MAYNILA

Nandito kami ngayon sa Maynila

kung saan magsisimula ang
paglalakbay ni Jose Rizal!
Kakaalis lamang ng barkong
Salvadora kung saan siya nakasakay
patungong Espanya upang mag-aral
ng medisina!
May mga sabi sabi na hindi pala alam
ng kanyang mga magulang na
mangingibang bansa siya! May balita
din na gumamit pa siya ng pekeng
passaporte na ginawa ng kanyang
tiyuhin si Antonio Rivera.
SCENE 1
Reporter: Kakarating lang ni Rizal dito
sa Marceilles, Prances ngayong
Hulyo 12, 1882.
Sinabi niya sa mga sumusunod na
araw bibisita siya sa Chateau dIf dahil
sa libro ni Alexander Dumas The
Count of Monte Cristo.
Kaya nandito kami sa Chateau dIf at
maaring makasalubong natin si Rizal
muli!
Sa ngayon habang hinahanap natin si
Rizal, na kwento niya sa amin kung
ano na ang nagawa niya bago siya
nakarating dito!
Una ay noong Mayo 9 ay Dumating
siya sa Singapore
Tumira siya sa Hotel de la Paz
Binisita niya rin ang Botanical Garden,
Palenke, Buddhist Temple at ang
Istatwa ni Sir Stanford Raffles ang
nakadiskubre ng Singapore.
Umalis siya ng Mayo 11 at Dumaan
siya sa Punta de Gales nung Mayo
17At sa susunod na araw, Mayo 18 ay
dumating siya sa Ceylon, Colombo.
Nung Mayo 27 naman ay Dumatin
siya sa Suez Canal upang makarating
sa Maseillies ngunit noong Hunyo 6

ay Naquarantine sila sa Barko sa loob

ng tatlong araw.
Nung Hunyo 11 ay dumating na siya
sa Napoles at ngayon naman sa
Marseilles.
Balita namin ay sa Noalles Hotel siya
ngayon tumitira ngunit narinig din
namin ay aalis na siya sa Hunyo 15
Papuntang Barcelona sakay nang
isang tren.
SCENE 2
Reporter: Ngayon ay Setyembre 1882
at Paalis na si Rizal ng Barcelona
patungong Madrid!
Una siyang dumating dito noong
Hunyo 16
Ah! Senor Jose Rizal! Maaari po ba
kayong makausap ng sandali?
Rizal: sige. Ano ang iyong
kailangan?
Reporter: bakit po kayo pupunta sa
Madrid?
Rizal: Upang mag-aral sa Unibersidad
Central de Madrid.
Reporter: Nais din po namin malaman
kung ano ang iyong pakiwari tungkol
sa Barcelona?
Rizal: Sa una ay hindi maganda dahil
noong bago pa lamang ako dito ay
nanirahan ako sa isang hindi gaano
kagandang lungsod
Ngunit nagbago ang aking
pagpapalagay sa Barcelona.
Ngayon ay para saakin ay
napakaganda dito.
Ang mga tao ay palakaibigan at may
kalayaan at liberal.
Reporter: Ano pa ang ginawa niyo dito
sa Barcelona?
Rizal: Namasyal ako sa Ramblaspaumanhin kailangan ko na umalis.
Iiwananna ako ng tren. *aalis*
Reporter: Rizal! Sayang Buti nalang
naabutan pa natin siya!

Alam ko ay marami pang nagawa si

Rizal dito sa Barcelona Ah!
Noong Agosto 20 ay inalathala sa
Diariong Tagalog
Ang tula ni Rizal na nagngangalang
El Amor Patrio
Isang napakagandang tula ungkol sa
kasabikan niya sa sarili
Niyang bayan! Ginamit niya ang
pangalang Laong Laan ngunit
Alam ko ang gawa ni Rizal kahit
anong pangalan pa man ang
Kanyang gagamitin!
Sinasabi nang mga
pinagkakatiwalaang tao ay
Ibinigay niya ito kay Basilio Teodoro
na isang Kasaping Patnugan
Sa nasabing pahayagan.
Ito as nasa wikang Espanol kayat
isinalin ito ni Marcelo H. del Pilar sa
wikang Filipino.
SCENE 3
Kakaalis lang ni Dr. Jose Rizal sa
Madrid patungong Paris!
Dito sa Madrid naging Doktor so Rizal.
Nag-aral siya ng Medisina, Pilosopiya
at Pagsusulat sa Unibersidad
Central de Madrid.
Nag-aral siya ng wikang Pranses,
Aleman at Ingles.
Nag-aral din siya ng eskultura at pag
pinta sa Academia ng San Fernando
Nagsanay siya ng Fencing at pagbaril
sa Hall of Arms of Sanz y Caronalla
of Arms
Noong Hunyo 17, 1883 ay
nagbakasyon si Rizal sa Paris.
Pumunta siya sa Champ, Elysees,
Colonne Vendome, Opera House,
Place de la Concorde, Simbahan ni
Magdalen, Simbahang Notre Dame at
Museo de Louvre
Noong unang linggo ng Setyembre
1883 ay bumalik siya dito sa Madrid

upang ipagpatuloy ang kanyang pagaaral.

Isang napakatalinong estudyante si
Rizal at noong
Hunyo 21, 1884 ay nakapasa siya sa
titulong Doktor ng medesina! Ngunit
dahil sa hindi pagpasa nang kanyang
thesis at hindi pagbayad nang
kanyang tuition ay hindi niya nakuha
ang kanyang diploma!
Alam niyo po ba na ang iisang paraan
ng pagsusugal ni Rizal ay ang
pagtataya sa Lotto?
Narinig namin na nag-umpisang
magsulat si Rizal nang isang napaka
controbersyal na libro dahil sa
impluwensya ng mga librong
Uncle Toms Cabin ni Harriet
Beecher Stowe at The Wandering
Jew ni Eugene Sue.
Narinig din namin na siya pala ang
nagtatag ng bagong Liberal na
Pahayagan sa Barcelona na
nagngangalang La Solidaridad
noong Disyembre 31, 1884.
Sinabi ni Rizal na pupunta siyang
Paris upang mag-aral ng
Optalmahiya.
Sinabi din ni Rizal na baka dumaan
muli siya sa bahay ni Maximo Viola
sa Barcelona bago pumuntang Paris.
Baka makilala niya si Eusebio
Carominas dahil nabalitaan kong nais
makilala ng Direktor ng La Publicidad
si Rizal!
SCENE 4
Nandito kami ngayon sa Heidelberg,
Alemanya kung saan nag-aaral si Dr.
Jose Rizal.
Nung nasa Paris siya ay naglingkod
siya sa klinika ni Dr. Louis de
Weckert.
Nakilala niya din ang pamilyang
Pardo de Tavera

Nag-aral siya nga Aleman, Pranses,

Italyano, Polish at Griyego.
Narinig ko din na Malapit na siya
matapos sa librong isinusulat niya
ngayon. Ang pangalan ata ng aklat ay
Noli Me Tangere Ngunit hindi pa ito
sigurado.
Umalis siya ng Paris nung Pebrero 1
at dumating dito sa Heidelberg nung
Pebrero 3, 1886.
Dito niya itinutuloy ang pag-aaral niya
sa Optalmahiya sa ilalim ni Dr. Otto
Becker.
Naglilingkod din siya sa klinika ni Dr.
Javier Galezwosky.
Naninirahan daw siya sa isang
Boarding House para sa mga
estudyanteng nag-aaral para maging
abogada.
May balita din na nakita si Jose Rizal
sa paligid na nagsusulat ng isang tula.
Nasulyapan nung tao ang titulo ng
kanyang tula. Ito ay Para sa mga
bulaklak ng Heidelberg
SCENE 5
Ngayon ay Marso 21, 1887 at
kakalabas lang ng bagong libro ni Dr.
Jose Rizal na nagngangalang Noli Me
Tangere!
Tinapos ito ni rizal habang siya ay
nasa Willhemsfeld.
Napahinto siya doon ng tatlong buwan
dahil sa Protestant na Pastor na
nagngangalang Karl Ullmer.
Nung naka-alis na siya ng
Willhemsfeld ay pumunta sa Leizpig
at Dresden
upang dumalo sa isang klase tungkol
sa Sikolohiya.
Isinalin niya ang istoryang William
tell sa Filipino
Upang malaman ng Pilipino kung ano
ang nangyari sa Swiss
Independence

Sinabi ni Rizal nung dumating siya

dito na maganda daw ang kapaligiran
at walang diskriminasyon sa mga ibat
ibang uri ng tao dito.
Naparangalan pa nga siya dahil
kabilang siya sa Anthropological
Society, Ethnological Society at
Geographical Society dito.
Nakuha ni Jose Rizal ang titulo ng
kanyang bagong libro sa Gospel ni
San Juan.
Narning namin na nagpahiram ng
P300 si Maximo Viola kay Rizal upang
mapalathala niya ang librong to! At
nabalitaan namin na may isa pang
kabanata ang Noli me Tangere na
tinanggal upang hindi na kailangan
magbayad nang mas mahal na
presyo!
SCENE 6
Nandito kami ngayon sa Vatican kung
saan nagpapasyal si Dr. Jose Rizal.
Nagbabakasyon si Rizal at palipat
lipat siya ng lugar.
Nagumpisa ang kanyang paglalakbay
na ito noong Mayo 11, 1887
At nagsimula siya sa Dresden.
Pumunta din siyang Prague, Vienna,
Rheinfall, Salzburg, Munich,
Nurembergm Ulm, Switzerland at
Geneva.
Pumunta din siya dito sa Italia at
nagpasyal siya sa Turin, Milan,
Venice, Florence, Roma at ngayon sa
Vatican.
May mga usap-usapan din na may
balak bumalik si Rizal sa Pilipinas.
Ngunit dahil sa librong Noli Me
Tangere ay kontra dito ang iilang
kakilala ni Rizal sina Paciano,
kanyang kapatid, at ang kanyang mga
kaibigang si Silvestre Ubaldo at Jose
Cecilio.

SCENE 7
Reporter: Nandito kami ngayon sa
Calamba, Laguna Kasama si Jose
Rizal at ang kanyang Ina. Ang nanay
ni Rizal ay may Cataract kayat nagaral si Rizal ng Optalmahiya upang
gamutin ang kanyang Ina. Ngayon,
lahat ng pinaghirapan ni Rizal ay
matutupad at magagamot na niya rin
ang kanyang Ina!
Rizal: SHHHHH!!!
Reporter: Paumanhin
Naging totoo ang mga istorya ng
pagbabalik ni Rizal nung nagpadala
siya ng Telegraph para sa kanyang
ama noong Hunyo 27
Nung Hulyo 3 naman ay sumakay
siya sa barkong Djemnah upang
makabalik sa Pilipinas.
Nung Hulyo 30 ay Dumating siya sa
Saigon at makalipas ang ilang araw,
Noong Agosto 3, nakabalik na rin
siya sa Piilipinas!
Rizal: Isa pa at palalabasin na kita!
Reporter: Paumanhin po
Dumating siya dito sa Calamba
ngayong Agosto 8.
Nagtayo siya ng isang Klinika dito at
ang una niyang pasyente ay ang
kanyang ina. Pagkatapos niya
gamutin ang kanyang ina ay
magsasanay na siya ng Medisina dito
sa Calamba.
Ngunit kailangang mag-ingat si Rizal
dahil nanganganib ang kanyang
buhay dahil sa Noli Metangere na
pinagbawalan na ni Padre Salvador,
ang tagapamuno ng Censorship
Board ang Noli Me Tangere.
Rizal, may mga bulungan na
magtatayo ka ng Gymnasium dito sa
Calambam upang hindi na magsugal
ang mga Pilipino. May nagsasabi din
na magsusulat ka ng bagong libro.
May sasasabi ka ba tungkol dito?

Rizal: LABAS!!!

SCENE 8
Nandito tayo ngayon sa Yokohama,
Japan kung saan aalis na si Rizal
papuntang Estados Unidos.
Dalawang buwan na ang nakalipas
nang umalis si Rizal sa Pilipinas nung
Pebrero 3, 1888. Umalis siya dahil
nanganganib na ang buhay niya at ng
mga malapit sakanya. Narinig din
namin na Sinabi pala ni Governor
General Terrero na mas maganda
kung aalis muna siya ng Pilipinas.
Dumating siya sa Hong Kong noong
Pebrero 7.
Pinag-aaralan niya ang buhay at
tradisyon ng mga Intsik.
Pumunta rin siya sa Macau nung
Pebrero 18 at nakita niyang kasama
pumunta doon sina Jose Maria Basa,
Jose Saiz de Veranda at iba pang
mga Portuguese. Nabalitaan din
namin na nanirahn sila sa bahay ni
Don Juan Fransisco Lecaros, isang
Pilipino na nagasawa ng Portuguese.
Sa Macau ay binisita nila ang Casino,
Tanghalan, Simbahan at sikat na
grotto ng Camoens.
Susunod naman ay dumating siya dito
sa Yokohama, Japan nung Pebrero
22 at tumira sa Grand Hotel ngunit
inimbitahan siya ni Juan Perez
Cabellero, Isang Opisyal ng Espana
na tumira sa Legasyon ng Espana.
Si Rizal din ay napilitangan matuto
magsalita ng Nihonggo at alam niyo
ba na natutunan niya lamang ito sa
loob ng anim na araw?
Ang galing talaga ni Rizal! Nag-aral pa
siya nang Kabuki, Sining, Musika AT
Jujitsu!

At ang balita ko ay napaibig pa siya sa

isang babaeng nagngangalang Usui
Seiko.
Ngunit ang nakakataka ay kung bakit
pa siya aalis ngayon Iniwan niya
ang pagmamahal, magandang
trabaho at securidad
SCENE 9
Reporter: Ngayon ay Mayo 13, 1888
sa New York kung saan malapit nang
dumating si Dr. Jose Rizal!
Umiikot ikot siya sa Estados Unidos at
galing siyang San Fransisco!
Dumating siya doon galing Yokohama
nung Abril 28 na may kasamang mga
Intsik!
Nakuwarentenas pa nga siya nang
anim na araw dahil baka may Chlorela
na sakit sila ngunit balita daw na ang
tunay na dahilan ay ang
diskriminasyon sa mga Intsik Ah si
Dr. Jose Rizal!! Doc!! Sandali lang po!
Rizal: *rolls eyes* Ano ang kailangan
mo?
Reporter: Nais lang po namin
malaman kung tunay na maganda
ang mga panunuluyan sa Palace
Hotel dahil sa pagkakalam namin ay
simula Mayo 4 ay doon ka na
nanirahan habang ikay nasa San
Fransisco.
Rizal: maganda naman.
Reporter: ano ang opinyon mo tungkol
sa Estados Unidos?
Rizal: maganda naman dito dahil
maraming Oportunidad ngunit hindi
pantay ang paglitrato sa mga may
ibang lahi
Maganda din ang Niagra Falls ngunit
mas maganda ang nasa Los Banos.
Reporter: Totoo ba na umalis ka nang
san Fransisco nung mayo 6?
Rizal: totoo.

Reporter: Totoo a na sa Fifth Avenue

Hotel ka maninirahan habang andito
ka sa New York?
Rizal: No comment.
Reporter: .totoo ba na ito ang huling
lugar na pupuntahan mo sa Estados
Unidos?
Rizal: oo. Aalis ako patungong
England. Sasakay ako sa Barkong
City of Rome. Darating siguro ako sa
Liverpool ng Mayo 24.
Reporter: Salamat sa iyong Oras.
Rizal: Walang anuman.
SCENE 10
Ngayon ay Marso 31, 1889 at nandito
tayo sa London kung saan
naninirahan si Dr. Jose Rizal.
Kakalabas lamang ng bagong issue
ng La Solidaridad na may bagong
Tula na sa tingin namin ay isinulat ni
Dr. Jose Rizal.
Kung hindi niyo pa alam ay dumating
si Rizal dito sa London nung Mayo
25, 1888 galing Liverpool.
At alam niyo ba na nung nasa barko si
Rizal patungong Liverpool ay
magaling rin pala siya sa paglalaro ng
yo-yo?
Dito sa London ay nanirahan daw si
Rizal sa bahay ni Antonio Ma.
Regidor! Isang Pilipinong Pugante!
Ngunit nakahanap rin si Rizal ng
bahay sa 37 Chalcot Crescent,
Primrose Hill.
Nabalitaan namin na ipinagtanggol ni
Rev. Vidente Garcia ang Noli Me
Tangere!
Ngunit nabalitaan din namin na:
> Ang mga magsasaka sa Calamba,
ang probinsiya ni Rizal, ay nasa pihit
na ng kamatayan!
Naging Desterado din ang
asawa ng kanyang kapatid na

si Manuel Hidalgo nang

walang Huwisyo!
Si Lauren Viado, kaibigan ni
Rizal, ay nabilanggo dahil
siyay nagmamay-ari ng
kopya ng Noli Me Tangere!
Susunod naman na balita ay naging
Presidente daw si Rizal ng La
Solidaridad at nung Setyembre 25,
1889 may lumabas na Artikulo sa La
Solidaridad na kapareho ng istilo ni
Rizal sa pagsusulat

masayang kapaligiran dito kayat hindi

niya matapos ang kanyang bagong
libro. Hindi niya sinabi saamin ang
titulo ngunit may mga sabi-sabi na
ang pangalan nito ay El
Filibusterismo.
Kasama niya kaninang umalis si Jose
Albert, isang Pilipinong estudyante at
ang kanyang kasama sa kwarto.
May nagsasabi din na titira sila sa
isang Boarding House doon ngunit
walang sinabi si Rizal tungkol doon.

SCENE 11
Nandito tayo ngayon sa paris kung
saan tumira sa Rizal.
Dito niya Inensayo ang kanyang
galing sa Sining.
Pinagaralan din daw niya ang
kasyaysayan ng Pilipinas at kung
bakit mababa ang pagtingin sa mga
Pilipino.
Naging Miyembro siya ng
International Association of
Filipinologists
At binuo niya ang organisasyong
Kidlat Club upang ipagsama ang mga
Pilipinong nakatira sa Pranses.
May balita din na may lihim na
organizasyong nagngangalang
Redencion de los Malayos o RDLM na
itinatag daw ni Rizal ngunit wala
masyadong impormasyon tungkol
dito.
Binuo din ni Rizal kasama ang
kanyang mga Kastilang kaibigan ang
Associacion Hispano-Filipino nung
Hulyo 12, 1889.
Nung Enero 1890 naman ay ang
anotasyon ni Rizal na Suceso ay
nilitha ni Garnier Freres.
Ngunit ngayong araw ng Enero 28, ay
umalis si Rizal papuntang Brussels,
Belgium dahil nung kinausap namin
siya kanina ay ginugulo daw siya nang

SCENE 12
Ngayon ay Oktubre 18, 1891 at
Nandito kami sa Ghent, Belgium.
Kakaalis lang ni Dr. Jose Rizal
patungong Marseilles upang
makarating sa Hong Kong.
Nung nasa Brussels si Rizal ay may
masamang nangyari si kanyang
pamilya; kinasuhan ng mga
Dominican ang lupa ni Don Fransisco,
tatay ni Rizal, at kailangan tanggalin
ang renta sa lupain niya. Natalo sila
sa kaso ngunit nag-aplea sila sa Korte
Suprema sa Madrid. Naging
desterado din muli si Paciano at
Manuel Hidalgo sa Bohol.
Kayat pumunta si Rizal sa Madrid
upang asikasuhin ang pag-apela sa
Korte Suprema. Dumating siya sa
Madrid nung Agosto ng 1890.
Humingi pa nga daw si Rizal nang
tulong sa Asociacion Hispano-Filipina
at mga iba pang pahayagang liberal!
Nagtayo pa nga bilang Abogado si
Marcelo H. Del Pilar eh! Ngunit
wala silang magawa sa kaso
Habang nasa Madrid si Rizal ay
napakaraming kamalasan ang
inabutan niya.
Namatay ang kanyang
kaibigan at kasama sa

Propaganda Movement, si
Jose Panganiban
Nagpakasal ang
pinakamamahal niyang si
Leonor Rivera
At sa pagtatapos ng 1890 ay
Nagkaroon siya ng pagkaribal
kay Marcelo H. del Pilar sa
pagsusulat sa La Solidaridad.
Nagkaroon pa nga daw nang
botohan para sa bagong pinuno ng La
Solidaridad at Nanalo rin daw si
Rizal! Ngunit, hindi niya ito tinanggap
dahil ayaw daw niya mamuno sa hatihating samahan.
Umalis din si Rizal at nagbakasyon sa
Biarritz, Prances at doon niya
tinapos ang El Filibusterismo.
Susunod naman ay pumunta siyang
Paris nung Marso 30, 1891, ngunit
bumalik din siya sa Brussels upang
asikasuhin ang paglibag ng El
Filibusterismo.
Nagretiro din siya sa Propaganda
Movement at tinigilan niya na rin daw
magpadala ng mga artikula sa La
Solidaridad!
Nung Hulyo 5, 1891 ay nagtungo siya
dito sa Ghent upang dito nalang
magpalimbag dahil mas mura dito.
Pumayag si F. Meyer-Van Loo na
ilimbag ang Nobela ni Rizal.
Nabalitaan din namin na naubusan ng
pera si Rizal at muntik na niyang
maitapon ang Manuskripto ng El
Filibusterismo! Buti nalang at
nagpadala ng pera si Valentin
Ventura na taga Paris para mailimbag
ang nobela at nung Setyembre 18
lumabas na rin ang El Filibusterismo
na inihandong niya para sa
GOMBURZA
Nabalitaan din namin na planong
magsulat ni Rizal ng ikatlong nobela

tungkol naman sa Etika at sa tingin

namin ay uumpisahan niya itong isulat
sa tren papuntang Marseilles.
SCENE 13
Nandito kami ngayon sa Maynila at
papaalis na si Rizal upang bisitahin
ang kanyang mga kaibigan.
Kakarating niya lang galing Hong
Kong kung saan matagal siyang
tumira. Dumating siya sa Hong Kong
nung Nobyembre 20, 1891. Pumunta
siya sa Hong Kong dahil hindi na daw
siya masaya sa Europa.
Nanirahan siya sa bahay ni Jose
Basa sa #5 DAguilar Street at
nagbukas siya ng isang Klinika at
naging kilalang Doktor.
Nung Magpasko na nung 1892 ay
dumating ang kanyang pamilya.
Nung Mayo 1892 may nabalitaan
kami na nagbabalak nang bumalik ni
Rizal sa Pilipinas. May sabi sabi din
na ang dahilan ng pagnanais ni Rizal
na bumalik sa Pilipinas ay ang
kausapin an Gob. Hen. Despujol
tungkol sa kanyang Borneo Project
na magtatatag ng isang Colony sa
Borneo na binubuo ng mga Pilipino.
Nabalitaan din namin na nakatanggap
ng dalawang sulat kay Dr. Marques
na bubuksan lamang pagkatapos
niyang mamatay! Alam siguro ni Rizal
na pagbumalik siya sa Pilipinas ay
nanganganib ang kanyang buhay.
Nabalitaan din namin na nakatanggap
ng dalawang sulat kay Dr. Marques
na bubuksan lamang pagkatapos
niyang mamatay! Alam siguro ni Rizal
na pagbumalik siya sa Pilipinas ay
nanganganib ang kanyang buhay.
Tulad nang sinabi ko kanina ay
kakarating lang ni Rizal kahapon,
Hunyo 26, 1892 kasama ang kanyang
kapatid si Lucia. Pagkarating na

pagkarating ni Rizal ay sinampahan

siya ng kaso at nagtungo siya kaagad
sa Malacanyang upang ipagpatuloy
ang kanyang mga panayam. Binisita
niya rin ang kanyang dalawang
kapatid sina Narcisa at Neneng.
At kinabukasan, ngayong araw, ay
pupunta siyang Malolos, Bulacan,
Tarlac, Bacolod at Pampanga upang
bisitahin ang kanyang mga kaibigan.
SCENE 14
Nandito tayo ngayon sa Fort
Santiago kung saan mananatili si
Rizal.
Si Rizal na nagtaguyod ng La Liga
Filipina. Itinatag niya ito sa bahay ni
Doroteo Ongjungco sa Tondo,
Manila.
Nandito siya ngayon dahil may
nakitang Anti-Church Leaflets sa ilalim
ng unan ng kanyang kapatid, si Lucia.
Itinanggi ni Rizal ang binibintang
sakanya at pinilit ang pagkakaroon ng
imbestigasyon ngunit kinulong siya.

SCENE 15
Ngayon ay Hulyo 1896 at nabalitaan
namin na di Pinayagan si Jose Rizal
umalis ng bansa.
Nung Hulyo 7, 1892 ay dinala si Rizal
sa Dapitan sakay ng barkong Cebu at
dumating siya sa Dapitan ng Hulyo
15, 1892.
Nanirahan dapat siya sa Conbento
ngunit nung Hulyo 17, 1892 ay
nanirahan na siya sa Kuwartel na
pinamumunuhan ni Kapitan Ricardo
Carcinero ang Komander ng Dapitan.
Narinig din namin na naging
magkaibigan silang dalawa.
Maraming ginawa sa Rizal para sa
Communidad ng Dapitan. Kasama
dito ang trabaho niya bilang isang

Physician, paggawa ng Irrigation

System, Paglagay ng ilaw sa daan at
iba pa.
Natutunan niya rin ang Bisaya,
Subuanin at Far.
Nagskulpto din siya ng Statue of a
Woman of Dapitan
Nagmamayari din si Rizal ng malaking
lupain na kanyang pinagtaniman.
Naging Kasyosyo pa nga niya si
Ramon Careeon sa pangangalakal,
pangingisda, koprahan at hemp.
Nagtatag si Rizal ng isang
Cooperative para sa mga magsasaka
sa Dagupan.
Kamakailan lamang ay nalaman ni
Rizal ang tungkol sa Katipunan at
nagboluntaryo siya maging Surgeon
sa giyera sa Cuba ngunit tulad nang
sinabi kanina, ay hindi siya pinayagan
mag ibang bansa ni Governor Hen.
Ramon Blanco.

SCENE 16
Nandito tayo sa may Munich Castle
kung saan pinalabas palang si Rizal
sa kulungan.
Umalis si Rizal ng Pilipinas noong
Hulyo 31, 1896 sakay ng barkong
Espana. Pumunta siyang London at
hindi niya inabutan ang barkong Isla
de Luzon na patungong Espana.
Naging bisita siya ni Enrique Stalon,
kapitan ng barkong Castilla nang
halos isang buwan.
Nung Setyembre 2, 1896 naman ay
nakasakay siya sa barkong Isla de
Panay upang makapunta sa
Barcelona. Nung dumaan silang
Singapore ay pinayuhan siya ni Don
Manuel Camus na tumakas na si
Rizal ngunit hindi niya sinunod.
Nabalitaan din namin na nalaman ni
Rizal ang tungkol sa Pilipinong
namatay dahil isa siyang suspekto sa
rebolusyon.

Nung Setyembre 30 naman ay

nabalitaan namin na pinagsabihan na
si Rizal ukol sa utos na dedetenehin
siya sa kabina hanggat makabalik sa
Maynila.
Dumating naman sila sa Barcelona at
pinadala si Rizal dito sa Munich
Castle at pinalabas na rin siya ngayon
upang ibalik sa Maynila sakay ang
barkong Colon
SCENE 17
Nandito tayo ngayon sa Fort
Santiago kung saan naganap ang
Huwisyo ni Rizal.
Dumating siya sa Maynila noong
Nobyembre 3, 1896 at inilagay sa
Fort Santiago muli at ngayon,
Disyembre 26, 1896 naganap ang
kanyang Huwisyo at ipinasya na
papatyin si Rizal sa pamamagitan ng
pagbabaril.