UDK 691.87:693.56:620.

16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

NDEKLER
0 - KONU, TARF, KAPSAM...................................................................................... 1
0.1 - KONU........................................................................................................................ 1
0.2 - TARFLER................................................................................................................. 1
0.2.1 - ngerilmeli Beton ................................................................................................................ 1
0.2.2 - ngerilmeli Beton iin elik Demet...................................................................................... 1
0.2.3 - Karakteristik ekme Mukavemeti (Rm) ................................................................................ 1
0.2.4 - Karasteristik Akma Snr (R 1,0) ......................................................................................... 1
0.2.5 - % 0,1 Kalc Uzama Salayan Karakteristik Gerilme (Rp 0,1) ............................................. 1

0.3 - KAPSAM ................................................................................................................... 1

1 - SINIFLANDIRMA VE ZELKLER ....................................................................... 1

1.1 - SINIFLANDIRMA....................................................................................................... 1
1.1.1 - Snflar ................................................................................................................................. 1
1.1.2 - Tipler.................................................................................................................................... 2
1.1.3 - Trler ................................................................................................................................... 2

1.2 - ZELKLER............................................................................................................... 2
1.2.1 - Grn zelikleri ............................................................................................................... 2
1.2.2 - Yapl zelikleri................................................................................................................... 3
1.2.3 - Malzeme zelikleri ............................................................................................................... 4

1.3 - BOYUT VE TOLERANSLAR ..................................................................................... 4

1.4 - ZELLK, MUAYENE VE DENEYLER ...................................................................... 5

2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER ..................................................... 5

2.1 - NUMUNE ALMA ........................................................................................................ 5
2.2 - MUAYENELER.......................................................................................................... 6
2.2.1 - Gzle Muayene ................................................................................................................... 6
2.2.2 - Boyut Muayenesi ................................................................................................................. 6

2.3 - DENEYLER ............................................................................................................... 7

2.3.1 - ekme Deneyi ..................................................................................................................... 7
2.3.2 - Sabit Scaklkta Geveme (Relaksasyon) Deneyi ............................................................. 10
2.3.3 - eliin Kimyevi Bileiminin Tayini ..................................................................................... 11

2.4 - DEERLENDRME ..................................................................................................12

2.5 - MUAYENE VE DENEY RAPORU.............................................................................12

3 - PYASAYA ARZ.................................................................................................. 12
3.1 - AMBALAJ.................................................................................................................12
3.2 - ARETLEME...........................................................................................................12
3.3 - DEPOLAMA-TAIMA ...............................................................................................12

4 - ETL HKMLER ......................................................................................... 13

ATIF YAPILAN STANDARDLAR ............................................................................ 15

UDK 691.87:693.56:620.16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

ELK DENETLER (Toronlar)-NGERLMEL BETON N

0 - KONU, TARF, KAPSAM
0.1 - KONU
Bu standard, ngerilmeli betonda kullanlan elik demetlerin (toronlarn) tarifine, snflandrma ve
zeliklerine, numune alma, muayene ve deneyleri ile piyasaya arz ekline dairdir.

0.2 - TARFLER
0.2.1 - ngerilmeli Beton
ngerilmeli beton, d yklerin etkisi altndaki bir beton yap elemannda oluan i gerilmelerin, yksek
mukavemetli elik teller, ubuklar veya demetlerin beton eleman iinde, eleman hizmet yklerinin
etkisine girmeden nce, gerilip kenetlenmesi salanarak istenen dalma getirildii bir yap tekniidir.

0.2.2 - ngerilmeli Beton iin elik Demet

ngerilmeli beton iin elik demet, iki veya telin bklerek birbirine sarlmasyla veya daha fazla
saydaki telin (6-18) dz bir telden eksen etrafnda sarlmasyla (rlmesiyle) elde edilmi ve zelikleri
Madde 1.2. 2 'de belirtilmi yksek mukavemetli elikten yaplm beton tehizatdr.
NOT - Bu standardda "ngerme demeti", "elik demet" veya yalnz "demet" deyimi, ngerilmeli beton
iin elik demet anlamnda kullanlmtr.

0.2.3 - Karakteristik ekme Mukavemeti (Rm)

Karakteristik ekme mukavemeti (%) , ekme deneylerinden elde edilen ekme mukavemeti
sonularnn en az % 95 'inin eit veya stnde olduu bu deerin altnda olabilecek % 5 oranndaki
gerilmelerin hi birinin szkonusu deerin % 5 'den fazla altnda olmad ekme mukavemeti deeridir
(izelge 1).

0.2.4 - Karasteristik Akma Snr (R 1,0)

Karakteristik akma snr (R 1,0), ekme deneyi numunelerinde % 1 birim uzama salayan gerilme
deerlerinin en az % 95 'inin eit veya stnde olduu, bu deerin altnda olabilecek % 5 oranndaki
gerilmelerin hi birinin szkonusu deerin % 5'den fazla altnda olmad ekme gerilmesi deeridir
(izelge 1).

0.2.5 - % 0,1 Kalc Uzama Salayan Karakteristik Gerilme (Rp 0,1)

% 0,1 kalc uzama salayan karakteristik gerilme (Rp 0,1), ekme deneyi numunelerinde % 0,1 kalc
uzama salayan gerilme deerlerinin % 95 'inin eit veya stnde olduu bu deerin altnda olabilecek
% 5 oranndaki gerilmelerin hi birinin, sz konusu deerin % 5'den fazla altnda olmad ekme
gerilmesi deeridir (izelge 1).

0.3 - KAPSAM
Bu standard, ngerilmeli betonda kullanlan yzeyi kaplamasz elik demetleri (toronlar) kapsar.

1 - SINIFLANDIRMA VE ZELKLER
1.1 - SINIFLANDIRMA
1.1.1 - Snflar
ngerilmeli beton iin demetler tel saylarna gre;
- 2 telli demetler (S2),
- 3 telli demetler (S3),
- 7 telli demetler (S7),
-19 telli demetler (S19) olmak zere drt,

UDK 691.87:693.56:620.16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

7 telli demetler, karakteristik ekme mukavemetlerine gre;

2
2
- Karakteristik ekme mukavemeti 175 kgf/mm (1,72 kN/mm ) olanlar (A),
2
2
- Karakteristik ekme mukavemeti 190 kgf/mm (1,86 kN/mm ) olanlar (B)
olmak zere iki, snfa ayrlr.
2, 3 ve 19 telli demetler yalnz bir snftr.

1.1.2 - Tipler
ngerilmeli beton iin demetler 1000 saatlik geveme deneyi sonucundaki geveme (relaksasyon)
oranlarna gre;
- Normal gevemeli (normal relaksasyonlu) (MAV),
- Gevemesi az (dk relaksasyonlu) (KIRMIZI)
olmak zere iki tipe ayrlr.

1.1.3 - Trler
ngerilmeli beton iin 2 telli ve 3 telli demetler yapmnda kullanlan tel anma aplarna gre;
- Anma ap 2,65 mm olan tellerden yaplm demetler (2,65),
- Anma ap 2,9 mm olan tellerden yaplm demetler (2,9),
- Anma ap 3,0 mm olan tellerden yaplm demetler(3,0)
olmak zere ,
ngerilmeli beton iin 2 telli demetler, demet anma apna gre;
- Anma ap 6,35 mm olan demetler (6,35) (Yalnz A snfnda),
- Anma ap 7,49 mm olan demetler (7,94) (Yalnz A snfnda),
- Anma ap 9,53 mm olan demetler (9,53) (Yalnz A ve B snfnda),
- Anma ap 11,1 mm olan demetler (11,1) (Yalnz A ve B snfnda),
- Anma ap 12,7 mm olan demetler (12,7) (Yalnz A ve B snfnda),
- Anma ap 15,2 mm olan demetler (15,2) (Yalnz A ve B snfnda),
- Anma ap 15,7 mm olan demetler (15,7) (Yalnz A ve B snfnda),
- Anma ap 18,0 mm olan demetler (18) (Yalnz A ve B snfnda),
olmak zere sekiz,
ngerilmeli beton iin 19 telli demetler, demet anma apna gre;
- Anma ap 17,8 mm olan demetler ( 17,8),
- Anma ap 19,3 mm olan demetler ( 19,3),
- Anma ap 20,3 mm olan demetler ( 20,3),
- Anma ap 21,8 mm olan demetler ( 21,8)
olmak zere
drt, tre ayrlr.

1.2 - ZELKLER
1.2.1 - Grn zelikleri
ngerilmeli beton iin elik demetler en kk i ap Madde 3.1'de belirtilen balanm kangallar
eklinde olmaldr. Bir kangaldaki demet, uzunluu boyunca herhangi bir ekilde eklenmi
bulunmamaldr. Ancak 7 telli ve 19 telli demetlerde, demeti oluturan tellerden biri aln kaynayla
eklenmi bulunabilir. Bu durumda demetin 45 m 'lik boyu iinde baka bir ek bulunmamaldr. 2 ve 3
telli demetlerde eklenmi tel bulunmamaldr.
elik demetlerde gzle grlr ap deiiklikleri ve sarma bozukluklar bulunmamaldr. Demet
balanmadan kesildiinde kesilen uta tellerden biri veya birka sarl bulunduu konumdan ayrlp
almamaldr. Alma durumunda alan tel elle eski yerine getirildiinde bu konumda kalyorsa alma
kusur saylmaz.
Demetleri oluturan teller metal kaplanm, demetlerin yzeyleri yalanm veya boyanm
olmamaldr. Derine ilememi ve gzle grlr ukurlamalar yapmam olmak kaydyla yzeyde ince
bir pas tabakas bulunabilir. Artk gerilmelerden arndrmak amacyla uygulanan sl ve mekanik ilem
sonucunda yzeyde meydana gelebilecek renk deiiklikleri ve menevilenme kusur saylmaz.

UDK 691.87:693.56:620.16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

1.2.2 - Yapl zelikleri

ngerme demetlerinin mekanik zelikleri izelge-1'de belirtilenlere uygun olmaldr. Demetlerde
2
2
Madde 2.3.1.2 uyarnca bulunacak elastisite modl, 19000 kgf/mm (190 kN/mm )*den kk, 22000
2
2
kgf/mm (220 kN/mm )'den byk olmamak kaydyla nceden belirtilmi bulunan elastisite modl
2
2
deerinden 1000 kgf/mm (10 kN/mm )'den fazla farkl olmamaldr.
2 ve 3 telli ngerme demetlerinde tellerin sarm admlar (bkmleri) kullanlan tel anma aplarnn 24
katndan az 32 katndan fazla, 7 ve 19 telli demetlerde de demet anma apnn 12 katndan az ve 16
katndan fazla olmamaldr. Bkm admlar demet boyunca sabit olmal ve gzle farkedilecek lde
deiiklik gstermemelidir.
19 telli demetlerde i ve d rmlerin admlar belirtilen snrlar iinde kalmak kaydyla birbirinden
farkl olabilir.
2 ve 3 telli ngerme demetleri gerektiinde yzeyi entikli (profilli) tellerden de yaplabilir. 7 ve 19 telli
demetler dz yzeyli tellerden yaplm olmaldr.
ZELGE 1 - ngerme Demetlerinin Mekanik zelikleri
Demet
Snf

Anma
ap
(mm)

Karakteristik
1)
Akma Snr
min
2
kgf/mm
2
(kN/mm )
(R 1.0)
Normal
Gevemeli

Gevemesi
Az

% 0,1 Kalc
Uzama Salayan
Karakteristik
Gerilme
min
2
2
kgf/mm (kN/mm )
(Rp 0,1)

Karakteristik
ekme
Mukavemeti,
min
2
kgf/mm
2
(kN/mm )
(Rm)

Maksimum Yk
Altn da Toplam
Uzama
2)
min
(%)

1000 Saat Sonunda Max

Geveme (%)
Normal
%70
%80

Gevemesi Az
%70
%80

S2

2x2,65
2x2,90
2x3,0

153 (1,53)

162 (1,62)

148 (1,48)

180 (1,80)

3,5

12

2,5

3,5

S3

3x2,65
3x2,90
3x3.0

153 (1,53)

162 (1,62)

148 (1,48)

180 (1,80)

3,5

12

2,5

3,5

150 (1,50)

158 (1,58)

145 (1,45)

175 (1,75)

3,5

12

2,5

3,5

161 (1,61)

171 (1,71)

156 (1,56)

190 (1,90)

3,5

12

2,5

3,5

159 (1,59)

168 (1,68)

154 (1,54)

187 (1,87)

3,5

12

2,5

3,5

S7A

S7B

S19

6,35
7,94
9,53
11,1
12,7
15,2
15,7
18,0
9,53
11,1
12,7
15,2
15,7
18,0
17,8
19,3
20,3
21,8

1) Gevemesi az demetlerde karakteristik akma snr demet snfna gre verilmi bulunan karakteristik ekme
mukavemetinin 0,9 'undan daha kk olmamaldr.
2) 600 mm lme boyu zerinden lldnde

UDK 691.87:693.56:620.16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

1.2.3 - Malzeme zelikleri

ngerme demetlerinin yapmnda kullanlan eliin Madde 2.3.3'e gre yaplan kimyevi analizi
sonucunda bulunacak deerler izelge-2*de belirtilenlere uygun olmaldr. Bunlarn dndaki
metallerin bulunmas bu standardda belirtilen zelikleri olumsuz ynde etkilememek artyla kusur
saylmaz.
ZELGE 2 - eliin Kimyevi Bileimi (Ktlece)
Element
Karbon
Silisyum
Mangan
Kkrt
Fosfor

Min
0,60
0,10
0,50
-

Max
0,90
0,35
0,90
0,05
0,04

1.3 - BOYUT VE TOLERANSLAR

ngerme demetlerinin aplar ve ap toleranslar izelge-3te belirtilenlere uygun olmaldr. Yedi telli
demetlerde orta telin ap ile evredeki tellerin aplar arasndaki ilikinin belirlenmesi iin demeti
meydana getiren tellerin aplar ayr ayr llmelidir. Ondokuz telli demetlerde ayrca tellerin
aplarna baklmaz. ki ve telli demetler tel aplar ile belirlenmi olduklarndan bunlarda yalnz tel
aplarna baklr, ayrca demet apna baklmaz. izelge-3te belirtilmi bulunan anma kesit alan
yalnz gerilmelerin hesabnda esas olduundan, boyut ve toleranslar asndan deerlendirmeye
alnmaz.
ZELGE 3 - ngerme Demetlerinin Boyut ve Toleranslar
Demet
Snf

1)

Anma
ap
(mm)

ap Tolerans
(mm)

Anma Kesit
2)
Alan
2
(mm )

2x2,65

+ 0,04

11,03

Merkezdeki Tel ap ile

evre Tel aplar
Arasndaki Min Fark
(mm)
-

2x2,90
2x3,0
3x2,65

+ 0,04

13.21
14,14
16,55

3x2,90
3x3.0
6,35
7,94
9,53
11,1
12,7
15,2
15,7
18.0

+ 0,04

+ 0,4
- 0,2
0,2
0.2

19,82
21,21
23,22
37,42
51,61
69,68
92,90
139,35
150,00
223,00

0,03
0,04
0,05
0,07
0,08
0,10
0,12
0,14

9,53
11,1
12,7
15,2
15,7
18,0

+ 0,3
- 0,2
+ 0,4
- 0,2
0,2
0,2

54,84
74,19
98,71
139,35
150,00
223,00

0,05
0,07
0,08
0,10
0,12
0,14

S2

1)

S3

S7A

S7B

+ 0,04

+ 0,3
- 0,2

UDK 691.87:693.56:620.16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

ZELGE 3n Devam
Anma
ap
(mm)

ap Tolerans
(mm)

Anma Kesit
2)
Alan
2
(mm )

Merkezdeki Tel ap
ile evre Tel aplar
Arasndaki Min Fark
(mm)
17,8
208,4
S19
19,3
+ 0,60
243,7
20,3
- 0,25
270,9
21,8
312,9
1) ki ve telli demetlerde anma ap ve ap tolerans her tel iin verilmitir.
Anma kesit alan demet anma kesit alandr,
2) Anma kesit alan yalnz gerilmelerin hesabnda kullanlacandan boyut ve
toleranslar asndan deerlendirmeye alnmaz.
Demet
Snf

1.4 - ZELLK, MUAYENE VE DENEYLER

Bu standardda belirtilen zelikler ve bu zeliklerin muayene ve deneyleri, ilgili madde numaralaryla
izelge-4te verilmitir.
ZELGE 4 - zelikler ve Bu zeliklerin Kontrolunda Kullanlan Muayene ve Deneyler
zellik
1.2.1-Grn zelikleri
1.2.2-Yapl zelikleri
-ekme Mukavemeti
-Akma Snr ve %0,1 kalc uzama
-Kopmada birim uzama
-Elastisite Modl
-Geveme oran
1.2.3-Malzeme zelikleri
-Karbon miktar
-Silisyum miktar
-Mangan miktar
-Kkrt miktar
-Fosfor miktar
1.3-Boyut ve toleranslar
3.1-Ambalaj
3.2-aretleme

Muayene veya Deneyi

2.2.1-Gzle Muayene
2.3.1.1-Akma snr ekme mukavemeti ve kopma
da birim uzama tayini

2.3.1.2-Elastisite modl tayini

2.3.2-Sabit scaklkta geveme deneyi
2.3.3.1-Karbon miktar tayini
2.3.3.2-Silisyum miktar tayini
2.3.3.3-Mangan miktar tayini
2.3.3.4-Kkrt miktar tayini
2.3.3.5-Fosfor miktar tayini
2.2.2-Boyut muayenesi
2.2.1-Gzle muayene
2.2.1-Gzle muayene

2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER

2.1 - NUMUNE ALMA
Ayn snf, tip ve trde olan ve bir defada muayeneye sunulan ngerilmeli beton iin demetler bir parti
saylr. Partiden izelge-5te belirtilen miktarda numune sistematik olarak ayrlr. Bunu yapmak iin
TS 2756^'da belirtilen rastgele saylar izelgesinin kullanm ile numune alma metodu uygulanr.
Bunun mmkn olmamas durumunda aadaki metot uygulanr.

1) Bu standard metninde atf yaplan Trk Standardlarnn numaralar metnin sonunda verilmitir.

UDK 691.87:693.56:620.16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

Partideki elik demet kangallar, partideki miktar (N) olmak zere, partinin herhangi bir yerinden
balanarak 1, 2, 3, .....N olmak zere numaralanr veya numaraland varsaylr. Numune takmnn
alnaca kangal says (n) olmak zere N/n=r says hesaplanr, tam say deilse tam sayya
yuvarlatlr. Numune takmn oluturmak iin r'inci, 2r'inci, 3r'inci.....nr inci kangal partiden ayrlr.
Ayrlan her kangaln ucundan yaklak 50 cm lik bir blm kesilip atldktan sonra, izelge-5te
belirtilen uzunlukta demet, her kangaldan, eit uzunlukta olmak zere, ayr ayr kesilerek numune
olarak ayrlr.
ZELGE 5 - elik Demetlerde Partiden Alnacak Numune Miktarlar le Muayene ve Deneyler in
Gerekli Deney Numunesi Miktarlar
2)
Deney Numunesi Miktarlar
Numune Alnacak
Partideki Miktar
Kangal Says
(Bobin veya
Muayene veya Deney
Deney Numunesi
(n)
Kangal Says)
Boyu (cm)
(N)
1)
100e kadar
Her 10 kangal veya az
440
Gzle Muayene
in 1 kangal
440
lk 100 kangal iin 10
Boyut ve Toleranslara
1)
101 - 1000
kangal artan miktarn her Uygunluk
20 kangal veya az iin
ekme Deneyi
320
1 kangal
lk 1000 kangal iin 55
Geveme Deneyi
120
1001 ve fazlas
kangal artan miktarn her
40 kangal iin 1 kangal Kimyevi
Dier Deneylerde
Bileim
kullanlan numunelerden
para alnr.
Toplam Deney
440
Numunesi Boyu
1) Muayeneler toplam deney numunesi uzunluuna uygulanr.
2) Sarl kangallarn almasndaki glk gznne alnarak deney numunesi boyu
120 + 4 x 80 cm olarak ayrlabilir.

2.2 - MUAYENELER
2.2.1 - Gzle Muayene
Madde 2.1'e gre numune olarak ayrlan kangallar almadan muayene edilerek grnen
blmlerinde ek bulunup bulunmadna ve rg bozukluu olup olmadna baklr.
Numune olarak ayrlan kangallarn ayrca ambalaj ve iaretleme asndan Madde 3.1 ve Madde
3.2ye uygun olup olmadna baklr. Bu incelemeden sonra kangallardan Madde 2.1e gre uyarnca
kesilerek ayrlan numuneler gzle muayene edilip Madde 1.2.1e uygun olup olmadna baklr.

2.2.2 - Boyut Muayenesi

Madde 2.1'e gre ayrlan deney numunelerinin aplar, her bir deney numunesinde en az alt yerde ve
her kesitte en byk ve en kk ap okumas elde edilecek ekilde iki konumda llr. lmler
0,01 mm ye hassas bir lme aleti ile yaplr. ap lmelerinde demet en kesitinin dna izilebilecek
en kk apl dairenin ap elde edilmeye allr. Her kesitteki iki okuma farkl ise bunlarn
ortalamalar alnr, lmeler deney numunesi ularna 100 mm den daha yakn olan blgelerde
yaplmaz. Btn deney numunelerinde yaplm olan lmelerden elde edilen deerlerin, her birinin
Madde 1.3e uygun olup olmadna baklr. Uygun olmayan deerler bulunduunda o kesitlerdeki
lmeler dikkatle tekrarlanr ve ikinci lmden elde edilen deer lme.sonucu olarak kabul edilir.
ki, veya yedi telli demetlerin yaplm olduklar tellerin aplar TS 3721'e gre llerek sonularn
Madde 1.3e uygun olup olmadna baklr.
Demetlerin yapmnda kullanlan tellerin sarm admlar (bkmleri) her deney numunesinde 0,1 mm
'ye hassas bir kumpasla en az 3 yerden llr ve bunlarn ortalamasnn Madde 1.2.2'ye uygun olup
olmadna baklr.

UDK 691.87:693.56:620.16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

2.3 - DENEYLER
2.3.1 - ekme Deneyi
ngerme demetlerinin ekme mukavemeti, akma snr, % 0,1 kalc deformasyon salayan gerilme,
maksimum yk altnda toplam uzama ve elastisite modl TS 138e gre yaplacak ekme deneyleri
sonucunda belirlenir.
1)

Bu deneyler iin, her deney numunesi grubundan izelge-5te ekme deneyi iin belirtilen uzunlukta
deney numunesi kesilerek ayrlr. Ayrlan miktar, her grupta drt ekme deneyi yapmaya yetecek
kadardr. Kesilerek ayrlan para, drt ekme deneyi iin drt eit paraya blnr. Dier gruplardaki
paralar da ayn ekilde kesilip blnr ve btn paralar bir araya toplanr. Bu ekilde biriktirilen
paralarn 3/4 ekme mukavemeti, akma snr, % 0,1 kalc deformasyon salayan gerilmenin tayini
ve maksimum yk altnda toplam uzama oran tayinini salayacak kopmaya kadar ekme deneyi iin
ayrlr. Geriye kalan miktar elastisite modl deneyi iin saklanr.
2.3.1.1 - Akma Snr, ekme Mukavemeti, % 0,1 Kalc Uzama Salayan Gerilme ve Maksimum Yk
Altnda Toplam Uzama Tayini
2.3.1.1.1 - Deney Numunelerinin Hazrlanmas
ekme deneyi uygulanacak numunelere herhangi bir sl veya mekanik ilem uygulanmaz. Deney
uygulanacak deney numuneleri dzgn olmaldr.
2.3.1.1.2 - Deney Numunesi Boylar
Her bir deney numunesinin boyu en az 700 mm olmaldr.

1) Her kangaldan ayrlan izelge-5te belirtilmi 440 cm lik boy bir deney numunesi grubu saylr.

UDK 691.87:693.56:620.16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

2.3.1.1.3 - Deney Hz ve n Ykleme

Akma snr, ekme mukavemeti ve kopmada birim uzama tayini deneyleri iin deney hz saniyede
2
2
5 kgf/mm (50 N/mm ) gerilme artn veya elastik deformasyon snr iinde, saniyede % 0,2 birim
uzama hzn gememelidir. Akma snr tayininde deney numunesi izelge-1'de belirtilen karakteristik
ekme mukavemetinin % 10'u kadar bir n gerilmeyle gerildikten sonra ekstensometre taklarak bu n
yklemeye karlk lme boyunun her mm*si iin 0,001 mm olarak hesaplanan uzamay gsterecek
ekilde ayarlanr. Deney ekstensometre % 1 uzamay gsterene kadar srdrlr. Bu aamada yk
kaydedilir (Fy) ve ekstensometre karlarak ykleme kopmaya kadar srdrlr, kopma yk
kaydedilir (Fu). Maksimum yk altnda toplam uzama, numune zerinde iaretlenen mesafenin
balangtaki ve ilk telin kopmas anndaki konumu esas alnarak Madde 2.3.1.3 uyarnca hesaplanr.
2.3.1.1.4 - lme Hassasiyeti
Yk lme hassasiyeti, en az llen ykn % 1i kadar olmaldr. Akma snr tayininde kullanlacak
ekstensometrenin hassasiyeti en az 0,01 mm olmaldr.
Maksimum yk altnda toplam uzama tayininde kullanlacak lme cihaznn hassasiyeti en az 0,1 mm
olmaldr.
2.3.1.2 - Elastisite Modl Tayini
2.3.1.2.1 - Deney Numunelerinin Hazrlanmas
Deney numuneleri Madde 2.3.1.1.1 uyarnca hazrlanr.
2.3.1.2.2 - Deney Numunesi Boylar
Deney numunelerinin boylar Madde 2.3.1.1.2'de belirtilenlere uygun olmaldr.
2.3.1.2.3 - Deney Hz ve n Ykleme
2
2
Elastisite modl tayini iin uygulanan ekme deneyinde yk art saniyede 1 kgf/mm (10 N/mm )
gerilme art hzn gememelidir.
Deney numunelerine izelge-1'de belirtilen karakteristik ekme mukavemetlerinin % 10'u kadar bir n
gerilme uygulanarak ekstensometre taklmadan nce dorultulmalar salanr. Ekstensometre bu yk
boaltlmadan taklr.
2.3.1.2.4 - lme Hassasiyeti
Yk lme hassasiyeti en az llen ykn % 1i kadar olmaldr, lme boyu % l hassasiyetle
belirlenmi olmal ve bu boyun lmnde yaplan hata toplam 0,5 mm 'den fazla olmamaldr.
Elastisite modl tayini deneyinde kullanlacak ekstensometrenin hassasiyeti en az 0,01 mm olmaldr.
2.3.1.2.5 - Deneyin Yapl
Elastisite modl tayin edilecek demetler Madde 2.3.1.2.3 uyarnca izelge-1'de belirtilen karakteristik
ekme mukavemetlerinin 0,10'u kadar olan bir n ykle yklendikten sonra, ekstensometre taklr.
Ekstensometre sfra ayarlanr. Yk, Madde 2.3.1.2.3'de belirtilen hzla artrlarak, karakteristik ekme
mukavemetinin 0,8'ine kadar ykseltilir ve tekrar 0,1ine indirilir. Bu ykleme boaltma evrimi iki kez
uygulanr (ekil-1). nc seferde ykleme srasnda karakteristik ekme mukavemetinin 0,20 si ile
0,50 si arasndaki blgede yk deformasyon erisi izilir. Elastisite modl, karakteristik ekme
mukavemetinin 0,20 si ile 0,50 si arasnda kalan eri blgesinin eiminden (ekil-1) hesaplanr ve
kaydedilir.
2.3.1.3 - Hesaplama ve Sonularnn Gsterilmesi ekme mukavemeti
aadaki formlle hesaplanr:

Rm =

FU
2
2
(kgf/mm kN/ mm )
AO

Burada ;
2
2
Rm= ekme mukavemeti (kgf/mm -kN/mm )
Fu= Kopma yk (kgf-kN)
2
Ao= Kesit anma alan (mm )

UDK 691.87:693.56:620.16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

dr
Akma snr aadaki formlle hesaplanr: F

R1, 0 =

Fy
Ao

(kgf/mm kN/ mm )

Burada ;
R1,0 = Akma snr (kgf/mm^-kN/mm?)
Fy = % l birim uzama salayan yk (kgf-kN)
Ao = Kesit anma alan (mm2)
dr.
% 0,1 kalc uzama salayan gerilme (Rp 0,1), gerilme- deformasyon grafiinde % 0,1 uzamaya
karlk gelen apsisteki noktadan, erinin doru blmne izilen paralelin eriyi kestii noktann
ordinatndaki gerilme deeri okunarak bulunur
Maksimum yk altnda toplam uzama, aadaki formlle hesaplanr:

p =

1u 1o
x100
1o

Burada ;
p= Maksimum yk altnda toplam uzama oran (mm/mm) (%)
1u= Son l uzunluu (mm)
1o= tik l uzunluu (mm)
dr.
Elastisite modl aadaki formlle hesaplanr:

E=

0,3Rm
x100
1o

Burada ;
E = Demet elastisite modl
Rm = izelge-1den ilgili demet snfna gre elde edilen karakteristik ekme mukavemeti
2
2
(kgf /mm -kN/mm )
= nc (son) ykleme evriminde 0,20 Rm ile 0,50 Rm arasnda elde edilen birim boy deiimi
(mm/mm)
dir.
2.3.1.4 - Deney Sonularnn Deerlendirilmesi
- ekme Mukavemeti
Her deney numunesinden elde edilen ve ayr ayr kaydedilen deney sonular dalmnn
izelge-1'de belirtilen karakteristik ekme mukavemeti snrlarna uygun olup olmadna baklr.
- Akma Snr
Her deney numunesinden elde edilen ve ayr ayr kaydedilen deney sonular dalmnn
izelge-1'de karakteristik akma snr iin belirtilen deerlere uygun olup olmadna baklr.
- % 0,1 Kalc Uzama Salayan Gerilme
Her deney numunesinden elde edilen ve ayr ayr kaydedilen deney sonular dalmnn
izelge 1de % 0,1 kalc uzama salayan karakteristik gerilme iin belirtilen snrlara uygun olup
olmadna baklr.
- Maksimum Yk Altnda Toplam Uzama
Deney numunelerinden elde edilen ve ayr ayr kaydedilen maksimum yk altnda toplam uzama
oran deerlerinin, en az izelge-1'de belirtilenler kadar olup olmadna baklr.
- Elastisite Modl
Deney numunelerinden elde edilen ve ayr ayr kaydedilen elastisite modl deerlerinin Madde
9

UDK 691.87:693.56:620.16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

1.2.2'de belirtilenlere uygun olup olmadna baklr.

2.3.2 - Sabit Scaklkta Geveme (Relaksasyon) Deneyi

Sabit scaklkta geveme deneyi, belirli bir n ykle gerilen bir demet deney numunesinin 1000 saat
sreyle sabit scaklkta ve sabit uzunlukta tutulmas sonucunda, 1000 saat sonunda belirlenen germe
kuvveti kaybnn ilk kuvvete orann tespite yneliktir.
2.3.2.1 - Deney Numuneleri
izelge-5'de her deney numunesi grubundan bu deney iin ayrlm bulunan miktar bir deney
yapmaya yetecek kadardr. Parti byklne gre geveme deneyi iin ayrlm bulunan numuneler
bir araya getirilerek, bunlar arasndan bir deney yapmaya yetecek kadar miktar Madde 2.1'de belirtilen
metotla geliigzel olarak ayrlr. Sabit scaklkta geveme deneyi bu numunelere uygulanr. Geri kalan
numuneler, yedek deney numunesi olarak saklanr.
2.3.2.2 - Cihazlar
2.3.2.2.1 - ekme Cihaz
Deney ykn salayabilecek kapasitede ve ykte meydana gelebilecek azalmalar ilk ykn %
0,05i hassasiyetle gsterebilecek nitelikte bir ekme cihaz veya bu deney iin zel olarak yaplm
otomatik kontroll geveme deneyi cihaz (Otomatik kontroll cihaz, aadaki cihazlarn tamamn
veya bir blmn kendi iinde bulundurabilir).
2.3.2.2.2 - Boy Deiimi ler
Deney sresince deney numunesi boyunda meydana gelen deiiklikleri lme boyunun % 0,05i
hassasiyetle gsterebilecek nitelikte elektrik direnli (strain gage) veya mekanik (komparatr).
2.3.2.2.3 - Yk Dzeltme Cihaz
Deney sresince lme boyunun sabit kalmasn salamak amacyla boy deiimi lerden ald
uyarma ile pres ykn denetleyen otomatik yk dzeltme cihaz.
2.3.2.2.4 - Grafik izici
Deney boyunca yk deiimlerini grafik olarak kaydeden kayt cihaz.
NOT - Yk dzeltme ilemi ve yk deiiminin kayd elle yapld takdirde son iki srada belirtilen
cihazlara gerek kalmaz.
2.3.2.2.5 - G Kayna
ebeke akmnn sreklilii gvenilir olmad takdirde, deneyin 1000 saat kesintisiz srdrlmesini
salayacak yeterli kapasitede bir g kayna veya elektrik kesildiinde deneyin srekliliini
salayacak herhangi bir baka sistem.
2.3.2.3 - Deneyin Yapl
Ayrlan deney numunesi karakteristik ekme mukavemetinin % 80'i veya % 70'i kadar olan ilk gerilme
altnda denenir. Deney numunesi Madde 2.3.1.1 uyarnca deneye hazrlanr. Deney numunesi
zerindeki lmelerin uygulanaca lme boylar iki ve telli demetlerde tellerin bir bkm admnn
en az 4 kat 7 ve 19 telli demetlerde de demet anma apnn en az 40 kat kadar olmaldr, lme
boylar 0,1 mm hassasiyetle belirlenip iaretlenir.
Deney sresince deney evresinin scakl 20C 2C iinde sabit tutulmaldr.
Deney cihazna balanan deney numuneleri gerektiinde izelge-1de belirtilen karakteristik ekme
mukavemetinin % 30'u kadar olan bir n ykle yklenir. Bu n yklemeden itibaren yavaa,
titreimsiz ve kesintisiz olarak yk artrlarak karakteristik ekme mukavemetinin % 70i veya % 80i
2
2
2
kadar olan ilk gerilmeye karlr. Yk art hz dakikada 20 kgf/mm 10 kgf/mm (200 N/mm 100
2
N/mm ) gerilme art ile uygulanmal ve ngrlen yke en az 3 dakika ve en ok 5 dakika iinde
ulalmaldr.
lk gerilmeyi salayacak ykn hesabnda anma ap esas alnr, tik gerilmeyi salayacak ykleme,
100 tonf 'a kadar olan (dahil) yklerde % 1,100 tonf u aan yklerde de % 2 hassasiyetle
uygulanmaldr. Yk azalmalar, ilk ykn % 0,05*i hassasiyetle belirlenmelidir.

10

UDK 691.87:693.56:620.16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

lk gerilmeyi salayan ykleme uygulandktan 1 dakika 5 saniye sonra deney tertibat sabit boy
lmne ayarlanr. Deney tertibatnda grafik izici yoksa okumalar, otomatik yk dzeltme cihaz da
yoksa ayn zamanda sabit boyu salayacak yk dzeltmeleri aadaki zamanlarda yaplr.
Deney balangcndan itibaren 15, 30 ve 45'inci dakikalarda; daha sonra 1; 1,5; 2; 4; 8; 24 nc
saatlerde; bundan sonra her 24 saatte bir 1000'inci saate kadar.
Btn okumalar, sreleri ve yk azalmalarn gsteren bir liste eklinde, ayrca da absisi zaman,
ordinat da yk veya gerilmeleri gsteren bir grafie ilenerek kaydedilir.
2.3.2.4 - Hesaplama ve Sonularn Gsterilmesi
1000 saat sonundaki geveme oran aadaki formlle onda bir basamana yuvarlatlarak
hesaplanr:

r70 veya r80

Pi Pt
Pi

x 100 (%)

Burada;
r70 = Karakteristik ekme mukavemetinin % 70*i kadar gerilme salayan ilk ykleme altnda, 1000 saat
sonunda elde edilen geveme oran (%),
r80 = Karakteristik ekme mukavemetinin % 80*i kadar gerilme salayan ilk ykleme altnda, 1000 saat
sonunda elde edilen geveme oran (%),
Pi = lk gerilmeyi salayan yk (kgf-kN),
Pt = 1000'inci saat sonunda kaydedilen yk (kgf-kN)
tr.
Deney 100 saat olarak uygulandnda, daha nce yaplm bulunan 1000 saatlik deney erisinin
100'nc saat ile 1000inci saat arasndaki eiminden yararlanlarak, 1000 saatlik geveme deerleri
ekstrapolasyonla hesaplanarak bulunur.
2.3.2.5 - Deney Sonularnn Deerlendirmesi
Kritik ekme mukavemetinin % 70'i uygulanarak veya % 80'i uygulanarak yaplan deney sonularnn
Hadde 1.2.2ye uygun olup olmadklarna baklr.

2.3.3 - eliin Kimyevi Bileiminin Tayini

eliin kimyevi bileiminin tayini iin, ilgili standardnda belirtilen miktar ve nitelikteki deney numunesi,
gene standardnda belirtilen metotla alnarak, deneyler bu numunelere uygulanr.
2.3.3.1 - Karbon Miktar Tayini
Karbon miktar tayini TS 601e gre yaplr ve sonularn Madde 1.2.3'e uygun olup olmadna baklr.
2.3.3.2 - Silisyum Miktar Tayini
Silisyum miktar tayini TS 2591e gre yaplr ve sonularn Madde 1.2.3e uygun olup olmadna
baklr.
2.3.3.3 - Mangan Miktar Tayini
Mangan miktar tayini TS 1832'ye gre yaplr ve sonularn Madde 1.2.3'e uygun olup olmadna
baklr.
2.3.3.4 - Kkrt Miktar Tayini
Kkrt miktar tayini TS 680e gre yaplr ve sonularn Madde 1.2.3'e uygun olup olmadna baklr.
2.3.3.5 - Fosfor Miktar Tayini
Fosfor miktar tayini TS 2038e gre yaplr ve sonularn Madde 1.2.3'e uygun olup olmadna baklr.

1
1

UDK 691.87:693.56:620.16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

2.4 - DEERLENDRME
Muayene ve deneyler, Madde 2.1 uyarnca ayrlm deney numunelerine, bu standardda belirtilen
srayla uygulanr. Muayene ve deneylerin herhangi birinden Madde 1.2 ve Madde 1.3'te belirtilen snr
ve toleranslarn dnda olumsuz sonu alndnda, parti standarda aykr saylr.

2.5 - MUAYENE VE DENEY RAPORU

Muayene ve deney raporunda en az aadaki bilgiler bulunmaldr:
- Muayenenin ve deneyin yapld yerin ve laboratuvarn, muayene ve deneyi yapann ve/veya raporu
imzalayan yetkililerin adlar, grev ve meslekleri,
- Muayene ve deney tarihi,
- Numunenin tantlmas,
- Muayene ve deneyde uygulanan standardlarn numaralar,
- Sonularn gsterilmesi,
- Muayene ve deney sonularn deitirebilecek faktrlerin mahzurlarn gidermek zere alnan
tedbirler,
- Uygulanan muayene ve deney metotlarnda belirtilmeyen veya mecburi grlmeyen, fakat muayene
ve deneyde yer alm olan ilemler,
- Standarda uygun olup olmad,
- Rapor tarih ve numaras.

3 - PYASAYA ARZ
3.1 - AMBALAJ
ngerme demetlerinden 2,3 ve 7 telli olanlar en kk i ap 60 cm, 19 telli olanlar da en kk i
ap 100 cm olan kangallar eklinde ambalajlanmaldr. Kangallar tama srasnda almay nlemek
iin demet yzeyini bozmayacak ekilde ve uygun bir malzemeden yaplm erit emberlerle en az
drt yerinden balanm olmaldr. Uzun sreli stoklama veya ihracat szkonusu olduunda, demetler
yzeyi koruyucu ve hava akmn engellemeyen jt, kenevir, polipropilen vb. gibi malzemeden yaplm
sarglarla sarl olarak da ambalajlanabilir.
NOT - Teslimatta, partinin % 5'ini gememek ve ambalajnda belirtilmek kaydyla ngrlenin yars
kadar olan uzunlukta tel bulunduran ambalajlar da verilebilir.

3.2 - ARETLEME
ngerme demetlerinin sarg veya kangallarna tama ve saklama artlar altnda ayrlmayacak ekilde
balanm metal etiketler zerine silinmeyecek ve bozulmayacak ekilde en az aadaki bilgiler
yazlm olmaldr.
- Firmann ticaret unvan veya ksa ad, adresi, varsa tescilli markas,
- Bu standardn iaret ve numaras (TS 5680 eklinde),
- Snfn, tipini, trn gsteren Madde 1.1de belirtilen iaretler (7 telli, A snf, normal gevemeli,
12,7 mm apl demetin gsterilii:S7A-MAV-412,7). Normal gevemeli veya gevemesi az
olduunu gsteren renk iareti, etiketin renginin ambalajdaki telin tipine gre krmz veya mavi
yaplmasyla belirtilir.
- Ambalajdaki demet uzunluu (metre cinsinden % 5 hassasiyetle) ve kg cinsinden net arlk (% 5
hassasiyetle)
2
2
- Elastisite modl (kgf/mm , ayrca kN/mm veya MPa cinsinden).
Bu bilgiler gerektiinde yabanc dille de yazlabilir.

3.3 - DEPOLAMA-TAIMA
Demetler, gerek fabrika stokunda ve gerekse de i yerinde akta stoklanmamal, st kapal anbar
veya sundurma altnda, yatan ve ayrca zemin rutubetinden korunmu olarak depolanmaldr.

12

UDK 691.87:693.56:620.16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

4 - ETL HKMLER
4.1- imalat veya satc, bu standarda uygun olarak imal edildiini beyan ettii demetler iin,
istendiinde, standarda uygunluk beyannamesi vermek veya gstermek mecburiyetindedir. Bu
beyannamede sat konusu demetlerin:
- Madde 1deki zeliklerde olduunun,
- Madde 2deki muayene ve deneylerin yaplm ve uygun sonu alnm bulunduunun, belirtilmesi
gerekir.
4.2 - BELGELENDRMEYE LKN ESASLAR
1000 saatlik sabit scaklkta geveme deneyi kesintisiz 42 gn srdnden ve geveme erisinin
gidiinde 100 saatten sonra nemli bir deiiklik olmadndan; deney, imalat temsil eden ayn snf,
tip ve trdeki bir deney numunesine, TSE laboratuvarnda veya TSE'ce yeterlii kabul edilmi bir
laboratuvarda bir kez 1000 saat olarak uygulanmal ve uygun sonu alnm olduu takdirde, tescilli
sonularn bir kopyas firmada dieri de TSE'de saklanmaldr. Bundan sonra, belgelendirmede ve
gerektiinde standarda uygunluk deerlendirmelerinde deneyler yalnz 100 saat sreli olarak
uygulanp, 100 saatlik eriler 1000 saatlik tescilli referans erisiyle uyumlu bulunduu takdirde, 100
saatlik deney sonular hesapla 1000 saate ekstrapole edilerek 1000 saatlik sonular bulunmaldr.

1
3

UDK 691.87:693.56:620.16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

Rm= Karakteristik ekme mukavemeti

2
2
(kgf/mm - kN/mm )
= Son ykleme srasnda karakteristik ekme mukavemetinin 0,20 si ile 0,50 si arasnda elde edilen
birim boy deiimi
E = Demet elastisite modl
2
2
(kgf/mm - kN/mm )
EKL 1 - Demetlerde Elastisite Modl Tayini in Ykleme Diyagram

14

UDK 691.87:693.56:620.16

TRK STANDARDI

TS 5680/Nisan 1988

ATIF YAPILAN STANDARDLAR

TS 138
TS 601
TS 680
TS 1832
TS 2038
TS 2591
TS 2756
TS 3721

1
5