TÜRK STANDARDi

TURKISH STANDARD

TS EN 12370
Mart 2001

tes 91.100.15; 73.020

DOGAL TASLAR -
DENEY METOTLARI-
TUZ KRisT ALLENMESiNE DiRENCiN TAViNi

Natural stone test methods - Determination of resistance to

salt crystallisation .

TÜRK STANDARDLARi ENSTiTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanliklar/ANKARA
 Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanilarak hazirlanmis olan bu standardin, zamanla ortaya çikacak
gelisme ve degisikliklere uydurulmasi mümkün oldugundan ilgililerin yayinlari izlemelerini ve standardin
uygulanmasinda karsilastiklari aksakliklari Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

Bu standardi olusturan Hazirlik Grubu üyesi degerli uzmanlarin emeklerini; tasarilar üzerinde görüslerini
bildirmek suretiyle yardimci olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluslari ile kisilerin degerli katkilarini
sükranla anariz.

Kalite Sistem Belgesi

Imalat ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kUfUluslarinsistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
StandardlarinauygunolarakkurmalaridurumundaTSEtarafindanverilen belgedir.

Türk Standardlarina Uygunluk Markasi (TSE Markasi)

TSE Markasi, üzerine veya ambalajina konuldugu mallarin veya hizmetin ilgili Türk Standardina uygun
oldugunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çiktiginda Türk Standardlari Enstitüsü'nün
garantisi altinda oldugunu ifade eder.

i TSEK i

Kalite Uygunluk Markasi (TSEK Markasi)

TSEK Markasi, üzerine veya ambalajina konuldugu mallarin veya hizmetin henüz Türk Standardi
olmadigindan ilgili milletlerarasi veya diger ülkelerin standardlarina veya Enstitü tarafindan kabul edilen
teknik özelliklere uygun oldugunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çiktiginda Türk
Standardlari Enstitüsü'nün garantisi altinda oldugunu ifade eder.

DiKKAT!
TS isareti ve yaninda yer alan sayi tek basina iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardina uygun
üretildigine dair üreticinin beyanini ifade eder. Türk Standardlan Enstitüsü tarafindan herhangi bir
garanti söz konusu degildir.

Standard/ar ve standardizasyon konusunda daha genis bilgi Enstitümüzden sag/anabilir.

TORK STANDARDLARiNIN YAYiNHAKLARI SAKliDiR.
 ÖN SÖZ

Bu standa~. CEN tarafindan kabul edilen EN 12370 (1999) standardi esas alinarak Maden Hazirlik
Grubu'nca hazirlanmi ve TSE Teknik Kurulu'nun 27 Mart 2001 tarihlitoplantisinda Türk Standardiolarak
kabul edilerek yayimina karar veliimistir.
 IçiNDEKILER

GiRIs I 1 1.I.. i i i. ii... 1... 1

-
1 KAPSAM i 1 1.. ... i 1 1 i i ii I. 1 1 1.. 1
2 -ATiF YAPILANSTANDARDLAR 1
3 -PRENSIP ... ii. ... ii. ... ... 1... ... ... ii ... 1
4 - S EMBOLLER i i. tl i... i i 1i 1

5 - CiHAZLAR 1
6 - DENEYNUMUNELERININHAZiRLANMASi 2
6.1 - NUMUNEALMA.. 2
6.2- DENEYNUMUNELERiNIN
BOyUTLARI 2
6.3 - YIKAMA ...... ... ..",.,...~ ,..., ... ... 2
6.4 - KURUTMA '............ ... ... 2
. .
7 - ISLEM ... ... ..., ... ...... , 2
8 - SONUÇLARiNGÖSTERiLMESI. 2
9 - DENEYRAPORU . ... ... ..., ... , ..,.. 3
 _...,_, '"_vv i

DOGAL TASLAR -
DENEY METOTLARI -
TUZ KRISTALLENMESINE DIRENCIN TAViNi

GiRis .
Bu deney, uygun olduQu dikkate alindlQi durumda doQal taslarin tuz kristallenmesine direncinin tayini için
tasarimlanmistir. Deneyayirim için kullanilmaz ve sonuçlar prEN 12371'de dahil olmaküzerediQerfiziksel
deneylerle birlikte duyarllliQi (durabilite) belirtmek için gözönüne alinir.

1 -KAPSAM
Bu standard, EN 1936'ya göre belirlenmis açik gözenekliliQi % S'den daha büyük olan doQaltaslarda tuzlarin
kristallenmesi sonucu olusan hasara karsi bagii direncin tayinine iliskin bir deney metodunu kapsar. Deney
düsük gözenekli kayaçlar için gerekli deQildir.

2 -ATiF VAPlLAN STANDARDLAR

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diger standardlara atif yapilmaktadir. Bu atiflar metin
içerisinde uygun yerlerde belirtilmis ve asaQida liste halinde verilmistir. Tarih belirtilen atiflarda daha sonra
yapilan tadil veya revizyonlar, atif yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapilmasi sarti ile uygulanir.
Atif yapilan standardin tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardin en son baskisi kullanilir.

EN, iSO, IECvb. Adi TS No" Adi

No (ingilizce) (Türkçe)
EN 1936 Naturalstonetest methods- - -
Determination of real density and
apparent density and of total and
aDen porosity
prEN 12371 Natural stone test methods - - -
Determinationof frost resistance
DreN 12440 Denominationof naturalstone - -
3 - PRENSip
Numune, sabit kütJeyekurutulduktan sonra sodyum sülfat çözeltisine daldirilir, kurutulur ve oda sicakligina
sogumaya birakilir. Bu islem 15 kez tekrarlanir ve kütledeki degisim yüzde olarak ölçülür.

4 - SEMBOLLER

Md : Kuru deney numunesininkütlesi, 9

Md1 : Birinci islemden önce etiketle birlikte kuru deney numunesinin kütlesi; 9
Mr : Onbesinci islemden sonra etiketle birlikte kuru deney numunesinin kütlesi; 9
AM : Deney öncesive sonrasi kütlelerdeki bagii fark (kütle kaybi veya kütle artisi); %

-
5 CiHAZLAR

5.1 - Havalandinnali Etüv, sicakligi (105:1: 5)OC'da muhafaza edebilen.

5.2 - Tartim Cihazi,:t 0,001 g yaklasimla tartim yapabilen.

5.3 - Oda veya Su Banyosu, deney numunelerininve çözeltininsicakligini (20 :t O,5)OC'da muhafaza
edebilen.

5.4 - Sodyum Sülfat Dekahidrat Çözeltisi, % 14'Iük (Örnek her 86 9 deiyonize su için 14 9
Na2S04.10H20).
Buçözeltininyogunlugu20°C'da1055kg/m3'tür.

1) TSE NOTU: Atif yapilan standardlarin TS numarasi ve Türkçe adi 3. ve 4. kolonda verilmistir.
6 - DENEY NUMUNELERiNiN HAZiRLANMASi

6.1 - NUMUNE ALMA

Numune alma, özellikle istenmemisse deneyi yapan laboratuvarin sorumlulugunda degildir. En az 6 deney
numunesi, deneye tabi tutulacak kayacin bütününü temsil edecek sekilde seçilmis olmalidir.

6.2 - DENEY NUMUNELERiNiN BOYUTLARI

Kenar uzunluklari (40 :t 1) mm olan küpler hazirlanmalidir. Numuneler sulu elmas kesicilerle kesilmeli ve
yüzeylerindeki düzensizlikler asindirmayla giderilmelidir.

6.3 - YIKAMA
Bütün gevsek malzemeler, çesme suyu kullanilarak numune yüzeyinden uzaklastirilmalidir.

6.4 - KURUTMA
Numuneler,(105 :t 5)OC sicakligindaki bir etüvde sabit kütleye gelinceye kadar kurutulur. Birbirini izleyen
(24 :t 2) saat fasiiali iki tartim arasindaki fark, ilk tartimin % 0,1'inden fazla degilse numunenin sabit kütleye
ulastigi kabul edilir. Sonra oda sicakligina sogumaya birakilan numuneler 0,01 g yaklasimla tartilir (Md),

Daha sonra herbir numune, tel ile baglanmis saglam bir etiketle isaretlenir. Numune 0,01 g yaklasimla tekrar
tartilir (Md')'

-
7 iSLEM
islem, % 14'lük sodyum sülfat dekahidrat çözeltisi kullanmayi gerektirir. Çözeltinin yogunlugu kullanimdan
önce kontrol edilmelidir. Çözelti yalnizca bir deney periyodu için kullanilmalidir.

Herbir kurutulmus deney numunesi, 250 mL'lik bir kaba yerlestirilir ve numunenin üzerini (8 :t 2) mm'lik bir
yükseklikte örtecek sekilde kap sodyum sülfat çözeltisiyle doldurulur ve buharlasmayi azaltmak için kabin
üstü örtülür. Alternatif olarak, numuneler önceden hazirlanmis bir kap içerisinde birbirleri arasinda en az
10 mm ve kapla aralarinda en az 20 mm olacak sekilde yerlestirilebilirler. Numuneler, islatmak için
(20 :t 0,5)OC'da2 saat çözelti içerisinde birakilir.

NOT -Islatma sicakliginin degistirilmesi sonuçlari belirgin olarak etkileyebilir.

Bekleme süresi sonrasi numuneler çözeltiden alinir ve bir etüvde kurutulur. Etüv. kurutmanin ilk anlannda
yüksek bagii nemlilik saglayacak sekilde ve numunelerin sicakligini 10 saatten az 15 saatten fazla olmayan
bir süre içerisinde (105 i 5)OC'a yükseltecek sekilde düzenlenmis olmalidir. Baslangiçtaki yüksek bagii nem,
soguk etüve su dolu bir kap yerlestirerek numuneleri koymadan önce (30 :t 5) dakika süreyle isiticiyi
çalistirarak elde edilebilir. 48 numune almaya uygun örnegin 125 L kapasitede bir etüv için (300 :t25) mL
yeterli bulunmustur.

Numuneler en az 16 saat süreyle etüvde birakilir ve yeniden soguk sodyum sülfat çözeltisine daldirilmadan
önce (2,0 iO,5) saat oda sicakligina sogutulur. Islem numunenin dagilma parçalanma gibi durumlan hariç
15 kez tekrar edilir. 15. islem sonrasi numuneler etüvden alinir ve (23 i 5)OCsicakliktaki suda (24 i 1) saat
tutulur, sonunda çesme suyunda iyice yikanir. Numuneler yeterince bütünlüklerini muhafaza ediyorsa sabit
kütleye kadar kurutulduktan (Madde 6.4) sonra tartilir. Eger deneye bir müddet ara verilecekse, numuneler
(105 i 5)OC'daki etüvde tutulur.

8 - HESAPLAMAVE SONUÇLARiN GÖSTERiLMESI

Sonuçlar, baslangiçtaki kuru kütlenin (Md)yüzdesi olarak bagii kütle farki (kütle azalmasi veya artisi) veya
nihai kurutma sonrasi numune tartilamayacak derecede dagilmissa bunu meydana getiren islem sayisi
olarak ifade edilir.

Deney sirasinda numunede kirilma veya parçalanmalar olmussa, bu durum tamamlanmis bulunan islem
sayisiyla birlikte kaydedilmelidir. Numunenin baslangiç ve nihai durumu fotografla tespit edilmelidir.
9 - DENEY RAPORU
Deney raporu asagidaki bilgileri ihtiva etmelidir:

a) Rapor tanitim numarasi,

b) Bu standardin numarasi, adi ve tarihi,
c) Deneyi yapan iaboratuvar adi ve adresi, aynca deney farkli bir iaboratuvarda tamamlanmissa o
iaboratuvarinda adi ve adresi,
d) Müsteri adi ve adresi,
e) Asagidaki bilgileri saglamak müsterinin sorumlulugundadir:

Kayacin petrografik ismi,

prEN 12440'a göre kayaein ticari ismi,
Kayaein çikartildigi ülke ve bölge,
Saticinin ismi,
Eger deneyle ilgiliyse tabakalanma dogrultulan ve anizatropik özellikler teslim edilen her bir
numunede iki paralel dogruyla açikça gösterilmelidir,
Numune hazir1amaylgerçeklestiren kisi veya kurulusun adi,
Deney numunelerinin yüzey düzeltmesi (deneyle ilgiliyse).

f) Numunelerin teslim tarihi,

g) Deney numunelerinin hazir1andiglve deneyin yapildigi tarih (uygunsa),
h) Deney numunelerinin sayisi,
i) Numunelerin boyutlari,
j) Herbir deney numunesi için yüzde kütle degisimi,
k) Deney numuneleri için sonuçlarin aritmetik ortalamasi,
i) Standarddan bütün sapmalar ve gerekçeleri,
m) Açiklamalar.

Deney raporu, deneyden sorumlu olanlarin ünvan ve imzalarini ve raporun verilis tarihini ihtiva etmelidir.
Ayrica deney laboratuvarinin yazili izni olmaksizin raporun kismen de olsa kopya edilemeyecegi raporda
belirtilmelidir.
 TSE 80LGE HODORWKLERT
IB..EB:2ti
miJ&
262 6S37 Si 653 08 06
GebielKoaen (KALITEKAMPUSO) 458 1940 458 82 43
322
Adana 334 1243
242 346 65 03
Analyi 243 83 25 243 83 24
224
Bun. 254 94 04
364 254 90 41
çorum 269 13 6s 269 1367
Denizli 258
442 327 20 92 32721 70
Erzurum 233 1247
342 231 1228
Gulantep 337 41 70
324 31741 72
içel 376 24 25 386 31 98
limir 232
352 3211106 321 1569
Kayseri 239 04 83
332 239 04 80
Konya
TSE MAHALLI TEMSILCiLIKLERI
264 278 1787 273 64 59
Adapnan 2164646 232 38 36
416
Adiyaman 2174084 2174085
272
Afyon 321 2220 321 2220
472
AI" 213" LO
382 213 LO49
Aksaray 463 85 32
232 464 02 76
Alsanak Ith. Tem.
358 218 LO79 2182397
Amasya 2113036
478 2113036
Ardahan
466 371 5098 371 SO97
Artvin (Hopi) 2128254
256 2123962
Aydin 243 02 20
266 239 40 00
Balikesir
266 7142661 7143261
8and..ma
488 213 1245 2137406
Batman
458 2117013 2116042
Bayburt 2123898
Bilecik 228 2122067
426 213 ii 59 213 1872
8in,öl
434 22671 LS
8idls
374 218 OL84 2175245
80Iu
248 252 96 96 252 98 SO
8urdur (P. Prj. Md)
286 217 LO14 217 LO14
Çanakkale 213 31 14
376 213 LO53
Çankiri
412 228 53 67 22445 12
Diyarbakir 2143347
Edirne 284 21433 46
424 2183500 2189690
Eln.t 223 J6 93
446 21421 OS
Erzincan
216 576 85 44 576 85 77
Erenköy Ith. Tem.
222 236 02 78 236 03 8J
Eskiiehir 2162641
Giresun 454 216 ii 27
456 213 ii 12 213 6059
GOmUihane
4J8 J51 2447
Hakkari (YOlueko",,)
212 437 LO86 4J7 ii 11
Halkili Ith, Tem.
326 2139889 21J 7765
Haay
216 33321 58 334 LO99
Haydarpaia Ith. Tem. 232 94 48
246 2181614
Isparta
476 228 65 91 228 65 92
Itdir 613 1556
iskenderun 326 613 IJ 84
212 252 43 LO 29J 1890
Istanbul (Taksim)
Kahnmanmani 344 225 " 71 225" 71
Karaman '338 415 1731
474 2122859 22J 24 97
Kars
KarabOk J72 424 ii 42
372 JI6 ii 61
KdL Eretti
366 2149463 2149467
Kastamonu
Kirikkale 318 2187026 2187026
Kirklareli 288 2144256 214 ii 09
386 2122431 2121626
K1rtehir
Kot.ell 262 2269618 226 47 03
342 813 LO44 813 72 97
Kilis
274 216 LO74 216 1404
KOahya
422 326 04 84 325 82 87
Malatya
Manisa 236 233 70 23 233 70 25
Mudin 482 212 LO33 21J OJ 14
252 214 ii 22 21471 21
Mutta
Mui 436 212 ii 95
Ne""hlr 384 2123242 213 23 85
Ordu 452 223 24 07 213 JO71
328 814 ii 14 814 ii 14
Osmaniye Ith, Tem.
Rin 464 2171082 2122200
Samsun 362 432 36 ii 432 78 22
Siin: 484 223 1203
J68 261 1806 261 1806
Sinop
Sivas 346 2211384 221 22 J7
414 215 SO07 216 J6 50
Sanliurfa
486 2162268 2162268
Sirnak
282 260 iJ 04 26061 20
T,kirdat
Tokat J56 214 LO33 2144540
Trabion 462 3264421 32694 19
Tunceli 428 2121087 2122874
2J6 JI]'1555 3127926
Turiudu
Uiak 276 215 1084 215209J
Van 432 22J JJ 16
'(110'11 216 8141224 8121782
Yoiiu JS4 2121829
372 251 15 II 25J 16 14
Zonguldik