Professional Documents
Culture Documents
Mam Jo To
Mam Jo To
1. nauunawaan
2. malinaw
Tatlong bagay/elemento na dapat isaalang-alang upang magkaroon o matamo ang
kalinawan sa pahayag.
1. diwang ipinahayag mensahe (a) tiyak (b) sinaliksik (c)magdagdag ng kaalaman
2. kasanayan sa pagbuo ng pahayag
3. tamang pagpili ng mga salita
Ayon kay Sebastian, ang retorika ay isang mahalagang kaalaman ng pagpapahayag na kung saan
ay tinukoy kung maganda o kaakit-akit ang pagsususlat at pagsasalita.
Maaari rin itong tawagin bilang pagaaral o kahusayan ng isang indibidwal sapagpili ng mga
salitang gagamitin sa pagsulat o pagsasalita.
Pag-aaral kung paano makabubuo ng isang kaisipan sa pamamagitan ng mga piling salita at
wastong ayaw-ayaw ng mga ito upang maiangkop sa target ng awdyens at matamo ng
manunulat ang kanyang layunin.
Ang isang taong may kahusayan sa retorika ay kadalasan nagkakaroon ng isang magandang
impresyon sa kaniyang mga audience o tagapakinig. Halimbawa na lamang ay ang paborito
mong awtor ng libro tagapagbalita sa telebisyon. May kasanayan sila na kung saan sila ay
ating hinahangaan at maging tinatangkilik ng mga tagapanood.Samakatuwid, ang layunin ng
retorika ay maging kaakit akit at epektibo ang isang pahayag.
Dahil sa ang wika ay midyum ng retorika, paslita man o pasulat. Dahil dito, ito ay pagaari ng tao
ang retorika ay isa ring siniong at pantao.
Marami ang hindi ito kayang gawin. Ang retorika ay mayroong sukdulan o hangganan. Dahil
maaring imahinasyon lamang ang gamitin sa sining na ito.
Hindi lahat ay may kagalingan sa paghawak ng wika. Ito ay likas na komplikado dahil sa mga
tuntunin na pababago bago. Sa iba ito ay nagiging frustrating na karanasan.
Ito ay dumadami. Ang isang manunulat ay nagsusulat ng isang ideya sa isipan at nagsusupling ng
isang akda. At patuloy tuloy na napapasa ang kaalaman sa kaniyang kaisipan.
Saklaw ng retorika
1. Lipunan
2. pilosopiya
3. wika
4. iba pang larangan
5. sining
Gampanin ng Retorika
Ang sayusay[pananangguni'y kailangan] o retorika[1] ay isang uri ng sining ng paggamit ng wika o isang
pag-aaral tungkol sa kaalaman sa mga salita o lenguwahe. Ginagamit ang retorika ng isang tao
upang mapasunod at magkaintindihan ang dalawang magkausap, upang maipakita ng bawat isa
ang kanilang kagalingan sa pakikipagtalastasan.
Morpolohiya
Mula sa Tagalog na Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Tumalon sa: nabigasyon, hanapin
Ang morpolohiya ay ang sangay ng linggwistika na nag-aaral ng morpema (morpheme) o ang
pinakamaliit na yunit ng tunog na na may kahuluguhan. Pinag-aaralan dito ang sistema ng
pagsasalansan ng mga morpema upang makabuo ng salita na may payak o kumplikadong
kahulugan. Ang mga morpema ay maaaring isang buong salita, panlapi, artikulo, o
metalinggwistikal na yunit ng kahulugan tulad ng intonasyon at stress o diin.
wika, ang pagkukumpara ng mga ito sa mga tunog ng iba pang wika at ang sistema ng paggamit
ng mga tunog na ito upang makabuo ng yunit ng tunog na may kahulugan (i.e. morpema o
morphemes, salita).
Pagpapalit ng ponema = kapag ang (d) ay nasa pagitan ng dalawang patinig kaya ito'y
pinapalitan ng ponemang "r".
o Halimbawa: ma + damot = maramot, ma + dunong = marunong
noon - nuon
e) Mayroon din namang mga salitang itinuturing na hiwalay
na ponema ang /u/, /o/, /i/, at /e/ dahil nagbibigay ito ng
magkaibang kahulugan at hindi maaaring pagpalitin.
Halimbawa:
uso - modern
mesa - table
oso - bear
misa - mass
Ponolohiya (Phonology) - Tatlong Salik sa Pagsasalita
(Three factors in Speaking)
1. Enerhiya (Energy) - nilikhang presyon ng papalabas na
hiningang galing sa baga (pressure created when exhaling)
2. Artikulador (Articulator) - nagpapakatal sa mga
babagtingang pantinig (Vocal)
3. Resonador (Resonator) - nagmomodipika ng tunog. Ang
bibig at guwang ng ilong ang itinuturing na resonador
(modifies the sound. The mouth and nasal passageway are
considered as resonators.)
Ponolohiya ng Filipino
PONEMA (Phoneme) - isang makabuluhang tunog.
Ang Filipino ay may 20 ponema. 15 ang katinig at 5 ang
patinig
"katinig means consonant and patinig means vowel"
Mga katinig:
Panlabi (sounds produced by the lips) - B, P, M
Pangipin (sounds produced by the teeth) - D, N, T
Panggilagid (sounds produced by the gums) - L, R, S
Pangngalangala (sounds produced by the throat) - K, G, Ng,
WPasutsot (sounds produced by exhaling) - H
Mga Patinig:
A, E, I, O, U
Diptonggo (Dipthong) - alin man patinig na sinusundan ng
malapatinig na w at y.
Halimbawa (Example):
aw, iw, ay, ey, iy, oy at uy.
Halimbawang salita (Example word):
bahaw, bahay, okoy, baliw
Morpolohiya (Morphology) - pag-aaral ng mga morpema
ng isang wika at ng pagsasama-sama ng mga ito upang
makabuo ng salita.
Morpema - pinakamaliit na yunit ng isang salita na
nagtataglay ng kahulugan. Ito ay maaaring salitang ugat o
panlapi.
Uri ng Pagbabagong Morpoponemiko (Types of
Morphophonemic Change)
1. Asimilasyon (Assimilation) - pagbabagong nagaganap
sa huling posisyon dahil sa impluwensiya ng kasunod na
ponema. Kung ang ponemang pang ay ikinakabit sa
salitang-ugat na nagsisimula sa b, p ang n ay nagiging m.
Halimbawa:
pang + balabal = pambalabal
pang + panitikan = pampanitikan
pang + kuha = panguha
pang + tabas = pantabas
2.M eta sis - ang salitang ugat na nagsisimula sa L, O, Y pag
nilagyan ng panliping (in) ay nagkakapalit ng posisyon.
Halimbawa:
in + layo = nilayo
in + yakap = niyakap
3. Pagpapalit ng ponema - kapag ang ponema ay nasa
unahan ng salitang (d) ito ay karaniwang napapalitan ng
ponemang (r) kapag ang huling ponema ng unlapi ay patinig.
Halimbawa:
ma + damot = maramot
ma + dungis = marungis
4.Pagl ili pat- dii n - ang mga salita ay nagbabago ng diin
kapag nilalapian.
Halimbawa:
basa + hin = basahin
laro + an = laruan
5. Pagkakaltas ng ponema - nagaganap kung ang huling
ponemang patinig ng salitang-ugat ay nawala kapag
nilalagyan ng hulapi.
Halimbawa:
takip + an = takipan - takpan
sara + han = sarahan - sarhan