Professional Documents
Culture Documents
natyr dhe me ndryshimet sasiore e cilsore n koh dhe n hapsir t gjendjes s objekteve ujore n
lidhje m bashkveprimin e faktoreve fiziko-gjeografike.
Definicion nga Hidrologjia Inxhinierike I
Hidrologjia- shkenca mbi ujin, vetit dhe formave t shfaqjes s tij n, mbi dhe nn tok duke
prfshir t gjitha materiet e tretura n uj.
Definicion nga Praktische Hydrologie
Hidrologjia sht shkenca e cila merret me shfaqjen dhe shprndarjen e ujit ne tok, prfshir ktu
edhe vetit fiziko-kimike t ujit.
Definicion nga Ingenieurhydrologie I
Me fjalen Objekte ujore kuptohen lumenjt, liqenet natyrore e artificiale, knetat, ujrat
nntoksore, akullnajat, detet,oqeanet.
Ndryshimi n hapsir dhe koh prbn regjimin hidrologjik t tyre.
Zbatimi i hidrologjis n praktik lidhet me zgjedhjen e dy detyrave t rndsishme:
1. Shfrytzimi sa me racional i pasuris ujore n fusha t ndryshme ekonomike.
2. Mbrojtja nga dmet q mund t shkaktohen nga uji.
NIveli I ujit
Kuptojm lartsine e sip. horizontale te ujit mbi nj plan t fardoshm horizontal t caktuar
paraprakisht.N praktik shprehet n cm, n kuota absolute dhe relative.
Vrojtimi I nivelit t ujit bht n vende t caktuara te objektit ujor, t cilat quhen vendmantje
hidrometrike.
Nr. I tyre duhet t jet I till q t japin t dhna t sakta pr rregjimin e nivelit t ujit.
Matsit e nivelit te ujit mund t ndahen n kto grupe:
a)
b)
c)
d)
Hidrometrat,
Vetregjistruesit me notues,
Pneomatiket (me ajr)
Sondazhat etj.
Hidrometrat
Jan instrumente t thjeshta dhe m pak t kushtueshme pr matjen e nivelit t ujit.
Ndahen n dy grupe: laboratorike dhe rrjetit.
T laboratorit mund t futen: matesi me gjilpr me shtes t shkallzuar ose nonius etj.
Hidrometrat e rrjetit jan zakonit t palevizshme, sht nj Lat me gjersi 10-15 cm, trashsi 2-3 cm
dhe gjatsi deri n 4m e shkallzuar n do 1-2 cm. Shkallzimi sht n form t E.
Parimi I puns sht pothuajse e njejt d.m.th cilindri me diagram mund t vihet n levizje nga notuesi
neprmjet telit si dhe nga mekanizmi I ors. Kur n vendmatjet hidrometrike prdoret mekanizmi I
ors, prdoren ato me kurdisje ditore dhe javore, por pr vende t veshtira e t izoluara prdoren
edhe me kurdisje 6-9 muaj.
1.
2.
3.
4.
Dhnsi
Kanali i ndrlidhjes
Regjistruesi dhe
Burii i rryms
Vendmatjet hidrometrike
Konsistojn n prcaktimin e:
1.
2.
3.
4.
Numri dhe vendosja e tyre varet nga natyra e kerkimeve q kryhen.Vendosen n mnyr t atill qe
diferenca ndermjet sip. s pellgjeve shimbledhese pr dy vendmatje fqinje t jete aq e madhe, sa t
mund t verehen ndryshimet e regjimit hidrologjik.
Vendosja e vendmatjeve hidrometrike bht duk pasur parasysh q:
Prpunimi I t dhnave
Pas rregjistrimi t t gjitha matjeve n ditaret vrojtuese bht nxierja e vlerave max. dhe min. dhe
mesatare mujore dhe vjetore t shprehura ne cm.
Niveli mesatar ditro llogaritet si mesatare aritmetike e vrojtimeve t kryera n orn 700dhe 1700. Ns
gjat dits kemi luhatjen e nivelit pr 15cm athr llogaritja bht me metoden e peshimit
d.m.th. duke pasur parasysh edhe intervalet e kohes ndermjet orve t vrojtimit.
M t dhnat ditore t niveleve ndertohet diagrami kronologjik I nivelit, I cili jep nj prfytyrim t
qart mbi regjistrimin e niveleve dhe luhatjet e ujshmris gjate vitit.
Lakorja e rastisjes tregon numrin e rasteve n t cilat vrojtohet nj vler e dhen e madhesis
variable.
Lakorja e qndreshmeris sht lakore integrale e lakores s rastisjeve. Pr t ndrtuar at mblidhen
rastisjet nga ato m t medha t sersi n ato me vler m t vogla.
Lakorja e rastisjes ndertohet duke vendosur pikat n mesin e klass dhe duke kaluar npr to nj vij
t lmuar.
Analiza e nivelit bhet me ndihmen e grafikut t regjimit t nivelit ditor.Si pr vitin kalendari, ashtu
edhe pr vitin hidrologjik.
Dallojm kto nivele:
Diferenca e nivelit max. dhe atij min. na jep amplituden e niveleve.Kjo na jep hidrograden e cila sht
1/10 pjes e amplitudes e cila sherben pr karakterizimin e ndryshimeve t niveleve n nj zon.
1.
2.
3.
4.
Teraca,
Baza e shpatit,
Anabregu,
Shtrati.
B1
B2
B3
H1
Bn-1
H2
Hi
Hn-1
Bn
Hn
Helika,
Trupi,
Mekanizmi i kontaktit q shrben pr t prcaktuar numrin e rrotullimevet heliks dhe
Pajisja elektrike me sistemine e sinjalizimit (zile ose llaambushk).
Pas 20 rrotullimeve t heliks mbyllet qarku i rrymes dhe jepet nj sinjal n form zilje.N baz t
numrit t sinjaleve dhe t kohs s marrjes s tyre llogaritet numri i rrotullimeve n nj sekond i
helikes .
Tubat hidrometrik ndryshe dinamometra sepse bazohen n matjen e prasionit t ujit q rrjedh.
Kto aparate bazohen ne shendrimin e energjis kinetike n energji potenciale me ndihmen e nj
tubi t prkulur me knd t drejt
.
Metodat e matjes t prurjes s ujit
Prurja sht element hidraulik kryesor t rryms, sht n funksion t :
1. nivelit t ujit,
2. shpjtsis e rrjedhjes,
3. pjerrsis e siperfaqs s ujit etj.
Ndahet n dy grupe: a ) matje t drejtprdrejta dhe
b) matje t trthorta.
N grupin e par hyn metoda e vllimeve, e bazuar n matjen e prurujes me ndihmen e enve
matse q vendosen nn rrym ne ujit. Me kt matet koha e mbushjes s ens.Prurja llogaritet
duke pjestu vllimin e ujit n en pr kohn e mbushur.Prdoret pr rrjedhjet e vogla si proska,
burime dhe ne laborator.
N grupin e dyt sht karaktristik s nuk matet vetem prurja por elementet e veanta t rrjedhjes,
me an t t cilave prurja prfitohet me llogaritje.
Ato jan:
1. metoda e matjs siprfaqe-shpejtsi (prcaktimi i prurjes n baz te matjes s shpejtesis s
rrjedhjs dhe siprfaqs),
2. prcaktimi i prurjes s ujit me przirs t ndryshm,
3. prcaktimi I prurjes s ujit n vepra hidroteknike, si ne kaperderdhs etj.
Metoda e matjes siprfaqe-shpejtsi
Matja e prurjes s ujit me mulinel
8
Para fillimit bhet kontrolla e aparaturs.N matje bht prshkrimi karakteristik I lumit, bhen
vrotimet e nivelit t ujit, matn thllsit e ujit n profilin e dhn, matet shpejtsia ne pikat e
ndryshme.
Metoda m e mir pr matjen e shpejtsive sht ajo me pes pika n vertikale dhe pastaj ajo me dy
pika 0,2 dhe 0,8 t thllsis.
Mnyra m e prdorshme sht ajo analitike, ku prurja e ujit llogaritet me formulene mposhtme
Hidroligjia
Rrjet hidrogarfik quajme trsin e t gjitha rrjedhave ujore dhe liqene.
Sisitemi lumor quajm trsin e prrenjeve q derdhen n nj lum kryesor s bashku me kt t
fundit.
Rrjeti hidrografik ndahet:
1. T prhershem-formohet nga tersia e luginave ku rrjedhin ne mnyr t vazhdueshme,
2. T prkohshm-formuar nga trsia e rrkeve, prrenjeve ku rrjedh uji mbas shirave ose
shkrirja e bors.
Fillimi nga del lumi quhet burim p.sh liqeni, burimi nntoksor etj.Kur formohet nga dy lumenj si
fillim merret vendi ku takohen, kurse si burim merret burimi i lumit me t madh dhe m me shum
uj.
Gryka e derdhjes sht pika e fundit e lumit.Ka forma t ndryshme p.sh derdhet n liqe, lum tjetr
etj.
Largsia nga burimi deri n derdhje quajmgjatsi e lumit.N lumenj dallojm pjesn e siprme, t
mesme dhe t poshtme.
Dendesia e rrjetit lumor varet nga :
Shkalla e coptimit,
Pjerrsia e relievit,
Formacionet gjeologjike,
prbria e siprfaqes,
bimsia,
Sasia dhe
Intenziteti i reshjeve faktor kryesor.
-shuma e gjatsis s rrjetit lumor
F- siprfaqja e pellgut ujembledhs
Pozita gjeografike,
Kushtet klimatike,
Ndrtimi gjeologjik dhe lloji i toks,
Relieve,
Mbulesa bimore dhe koeficienti I pyllzimit t pellgut (kp),
Liqenet dhe kenetat.
Bilanci ujor
Bilanci ujor prshkruan bilancin ndermjet reshjeve, evapotranspiracionit, rrjedhjs dhe ndryshimit t
sasis s ujit. Bilanci ujor luan nj rol t rndsishem n prcaktimin e sasis s ujit e cila mund t
shfrytzohet .
P(N)-ET-Rr-Q=0
P-reshjet,
ET-evapotranspiracioni,
Rr-rrjedhja,
11
Temperatura e ajri
Ajri ngrohet nga siprfaqja e toks mbi t cilat bien rrezet e diellit.
Kjo nxehtsi shprndahet:
1.
2.
3.
4.
Me rritjene lartssis ulet temperatura. Ulja e temp. pr do 100m lartsi quhet gradient vertikal i
temp. N korrik ose gusht kemi max, kurse min. n janar.
Ndryshimi ndrrmjet temp. max dhe min t 24 orve quhet amplitud ditore.
Ndryshimi ne mes temp. mesatare te ajrit t muajit m t ngrohte dhe t muajit m t ftoht t vitit
quajm amplitud vjetore.
Vija q bashkojn pikat me temp. t njejt quhet izoterma.
12
Lagshtia e ajrit
Trajtohet neprmjet tre treguesve kryesor t saj:
Lagshtia absolute,
Lagshtia relative,
Deficitit t lagshtis.
Relievi,
Lartsia dhe siprfaqja e toks,
Afrsia e detit,
Drejtimi i vargmaleve,
Luginat dhe lumenjt.
Aparati pr matjen e drejtimit dhe shpejtsin e ers sht ermatsi Vild. Prbhet nga shtylla 9m ku
jan vendosur instrumentet q tregojn drejtimin dhe shpejtsin e ers.
Anemometrat instrumentet q matin shpejtsin e ers.
Anemografi matin panderprere shpejtsin e ers.
Trndafili i ers- ndrtohet me t dhna shum vjearedhe jep nj pasqyr t mir te regjimit t ers
pr vendin ku jan kryer vrojtimet.
13
Avullimi
Avullimi sht proces (dukuri) i kalimit t trupit nga gjendja e lngt n at t gazt.
Faktoret q ndikojn ne avullim jan:
Lagshtia e ajrit,
Temperatura,
Era,
Presioni i ajrit.
Mund t dallojm avullimin e drejtprdrejt ose fizik nga siprfaqja toksore dhe avullimi fiziologjik
ose trasirimi q ndodh n bim.
Avullimi fizik mund t jet: a) nga toka,
b)nga siprfaqja e ujit.
Traspirimi +Avullimi nga toka =Evapotranspirationi
Pr matjene e avullimit nga sip. e ujiit prodret nj en me diameter 61,8 cm, lartsi 68,5 dhe sip.
3000 cm2.
Avullimi I toks ndikon:
Temeratura e toks,
Mbulesa bimore,
Gjendja e toks me lagshti,
Poroziteti I toks,
lloji I saj dhe
kushtet e motit.
14
kushtet klimatike
llojet e kushtet e zhvillimit t bims
gjendaj e lagshtis s toks.
Evapotranspiracioni potencial- vlera max. avullimit e cila arrihet ne kushte te caktuara klimatike dhe
t supozimit se ka uj t mjaftueshem.
Llogaritet sipas Penmanit:
[
( ) (
)]
Reshjet atmosferike
Reshja quhet uji q bie mbi tok nga shtresat e larta t atmosferike n form shiu, bor ose breshr.
Sasia e reshjeve atmosferike sht lartsia e shtress s ujit q formohet mbi nj sipfaqe
horizontale. Njsia pr matjen e lartsis s reshjeve sht milimetri (mm) 1mm=1 l/m2
Intenziteti I shiut sht sasia e shiut t rn n njsin e kohs dhe llogaritet nga formula
I=h/t
15
Pluviometri ben matjen e reshjeve duke matur lartsine e reshjeve q sht kapur n en.
Metodat e prcaktimit t shtress mesatare t reshjeve pr nj siprfaqe t dhn
16
Metoda e Thiessen
T gjitha pikat e stacioneve t afrta lidhn me vija t drejta ndermjet veti. Prgjysmuesja knddrejt
nga kto vija lidhse prcakton vijat ndarse te siprfaqeve.Kjo metod sht sht shum e vjetr dhe
sht treguar efikase kur ndarja e stacioneve matse kan nj shperndarje relativisht t barabart dhe
reliev t parregullt.Reshjet mesatare llogaritet si mesatarja e ponderuar.
17
Metoda e Izohietave
N bazn e stacioneve caktohen vijat me reshje t njejta.Ndrmjet ktyre vijave merret gjysma e
eperme dhe e poshtme si siprfaqe dhe I caktohet reshja prkatse. Me kt metod mund t
merren parasysh ndikimet topografike nse eksistojn. Reshja mesatare edhe ketu llogaritet si
mesatare e ponderuar.
0,5
1,35
1,0
1,15
1,5
1,06
2
1,00
3
0,97
4
0,88
5
0,85
6
0,83
rrezet ekstratrritoriale Ra
prezenca e drit nga dielli
temperatura dhe
shtypja e avujve.
18
19
Literatura
Hidrologjia Inxhinierike I Prof.dr. Bardhyl Shehu dhe Ing.Koo Karanxha Tiran, 2003
Praktische Hydrologie Prof. Dr. Ing. Hartmut ittenberg 2011
Ingenieurhydrologie I Prof. Dr. Ing. Manfried . Ostroski Darmstadt 2011
20