UNIVERZITET U TUZLI MAINSKI

FAKULTET

Tema:

TRANSPORTNI SISTEMI U
KONVENCIONALNOJ MALOSERIJSKOJ
PROIZVODNJI

PREDMET: Fleksibilni transport

STUDENT: Almir Majstorovi
BR.INDEKSA: III-315/11
PROFESOR:
SMIJER: Mehatronika
Alan Topi, van.prof.

Dr.sc.

Tuzla, maj 2014.

Sadraj
Popis
slika..................................................................................................
...............3
1.
UVOD...............................................................................................
.....................4
2.
PROIZVODNJA...................................................................................
....................5
2.1 Tipovi
proizvodnje......................................................................................
....5
2.2 Vrste
proizvodnje......................................................................................
.....6
2.3 Serijska
proizvodnja......................................................................................
.6
2.3.1 Linijska serijska
proizvodnja...................................................................7
2.3.2 Smaknuta serijska
proizvodnja...............................................................8
3.
TRANSPORT......................................................................................
....................9
3.1 Transportni sistemi u
industriji......................................................................9
3.2 Transportni sistemi u konvencionalnoj
proizvodnji.....................................11
2

4. MALOSERIJSKA
PROIZVODNJA...........................................................................12
4.1 Raspored opreme po sistemu
trougla........................................................12
4.2 Pokretna radna mjesta i nepokretni objekti
montae.................................13
5.
ZAKLJUAK.......................................................................................
..................15
Literatura.........................................................................................
......................16

Popis slika
Slika 2.1. Linijski raspored maina...........................................................................7
Slika 2.2 Grupni raspored maina.............................................................................8
Slika 4.1 ematski prikaz rasporeda opreme pa sistemu
trougla...........................13
Slika 4.2 Prikaz proizvodnje Boeing Everett
747....................................................14
3

1. UVOD
Definiranje i ostvarenje adekvatnog toka materijala u procesu
proizvodnje je vaan segment svakog proizvodnog procesa.
Osnovni cilj svakog proizvodnog sistema je ostvarenje planirane
proizvodnje (kvantitativno, kvalitativno i na vrijeme). Svejedno je
o kakvoj se proizvodnji ili proizvodnom procesu radi, ono to im je
4

zajedniko je transport, bez obzira da li se radi o sirovini,

polufabrikatu, gotovom proizvodu i slino. Transport u
proizvodnom procesu predstavlja znaajan segment jer direktno
utie na:
- vrijeme trajanja proizvodnog ciklusa,
- iskoritenje proizvodnih i ljudskih potencijala,
- produktivnost rada,
- iskoritenje prostora unutar proizvodnih i objekata za
skladitenje
- proizvodne trokove itd.
Sve dinaminiji razvoj transportnih sistema i ureaja u svim
granama industrije, posebno metalske, stvorio je i stvara bitne
pretpostavke za primjenu savremenih rjeenja upravljanja
materijalom. Pod pojmom upravljanje materijalom, u irem
smislu, podrazumijeva se transport u svim fazama tehnolokog
procesa, poevi od prijema i dopreme sirovina, repromaterijala,
polufabrikata, transporta u proizvodnom procesu do skladitenja,
pakovanja i otpreme gotovih proizvoda krajnjem korisniku
kupcu. Kretanje materijala u najveem broju proizvodnih sistema
predstavlja integrirajui faktor, a istovremeno i podruje u kojem
se nalaze znaajne reserve mogunosti racionalizacije proizvodnje
(vrijeme protoka materijala, vrijeme opsluivanja, vrijeme zastoja
itd.).
U osnovi rada svih proizvodnih sistema lei kretanje elemenata u
okviru pojedinih tehnolokih segmenata, jer u sluaju mirovanja
svih elemenata nije mogue ostvariti proizvodnju.

2. PROIZVODNJA
5

Proizvodnja je vjeiti proces prisvajanja, prerade i oblikovanja

predmeta prirode koji vri ovjek da bi obezbijedio materijalne
uslove ivota i na taj nain zadovoljio potrebe pojedinaca,
drutvenih grupa i irih zajednica. Izmeu ovjeka i materijalne
prirode stoji stalno jedinstvo i borba suprotnih tendencija. ovjek
kao drutveno bie ne bi mogao da se odri i postane ono to
jeste, da nije cjelishodno koristio sve uslove koje mu, za odranje
ivota, prua priroda. Opredijeljen saznanjem da samo
proizvodnjom materijalnih dobara moe da odri svoju vrstu,
ovjek nuno dolazi u svakodnevne odnose s prirodom,
prilagoava je, daje joj posebno oblike i pogodne forme za
koritenje, ini je upotrebljivom i korisnom, a to sve je u okviru
odreenog drutvenog oblika i njegovim posredstvom. U
nastojanjima da prilagodi prirodu svojim potrebama i tako odri i
reprodukuje svoj ivot, ovjek je nailazio i danas nailazi na mnoge
tekoe. Priroda je vjeito pruala otpor, krila u sebi tajne, i time
iznova stimulisala ovjeka na nove akcije. No, proizvodnja nije
samo odnos ovjeka i prirode. Ona je, u isto vreme, i odnos meu
proizvoaima ije se ekonomsko povezivanje ostvaruje
prisvajanjem i prilagoavanjem prirode potrebama ljudi.

2.1 Tipovi proizvodnje

Pri organizovanju procesa proizvodnje iznalaze se mogunosti za:
maksimiziranje produktivnosti
minimiziranje ulaganja po jedinici proizvoda i
poboljanje uslova rada
Mogunost ostvarivanja ovih ciljeva zavisi pored ostalog i od
izbora optimalnog tipa proizvodnje. Oni su odreeni:
vrstom proizvodnje,
sistemom proizvodnje i
ritmom proizvodnje.
6

2.2 Vrste proizvodnje

Svaka vrsta proizvodnje ima svoja pravila upravljanja, koja treba
respektovati i uvaavati.
Vrste proizvodnje su:

pojedinana proizvodnja
maloserijska proizvodnja
masovna proizvodnja
serijska proizvodnja
automatska proizvodnja
just in time proizvodnja

2.3 Serijska proizvodnja

Iako je kod odreivanja tipa proizvodnje, koliina proizvoda glavni
kriterij, on nije dovoljan. Koliinu treba pri tom uvijek procjenjivati
u odnosu na ostala dva kriterija. Serijska proizvodnja predstavlja
jako iroko podruje izmeu pojedinane i masovne proizvodnje.
Zbog toga se serijska proizvodnja uvijek dijeli na tri podtipa:
-maloserijska proizvodnja
- srednjeserijska proizvodnja
- velikoserijska proizvodnja
Maloserijska proizvodnja po svojim znaajkama tei prema
pojedinanoj, a velikoserijska prema masovnoj proizvodnji.
Tip/podtip proizvodnje je osnova za cijeli sistem pripreme,
organizacije i realiziranja proizvodnje. Kod toga odreena
proizvodnja u pravilu nema u svim svojim dijelovima znaajke
samo jednog tipa/podtipa, upravo zbog utjecaja navedena tri
kriterija. Zato se moe govoriti o tipu/podtipu, koji je preteno
prisutan u odreenoj proizvodnji. Postavlja se pitanje, kako
praktino odrediti tip/podtip odreene proizvodnje temeljem
navedenih kriterija? Jedna od karakteristika, preko koje je mogue
uspostaviti odnos s tipom/podtipom proizvodnje je stepen
specijaliziranosti radnih mjesta. Moe se rei slijedee: to se
7

manji broj razliitih operacija izvodi na jednom radnom mjestu, to

je prisutan vei stepen specijaliziranosti. to je vei stepenj
specijaliziranosti to se vie udaljavamo od pojedinane i
pribliavamo
masovnoj
proizvodnji.
Najvei
stupanj
specijaliziranosti ima radno mjesto koje trajno izvodi samo jednu
operaciju. Vee koliine, odnosno vii stepen specijaliziranosti
radnog mjesta od velike je vanosti za poveanje proizvodnosti
kroz primjenu progresivnijih proizvodnih postupaka i produktivnije
proizvodne opreme. Kod veih koliina i veeg stepena
specijaliziranosti je takoer vei postotak iskoritenja opreme
zbog manjih vremenskih gubitaka, koji prate promjenu operacija
na radnom mjestu.
Serijska proizvodnja moe biti organizovana po sistemu:
Linijska serijska proizvodnja i
Smaknuta serijska proizvodnja
2.3.1 Linijska serijska proizvodnja
Kod linijeske serijske proizvodnje maine su poredane onim redom
kojim se obavlja tehnoloki proces. Na taj nain se na svakoj
maini obavlja onoliko operacija koliko zahteva svaki proizvod. Taj
sistem proizvodnje trai visok stepen tehnoloke discipline na
svim radnim mjestima zbog toga to zastoj na jednom radnom
mjestu moe usloviti prekid rada na itavoj liniji, kao i zastoj u
proizvodnji jedne linije ograniava mogunost finalizacije gotovih
proizvoda. Linijski raspored maina prikazan je na slici 2.1.

Slika 2.1. Linijski raspored maina

8

2.3.2 Smaknuta serijska proizvodnja

U smaknutoj proizvodnji maine su rasporeene po grupama
istorodnih maina. Zavisno od toga formiraju se linije kretanja i
obrade materijala. Na jednoj vrsti maina obavljaju se samo
operacije za koje su te maine namijenjene. Priprema se vri za
svaku operaciju svake nove serije proizvoda. Raspored maina u
smaknutom sistemu proizvodnje prikazan je na slici 2.2.

Slika 2.2 Grupni raspored maina

3. TRANSPORT
U svim granama industrije, posebno u metalopreraivakoj,
unutarnji transport vri jednu od najznaajnihijh funkcija, jer
povezuje sve proizvodo-tehnoloke segmente, kroz premjetanje i
prevoenje materijala (sirovine, predmeti, proizvodi), unutar
prostora i objekata industrijskog preduzea. Zajedniko obiljeje
svih vrsta proizvodnje je potreba za rukovanjem materijala u cilju
postizanja vie efikasnosti, ekonominosti i humanizacije rada. U
principu, unutarnji transport treba da omogui blagovremenu
dopremu materijala na radon mjesto, a isto tako i njegovi otpremu
sa radnog mjesta. To je posebno izraeno u serijskoj i masovnoj
proizvodnji, gdje bi neadekvatno rjeenje transporta imalo za
posljedicu nagomilavanje materijala (predmeta obrade, otpadaka
itd), to bi znatno uticalo na ukupnu efikasnost preduzea.
Transport u proizvodnim procesima direktno utie na:
-

vrijeme trajanja proizvodnog procesa,

efikasnost proizvodnje,
iskoritenje proizvodnih kapaciteta,
iskoritenje prostora i objekata,
proizvodne trokove.

3.1 Transportni sistemi u industriji

Pojam sistem nije nov, jer je u upotrebi od najranijeg vremena
kada se govorilo o biolokim, filozofskim, drutvenim i drugim
sistemima, a u dananje vrijeme se govori i o proizvodnim
10

sistemima, sistemima u industriji, sistemima u mainstvu itd.

Postoji veliki broj definicija sistema, a jedna od njih je:
- Sistem je skup povezanih lanova (elemenata), koji se
meusobno nalaze u interakciji, a ima svojstva koja nemaju
odnosno ne moraju imati njegovi lanovi. Premda se system
sastoji od dijelova, ne moe se posmatrati niti svoditi na dijelove,
jer gubei svoju strukturu, gubi i njoj pripadajua svojstva. Od
davnina je poznato da je cjelina vie od sume dijelova, to je
posbena karakteristika sistema.
Kao i ostale tehnike sisteme, i transportni sistem sainjavaju
njegovi podsistemi, koji se sastoje iz:
- transportnih sredstava,
- transportnih saobraajnica sa pripadajuom opremom,
- opreme i sredstava za rukovanje materijalom koji se
transportira,
- opreme za upravljanje (upravljaki sistem itd.),
- ostale opreme (signalni ureaji, sigurnosni ureaji, mjerni
ureaji itd.),
- radne snage za rukovanje i upravljanje.
Zadatak transportnog sistema, pored ostalog, je povezivanje
transportnih sredstava proizvodno tehnolokih segmenata.
Povezivanjem transportnih sredstava na odgovarajui nain,
mogue je postii (u odreenoj mjeri), da razliita transportna
sredstava funkcionalno i u vremenu djeluju jedinstveno. Da bi
transportni sistem mogao funkcionisati na zadovoljavajui nain
vano
je
ustanoviti
mogunosti
efikasnog
povezivanja
transportnih sredstava u okviru odreenog transportnog sistema.
Mjesta na kojima se povezuju pojedina transportna sredstva,
odnosno mjesta na kojima se vri primopredaja tereta, nazivaju se
vorne take.
Pojam povezivanje transportnih sredstava u sistem transporta,
podrazumijeva pored transportnih sredstava i integraciju vornih
taaka u jedinstven transportni sistem.
11

Transportne sisteme, posebno iz podruja metalopreraivake

industrije,
sainjavaju
automatizirani
i
neautomatizirani
(konvencionalni) segmenti.

3.2
Transportni
proizvodnji

sistemi

konvencionalnoj

Pod pojmom konvencionalna ili neautomatizirana proizvodnja

podrazumijeva se proizvodnja koja se odlikuje sljedeim
karakteristikama:
- proizvodnim, transportnim i pomonim sredstvima u
proizvodnom procesu upravlja ljudska radna snaga,
- kvalitet proizvoda (izradaka) i proizvodni uinci velikim
dijelom ovise o ljudskom faktoru
- - visokokvalificirana radna snaga,
- veliko uee ljudskog rada u proizvodnom pogonu,
- nedovoljno usaglaeni i relativno neovisni osnovni tehnoloki
postupci (proizvodne operacije, transport, skladitenje itd.),
- znatniji utroak materijala i energije.
Karakteristike transportnih sistema koje se primjenjuju u serijskoj
proizvodnji izraene su kroz:
- organiziraniji pristup planiranju transportnih operacija,
- kombiniranu primjenu transportnih sredstava i ureaja
(univerzalna i specijalna),
- mogunost optimizacije transportnog sistema,
- povienu mogunost manipuliranja s jedininim teretima.
12

4. MALOSERIJSKA PROIZVODNJA
Maloserijska proizvodnja karakteristina je za proizvodnju krupne
mehanizacije, eljeznikih i tekih vozila, sitnih plovila, alatnih i
poljoprivrednih strojeva i sl.
Proizvodi su u pravilu tipizirani, a kupac bira izmeu ponuenih
tipova. Projekti su unaprijed definirani, a poboljanja i izmjene se
uvode iz serije u seriju. Serije broje od jednog do nekoliko ili
nekoliko desetaka komada. Tipizacija treba omoguiti izradu
tipskih elemenata ili sklopova u veim serijama (dakle po
povoljnijoj cijeni) za skladite, ime se skrauje i rok isporuke
gotovog proizvoda.
Poseban oblik maloserijske proizvodnje je tzv. proizvodnja bez
skladita ili proizvodnja bez pogona. Mnogi renomirani proizvoai
krupne mehanizacije uope nemaju vlastitih proizvodnih pogona,
nego samo razvoj i konstrukciju, vrlo jaku i rigoroznu ulaznu
kontrolu i eventualno prostor za zavrnu montau. Svu
proizvodnju distribuiraju mnotvu bezimenih kooperanata, koji su
obavezni svoje isporuke izvriti u precizno definiran vrijeme.
Takvom organizacijom uteuju se trokovi skladitenja i
vrijednost polugotovih proizvoda, koja se, kao i trokovi karta i sl.
na taj nain prebacuju na lea kooperanata.
13

4.1. Raspored opreme po sistemu trougla

Ovakav raspored opreme je najprikladniji za pojedinanu i
maloserijsku proizvodnju. Temelji se na smanjivanju trokova
unutranjeg transporta jer su maine razmjetene u sistem
trougla tako da bi radnicima, odnosno materijalu, bio najkrai put
do posljednjih faza obrade.
Vie trougla u nekom proizvodnom pogonu ili radionici moe se
spajati u baterije, uvijek polazei od obiljeja tehnolokog procesa
i primjene tog procesa, imajui na umu i najmanje trokove
transporta.

14

Slika 4.1 ematski prikaz rasporeda opreme pa sistemu trougla

Glavni cilj ovog rasporeda je smanjivanje proizvodnih trokova

smanjivanjem transportnih puteva (najkrai put do pojednih faza
obrade).

4.2. Pokretna radna mjesta i nepokretni objekti

montae
Struktura je karakteristina za maloserijsku i serijsku
proizvoodnju. Bazni dijelovi objekata na kojima e se odvijati
montaa i ugradbeni elemnti za sklapanje postavljaju se
unaprijed, prije izvoenja sklapanja, budui da su bazni dijelovi
nepogodni za pomicanje. Pojedine montane zadatke obavlja
radnik ili skupina radnika pomiui se od objekta do objekta.
15

Izvoenje zadataka moe biti vremenski

usklaeno tako da
skupine imaju priblino jednako raspoloivo vrijeme izvoenja, pa
se skupine u jednolikim vremenskim intervalima smjenjuju na
pojedinim objektima. Ako vremena skupina nisu jednaka, za
skupine sa kraim vremenom treba definirati alternativni posao, ili
ako je mogue prelaze na idui (idue) objekte.
Struktura posjeduje fleksibilnost prema proizvodnom program,
koliinama
i
osoblju.
Nedostaci strukture su:
- rastronost pripreme radnim mjesta,
- velik potreban proctor,
- radnici moraju nositi sredstav rada od objekta do objekta,
- potekoe pri pojavljivanju zastoja.

16

Slika 4.2 Prikaz proizvodnje Boeing Everett 747

5. ZAKLJUAK
Nastojanja za postizanjem ekonominije proizvodnje permanentno
iniciraju potrebu
za efikasnijim povezivanjem pojedinih
proizvodnih i tehnolokih segmenata u cilju skraenja vremena
izrade proizvoda. Povezivanje razliitih proizvodno-tehnolokih
cjelina, od kojih svaka ima odgovarajuu ulogu u izradi proizvoda,
ostvaruje se odgovarajuim sistemom transporta. Svaka od tih
17

proizvodno-tehnolokih cjelina je u odreenoj mjeri specifina u

odnosu na ostale, ne samo po procesima koji se unutar njih
odvijaju, ve i po sredstvima kojima se vre ti procesi.
Maloserijska proizvodnja karakteristina je za proizvodnju krupne
mehanizacije, eljeznikih i tekih vozila, sitnih plovila, alatnih i
poljoprivrednih strojeva i sl. Proizvodi su u pravilu tipizirani, a
kupac bira izmeu ponuenih tipova. Kod ove vrste proizvodnje
obim jednokratnih ulaganja treba drati na niskoj razini budui da
se dijele na relativno mali broj komada, ali su zato trajni trokovi
relativno visoki zbog koritenja manje produktivne opreme i nie
razine tehnoloke pripreme proizvodnje. Rastom koliina raste i
opravdanost veih jednokratnih ulaganja, koja rezultiraju manjim
trajnim trokovima.

Literatura
1. Fleksibilni transport, Ramiz elo, Demo Tufeki, 2002.
2. http://www.vps.ns.ac.rs/Materijal/mat10584.pdf
3. http://hr.wikipedia.org/wiki/Tehnika#Maloserijska_proizvodnja
4. http://bs.wikipedia.org/wiki/Industrijska_proizvodnja
18

5. Organizacija elemenata organizacijske strukture predavanje,

Mr.sc. Vesna Vuemilovi

19