turistike n pika t ndryshme t
vendit, organizimit t Albturizmit iu dha rol aktiv n sfern e marketingut; u
hapn disa rrug detare e toksore (Korfuzi, Kakavija, Hani i Hotit) pr lvizje t
turistve nga vendet fqinje etj.
Gjat prgatitjes s sezonit turistik t vitit 1990 u botua harta e par turistike dhe
disa broshura publicistike. Gjithashtu liberalizimi n marrdhniet politike me
vende t ndryshme t Europs e bots, si vendosja e marrdhnieve diplomatike
me Republikn federale Gjermane, heqja e gjendjes s lufts me Greqin etj., t
gjitha ndikuan n trheqjen e nj mase m t madhe turistsh n Shqipri.
Nga ana tjetr disa vendime t Kuvendit Popullor n pranvern dhe vern e vitit
1990 ndikuan gjithashtu n liberalizimin dhe nxitjen n fushn e turizmit. Kto
vendime ishin kryesisht: e drejta e qytetarve shqiptar pr t pasur nj pasaport
pr udhtime jasht shtetit; konsiderimi i kalimit t kufirit jo m si tradhti ndaj
atdheut; marrja e kredive dhe lejimi i investimeve t huaja n Shqipri; e drejta
edhe e qytetarve amerikan pr t aplikuar pr viza hyrje n Shqipri etj.
T gjitha kto bn q t vihen re qndrime t reja zyrtare ndaj turizmit t
jashtm. Pas vitit 1990 vrehen hapa konkret n marrjen e masave politikoturistike n ndihm t zhvillimit t turizmit n Shqipri. Kto masa filluan n
trajtimin e turizmit pothuaj n t gjitha programet qeveritare dhe partive politike si
nj sektor ekonomik me mjaft perspektiv pr vendin.
Synimi i par ishte ndrgjegjsimi i njerzve mbi efektet pozitive dhe mundsit
q ofron turizmi n vendin ton. Shpejt ky problem u b objekt i diskutimeve,
planifikimeve e orientimeve n zhvillimin ekonomik t vendit. M tej u bn hapa
t rndsishm n organizimin dhe prmirsimin e legjislacionit n fushn e
zhvillimit t turizmit.
N Dispozita Kushtetuese dhe n vendimet e qeveris u miratuan mjaft ligje e
rregulla q prekin problemin e turizmit.
Vlen pr t'u prmendur ktu vendimet e qeveris:
-Pr miratimin e zonave q kan prparsi zhvillimin e turizmit, dat 1.03.1993;
Pr dhnien e licencave turistike;
-Pr miratimin e strategjis s turizmit n Shqipri (Fletorja Zyrtare nr.4, 1993);
-Marrveshjesh me vende t ndryshme n fushn e turizmit, pr aderimin e
112
qeveris shqiptare n Organizatn Botrore t Turizmit etj.
N miratimin e zonave q kan prparsi zhvillimin e turizmit rndsi pr
turizmin qytetar pati shpallja si zona t tilla t qendrave muzeale dhe historike t
vendit si jan: Berati, Kruja, Gjirokastra dhe Lezha.
Gjithashtu prfshirja n kto zona e qendrave turistike si jan: Durrsi, Vlora,
Saranda, Pogradeci dhe Shngjini, krijoi mundsin e zhvillimit t tyre t
gjithanshm, por njhersh edhe t koordinimit t turizmit qytetar me turizmin
detar dhe liqenor.
Hapsir e njjt pr zhvillimin turistik iu hap edhe qendrave t biznesit e
transportit si ishin qendra t tilla n: Tiran, Kor, Shkodr, Elbasan etj., po
ashtu edhe qendrave t turizmit kurativ si ishin: llixhat e Peshkopis, llixhat e
Elbasanit, llixhat n Bilaj (Kruj) dhe n Vromonero (Leskovik).
Kto masa u shoqruan edhe me nj sr masash t tjera t rregullimit urbanistik e
infrastrukturor t ktyre zonave turistike.
Rndsi t veant n fushn e turizmit pati edhe vendimi nr.312, dat 30.06.1194
i qeveris shqiptare: Pr mimin e truallit q shitet dhe pr qiran e truallit q u
jepet n prdorim pr ndrtime personave fizik dhe juridik" (i botuar n
Fletoren Zyrtare, nr.4, 1194).
Me vendimin n fjal, krahas mimit t shitjes dhe qiras pr kategori t
ndryshme banimi, prcaktohen kto mime edhe pr zonat turistike. Pasi
prcaktohen kufijt e zonave turistike, bhet edhe klasifikimi i tyre n kategorit
mposhtme:
a) Zon e turizmit e nivelit t lart;
b) Zon e turizmit e nivelit t mesm;
c) Zon e turizmit masiv, prcaktohen mimet e shitjes s truallit pr seciln
nga kto zona. Kshtu, ndrsa pr zonn e par mimi i shitjes s truallit
sht 3200 lek / m, pr zonn e dyt ky mim shumzohet me 0,5 dhe pr
zonn e tret shumzohet me 0,25.
Miratimi i ktij ligji sht nj hap i rndsishm n sfern e legjislacionit turistik
t vendit, pasi pronsia e tokave n zonat turistike sht problemi m i mpreht
dhe q lidhet drejtprsdrejti me investimet n kt sektor.
Megjithat mjaft vshtirsi si: t njohjes s pronarve t vjetr t tokave, t
mimit real t tyre, t spekulimit pr fitime n kto zona etj. e ln akoma t hapur
kt problem dhe bhen penges pr trheqjen e investitorve t ndryshm,
vendas apo t huaj.
113

Gjithashtu edhe pr ligjet e masat e tjera t ndrmarra n fushn e turizmit ka
rndsi jo thjesht prpilimi i tyre, por sidomos njohja dhe zbatimi n praktik pr
t qen sa m efikase n kt drejtim.
Pyetje dhe detyra
Cilat jan masat q jan marr n fushn e turizmit?
Me efekte sht shoqruar zbatimi i ktyre masave?Ilustrojeni me
shembuj.
Prgatitni nj material rreth problemeve q ka turizmi n ditt e sotme.
4
Perspektiva e politiks turistike pr Shqiprin
Shqipria ka shum potenciale natyrore dhe historike, por problemet e shumta dhe
t vazhdueshme zvoglojn mundsit pr vlersimin turistik t ktyre
potencialeve dhe shndrrimin e Shqipris n nj destinacion konkurrues n
tregun turistik.
N zhvillimin e turizmit ndikojn nj sr faktorsh, si jan: rendi, rrejti rrugor,
angazhimit t sektorit privat dhe bashkpunimi i tij me strukturat shtetrore, hapja
ndaj investimeve t huaja n fushn e turizmit etj.
N radh t par vjen rendi dhe me rend duke kuptuar jo vetm qetsin, por edhe
luftn kundr korrupsionit n trsi.
Edhe zhvillimi i rrjetit rrugor sht shum i rndsishm dhe konstatohet se ai po
kthehet me shpejtsi n nj sistem t fuqishm arterial ku lvizin lirshm njerzit
dhe mallrat nga Veriu n Jug, nga Shqipria n Kosov dhe Maqedoni ndaj
perspektiva e turizmit shqiptar sht e mir.
Subjekt i diskutimeve dhe analizave t seminareve apo tryezave t rrumbullakta,
q organizohen shpesh pr turizmin n vendin ton, duhet t jen:
Problemet shqetsuese lidhur me zhvillimin e turizmit;
114
Krijimi i raporteve korrekte midis investitorve dhe strukturave qeveritare
pr turizmin;
Planifikimi i bashkpunimit n fushn e turizmit;
Menaxhimi i turizmit n harmoni me natyrn shqiptare;
Menaxhimi i puns n lidhje me ekoturizmin dhe agroturizmin.
T gjitha kto synojn nj bashkrendim, por edhe progres t bizneseve private
me iniciativat qeveritare, duke u hapur rrug programeve qeveritare n t ardhmen
pr turizmin, ndrkoh edhe nj kndvshtrim m objektiv dhe specifik t ktij
sektori jetik pr ekonomin e vendit.
Sektori i turizmit sht aktualisht m i preferuari pr investitort e huaj dhe t
vendit. N qendr t vmendjes mbetet Riviera Shqiptare, e cila, krahas bukurive
natyrore pr turizm, ofron edhe klimn mrekullueshme, q prbn nj faktor
mjaft trheqs pr shum vizitor.
Gjithashtu, pr sa u prket politikave t zhvillimit t turizmit, mund t thuhet se
jan ndryshuar shpesh. Pra, nuk kan qen t karakterizuara nga nj analiz dhe
qndrueshmri, kjo gjithashtu edhe pr sa i prket drejtimit t vmendjes q i
sht dhn nga qeveria shqiptare.
Rritja e numrit t pushuesve n vitin 2006 deri ne 27.5% m shum se viti 2005,
prkatsisht n rreth 550.000
veta, sht nj tregues i puns
intensive q bri veanrisht
Ministria e Turizmit n drejtim
t zhvillimit t industris
turistike n territorin shqiptar.
Ministria e Turizmit ka synuar
rolin e katalizatort t fuqishm
pr fuqizimin e rrjetit t
agjencive
dhe
operatorve
privat, por pa marr pjes drejtprdrejt n kt reaksion.
Hap i rndsishm n kt drejtim ishte konferenca e Par e Biznesit t Turizmit,
ku u nnshkrua memorandumi i mirkuptimit dhe u botua Kodi global i etiks.
N drejtim t politiks qeveritare Shqipria nj EURO, prkatsisht n drejtim
t hapjes ndaj investimeve t huaja n fushn e turizmit jan hartuar kriteret pr
zbatimin e ksaj politike dhe jan caktuar objektet e mundshm pr ndrhyrjen e
investitorve t huaj.
115

N kt drejtim Ministria e Turizmit dhe institucionet n vartsi t saj kan marr
pjes aktive n supervizimin e Projektit t Banks Botrore pr menaxhimin e
Integruar t bregdetit t Jugut dhe kan hartuar projektet prkatse pr thithjen e
fondeve, si dhe pr integrimin e monumenteve n kt projekt t madh.
Qllimi kryesor pr zhvillimin e ardhshm t turizmit shqiptar sht zbatimi n
Shqipri i nj turizmi modern e bashkkohor, si dhe bashkrendimi i zhvillimit t
turizmit me vendet e tjera t Mesdheut dhe rajonit.
Pr kt sht e domosdoshme hartimi i koncepteve t qarta pr organizimin e
turizmit, si dhe prfitimi nga eksperienca e vendeve me turizm t zhvilluar.
Ndonse e vonuar, Shqipria ka sot mundsin q t shfrytzoj shembujt pozitiv
t vendeve t tjera me turizm t zhvilluar, si dhe mund t shmang shembujt
negativ q jan vrejtur n kt drejtim.
Synimi i Shqipris n zhvillimin e saj turistik duhet t orientohet n kombinimin
dhe grshetimin e potencialeve natyrore, historike dhe kulturore t vendit me
krkesat e tregut turistik ndrkombtar, e sidomos me tendencat e ardhshme t tij.
Shqipria ka avantazhe q t prfitoj nga eksperienca botrore n fushn e
turizmit dhe t zgjidh mbi kt baz modelin turistik m t prshtatshm pr t,
n mnyr q ta zhvilloj si duhet turizmin e saj.
Duke u bazuar n pozitn gjeografike dhe gjeopolitike si vend mesdhetar,
Shqipria n zhvillimin e saj turistik duhet t bazohet para s gjithash n modelet
turistike t vendeve mesdhetare me turizm t zhvilluar, si jan Italia, Greqia,
Kroacia, Turqia etj.
N Shqipri nuk duhet t synohet drejt zhvillimit t turizmit masiv, por n t
kundrt n zhvillimin e nj turizmi cilsor, i cili merr pr baz kushtet mjedisore
t zonave t caktuara gjeografike.
N kt mnyr Shqipria ka avantazhin q t bhet nj shembull i mir pr
zhvillimin e ekoturizmit, i cili sht turizmi m i krkuar dhe m i suksesshmi pr
kohn e sotme.
Kta objektiva kan synuar dhe synojn zhvillimin e qndrueshm t industris s
turizmit nprmjet:
Krijimit t kuadrit t duhur ligjor dhe standardeve sipas modeleve t
Bashkimit Europian,
Formulimit t politikave t planifikimit shkencor,
Prmirsimit dhe krijimit t mekanizmave pr implementimin e ktyre
politikave dhe standardeve,
116
Organizimit t institucioneve n vartsi t ministris n prshtatje me
zhvillimin e turizmit,
Hartimit dhe trheqjes s projekteve t financuara nga donator t huaj,
Propagands intensive.
Politika turistike e Shqipris n t ardhmen synon:
T zbatoj projektet pr strategjin e turizmit kulturor dhe mjedisor.
T hartoj strategjin pr zhvillimin e turizmit rural n bashkpunim me
Organizatn Botror t Turizmit.

T rris cilsin e shrbimeve turistike.
Promovimin
Shqipris
nprmjet
pjesmarrjes
panairet
ndrkombtare.
Shtrirjen e sezonit turistik nga stinor n vjetor dhe n tr territorin e
Shqipris.
Si prfundim duhet theksuar se cilido qoft tipi i turizmit q do t aplikohet n
Shqipri sht e rndsishme zbatimi i politikave dhe strategjive afatgjata ku t
jet planifikuar zhvillimi i turizmit n faza t ndryshme dhe n zona t ndryshme,
por ku n qendr t politikave e investimeve t jet zona bregdetare, s cils pa
dyshim i prket prioriteti n kuptimin e nivelit t investimeve.
Pyetje dhe detyr
Cilat jan drejtimet e politiks turistike pr zhvillimin n perspektiv t
turizmit?
Prcaktoni qllimin kryesor t zhvillimit t ardhshm t turizmit?
Cili model turistik sht m i prshtatshm pr Shqiprin? Argumentojeni
me shembuj.
117
TEST
(KREU IV - KREU V)
GRUPI A
1. Numri i hoteleve n Shqipri n vitin 1929 ishte: ___________________
(1 pik)
2. Cilat ishin dy qytetet veriore q pritn turistt e huaj n vitet 80?

a) __________________
b) __________________
(2pik)
3. Renditni kushtet e reja q u krijuan pr zhvillimin e turizmin pas viteve
90
(shek. XX).
a) __________________
b) __________________
c) __________________
) __________________
d) __________________
dh) __________________
e) __________________
(11 pik)
118
4. Cili faktor ka prcaktuar drejtimin e ardhjes s turistve t huaj n Shqipri

deri n vitet 90 (shek. XX)?
_______________________________________________________________
(1 pik)
5. Argumentoni rndsin e motivit kurativ t lvizjes turistike.

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
(5 pik)
6. Politika turistike ka elementet e saj prbrse:

1.___________________________
a)__________________________________b)_____________________________
2.___________________________
a)__________________________________b)_____________________________
3.____________________________
a)__________________________________b)_____________________________
(9 pik)
7. `kuptoni me masa politike-turistike?

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
(5 pik)
8. Cilat ishin qytetet me t cilat lidhej Tirana e vitit 1939 nprmjet linjs ajrore.
1)______________ 2) ________________ 3)_________________ 4)_____________
5)______________ 6) ________________ 7)_________________ 8)_____________
(8 pik)
119
GRUPI B
1. Rrethoni alternativn e sakt.
Klubi turistik automobilistik mbretror (KTAN) u krijua n vitin:
a) 1929
b) 1930
c) 1933
) 1935
(1 pik)
2. Si cilsohej turizmi n vitet 1945-90?

Sektor ______________________________________________________
(2 pik)
3. Prcaktoni periudhat e varsis s turizmit nga politika, duke i argumentuar.

________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
(12 pik)
5. Renditni motivet e lvizjes turistike.

a) __________________
b) __________________
c) __________________
) __________________
d) __________________
(7 pik)
120
6. Plotsoni
Politika turistike ka t bj me ______________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
(5 pik)
7.
Cili sht qndrimi i sotm i politiks ndaj turizmit? Argumentojeni me

shembuj konkret.
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
(5 pik)
8. Ndrtoni skemn e bashkpunimit institucional.

(7 pik)
121
KREU VI
PASOJAT DHE EFEKTET
E TURIZMIT N SHQIPRI
Duke u mbshtetur n rndsin q ka turizmi, krkohet t studiohet lidhja dhe
bashkveprimi i t gjitha problemeve q kan t bjn me zhvillimin e turizmit, duke
vendosur theksin n analizn e transformimeve mjedisore, ekonomike e sociale,
gjeografike e ekologjike, q psojn hapsirat gjeografike si rezultat i zhvillimit t
turizmit n to.
Nj studim i till gjeografik i turizmit me t gjitha ndikimet dhe pasojat pozitive e
negative q mund ta shoqrojn zhvillimin turistik t hapsirave t ndryshme
gjeografike, prbn domosdoshmri, n qoft se pretendohet pr nj turizm t
qndrueshm dhe afatgjat.
Objektivat:
Vlersimi i ndikimeve pozitive dhe negative t turizmit pr Shqiprin.
Prcaktoj i raporteve mes efekteve ekologjike dhe zhvillimit t turizmit n
Shqipri.
Analiz konkrete e ndikimeve t turizmit n nj zon t caktuar gjeografike
t Shqipris.
122
1
Efektet gjeografike dhe ekologjike t turizmit n
Shqipri
Sot shum komunitete priren drejt turizmit duke shpresuar n rritjen e t
ardhurave, t punsimit dhe zhvillimit. Por turizmi ka dhe efektet e tij negative si:
ndotja, mbipopullimi q on n nj trafik t ngarkuar, zhurma, krime etj. Kta
faktor ulin cilsin e jets s rezidentve dhe knaqsin e turistve, gj q sjell
nj zvoglim t turistve t ardhur duke dmtuar ekonomin lokale
Zhvillimi i turizmit n mnyr masive sjell pasoja t rnda n mjedisin natyror.
Ky sht prfundimi i nxjerr nga studimet e kryera prej disa specialistve.
Sipas tyre, shfrytzimi intensiv i toks, ndotjet e ajrit dhe ujit, marrja e rrs nga
bregu i detit pr qllime ndrtimi, peshkimi dhe gjuetia e pakontrolluar, turizmi
fragmentar me ndrtime aty-ktu shpesh pa leje, jan faktor q rrezikojn
ekosistemet tona bregdetare. Sipas tyre, pasojat e dukshme t zhvillimit pa kriter
t turizmit jan mbingarkesat ndrtimore n natyr si dhe prishja e peizazhit.
Efektet dhe pasojat gjeografike-natyrore q shoqrojn turizmin jan t shumta
dhe n to luajn pjes t gjitha ndryshimet q ndodhin n natyr, n peizazh, n
mjedis me zhvillimin e turizmit.
Zhvillimi i turizmit n vendet e tjera ka treguar se pavarsisht nga masat q jan
marr dhe kujdesi q sht treguar efektet dhe pasojat negative kan qen t
pranishme dhe kan shoqruar kt zhvillim.
Edhe n Shqipri n zonat turistike vihen re dmtime t shumta ekologjike si
rezultat i ndotjes s ujrave dhe toks, tymrave, zhurmave, prerjes s pyjeve,
zjarreve etj.
Por fenomeni m negativ q shoqron zonat turistike sht ai i dmtimit t
peizazhit gjeografik me ndrtime t shumta pa leje dhe pa plan rregullues. Ky
fenomen ka marr prpjestime t mdha n zonat bregdetare ku nj numr i
madh ndrtesash prej betoni kan dmtuar peizazhin e tyre natyror dhe ekologjik.
123
KREU VI: Pasojat dhe efektet negative t turizmit n Shqipri

Bregdeti shqiptar ka qen para disa vitesh me breza t tr me pem t ndryshme
mesdhetare. Ndrsa tani zor se mund t arrish t shohsh disa prej tyre pasi
tashm ato jan zvendsuar me pallate shumkatshe. Kjo jo vetm ka prishur
peizazhin natyror, por rrezikon shkatrrimin e ekosistemit bregdetar.
Zhvillimet e viteve t fundit n fushn e turizmit kan treguar se duhet nj
koordinim sa m i mir midis rezervave natyrore dhe turizmit n mnyr q ky i
fundit t jet sa m jetgjat.
N kushtet e Shqipris zhvillimi i turizmit duke shfrytzuar pasurit e tij natyrore
sht nj nga alternativat q krijon mundsin e menaxhimit t zonave t
mbrojtura dhe monumenteve natyrore n zonat prkatse.
Ekoturizmi shfaqet si nj alternativ domethnse pr t ardhmen n mjaft zona t
vendit ton, duke u shprehur shpesh edhe si alternativa e vetme fitimprurse pr
nj zhvillim vrtet t qndrueshm.
Laguna e Narts
Theth
Dhrmi
Llogora
Zona t tilla prfshijn jo vetm Jugun, por edhe Veriun e vendit dhe jan zona
me potenciale t mdha, zona t mirfillta turistike ose edhe zona jo vetm pr
qllime turistike. T tilla mund t jen p.sh. bregdeti i Jonit dhe veanrisht gjiri i
124
Vlors apo dhe laguna e Narts, por edhe zona e Valbons apo Komani etj.
Jo vetm karakteristikat natyrore, por dhe ato kulturore apo burimet njerzore t
ktyre zonave mundsojn zhvillimin e ekoturizmit si nj nga modelet q i
ndrthur m s miri kto burime.
Pr Shqiprin sht i rndsishm identifikimi i modeleve t turizmit t
qndrueshm pr zonat e veanta, duke u bazuar n studimin e karakteristikave t
zons. Pr kt duhet nj analiz krahasuese e t dhnave ekzistuese dhe atyre t
grumbulluara pr kt qllim, q t pasqyroj burimet natyrore, biodiversitetin si
dhe burimet njerzore apo komunitetin mbshtets ndaj ekoturizmit si nj
alternativ e propozuar pr zhvillimin e qndrueshm t turizmit.
Zhvillimi i qndrueshm dhe menaxhimi i burimeve turistike duhet t jen n
prputhje me nivelin ekonomik, shoqror, kulturor, shndetsor, t siguris, si dhe
me objektivat kombtare, rajonale dhe vendore t mjedisit.
Ruajtja e kapaciteteve sht nj element kryesor n mbrojtjen e mjedisit dhe n
zhvillimin e turizmit t qndrueshm. Kapaciteti prcakton prdorimin n
maksimum t do vendi pa shkaktuar ndikime negative n burime, komunitet,
ekonomi, kultur apo zvoglimin e knaqsis s vizitorve.
Ruajtja e kapaciteteve turistike do t thot vendosja e nj kufizimi n rritjen e
turizmit prtej t cilit mund t dmtohen burimet e rralla, t cilat ofrojn nj
mundsi pr zhvillimin e turizmit t qndrueshm.
Zhvillimi i turizmit n vendin ton duhet t prfshij n radh t par konceptet e
qndrueshmris, sepse rritja e tij varet nga burimet natyrore, prandaj ky zhvillim
duhet t bhet n prputhje me mjedisin.
Ekoturizmi, turizmi i gjelbr, pavarsisht nga emrtimi sht nj form e
qndrueshme e turizmit bazuar te natyra, i cili prqendrohet n radh t par te t
msuarit pr natyrn.
Element edukativ i ekoturizmit sht elementi thelbsor q e dallon nga format e
tjera t turizmit natyror. Edukimi dhe interpretimi mjedisor jan shum t
rndsishm pr kt lloj turizmi.
Vija jon bregdetare sht shum e prshtatshme pr kt lloj turizmi, por
paraprakisht duhet t zgjidhen probleme t tilla si: ndotja e bregdetit nga
veprimtaria industriale, administrimi dhe prpunimi i mbetjeve t lngta, ujrat e
zeza dhe mbetjet e ngurta, mbishfrytzimi i burimeve natyrore, vendosja e
paprshtatshme e strukturave dhe vendbanimeve, zhvillimi spontan i turizmit,
dmtimet n botn bimore e shtazore etj.
125

Pra, shkatrrimi i bregdetit dhe ndotja e detit jan dy prej shtjeve kryesore t
zhvillimit t paqndrueshm t ekorajonit.
Turizmi natyra mjedisi jan t lidhura ngusht njra me tjetrn. Thelbi i ktij
raporti qndron n faktin se si dhe n far mase pasurit ekologjike natyrore t
nj zone t caktuar gjeografike vihen n shrbim t turizmit dhe se si turizmi i
prdor ato n mnyr racionale n shrbim t tij, prandaj njohja dhe studimi i
efekteve t raportit n fjal prbn nj nga problemet m t rndsishme n
zbatimin e nj projekti turistik.
Zhvillimi n t ardhmen i turizmit krkon studime t mirfillta ku t jen
parashikuar t gjitha pasojat e efektet negative e t merren t gjitha masat pr t
parandaluar e minimizuar ato. Vetm n kt mnyr do t krijojm kushte pr
zhvillimin e nj turizmi t qndrueshm, elitar dhe t mbshtetur n pasurit
natyrore, t cilat n Shqipri jan t mdha.
Pyetje dhe detyra:
Me efekte gjeografike dhe ekologjike sht shoqruar zhvillimi i turizmit
n Shqipri ?
Cilat jan masat q duhet t merren pr t parandaluar shfaqjen e efekteve
negative?
Prgatitni nj material me shkrim mbi efektet negative q vihen re nga
zhvillimi i turizmit n zonn tuaj t banimit.
LEXIM SHTES
Erozioni
Relievi i Shqipris sht jouniform. Prania e formacioneve sedimentare kushtzon
ndjeshm fenomenet e shplarjes masive,t shkarjeve e shembjeve t prqendruara, si dhe
t grryerjes me tregues n nivele kritike.
Shtrirja hapsinore e fenomeneve te prmendura me sipr ka br q 20% e toks n
Shqipri t jet e predispozuar pr tu grryer fuqimisht n masn q arrin m shum se
50 ton/ha/vit; 70% e territorit sht n nivelin e grryerjes mesatare me rreth 30
ton/ha/vit dhe vetm 10% sht pak e ndikuar nga kjo dukuri, ku erodimi sht m pak se
15 ton/ha/vit.
Rreth 100 mij hektar tok t elura pr tok buke ndodhen n procesin e
shkrettirzimit si rezultat i mungess s bimsis dhe t zotruesve.
126
Format ekstreme t erozionit prbjn nj rrezik real dhe me pasoja t
paparashikueshme. Ky rrezik ndihet sidomos n dy terrene: n qendrat e banuara t
braktisura, ku mungon aktualisht prkujdesi pr tokn, dhe atje ku ka vendosje t pa
kontrolluar t popullsis, kryesisht n zonat suburbane.
Rreziku i shkarjeve dhe i shembjeve t toks sht i pranishm n rreth 150 mij ha,
ndrsa toka t grryera ans brigjeve t lumenjve jan rreth 100 mij ha.
Mund t evidentohet se shkarjet masive e t lokalizuara jan t pranishme dhe mund t
paraqesin rrezik real ne tokat prreth qyteteve Burrel, orovod, Polian, Rrshen,
Lezh, Pogradec, Vlor etj, q shtrihen kryesisht n zonat kodrinore.
Vzhgimet e bra vitet e fundit n t gjith territorin e Shqipris tregojn se zonat e
ndjeshme ndaj erozionit nga kndvshtrimi mjedisor jan n funksion t reshjeve. Sipas
ktij treguesi Shqipria ndahet n tri zona:
I.
Zona A. (Shkodr, Tropoj, Sarand, Gjirokastr) - 52 ton/ha/vit;
II. Zona B. (Berat, Tiran, Durrs, Lushnj, Elbasan, Kruj) - 37 ton/ha/vit.

III. Zona C. (Kor, Pogradec, Kolonj, Devoll, Librazhd, Dibr) -15 ton/ha/vit
N siprfaqe t veanta t rretheve Fier, Mallakastr, Skrapar etj., vlerat e grryerjes
jan disa her m t larta se zona prkatse ku prfshihen kto rrethe.
Rezultatet e ekuacionit universal t humbjes s toks (Studimi 1993-1997) tregojn se
dukuria e erozionit sht e lidhur pazgjidhshmrisht me faktorin gjeologjik, relievin,
bimsin dhe menaxhimin e praktikave bujqsore, faktor q n shum raste ndikojn
ndjeshm duke shkaktuar grryerjen e toks n vlera t larta deri n kufijt ekstrem, mbi
150 ton/ha/vit.
2
Efektet e turizmit n Shqipri
Pr t vlersuar rndsin e sektorit turistik dhe pr t prcaktuar efektet
ekonomike, demografike dhe sociale t turizmit sht e domosdoshme t
analizohen t ardhurat financiare q sjell ky sektor n ekonomin shqiptare, n
lvizjen e popullsis nga nj zon n nj zon tjetr, si dhe znien me pun t nj
pjese t popullsis n kt sektor.
127
Efektet ekonomike t turizmit

Turizmi konsiderohet kudo si nj veprimtari me zhvillim intensiv, pasi n
prgjithsi pr t ka nj treg me krkesa t larta n rritje, dhe prbn nj
veprimtari me rentabilitet t lart ekonomik. Investimet n turizm vitet e fundit
jan shtuar shum si rezultat i faktit q n kt veprimtari kapitali i investuar ka
nj rikuperim t shpejt dhe t suksesshm.
Investimet jan t lidhura ngusht me parimet themelore mbi t cilat bazohet
zhvillimi i tregut t turizmit. Turizmi mbart disa arsye pr nxitje t investimeve, t
cilat jan t lidhura me objektivat kryesore n sektorin turistik.
Ndikimi i turizmit n aktivitetet dhe t ardhurat turistike ndihet m shum zona,
industri, segmente popullsie, mundsi pune, prandaj ai sht nj faktor kryesor pr
ekonomin.
Zhvillimi i turizmit bn t mundur shfrytzimin e burimeve natyrore dhe t
pasurive kulturore e artistike t paprdorura t vendit. Krkesa e turistve
prcakton nj vler t shtuar q krijon mundsin pr shfrytzimin ekonomik t
ktyre t mirave t cilat ojn n rritjen e t ardhurave t prgjithshme kombtare,
n zhvillimin e degve t tjera t ekonomis etj.
Vetm n sezonin turistik t vitit 2000, sipas statistikave ka rezultuar se numri
total i turistve ndrkombtar dhe atyre t brendshm ka arritur rreth 900 mij
persona. Ndrkoh t dhnat zyrtare sugjerojn se t ardhurat nga turizmi arrijn
n disa dhjetra mijra dollar. Sigurisht q kalimi i t ardhurave nga nj krahin
n tjetrn brenda nj vendi ndryshon shum nga kalimi i t ardhurave nga nj
vend n tjetrin.
Gjat vitit 2003 turizmi ka siguruar rreth 522 milion dollar t ardhura n
shrbim ose 17% m shum se eksporti i mallrave (merret parasysh vetm turizmi
i jashtm dhe jo t ardhurat e siguruara nga turistt vendas). Statistikat e viteve t
fundit flasin pr nj rritje t treguesve t turizmit n vendin ton dhe efektet e tij
n ekonomi.
Efektet demografike t turizmit

Lvizja e popullsis nga nj zon n tjetrn vitet e fundit ka qen e prmasave t
mdha e shpesh kaotike. Nj pjes e plazheve jan mbipopulluar nga qytetar
lvizs nj pjes e t cilve kan bler nj banes t dyt, por nj pjes tjetr jan
t ardhur nga zona t thella t cilt kan ndrtuar banesn e tyre t re, sigurisht pa
128
plan e leje ndrtimi. N t shumtn e rasteve ata nuk jan pronar t toks e
sigurisht ky problem mund t sjell probleme t tjera sociale e demografike.
Ndrsa ka ndodhur fenomeni i mbipopullimit t zonave t veanta, i kundrt me t
sht fenomeni i braktisjes s fshatrave, nj pjes e t cilave mund t shrbejn si
zona t turizmit agrikulturor, vizitues, kurativ etj.
N vendet n zhvillim agrikultura ka nj rndsi t madhe sociale dhe ekonomike.
Zonat e tyre t thella malore kan qen burim emigrimi n drejtim t qyteteve t
zhvilluara dhe Europs. Sidoqoft ato nuk jan shpopulluar, si po ndodh n
Shqipri. Kjo sht shoqruar me rritjen e kapaciteteve t disa qyteteve si Tirana,
e Durrsi dhe krijimin e fshatrave t zbrazta nga ana tjetr.
Sigurisht kto jan fenomene t prkohshme t cilat me ndrhyrjen e shtetit pr t
zbutur problemet sociale q e shoqrojn kt lvizje do t kaprcehen dhe do ti
takojn t kaluars.
Efektet sociale t turizmit

Efektet ekonomike dhe demografike t turizmit jan t lidhura ngusht me efektet
sociale t tij. Nj nga ndikimet kryesore t drejtprdrejta t zhvillimit turistik sht
krijimi i vendeve t puns duke zbutur n kt mnyr problemin e papunsis n
nivel lokal dhe rajonal dhe rritjen e nivelit t jetess. Vetm se n zonat turistike
n prgjithsi punsimi ka karakter sezonal.
Po ti referohemi zons turistike bregdetare ku jan ngritur nj numr i madh
hotelesh, shtpi banimi, restorante etj., vm re se ato jan n kapacitet t plot
pune e shrbimi kryesisht gjat stins s vers. Por ka edhe zona t veanta si
jan p.sh.: Durrsi, Vlora, Saranda etj., t cilat frekuentohen gjat gjith vitit, por
jo me t njjtn efikasitet.
T bn prshtypje se nj pjes e shrbimeve kryhen nga pjestart e nj familje
apo ortakrie dhe se ata e vazhdojn punn pa ndrprerje gjat gjith vitit. T
ardhurat q sigurojn nga puna e tyre jan t mdha dhe jan prdorur pr
zmadhimin, modernizimin e prons s tyre si dhe n blerjen e nj prone t re.
Kto familje ose grupe ortaksh q jetojn me punn e tyre dallohen pr nj
standard jetese q vihet re n t gjitha drejtimet: t arsimimit t fmijve n
shkolla private apo jasht vendit, n pushimet me kosto t lart (sigurisht jo n
sezonin e fluksit turistik) n numrin e makinave pr pjestar familje etj.
Gjithashtu ka edhe zona t cilat, duke u mbshtetur vetm n turizmin sezonal,
kan probleme t mdha me papunsin. E till sht p.sh. Himara, nj vend i mjaft i
129

bukur turistik, i cili frekuentohet masivisht gjat gjith stins s vers, por n
pjesn tjetr t vitit, veanrisht n dimr, qyteti sht pothuajse i shkret dhe si
pa jet. Banort e prhershm jan
t pakt n krahasim me popullsin
e dikurshme t ktij qyteti dhe t
krejt zonave prreth (sht fjala pr
numrin popullsis para viteve `90).
Fotot: Himara n ver dhe n dimr.
Edhe t rinjt vendas preferojn t

punojn n emigracion, sepse t
ardhurat q sigurojn jan t mira
dhe, nga ana tjetr, kan synim pr ti
investuar n strukturat turistike
hoteliere, q kan ngritur n qytetin e
lindjes. Pra, ende t ardhurat nga
turizmi nuk jan t tilla q t
mundsojn qndrimin dhe punsimin n vendlindje.
Pavarsisht nga problemet q e shoqrojn zhvillimin e turizmit, arritjet dhe
rezultatet q ka ai n vendin ton, nuk mungojn. Kshtu, n vite, po tu
referohemi t dhnave statistikore, del se n vitin 2004 punsimi n sektorin
turistik ka psuar nj rritje prej rreth 5.2%.
Edhe krkesa pr produkte turistike, suvenire nga Shqipria, sht rritur ndjeshm
gjat viteve t fundit, me rreth 8.9%.
Punsimi n ekonomin shqiptare pr shkak t zhvillimit t turizmit sht
vlersuar afro n 164577 vende pune n vitin 2005, ose 11.4% t punsimit t
prgjithshm ose ndr 8.8 vende pune, nj i punsuar n industrin turistike.
Pr t ardhmen kto shifra jan mjaft premtuese. Pr 5-10 vitet e ardhshme kur ky
sektor t jet formuar dhe zgjeruar akoma m shum, mendohet q numri i t
huajve q do t hyjn n Shqipri do t jet rreth 1.2 milion turist n vit, t
ardhurat q do t sigurohen nga sektori i turizmit do t arrij rreth 420 milion
dollar n vit dhe do t hapen rreth 100.000 vende pune.
N vitin 2015 parashikohen 195267 vende pune pra, 11.8% t punsimit t
prgjithshm ose ndr 8.4 vende pune, nj i punsuar n turizm.
130
Duke u nisur nga efektet ekonomike, sociale dhe demografike t turizmit n
shoqrin shqiptare si dhe n parashikimet e t ardhmes s tij sht e
domosdoshme:
T kontrollohen flukset dhe veprimtarit e turizmit prmes strategjive
prkatse afatgjata.
Shprndarja e flukseve turistike dhe krijimi i nj raporti t prdorimit t
zonave bregdetare dhe atyre malore.
T riorientohen politikat turistike duke i integruar ato me politikat urbane
dhe ato rurale.
Pyetje dhe detyra
Cilat jan efektet sociale dhe demografike q shoqrojn zhvillimin e
turizmit n Shqipri?
Si i vlersoni kto efekte: pozitive apo negative dhe pse? Ilustrojeni me
shembuj.
far mund t thoni n lidhje me fenomenet e reja q jan shfaqur me
zhvillimin e turizmit n zonn ku banoni.
131
KREU VII
PROBLEMET E SOTME DHE
E ARDHMJA E TURIZMIT N
SHQIPRI
Studimi i turizmit pr Shqiprin q sapo sht futur n rrugn e zhvillimit t
turizmit, prbn nj domosdoshmri t padiskutueshme. Pr nj proces t sapofilluar
(pa mohuar t kaluarn) ka probleme t shumta n rrugn e zhvillimit.
Infrastruktura, me problemet q ka, sht nj vshtirsi m shum, por jo e
pakaprcyeshme.
Ndonse e vonuar Shqipria ka avantazhin t prfitoj nga prvojat pozitive dhe
negative t shum vendeve me turizm t zhvilluar, me qllim q t zhvilloj nj
turizm cilsor dhe t shmang efektet negative.
Avantazhet q zotron vendi yn jan m t shumta se disavantazhet, prandaj zhvillimi
sht i sigurt.
Strategjia e turizmit, q sht objekt i studimit n kt kapitull prcakton zonat me
prparsi dhe drejtimet e zhvillimit t turizmit n t ardhmen.
Objektivat:
Analiz e avantazheve dhe disavantazheve t zhvillimit t turizmit n
Shqipri.
Paraqitja n hart e zonave me prparsi n t cilat mund t zhvillohet
turizmi n Shqipri.
Prcaktimi i problemeve rreth t sotmes dhe t ardhmes s turizmit shqiptar.
132
1
Avantazhet dhe disavantazhet e zhvillimit t turizmit
n Shqipri
Shqipria paraqet mundsi pr t qen nj destinacion parsor i zhvillimit t disa
llojeve t turizmit, kjo fal nj mjedisi relativisht t pandotur, nj natyre
spektakolare q ndrthur harmonishm peizazhin malor, pyjet e pafundme me
liqenet e panumrta dhe bregdetin e kndshm dhe joshs.
Duke pasur parasysh kushtet dhe faktort q ndikojn n fushn e turizmit, mund
t thuhet se turizmi n Shqipri gjendet prpara shum avantazheve dhe
disavantazheve n rrugn e zhvillimit t tij t mtejshm. Ndr faktort natyror
m t rndsishm q stimulojn zhvillimin e turizmit n vendin ton jan:
Pozicioni i favorshm gjeografik pran tregut turistik m me emr, atij mesdhetar,
gj q krijon mundsin e prfshirjes n flukset turistike ndrkombtare.
Kushtet t favorshme klimatike me afro 200 dit me diell dhe me temperatur mbi
20 grad;
Vijn e gjat bregdetare prej 472 km, ku alternohen plazhet e gjra ranore me
masivet shkmbore, t cilat jan t shumta e t larmishme.
Peizazhet e bukura natyrore, relievi i thyer kodrinor dhe malor me
shumllojshmri t flors, t fauns dhe t mikroklimave, gj q krijon mundsi t
mdha pr zhvillimin e t gjitha llojeve
t turizmit n prshtatje me krkesat q
ka sot tregu turistik. Natyra dhe
ekologjia shqiptare krijon mundsi pr
zhvillimin e turizmit bregdetar, turizmit
t gjelbr, t bardh, si dhe me mjaft
veprimtari trheqse dhe zbavitse pr
turistt e sotm, veanrisht t atyre me
nivel t lart dhe t mesm.
N kanionet e lumit Osum, orovod
133
KREU VII: Problemet e sotme dhe e ardhmja e turizmit n Shqipri

Oferta parsore turistike plotsohet edhe nga prania e nj sr faktorsh
origjinalantropogjen, q i referohen trashgimis s pasur kulturore t nj
populli t lasht. Ndr ta m t rndsishmit jan:
Kurioziteti pr t njohur nj vend t izoluar pr shum koh, historia e t cilit
sht po aq e lasht sa dhe historia e Europs;
Trashgimia historike, e cila sht e shprehur n pranin e dshmive t
qytetrimeve t t gjitha kohve, me pasurit arkeologjike dhe numrin e madh
t qyteteve antike;
Pasuria shpirtrore, e pasqyruar m s gjeri n nj folklor origjinal, mjaft t

pasur dhe t larmishm t popullit shqiptar;
Traditat e jetess t nj populli mikprits, i cili e ka trashguar n shekuj kt
virtyt t tij dallues.;
Popullsia me mosh t re, e cila sht ndr m t rejat n Europ;
Fuqia e madhe puntore.
Niveli i lart i arsimimit pr pjesn m t madhe t shqiptarve;
Pasioni pr gjuht e huaja dhe zotrimi i tyre.
Vendosja e ekonomis s tregut n Shqipri, i shoqruar nga nj rikonceptim i ri i
strategjis s zhvillimit t ardhshm ekonomik, ka br q sot n vendin ton
sektori i tret, n prgjithsi, dhe ai i turizmit, n veanti, t konsiderohen ndr
prparsit n drejtim t oferts turistike.
Kjo prparsi pr sektorin e turizmit buron jo vetm nga ekzistenca e faktorve q
134
u prmendn m lart, por edhe nga fakti se lvizja turistike tanim sht nj prirje
e prgjithshme n mbar botn.
Industria turistike me t drejt konsiderohet sot si deg parsore pr zhvillimin e
ekonomis son dhe pasuri kombtare q duhet mbrojtur dhe zhvilluar m tej. Ky
pohim lidhet me eprsit q ka vendi yn pr zhvillimin e turizmit, si dhe me
faktort q pengojn zhvillimin e tij n vendin ton.
Faktort q stimulojn kt zhvillim lidhen me pozicionin e produktit ton turistik
pran qendrave t mdha tregtare n Mesdhe, me mjedisin ton t pastr dhe me
faktin q na krijohet mundsia pr mos prsritjen e gabimeve q jan br nga t
tjert n fushn e turizmit. Por zhvillimi i turizmit n Shqipri prballet me shum
vshtirsi, q jan faktor t cilt prbjn disavantazhe n zhvillimin e turizmit.
T till jan:
Gjendja e vshtir e infrastrukturs dhe qenia jasht tregut turistik.
Konkurrenca e fort turistike me vendet fqinje dhe m gjer dhe pamundsia pr t
ofruar pr momentin t njjtn cilsi shrbimi si t konkurrentve tan.
(Megjithat n ditt e sotme n vendin ton ka mjaft aktivitete turistike q
krahasohen denjsisht me fqinjt, madje mund t thuhet me plot gojn se ka t
tilla q ua kalojn edhe fqinjve e m gjer. )
Mungesa e konkurrencs turistike brenda vendit ndrmjet standardeve apo zonave
turistike.
Pasiguria politike q e ka krcnuar shpesh vendin dhe rajonin. (Lufta gati 10vjeare n ish-Jugosllavi e deri te lufta n Kosov m 1999; kriza politike e vitit
1997 etj., kan prbr pengesa dhe vshtirsi n zhvillimin e turizmit, jo vetm
n Shqipri, por edhe n rajon e m gjer. (Kto pengesa tanim jan kaprcyer
dhe n Shqipri n asnj fush t jets dhe veprimtaris nuk mund t flitet m pr
pasiguri.)
Paqartsia e ligjshmris ka ndikuar n zhvillimin e turizmit. Me gjith
prmirsimet n legjislacionin pr turizmin, ekzistojn ende paqartsi dhe
vshtirsi n kt drejtim. Kjo lidhet sidomos me pronsin e zonave turistike dhe
me ndrtimet pa leje n to. Nj situat e till bhet penges pr investimet e
mdha dhe serioze t investitorve vendas dhe atyre t huaj. (Megjithat edhe n
kt drejtim jan br prmirsime dhe ka ndryshime t mdha, gj q ndikon
drejtprdrejt n zhvillimin e turizmit.)
Mungesa e konkurrencs turistike brenda vendit ka edhe ajo ndikim n turizm.
Meqense zhvillimi i turizmit n Shqipri sht ende i pakonsoliduar si dihet,
mungon deri diku konkurrenca e duhur n zhvillimin e tij.
135

Mjaft pjesmarrsve n fushn e turizmit u mungon kualifikimi i nevojshm pr
kt sektor, gj q prbn nj mangsi pr zhvillimin si duhet t turizmit te ne.
(Por sot duhet theksuar se ka edhe shum t tjer q e zhvillojn aktivitetin e tyre
turistik n nivele t barabarta konkurrence ndrmjet tyre.)
Prapambetja ekonomike e vendit prbn nj nga vshtirsit m t mdha n
zhvillimin aktual t turizmit n Shqipri. Periudha e tranzicionit nga ekonomia e
planifikuar n at t tregut u shoqrua me nj sr problemesh t karakterit
ekonomik e social. N nj vend t vogl si Shqipria zhvillimi i turizmit sht
shum i varur nga gjendja e prgjithshme ekonomike e sidomos nga shkalla e
zhvillimit t atyre degve t ekonomis, q jan m afr sektorit turistik, si jan:
transporti, tregtia, shrbimet etj.
Pa nj prmirsim dhe zhvillim m t mir ekonomik t vendit, nuk mund t
pretendohet pr ndrtimin e nj industrie t mirfillt turistike, por nuk duhen
mohuar hapat e hedhur mjaft mir dhe me sukses n kt drejtim.
Varsia e turizmit nga kapitali i huaj ka ndikimin e tij ndaj zhvillimit t turizmit
n vendin ton. Gjendja ekonomike e financiare e vendit kushtzon edhe varsin
e zhvillimit turistik t vendit nga kapitali i huaj.
N kushtet e vshtira ekonomike e financiare, kapitali vendas sht ende i dobt
dhe nuk mund t ndrmarr investime t mdha n fushn e turizmit. Ai sht
kufizuar n ngritjen e objekteve t vogla turistike n formn e hoteleve, moteleve,
restoranteve etj.
Mbizotrimi i kapitalit t huaj sjell transferimin e t ardhurave nga sektori turistik
drejt vendeve q zotrojn kt kapital dhe mund t shoqrohet gjithashtu me
rrezikun e mosrespektimit t kushteve natyrore t zonave t veanta turistike,
duke shkurtuar kshtu jetgjatsin e tyre turistike.
T gjitha kto avantazhe dhe disavantazhe n zhvillimin aktual t turizmit n
Shqipri, duhet t kihen parasysh n planifikimin e ardhshm t zhvillimit turistik
t vendit ton.
Pyetje dhe detyra
Cilat jan disa nga avantazhet q ka Shqipria n fushn e turizmit?
Si mund t shfrytzohen avantazhet q sjell turizmi n funksion t zhvillimit
turistik t vendit? Ilustrojeni me shembuj.
far mendoni n lidhje me masat q duhen marr pr kthimin e
disavantazheve t fushs s turizmit n faktor zhvillimi t ksaj fushe? Bni
nj prshkrim t ides suaj.
136
2
Roli infrastrukturs n zhvillimin e turizmit n Shqipri
Zhvillimi i turizmit si nj deg me rndsi ekonomike pr vendin ton kushtzohet
nga nj sr faktorsh efekti i t cilve mund t jet pozitiv ose negativ. Sigurisht
n kompleksin e ktyre faktorve roli i infrastrukturs sht padyshim parsor dhe
i rndsis s veant.
N vendin ton liria e madhe e veprimit e shoqruar edhe me iniciativn pozitive e
ka ndryshuar gjendjen e turizmit dhe t infrastrukturs n prgjithsi.
Me infrastruktur do t kuptojm t gjitha rregullimet e domosdoshme n shrbim
t jets s vendit dhe nevojave specifik t turistve duke filluar nga gjendja e
qarkullimit rrugor e urban, sigurimi i energjis elektrike e ujit e deri tek parqet e
gjelbruara, ndrtesat kulturore e sportive, lokalet e objektet e ndryshme publike.
Qarkullimi rrugor urban dhe format e tjera t qarkullimit

Rritja e qyteteve dhe mnyra e jetess n to krkon edhe nj transport modern dhe
t zhvilluar. Nj sistem i till transporti sht shum i rndsishm pr zhvillimin
ekonomik t vendit.
Rritja e prgjithshme ekonomike dhe niveli m i lart i t ardhurave, kan br q
ky sektor t jet sektori me rritjen m t madhe. E gjith bota ka ndryshuar shum
n saje t pranis s makinave.
Tridhjet vjet m par prodhuesit e makinave predikonin dhe kishin bindje se
makinat do t zvendsonin biikletat, si numri nj i transportit personal. Por sot
shohim se ka ndodhur e kundrta.
N bot ka dy her m shum biikleta se makina do vit. Vetm n kontinentin
aziatik me biikleta lvizin m shum njerz sesa t gjith ata q lvizin me
makina n bot.
N gjendjen e qarkullimit rrugor do t vlersohen ngarkesa me automjete q
lvizin n qytet e lidhur me kt edhe ngarkesa me zhurm e ndotje e mjedisit t
qytetit, gjendja e vendeve t parkimit e mimi i tij, numri i taksive dhe gjendja e
137

llojeve t tjera t qarkullimit urban.
Kur flasim pr lvizje t turistve brenda vendit kemi parasysh transportin rrugor,
gjendjen e mirmbajtjen e rrugve dhe t automjeteve, pasi ky lloj transporti sht
kryesori n lvizjen turistike.
Rrug ndrqytetse n Shqipri
Pesha e transportit hekurudhor ka rn, pasi ky lloj shrbimi l pr t dshiruar

dhe nuk sht i shtrir n t gjitha rrethet e vendit. Ky lloj transporti sot te ne
prdoret m tepr pr qarkullim mallrash.
Nprmjet qarkullimit toksor e detar bhet e mundur lvizja e popullsis vendase
dhe asaj t huaj n vendet turistike, duke u krijuar mundsin turistve t ndihen
t knaqur, t realizojn dshirat e tyre personale dhe t gzojn pushimet
relaksuese. Por ky lloj transporti shoqrohet me nj sr problemesh si: ndotja e
mjediseve t pushimit t hapsirave t blerta, t ajrit, ujit etj.
Probleme ka edhe sistemimi i rrugve, t cilat prgjithsisht jan t ngushta apo
edhe t dmtuara, madje edhe pa sinjalistikn e duhur. Kjo sjell kaos n trafik,
vonesa n nisje e mbrritje, qarkullim n vende t ndaluara etj.
Megjithat duhet theksuar se tani, prve ndrtimit t rrugve t reja, t gjera dhe
me kushte bashkkohore, rrugt ekzistuese po zgjerohen aty ku sht e mundur,
pr t krijuar lehtsi n qarkullim, si dhe po plotsohen me sinjalistikn e duhur.
Duke vlersuar rndsin e tij n turizm, ndrtimi i korridoreve VeriJug,
LindjePerndim, ndrtimi i nj aeroporti tjetr civil, zgjerimi i porteve t
Durrsit e Vlors, lidhja me nj linj funksionale hekurudhore me vendet fqinje,
do t mundsoj qarkullimin m t mir dhe zhvillimin e vet turizmit.
Sigurimi me uj dhe energji elektrike

Nj element i rndsishm i infrastrukturs, i cili ka ndikim t madh n turizm, e
prbn uji dhe energjia elektrike. Prej vitesh Shqipria ka pasur munges n uj t
138
pijshm dhe n energji elektrike. Kjo u ndje veanrisht n fillimin e viteve 90
(shek. XX), si vazhdim i situats s njjt t trashguar nga koha e monizmit.
Kto mangsi u ndien n qytetin kryesor, Tiran, por m tepr n zonat periferike
dhe n thellsi t vendit.
Tanim kjo vshtirsi sht kaprcyer dhe n mbar vendin ka furnizim t rregullt
me uj t pijshm dhe energji elektrike dhe kjo jo vetm n Tiran, por edhe n
rrethet e vendit. Megjithat ka raste q ndodh ndonj anomali, q ndreqet shpejt.
Siprfaqet e gjelbra
Siprfaqet e gjelbra me parqe e pem krijojn nj mjedis t kndshm e t
shndetshm. N Shqipri vihen re dy fenomene t kundrta: nga njra an prerja
e drurve n pyje dhe prdorimi i tyre si lnd ndrtimi, nga ana tjetr bhen
prpjekje pr t shtuar siprfaqet e gjelbra n qytetet kryesore.
Megjithat mungon kujdesi i vazhdueshm ndaj ktyre t fundit, t cilat pas nj
far kohe humbasin shum nga shklqimi i fillimit. Kjo sht edhe arsyeja q n
zonat urbane vihet re nj rritje e nivelit t dioksidit t karbonit, shkaktuar nga
aktivitete t ndryshme prodhuese e trafiku. Pikrisht pr kto arsye organet
qendrore e vendore e kan pr detyr q t kujdesen pr urbanizimin e gjelbrimin
e vendit duke i shrbyer shndetit, turizmit e ekonomis s vendit.
Ndrtesat kulturore e sportive, lokalet dhe objektet publike duhet t jen n
funksion t arkitekturs s qytetit apo t zons dhe t plotsimit t nevojave t
qytetarve apo pushuesve.
Godinat e reja t ndrtuara vitet e fundit dallohen pr nj stil modern, sidomos n
disa qytete ku pa dyshim Tirana z vendin kryesor. Por ndrtimi i tyre n disa
raste sht shoqruar me prishjen e ndrtesave t vjetra e karakteristike t cilat
jan nj pasuri me vlera t mdha historike e kulturore.
Si prfundim, infrastruktura me elementet e saj prbrse luan nj rol t
rndsishm n zhvillimin e turizmit dhe, pavarsisht nga problemet, ndikimi i saj
n t ardhmen do t jet pa dyshim pozitiv.
Pyetje dhe detyr
Cilat jan elementet prbrse t infrastrukturs?
Si ndikojn ato n zhvillimin e turizmit?
Cila prej elementeve sht m e ndjeshme n zonn tuaj t banimit e
ndikim ka kjo n turizmin e zons? Ilustrojeni me shembuj.
139
LEXIM SHTES
Rezervat ujore t Shqipris
A e dini se dritat e uji edhe kan munguar e mungojn ndonjher, ndrkoh kur
Shqipria sht e pasur me burime t shumta natyrore ujore? Ujrat prbjn nj pasuri
t madhe natyrore t vendit ton. Sasia e ujrave n vend sht e madhe.
N rrjetin hidrologjik bjn pjes lumenj, prrenj, ujra nntoksor, liqene, laguna dhe
dete. Pjes prbrse e ktij rrjeti jan edhe ujmbledhsit artificial. Baseni hidrologjik
ka nj siprfaqe prej 43.305km2 nga t cilat 67% jan brenda vendit.
Vendi prshkohet nga lumenj t shumt, q formojn 6 basene kryesore shumica e t
cilave prdoren pr ujitje e energji. Ujrat q derdhen n det jan vlersuar rreth
40km3/vit me nj shkarkim specifik 29l / sek/ km2, i cili sht nga m t lartit n Europ.
3
Strategjia e zhvillimit t turizmit n Shqipri
Strategjia e sektorit t turizmit n Shqipri deri n vitin 2012
Kjo strategji e sektorit t turizmit u realizua me mbshtetjen teknike dhe
financiare t Republika Federale e Gjermanis, e prfaqsuar nga Ministria e
Bashkpunimit dhe Zhvillimit Ekonomik. Ajo u hartua n bashkpunim ndrmjet
Ministris s Rregullimit t Territorit dhe Turizmit dhe organizmave konsulent,
Agjencia Gjermane e Bashkpunimit Teknik (GTZ) dhe Ghh Consult Ltd.
Strategjia e zhvillimit t turizmit deri n vitin 2012 sht miratuar n Kshillin e
Ministrave n vitin 2003.
Kjo strategji prbn nj dokument pr zhvillimin e turizmit dhe merr n
konsiderat potencialin baz t zhvillimit t turizmit n Shqipri, si potencialet
natyrore ashtu dhe trashgimin kulturore, por edhe vshtirsit kryesore q hasen
pr zhvillimin e turizmit, si situatn e brisht t stabilitetit politik t rajonit,
140
infrastrukturn ende t paprshtatshme, paqartsit n lidhje me pronn mbi tokn
si dhe vshtirsit q lidhen me fenomene t tranzicionit.
Strategjia e zhvillimit t turizmit 2002 2012 synon:
Ta ndihmoj kt sektor q t menaxhoj rritjen n nj mnyr q t siguroj
qndrueshmri afatgjat;
T jap mnyrat e menaxhimit t konfliktit ndrmjet rritjes s zhvillimit t
turizmit dhe vlerave mjedisore, sociale dhe kulturore;
T jap strukturn e prshtatshme brenda s cils investimi dhe
prfitueshmria e industris mund t lehtsohen dhe rriten n maksimum;
T reduktoj mbivendosjen dhe boshllqet brenda sektorit;
T siguroj angazhim dhe financim pr turizmin nga qeverisja qendrore dhe
vendore;
Ta bj m t leht veprimin e operatorve pr t br biznes n kt sektor;
T siguroj integritet t drejtimeve strategjike dhe strategjive.
Koncepti strategjik i zhvilluar n kt dokument krkon t siguroj q Shqipria
deri n vitin 2012 t rris n maksimum potencialin e sektorve dhe t zhvilloj
turizmin n nj mnyr q t jet i qndrueshm n koh: nga ana kulturore,
sociale, mjedisore dhe ekonomike. Ai jep n mnyr t qart Vizionin 2012 ashtu
dhe objektiva t qart cilsor dhe sasior.
N strategji jan prcaktuar drejtimet strategjike dhe zhvillimi i produkteve
turistike n mnyr q Shqipria t jet nj destinacion i ardhshm turistik n
tregun turistik ndrkombtar n sjelljen e turistve t huaj t organizuar n paketa
gjithka e prfshir nga operatort turistik.
Produktet kryesore turistike prcaktohen: turizmi i diellit dhe plazhit, turizmi i
interesit t veant dhe turizmi i biznesit dhe i konferencave.
Trheqja e turistve t huaj do t ndikoj q Shqipria t shfrytzoj kapacitetet
turistike pr t garantuar nj prfitim maksimal nga futja e valuts s huaj.
Kapacitetet e reja akomoduese t rekomanduara pr zhvillim jan parashikuar t
plotsojn krkesn e tregjeve t huaj si dhe standardet ndrkombtare t krkuara
nga kto tregje. Gjithashtu edhe zonat e sugjeruara pr zhvillim t strukturave
turistike i referohen kushteve q plotsojn kto zona pr kto tregje dhe
segmente turistike.
N periudhn afatshkurtr 3-4-vjeare t ksaj strategjie parashtrohen ndrmarrja
e nj sr masash prkatse si n ann institucionale, organizative dhe at ligjore
n mnyr q sektori i turizmit n Shqipri t funksionoj me t njjtat parime me
141

t cilat ai funksionon n bot. Masat e parashtruara pr tu ndrmarr konsistojn
n zbatimin e komponentve kryesor t strategjis, ku drejtimet m t
rndsishme paraqesin veprimtarit n disa drejtime si:
Prshtatja e detyrave funksionale t turizmit n ministrin prkatse me
krkesat e parashtruara pr zbatimin e ksaj strategjie;
Organizimi efektiv i sektorve dhe strukturave t ndryshme n turizm (n
sektorin shtetror, vendor, privat dhe t shoqris civile);
Adaptimi dhe aplikimi i legjislacionit t prshtatshm;
Zhvillimi e elementeve prbrse t produkteve turistike me prparsi n
periudhn afatshkurtr katr vjeare;
Zhvillimi dhe konsolidimi i arsimimit dhe trajnimit n turizm;
Organizimi i marketingut dhe promovimi efektiv t turizmit, mbrojtja,
ruajtja dhe zhvillimi i mjedisit natyror dhe atij t trashgimis n interes t
turizmit;
Hartimi i programeve t financimit dhe gjetja e burimeve financuese.
Nga kndvshtrimi i krkess turistike, vmendje e veant i sht dhn
trheqjes s klientels shqiptare prtej kufirit, e cila prbn nj segment mjaft t
rndsishm n kt periudh.
Shqipria mund ta zhvilloj imazhin e saj si nj destinacion i ri turistik. N kt
zhvillim ndihmojn edhe logove me slogane t tilla si:
sekreti i fundit i Europs!
Shqipria
Analiza e potencialeve ka treguar q Shqipria mund t prdor burimet e saj n
interes t turizmit shum m tepr sesa po i ka prdor deri m tani.
Objektivat kryesor makroekonomik t zhvillimit t sektorit t turizmit jan:
Gjenerimi i vendeve t puns dhe t ardhurave (100. 000 vende t reja pune
e 464 milion dollar t ardhura).
Prshpejtimi i zhvillimit ekonomik dhe social kudo n vend.

Prmirsimi i kushteve t jetess n Shqipri.
Fillimi i aktiviteteve ekonomike.
Krijimi i nj imazhi pozitiv t Shqipris n arenn ndrkombtare si
destinacion turistik.
Rritja e fitimeve pr shtetin n monedhat e huaja dhe nga taksa e hyrjes.
Zhvillimi i nj turizmi t qndrueshm n koh dhe miqsor me mjedisin.
142
Parakushtet pr zhvillimin e turizmit
Me qllim q t arrihen objektivat dhe t realizohet aplikimi i strategjive t
nevojshme parakushtet e mtejshme jan t nevojshme t plotsohen:
Parimet e zhvillimit t qndrueshm t turizmit t pranohen n t gjitha nivelet.

Qndrueshmria n koh sht nj faktor kryesor pr zhvillimin e turizmit n
Shqipri. Vetm nj proces zhvillimi miqsor ndaj mjedisit do t jet baza pr nj
zhvillim t suksesshm ekonomik t turizmit.
Infrastruktura-baz: infrastruktura e kufizuar paraqet problem madhor pr

zhvillimin e shpejt t turizmit n shumicn e rajoneve t Shqipris.
Sqarimi i pronsis mbi tokn dhe ndrtimet: sqarimi sa m shpejt t jet e

mundur i zgjidhjes ligjore t pronsis mbi tokn dhe objektet ndrtimore.
Ligji dhe rregullore t turizmit n nivel kombtar dhe rajonal: hartimi i nj ligji
bashkkohor t turizmit dhe rregulloreve shtes pr zhvillimin e turizmit nga
organizmat shtetrore prgjegjs.
Zbatimi i detyruar i ligjit ekzistues sht themelor pr nj zhvillim t

qndrueshm t turizmit, veanrisht n fushn e ndrtimit n shtje si ato t
rregulloreve, lejeve t ndrtimit apo at t ndotjeve.
Prgjegjsi t qarta n t gjitha nivelet pr zhvillimin e turizmit: prcaktimi i

qart i prgjegjsive pr drejtorit e turizmit brenda ministris si dhe t Ministrive
dhe Institucioneve t tjera q kan lidhje me fushn e turizmit.
Stabilitet rajonal dhe kombtar.
Sistemi i prmirsuar i informacionit: zhvillimi efektiv i turizmit krkon baz t

plot informacioni t zhvillimit t oferts dhe krkess. Nevojitet nj organizim i
mbledhjes dhe analizimi i duhur i t dhnave t nevojshme sipas standardeve
ndrkombtare n nivel kombtar, rajonal e lokal.
Angazhimi i sektorit publik (shtetror) / privat: zhvillimi i sektorit t turizmit

duhet promovuar nprmjet sektorit shtetror, veanrisht n fazn fillestare.
Financimi do t ket nevoj m shum se nj vit cikle financimi dhe do t
krkohen partneritete m t forta shtet/privat nse financimi shtetror do t jet
efektivisht superior.
Pyetje dhe detyr
Cilat jan drejtimet strategjike t zhvillimit t turizmit n t ardhmen?
Renditni objektivat kryesor makroekonomike t zhvillimit t turizmit
143
4
Zonat me prparsi n zhvillimin e turizmit
Shqipria dshiron t zhvillojn industrin e turizmit, e cila siguron punsim dhe
prfitime ekonomike.
Turizmi cilsor sht i rndsishm pr Shqiprin. Natyra dhe ekologjia e vendit
do t lejoj zhvillimin e mundshm t t gjitha llojeve t turizmit, veanrisht
zhvillimin e turizmit t mesm, t lart dhe atij elitar.
Ktij qllimi i shrben dhe strategjia e zhvillimit t turizmit, e cila ka prcaktuar
dhe zonat me prparsi t ktij zhvillimi.
N baz t strategjis s zhvillimit t turizmit n Shqipri mund t veohen tri
zona prparsie t ktij zhvillimi, q jan:
I. Zona bregdetare dhe liqenore
II. Zona e brendshme e vendit
III. Zona malore
Zona bregdetare dhe liqenore

Kjo zon prfshin kryesisht hapsirn midis Velipojs n Veri dhe Karavastas n
qendr dhe zonn nga gjiri i Vlors dhe bregdeti Jonian deri n kufirin grek.
Prparsi n zonn bregdetare dhe liqenore kan para s gjithash plazhet detare t
Durrsit,Vlors, Shngjinit, Riviers, Divjaks, Velipojs etj., si dhe Pogradeci n
brigjet e liqenit t Ohrit, Prespa, liqenet e Lurs etj.
Lloji kryesor i turizmit te zhvilluar n to sht ai i banjave diellore. Temperaturat
e larta deri 42C dhe ato t ujit, jo m pak se 14C krijojn mundsin e
shfrytzimit maksimal t ditve me diell. (Shqipria z vendin e dyt pas Spanjs
me numrin m t madhe t ditve me diell mbi 200)
Por n kto zona me mundsi shum t mira kombinimi mund t zhvillohen dhe
lloje t tjera t turizmit si ai vizitues, transit, sportiv etj. P. sh. ne rajonin turistik t
liqeneve t Ohrit dhe t Presps, duke i vlersuar dhe si qendra kulturore dhe t
144
interesit turistik, mund t prpilohen paketa disaditore duke u prqendruar n
veprimtarit e turizmit t interesit t veant. Kshtu, n kto zona, si dhe n mbar
vendin, mund t zhvillohet turizmi rural, i bazuar n mnyrn e jetess, prodhimet
tradicionale, ushqimet dhe pijet etj.
N kto zona t veanta n bashkpunim me Maqedonin dhe Greqin mund t
zhvillohen dhe udhtime q prfshijn zona m t gjera.
Zona e brendshme
Rndsia turistike e zons s brendshme t vendit qndron kryesisht n udhtimet
dhe qndrimet pr qllime biznesi, vizitash, aktivitetesh etj. Kto zona jan n
interes t turizmit t biznesit, kongresit dhe konferencave. Ktij lloji turizmi i
ofrohen produkte turistike, t cilat e bjn qndrimin e tyre interesant dhe efient.
Ky lloj turizmi krijon mundsin e pjesmarrjes s turistve me t ardhura
mesatare dhe t larta, mosh mesatare, me interes n kultur dhe histori dhe
pjesmarrje n jetn shoqrore. Pra, n kt mnyr ai mund t rris n mnyr t
konsiderueshme t ardhurat e turizmit n prgjithsi.
Shqipria n t gjitha qytetet kryesore si: Tirana, Durrsi, Vlora, Shkodra,
Elbasani, Fieri, Berati, Kruja, Kora etj., ka potenciale pr zhvillimin e ksaj
forme turizmi, por n t njjtn koh kto qytete ofrojn pasuri dhe vlera t mdha
historike e kulturore, prandaj jan potenciale t rndsishme turistike.
Zona malore
Rndsia turistike e zons malore n Shqipri qndron n radh t par n
mundsit q krijojn shumica e zonave malore n zhvillimin e turizmit t bardh,
por edhe t atij me motive pushimi, lodhje, eksplorimi e aventuresk. Kto zona
krijojn mundsi shum m t mira pr zhvillimin e turizmit n natyr apo edhe t
ekoturizmit. Megjithat kto mbeten ende vetm mundsi, pasi jan zona q n
kushtet e vshtira t infrastrukturs shqiptare jan t vshtira pr tu arritur.
Gjithashtu n kto zona mungon infrastruktura turistike lidhur me strehimin dhe
ushqimin e turistve, ku veohen: Alpet e Shqipris, malsia e Lurs, mali i
Korabit, Moravs, Gramozit etj.
Kto zona me prparsi ofrojn:
Qendra kulturore pr festivale muzike dhe folklorike;
Turizm balnear dhe sportiv;
Peshkim dhe gjueti;
Fshatra turistike dhe qendra konferencash;
145

Qendra kampingu n zonat malore;
Vizit n zonat arkeologjike;
Mundsi pr t udhtuar me anije dhe jahte etj.
Pra, n kto zona mund t gjejn t konkretizuara dshirat e tyre t gjith turistt.
E rndsishme sht q ata t vijn dhe ne tu ofrojm turizm elitar n zona me
prparsi.
Pyetje dhe detyr
Cilat jan zonat me prparsi t zhvillimit t turizmit sipas strategjis s
turizmit?
'lloje t turizmit mund t zhvillohen n kto zona?
far mund t thoni n lidhje me temn: Problemet q kan sot disa prej
zonave me prparsi.
5
Fazat kryesore t zhvillimit t turizmit
N strategjin pr zhvillimin e Turizmit 2002-2012 vlersohen prparsit e
zhvillimit pr periudhn afatshkurtr dhe afatmesme t produktit t turizmit t
interesit t veant. Ajo prbn nj veprim konkret, duke krkuar t evitoj
pasivitetin e deritanishm n zbatim t saj.
Shqipria ka potenciale t mdha pr zhvillimin e turizmit kulturor dhe
ekoturizmit, si jan: biodiversiteti i pasur, peizazhi natyror, qendra historike dhe
kulturore, si dhe mnyr jetese tradicionale ende aktive. Zhvillimi i tyre do t
sjell avantazhe n trheqjen e vizitorve t huaj, q krkojn eksperienca unike.
Synimi i prgjithshm i zhvillimit t turizmit pr Shqiprin sht t rrit cilsin e
jetess t nj numri t konsiderueshm n rritje shqiptarsh. Zhvillimi i turizmit
do t duhet t matet dhe t vlersohet n nj periudh afatmesme e afatgjat lidhur
me aftsin e tij pr t prmirsuar mirqenien e shqiptarve.
146
N strategjin e zhvillimit t turizmit pr Shqiprin jan parashikuar tri faza
kryesore pr t ardhmen.
FAZA E PAR
Gjat fazs s par jan prcaktuar si detyra parsore qartsia e oferts dhe
krkess turistike t Shqipris dhe krijimi i kushteve t nevojshme ekonomike,
politike dhe sociale, bazuar kto n strukturat aktuale turistike, pr t prgatitur
kshtu zhvillimin e ardhshm t turizmit n Shqipri.
N kt faz do t bhen ndrhyrje n zonat bregdetare pr rregullimin dhe
sistemimin e tyre, do t punohet pr ndrtimin e rrugs Durrs-Morin,1 e cila do
ta lidh Shqiprin me Kosovn; do t ndrhyhet gjithashtu edhe n rrugt q
mbajn peshn kryesore t fluksit turistik etj.
FAZA E DYT
Fshati Lin, Pogradec
Gjat fazs s dyt jan

parashikuar investime t
rndsishme n fushn e
turizmit; ndrhyrje n
rrugt q lidhin qendrat e
trashgimis kulturore,
ndrhyrje n qendrat
arkeologjike si Apolonia,
n kalan e Kanins dhe n t gjitha qendrat historike n prgjithsi n qytetet m
t rndsishme n brendsi t vendit. Prparsi do t ket dhe zhvillimi i turizmit
ndrkufitar n Lin t Pogradecit dhe n disa zona t tjera t vendit.
1
Rruga Durrs-Morin tanim ka prfunduar dhe shrben si ur lidhse mes Shqipris e

Kosovs. Ajo sht nj nga rrugt m moderne n Ballkan. Fotot e mposhtme tregojn
pamje nga rruga Durrs-Morin.
147

FAZA E TRET
Gjat fazs s tret parashikohen zhvillime t mirfillta n tregun turistik t
Shqipris, duke ngritur t gjitha strukturat e nevojshme e moderne turistike n
do zon turistike t vendit.
Gjithashtu jan parashikuar financime t mdha n fushn e turizmit, si: ndrtimi i
pes porteve turistike, pikrisht n Sarand, Himar, Vlor, Durrs, Shngjin,
ndrtimi i dy superstradave kryesore verijug dhe perndimlindje, prmirsimi i
rrjetit hekurudhor, prmirsimi dhe rritja e kapacitetit te hoteleve n trsi me
rreth 100. 000 shtretr etj.
Kjo faz cilsohet si m e rndsishmja, por ecuria e saj do t varet trsisht nga
suksesi i dy fazave t para. Zhvillime t tilla do ta prmirsonin ndjeshm
infrastrukturn turistike t Shqipris dhe do ta rrisnin shum m tepr
pjesmarrjen e turistve vendas dhe sidomos t turistve t huaj n vendin ton.
Pyetje
Cili sht synimi kryesor i turizmit n t ardhmen?
Cilat jan prparsit e zhvillimit t turizmit n do faz t zhvillimit t tij?
6
Harta e ardhshme turistike e Shqipris
Zhvillimi me prparsi i turizmit prcaktoi domosdoshmrin e hartimit dhe
miratimit t nj tjetr strategjie: Strategjis pr zhvillimin e turizmit kulturor dhe
ekoturizmit, e prgatitur nga Ministria e Turizmit, Kulturs, Rinis dhe Sporteve
(dat 23. 11. 2005). Kjo strategji e re nprmjet drejtimeve kryesore t zhvillimit
t turizmit ndihmon n ndrtimin e harts s ardhshme turistike t Shqipris.
Elementt kye t ksaj strategjie jan:
Sfidat pr ruajtjen e biodiversitetit dhe t trashgimis kulturore si dhe rritja
ekonomike bazuar n:
148
Promovimin e rndsis s trashgimis natyrore dhe kulturore si dhe zhvillimin e
turizmit kulturor dhe ekoturizmit si nj baz pr mundsin t reja zhvillimi.
Sigurimin e menaxhimit t qndrueshm t ndikimit t turizmit mbi natyrn dhe
vendet e trashgimis kulturore.
Shqipria sht nj destinacion turistik i sigurt me vler t lart q karakterizohet
nga nj larmi e pashoqe e atraksioneve natyrore e kulturore t klasit botror n
nj siprfaqe t vogl gjeografike, i menaxhuar n nj mnyr t prgjegjshme
mjedisore e sociale, lehtsisht e mbrritshme nga tregjet turistike europiane.
Turizmi i kulturs, i aventurs dhe ekoturizmi konsiderohen t jen tregjet me
rritje m t shpejt t turizmit n mbar botn 15 deri 20 % pr vit dhe q
prfaqsojn m shum se 25% te tregut. Ndrkoh po vihet re se turizmi
tradicional diell dhe rr po humbet terren ndaj ekoturizmit, ndaj turizmit
kulturor dhe turizmit t aventurs.
Historia, arkeologjia, natyra dhe kultura

Zonat historike dhe arkeologjike do t jen qendrat q prfaqsojn historin e
popullit shqiptar nga ilirt deri n ditt tona. Do t bhet kujdes pr investime n
kto zona dhe vnien e tyre sa m mir n shrbim t turizmit.
Kruja, Apolonia, Shkodra, Lezha, Tirana,
Durrsi, Berati, Kora, me vlerat e tyre
historike dhe arkeologjike do t jen pritsit
kryesor t turizmit vizitues.
149

Nga ana tjetr natyra dhe plazhet, malet, bregdeti, pyjet, zonat rurale do t jen nj
tjetr drejtim i zhvillimit t turizmit. Zhvillimi i turizmit familjar dhe i
agroturizmit do t jen prparsi e zhvillimit n kto zona. Bregdeti Jon me
plazhet e bukura e t virgjra do t jet nj zon me mundsi zhvillimi t turizmit
elitar.
Kultura me zakonet, kuzhinn karakteristike, jetn rurale e bregdetare, me traditat
dhe folklorin bn t mundur shtrirjen e harts turistike n t gjith Shqiprin nga
Vermoshi n Konispol. Megjithat turistt e huaj mund t gjejn rrnoja antike t
nj cilsie m t mir n Greqi, Itali dhe Turqi.
Turizmi diell dhe rr konkurron me nj shumic vendesh dhe ka sfida lidhur
me mimet n rnie. Gjithashtu duhet theksuar se Shqipria ndodhet n nj situat
ideale pr t plotsuar krkesat n ndryshim t nj tregu turistik n rritje i
orientuar n turizmin natyror e kulturor.
Pyetje dhe detyra
Cila sht arsyeja e promovimit t nj strategjie t re pr zhvillimin e
turizmit?
Cilat jan drejtimet e zhvillimit t turizmit natyror e kulturor?
Po zonat me prparsi pr zhvillimin e turizmit?
150
FJALORTH
Aktivitet turistik: Joshja, trheqja e njeriut q ka si baz elemente natyrore ose
shoqrore dhe q motivojn qarkullime turistike.
Antropozim i peizazhit: Transformimi, ndryshimi i disa tipareve ose elementeve t
peizazhit nga veprimtaria e njeriut.
Ekoturizm: Model, form, drejtim zhvillimi i qndrueshm i turizmit me synime e
kritere t caktuara, me aktivitete t ndryshme bazuar kryesisht n natyr dhe vlerat
kulturore t ruajtura dhe origjinale.
Globalizm: Konteksti i ri i procesit t rritjes dhe integrimit n kufij sa m t gjer t
mundshm t ekonomis, aktiviteteve t gjithanshme t jets shoqrore dhe natyrore.
Gjeografia e turizmit: Shkenca q studion strukturat dhe proceset q ndodhin n
hapsir si rezultat i zhvillimit t turizmit.
Hotel turistik: Objekt n lokalitete, zona, qendra turistike dhe vende t tjera me status
turistik, me funksione-baz rikrijimin, argtim kulturor etj., q ofrohen nprmjet
shrbimeve t tyre.
Konsum turistik: Sasi e t mirave turistike, t ciln turistt e konsumojn n nivel t
prcaktuar t mimeve.
Koloni turistike: Form e objekteve, q kan zvendsuar shtpi ose fshatra t
dikurshm t adaptuar sipas krkesave turistike, pr qetsi dhe afrsi me natyrn.
Lokalitet turistik: Kompleks hapsinor ku aplikohet turizmi dhe ku funksionet e tij
vijn m tepr n shprehje.
Motive natyrore turistike: Fenomene, dukuri, elemente ose trsi elementesh t natyrs
q trheqin njerzit n qarkullime turistike.
Motive antropogjene turistike: Elemente ose trsi elementesh e dukurish vlerash
morale e materiale t krijuara ose q kan n baz njeriun dhe jan objekt qarkullimesh
turistike.
Model turistik: Objekt n udhkryqe ose n rrug kryesore pr vendosje t turistve, s
bashku me mjetet e tyre motorike, pr nj koh t shkurtr.
Ofert turistike: Masa e elementeve trheqs, joshs turistik t krijuara nga natyra ose
shoqria q shpjegon motivet e krkesave turistike.
Ofert primare turistike: Masa kryesore e elementeve joshs natyrore dhe antropogjene
q prbjn bazn e qarkullimit turistik.
Ofert sekondare: Masa e elementve dhe faktorve plotsues dhe realizues t turizmit.
Pension turistik: Objekte t vogla t ngjashme me hotelet, por me kapacitete t vogla t
shrbimeve, zakonisht pron private ose familjare.
Potencial turistik: Trsi e t mirave turistike q nuk ka arritur shkalln e aktivizimit
turistik.
151
Turizm: Trsia e aktiviteteve humane q dalin nga qarkullimi pr qllime rikrijimi,

pushimi, aktivitete t ndryshme turistike.
Turistizim: Proceset e transformimit funksional t nj hapsire gjat prdorimit t saj
pr qllime turistike si ato mjedisore, kulturore, infrastrukturore, socialekonomike etj.
Turizmologjia: Shkenca q studion gjithanshmrin e fenomenit turistik, krkess,
qarkullimit turistik, oferts turistike etj.
Treg turistik: Vend i imagjinuar ose hapsira, ku konkurrohen n mas dhe ku
kontaktohen krkesa me ofertn turistike.
Turizm aventurier: Turizm q ka n baz aktivitete t grupeve ose individve, t cilt
ven n prove aftsit dhe fuqit e tyre ndaj forcave natyrore elementeve e dukurive t saj
t veanta, n kufijt ekstreme dhe kritike. N kto raste, prve provs, motivohet
kurioziteti, njohja, argtimi, spektakli, knaqsia etj.
Turizm balnear: Lloj kryesor i turizmit i cili nnkupton banjat e ujit, t diellit, e rrs
s bashku me peizazhet e tyre, n lokalitete t detit, liqenit, e lumit, deri te struktura
artificiale dhe aktivitetet e tyre pr kt qllim.
Turizm elitar: Turizm me krkesa dhe ofert potencialesh e vlerash shum t larta si:
turistike, mjedisore, infrastrukturore, urbanistike etj.
Turizm fetar: Turizm q bazohet n qarkullimin e njerzve pr vizita, shprehje dhe
prsosje t besimit fetar drejt objekteve, qendrave, lokaliteteve ose n praktika te
dukurive fetare.
Turizm kulturor: Lloj turizmi, i cili motivon qarkullim t njerzve pr t knaqur m
shum nevoja e krkesa shpirtrore-intelektuale sesa fizike nprmjet vizitave dhe
aktiviteteve n qendra e objekte me vlera historike-kulturore
Turizm qytetar: Lloj turizmi me baz qarkullimi t njerzve pr motive t peizazhit
urban, historik, kulturor, mjedisor, ekonomik dhe jets s tij e shoqrore.
Turizm rural: Lloj turizmi me baz qarkullimin e njerzve, motive t peizazhit rural,
praktiks dhe jets s tij bujqsore e t vendbanimeve nprmjet udhtimeve, pushimeve,
pjesmarrjes n praktikn agrare e t jets prkohsisht n fshat.
Turizm sportiv: Qarkullimi i njerzve drejt disa aktiviteteve sportive me vlera
spektakli, shndetsore, kulturore, etj. ve vlerave t mirfillta sportive si hipizmi, gjuetia
skijimi, sportet e ujit, olimpiadat etj.
Turizm kurativ: Qarkullim i njerzve drejt qendrave ose zonave me vlera t veanta
deri specifike, si ujrat minerale e termominerale, baltra, zona klimaterike natyrore,
qendra artificiale pr shrimin e smundjeve ose prmirsimin e shndetit.
Turizm gastronomik: Qarkullim i njerzve pr t shijuar ose krijuar ndjenja euforike
nprmjet praktikave dhe artit t t gatuarit, pijeve, organizimin pr kt qllim, etj.
Urbanizim turistik: Organizim n shkall t lart i hapsirave natyrore q kan vlera t
mdha estetike, ekonomike dhe ekologjike pr qllime turistike.
Vler turistike: Trsi e t mirave turistike q kan vler n tregun turistik, d.m.th. kan
arritur shkalln e aktivizimit turistik.
152
Literatura e shfrytzuar
Brxolli, A., Doka, Dh., avolli, R., Gjeografia 3, Tiran 2004.
Doka, Dh., Drai, B., Gjeografia e turizmit, Tiran 2002.
Doka, Dh., Turizmi qytetar dhe vlerat turistike t qyteteve t Shqipris.
Drai, B., Potenciali turistik i rajonit Vjos deti Jon, studim monografik, Tiran
1998.
Gazeta Koha Jon, Tiran, 25.02.2005.
Gorica, K., Marketingu i tregut turistik shqiptar Domosdoshmri ekonomike,
studim monografik, Tiran, nntor 2003.

Gjeografia e turizmit n Europ, tekst msimor.
Gjergji, A., Ligjrata pr etnologjin shqiptare.
Instituti i Trajnimit t Administrats publike, Menaxhimi.
Kisha Ortodokse Autoqefale e Shqipris, Shqipria turistike Natyra dhe
trashgimia kulturore, Tiran 2004.

Koja, V., Gorica, K., Bazat e turizmit.
Ministria e Rregullimit t Territorit dhe Turizmit dhe GTZ, Strategjia e zhvillimit
t turizmit.
Qendra Rajonale e Mjedisit (REC), Mjedisi n qytetin tim, Tiran 2004.
Materiale
nga interneti: www.groups.msn.com,

www.forumishqiptar.com etj.
153
www.tourismalbania.com,

Gjeografia Turistike e Shqiperise Vol IV 2013 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gjeografia Turistike e Shqiperise Vol IV 2013 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SHTPIA BOTUESE E TEKSTEVE MSIMORE

Botimi i par, maj 2008

Shtpia Botuese e Teksteve Msimore, 2013.

1. Turizmi n Shqipri deri n prfundim t Lufts s Dyt Botrore

TEST (kreu IV - kreu V)

1. Efektet gjeografike dhe ekologjike t turizmit n Shqipri

1. Avantazhet dhe disavantazhet e zhvillimit t turizmit n Shqipri

Rndsia ekonomike e turizmit

KREU 1 Turizmi mundsi e mir pr zhvillimin ekonomik t Shqipris

Rndsia sociale e turizmit

Rndsia e turizmit n njohjen e kulturave, t historis dhe gjuhve

Rndsia mjeksore dhe kuruese e turizmit

Rndsia e turizmit si nevoj shpirtrore

KREU 1 Turizmi mundsi e mir pr zhvillimin ekonomik t Shqipris

KREU 1 Turizmi mundsi e mir pr zhvillimin ekonomik t Shqipris

KREU 1 Turizmi mundsi e mir pr zhvillimin ekonomik t Shqipris

KREU II: Oferta gjeografike-natyrore e Shqipris n fushn e turizmit

KREU II: Oferta gjeografike-natyrore e Shqipris n fushn e turizmit

KREU II: Oferta gjeografike-natyrore e Shqipris n fushn e turizmit

Temperatura: temperaturat e ulta apo t larta ndikojn n zhvillimin e llojeve t

Reshjet: n pjest e larta t vendit sidomos n pjesn lindore e veriore t tij,

KREU II: Oferta gjeografike-natyrore e Shqipris n fushn e turizmit

Bregdeti i Jonit q shtrihet nga Kepi i Gjuhzs n Gjirin e Ftelis, dallohet pr

KREU II: Oferta gjeografike-natyrore e Shqipris n fushn e turizmit

Por, pavarsisht nga kjo pasuri e madhe ujore

Pyetje dhe detyra

KREU II: Oferta gjeografike-natyrore e Shqipris n fushn e turizmit

Bota bimore dhe turizmi

Brezi i shkurreve mesdhetare shtrihet nga 400-800m me gjelbrim t prhershm,

KREU II: Oferta gjeografike-natyrore e Shqipris n fushn e turizmit

Shqipria sht e pasur dhe me shpend ku nga 5000 lloje shpendsh q ka n

KREU II: Oferta gjeografike-natyrore e Shqipris n fushn e turizmit

Pamje nga Alpet e Shqipris

KREU II: Oferta gjeografike-natyrore e Shqipris n fushn e turizmit

KREU II: Oferta gjeografike-natyrore e Shqipris n fushn e turizmit

KREU II: Oferta gjeografike-natyrore e Shqipris n fushn e turizmit

KREU II: Oferta gjeografike-natyrore e Shqipris n fushn e turizmit

KREU II: Oferta gjeografike-natyrore e Shqipris n fushn e turizmit

sht e rndsishme ruajtja dhe shfrytzimi sa m i mir i ktyre potencialeve n

N kreun III vlersohet pasuria historike-kulturore e Shqipris, e paraqitur n

Qendra dhe objekte arkeologjike

KREU III: Oferta gjeografike-kulturore e Shqipris n fushn e turizmit

Kala dhe kshtjella

Objektet etnografike t kulturs, banimit dhe jetess

KREU III: Oferta gjeografike-kulturore e Shqipris n fushn e turizmit

Besimet fetare n Shqipri

KREU III: Oferta gjeografike-kulturore e Shqipris n fushn e turizmit

KREU III: Oferta gjeografike-kulturore e Shqipris n fushn e turizmit

KREU III: Oferta gjeografike-kulturore e Shqipris n fushn e turizmit

Rndsia turistike e pozicionit gjeografik t qyteteve bregdetare e bregliqenore

Krijimi i qyteteve antike

Ngritja e vendbanimeve qytetare tip kshtjelle

KREU III: Oferta gjeografike-kulturore e Shqipris n fushn e turizmit

Formimi i qyteteve tregtare e me funksion administrimi

Ndrtimi i qyteteve t reja

Qytete me mundsi zhvillimi t turizmit detar ose liqenor

Gjithashtu pothuaj secili nga kto qytete prfaqson qendrn m t rndsishme t

KREU III: Oferta gjeografike-kulturore e Shqipris n fushn e turizmit

Qytete t turizmit vizitues

KREU III: Oferta gjeografike-kulturore e Shqipris n fushn e turizmit

Gjat aktiviteteve ndrkombtare n

KREU III: Oferta gjeografike-kulturore e Shqipris n fushn e turizmit

Qyteti t trheq edhe pr lagjet e shtpit e tij me