ALAMAT NG KARAGATAN

by Roberto Aonuevo
Nainip sa ilalim ng karagatan si Amansinaya, ang bathala ng tubigan, noong
musmos pa ang daigdig. Wala siyang makitang kaaya-aya, kundi ang
malalamig na bato sa pusod ng dagat; o ang mapuputing buhangin sa gilid
ng pasigan. Wala siyang makausap, at nayamot siya sa paglipas ng mga
araw. Umulan man at umaraw, ang kaniyang kapangyarihan ay nanatiling
nakapaloob sa tubigan. Tubig, tubig, tubig ang kaniyang kapangyarihan at
ang malimit niyang bukambibig.
Ngunit ano ang silbi ng kapangyarihan kung siya lamangsi Amansinaya
ang nakababatid? Kailangang subukin niya ang hanggahan ng kaniyang
lakas, talino, at loob. Kailangan niyang ilabas ang kapangyarihan sa loob ng
kaniyang katauhan. Nag-isip siya ng mga paraan, at nilibot niya ang
kaniyang nasasakupan: ilog, lawa, tangway, dagat, at iba pang malalalim na
guwang ng lupang nagsilbing imbakan ng tubig-ulan.
Napansin siya ni Araw at nagwikang, Kay-lungkot mo naman, kaibigan, nagiisa ka riyan at tila walang kabuluhan!
Nagpanting ang tainga ni Amansinaya. Walang sinuman ang nakauuyam sa
kaniya noong una pa man. Ipakikita ko sa iyo ang aking kapangyarihan,
mabilis na sambit ni Amansinaya kay Araw. Sumigaw nang malakas si
Amansinaya at ang kaniyang sigaw na umalingawngaw ay nagpaalimbukay
ng mga alon. Lumitaw ang matitinding daluyong na nagpabaha sa mga
baybayin at nagpalubog ng ilang pulo. Paulit-ulit na sumigaw si Amansinaya
at nagdulot iyon ng dambuhalang ipuipo sa laot. Pagdakay umahon sa
tubigan ang marahas na buhawi na pumuwing sa mabibilog na mata ni Araw.
Nagulantang si Araw. Humingi siya ng paumanhin kay Amansinaya. Mula
noon, ang kinaugaliang-anyo ni Araw ay tila umaahon siya sa silangang
dagat tuwing umaga, at lumulubog naman sa malalim na kanlurang dagat
tuwing dapithapon. Paulit-ulit ginagawa yaon ni Araw ayon sa takdang
panahon upang ipagunita sa sinumang makasasaksi ang anyo ng
nagkakasundong tubig at liwanag.
Hindi na muling biniro ni Araw si
Amansinaya. At hindi na rin kinayamutan ni Amansinaya si Araw.
Gayon man ay hindi pa rin nasiyahan si Amansinaya. Sa ibabaw ng kaniyang
mga palad, nilikha niya ang dalawang saray ng tubig sa karagatan. Ang
kaliwang kamay niya ang nagpabukal ng ibabang saray: malamig, mabigat,
at hindi kayang arukin ng liwanag. Samantalang ang kanang kamay ay
nagpabukal ng itaas na saray: mainit-init, magaan, at yaon lamang ang
hanggahan na kayang abutin ng sinag ng araw. Hindi kailanman naghahalo
ang dalawang uri ng tubig. Isang paalala rin iyon na hindi kailanman
mababatid o maaarok ng sinag ng araw ang hiwaga ng tubigan. Kung ibig ni
Amansinaya na matulog ay darako siya sa ibabang saray. At kung ibig
magpaaraw ay tutungo sa itaas na saray. Gayon ang paulit-ulit niyang
ginagawa sa paglipas ng panahon.

Napansin ni Ulap ang gawi ni Amansinaya. Si Ulap, na nag-iingat ng

maraming abram at bangang puno ng asin, ay biniro ang bathala ng tubigan.
Kaya kong sakupin ang pook mo! pahaging ni Ulap. Maya-mayay nagdilim
ang paligid. Mabilis na bumaba si Ulap at nagkunwaring sasakupin nga ang
lunan ni Amansinaya. Bumalikwas si Amansinaya na naniwalang tototohanin
ni Ulap ang banta. Biglang pumalakpak si Amansinaya nang napakalakas at
nagdulot iyon upang umalimbukay ang mga alon. Sinalpok ng mga alon ang
katawan ni Ulap; at nayanig at nagbagsakan ang mga abram at bangang
nakapatong sa kaniyang ulo. Nabigla si Ulap; at hindi niya napigilan ang
pagtapon ng napakaraming asin sa karagatan, at yaon ang simula kung bakit
umalat ang mga dagat sa daigdig. Natakot na rin si Ulap na muling biruin si
Amansinaya.
Pagkaraan niyon, lumikha ng sariling pamantayan si Amansinaya sa loob ng
kaniyang sarili: ang pamantayan na kakaiba sa pamantayan ng iba pang
bathala ng kalawakan. Binunot niya ang ilang hibla ng kaniyang buhok at
ipinukol sa karagatan. Ang mga buhok ay kahanga-hangang naghunos na
makukulay na damong-dagat, pagang, at halamang-tubig. Bumunot ng
balahibo si Amansinaya sa kaniyang bisig at dibdib; at ang mga balahibonang ihagis niya sa dalampasigan-ay naghunos na matitigas na bakawan.
Dumami nang dumami ang kaniyang likha, at naibigan niya ang nasaksihan.
Patuloy na nag-isip si Amansinaya hinggil sa susunod na hakbang.
Nakapangalumbaba siya habang nagbubulay; at nakatitig man siya sa
malayoy ni walang ibang nakikita kundi ang kawalan. Magdamag niyang
binalangkas ang susunod na hakbang. Ngunit walang pumasok sa kaniyang
noo. Sa labis na kaiisip ay kumalam ang kaniyang sikmura. Kumalam nang
kumalam ang sikmura ng bathala. Di-kawasay naramdaman niyang tila
lalong tumindi ang kaniyang kapangyarihan at sasabog ang kaniyang tiyan.
Iniluwa ni Amansinaya ang laman ng kaniyang tiyan; at ang anumang bagay
na lumabas sa kaniyang bibig ay naging isda, balilan, at page. Nabuo ang
pating, buwaya, at pagong. Kumislot ang alimango, hipon, at salabay.
Sumuka nang sumuka si Amansinaya at nabuhay ang kabibe, palos, at
dugong. Dumami nang dumami ang lamandagat, at walang ano-anoy
naglaho ang paghilab ng tiyan niya. Natuwa si Amansinaya sa naganap.
Bagaman waring nagasgas ang kaniyang lalamunan, ilong, gilagid, at dila ay
hindi niya inalintana ang gayong karanasan. Gumaan ang pakiramdam ni
Amansinaya sa unang pagkakataon, at iyon ang kaniyang higit na
kinalugdan.
Nilibot ni Amansinaya ang kaniyang nasasakupan. Sumakay siya sa mga
alon, at nakita niya mula sa malayo ang ilang tao doon sa gilid ng
dalampasigan. Tinitigan niya ang kanilang hulagway, ang hulagway na tila
nag-iisip nang malalim doon sa hiwaga ng karagatan. May pumitlag na
pagmamahal sa dibdib ng bathala. Walang ano-anoy pinaahon niya sa
dalampasigan ang mga pusit at natuwa ang mga tao. Pinalapit ng bathala sa
mga baybayin ang mga isda at lalong natuwa ang mga tao. Natutuhan ng
mga tao na iluto at kainin ang bigay ng mapagpalang mga agos. Hindi na sila
nagutom nang panahong iyon. Mula noon, kinilala nila ang angking

kapangyarihan ni Amansinaya at ang lahat ng kaniyang likhang nananahan

sa tubigan.
Ngunit dumating ang panahong naging tamad ang mga tao. Hindi nila
pinahalagahan ang mga ilog, lawa, at dagat. Binalewala rin nila ang maylikha
ng mga lamandagat. Hindi nagtagal, nagalit si Amansinaya sa mga tao at
tiniyak na kailangan munang magpawis ang sinumang mangingisda at
magdaragat bago makatikim ng kaniyang mga likha. Dumanas ng taggutom
ang mga tao nang dumating ang di-inaasahang mga bagyo at mahahabang
tag-araw. At ang mga tao, natauhan sila sa kanilang maling asal at nagbalikloob sa bathala ng tubigan.
Mula noon, nagsikap at natuto ang mga mangingisda at magdaragat na
sumakay sa mga alon samantalang ginagamit ang palatandaan ng mga
bituin, simoy, at agos sa paglalayag; nagpakadalubhasa sa paglutang,
paglangoy, o pagsisid sa tubigan gaya ng ibang lamandagat. Tinangka rin
nilang bumuo ng kani-kanilang bangka, balangay, at benawa; tinuklas ang
paghahayuma ng lambat at ang bisa ng kawil o pana; at pinag-aralan ang
paggawa ng gaya ng salakab, baklad, at palaisdaan. Nakabuo ang mga tao
ng mga pananalig habang pinagpupugayan si Amansinaya. Lumikha ng mga
tula o awit ang mga magdaragat at mangingisda; at pinarangalan ang
nagbibigay sa kanila ng ginhawa habang nabubuhay. Iginalang nila at
pinangalagaan ang tubigan; at itinuturing na ang kanilang mga buhay ay
kaugnay ng buhay ng tubigan.
Umapaw nang umapaw ang kaligayahan sa puso ni Amansinaya sa
nasaksihan. At itinakda niya nang sandaling yaon ang pantay-dagat sa
buong daigdig upang maging batayan sa pag-iral ng sangkatauhan.