Çocuk Edebiyatına Giriş

T.C.
MLL ETM BAKANLII
OCUK GELM VE ETM
OCUK EDEBYATINA GR
Ankara, 2013
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. OCUK EDEBYATI TRLER ........................................................................................ 3
1.1. ocuk Edebiyatnn Tarihesi, Tanm, Nitelii, Hedefleri ve nemi .......................... 3
1.2. ocuk-Kitap likisi ...................................................................................................... 7
1.3. Kitaplarn ocuun Geliimine Etkisi .......................................................................... 8
1.4. ocuk Edebiyat Trleri .............................................................................................. 10
1.4.1. ocuk Kitaplar.................................................................................................... 11
1.4.2. ocuk Piyesi ve Tiyatrolar ................................................................................. 37
1.4.3. ocuk Gazete ve Dergileri................................................................................... 44
1.4.4. Glge oyunlar ..................................................................................................... 50
1.5. ocuk ktphanesinden yararlanma alkanl gelitirme ......................................... 53
1.5.1. ocuk Ktphanesinden Yararlanma .................................................................. 54
1.6. ocuk edebiyat trlerini kullanma alkanln gelitirme ....................................... 55
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 57
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 59
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 62
2. OCUK EDEBYATI LE LGL YAYINLARDA BULUNMASI GEREKEN
ZELLKLER ...................................................................................................................... 62
2.1. ocuk yaymlarnda bulunmas gereken zellikler ..................................................... 62
2.1.1. Biimsel zellikleri .............................................................................................. 64
2.1.2. Resimlendirme zellikleri ................................................................................... 65
2.1.3. erik zellikleri ................................................................................................... 66
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 73
3. OCUK YAYINLARI ....................................................................................................... 73
3.1. ocuk yaynlar ........................................................................................................... 73
3.1.1. ocua Kitap Okutmann nemi ........................................................................ 75
3.1.2. ocuk Yaynlarn Kullanmay Alkanlk Hline Getirme................................. 77
3.1.3. Yalara Gre Kitap Seimi ve Kitap Seerken Dikkat Edilecek Noktalar .......... 78
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 84
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 88
KAYNAKA ......................................................................................................................... 90
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
ALAN
ocuk Geliimi ve Eitimi
DAL/MESLEK
Erken ocuklukta retmen Yardmcl / zel Eitimde

retmen Yardmcl
MODLN ADI
ocuk Edebiyat
MODLN
TANIMI
renciye ocuk edebiyat ve ocuk edebiyat ile ilgili

materyalleri hazrlama ile ilgili bilgi ve becerilerin verildii
derstir.
SRE
40/32.
N KOUL
Bu dersin n koulu yoktur.
YETERLK
MODLN AMACI
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
LME VE
DEERLENDRME
Bu dersin sonunda:
ocuk Edebiyat Dersine Giri modl ile ocuk edebiyat
yaynlarn aratrmak
ocuk Edebiyat Materyalleri modl ile ocuk edebiyat ile
ilgili materyal yapmak
Genel Ama
Uygun ortam salandnda, ocuk edebiyat trlerini ve
yaynlarn tanyabileceksiniz.
Amalar
1. ocuk edebiyatyla ilgili yaynlarda bulunmas gereken
zellikleri belirleyebileceksiniz.
2. ocuk yaynlarn kullanabileceksiniz.
Ortam: Erken ocukluk eitim kurumlar, ktphaneler, okul
kitaplklar ve ktphaneler
Donanm: Kaynak kitaplar, bilgisayar, projeksiyon, fotoraflar,
afi, bror, dergiler, uyarc pano, tepegz, asetat, CD, VCD,
televizyon, bilgisayar donanmlar
Modlde yer alan her bir renme faaliyetinden sonra, verilen
lme aralaryla kazandnz bilgi ve becerileri lerek
kendinizi deerlendirebileceksiniz.
retmen tarafndan modl sonunda kazandnz bilgi ve
becerileri deerlendirmek amacyla eitli lme aralar
uygulanacaktr.
ii
GR
GR
Sevgili renci,
Edebiyatmzda, ocuklar iin sylenmemi olsa da onlarn da yararland szl halk
edebiyat rnleri ocuk edebiyatnn ilk rnleri saylabilir. Destanlar, masallar, bilmeceler,
ninniler, tekerlemeler, sylenceler, Dede Korkut Hikyeleri ocuklarn severek dinledikleri
halk edebiyat rnleridir.
Bizde ocuk edebiyat konusu ancak Merutiyetten sonra kendini duyurmutur.
ocuk edebiyatnn bizde ok ge gelimesinin ocua ve retmene verdii sknty
Alangu ( 1965 ) yle anlatmaktadr: Rastgele okuyu yalnz ok eski devirlerin ocuklar
iin deil, Merutiyet hatta uzun sre Cumhuriyet nesillerinin de bir aresizlii olmutur.
Tanzimat Dneminde Bat dillerinde yazlm kitaplarn dilimize evrilmeye
balanmasyla ocuk klasikleri de dilimize evrilir fakat bu evirilerde ocuklarn
anlayabilecei bir dil kullanlmamas ocuk klasiklerinin ocuklar tarafndan okunmasn
zorlatrmtr. zellikle o dnmede okur yazar orannn olduka dk olduu dnlrse
bu zorluk daha iyi anlalr.
Maksim Gorki Her kitap beni kalabalktan, dzeysizlikten; insanla, insanclla
ykselten daha iyi bir yaam anlama ve ona kar derin bir susuzluk duymama neden olan
bir basamaktr. diyerek kitabn yaamna katt gzellikleri anlatr. Yaam gzelletiren
kitab ocuun yaamnda nemli bir unsur hline getirmek gerekir.
ocuun kitapla tanmasnda, kitab sevmesinde, kitapla birlikteliinin uzun
srmesinde; aile, retmen, okul ve kurumlara baz sorumluluklar dmektedir. ocuun
kitap okumas isteniyorsa aile iinde ocuk kitapla tantrlmal, kitap okumaya
zendirilmelidir. Kitap okumayan bir ailenin de byk bir olaslkla ocuu kitap
okumayacaktr. Aile, ocuu evredeki ktphanelere gtrmeli, ocuun yana uygun
kitap almal, ders dndaki kitaplar okumas iin desteklemelidir.
Bu modln amac; ocuk edebiyat ve ocuk eserleri zerine gerek lleri temel
bilgileri kazandrmak olduuna gre bunlar kavram olan kimselerin bulabildikleri kitaplar
deerlendirip ocuu yararlandrmalardr. Bu modl kapsamnda ocuk edebiyat hakknda
edindiiniz bilgi ve deneyimleri ileriki yaamnzda ve derslerde uygulayabileceksiniz.
RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
renme faaliyetinde kazandrlacak bilgi ve beceriler dorultusunda uygun ortam
salandnda ocuk edebiyat trlerini seebileceksiniz.
ARATIRMA
Dnyada ve Trkiyede ocuk edebiyat hakknda bir aratrma yapnz.
ocuk edebiyat trleri hakknda bilgi edininiz.
ocuk ktphanelerinin ama ve nemini aratrnz
1. OCUK EDEBYATI TRLER

1.1. ocuk Edebiyatnn Tarihesi, Tanm, Nitelii, Hedefleri ve
nemi
Tarihesi
Batda ocuk edebiyat, ninniler ve bykler tarafndan anlatlan masallarla balar.

Eski zamanlarda kitap olmad iin kabilelerdeki hikye anlatclar; kltrn, detlerin,
deerlerin ve tarihin birer koruyucusuydular. Hikye anlatma bir nesilden dierine toplumun
geleneklerini ve inanlarn aktarmak iin bir yol olmutur. O devirde anlatlan hikyeler
aslnda bykler iindi ama ocuklar da bunlar dinleyip kendilerine uygun olanlar
benimserlerdi. Daha sonra halk ozanlar bu hikyeleri derleyip toplumdan topluma tadlar.
Balat yani ark ile hikye anlatma, destan gibi halk masal trlerini ortaya karmtr. 15.
yzylda ngiliz matbaac Caxton, ilk defa bykler iin kk cep masallar basmtr.
Heyecan ve macera ieren bu kitaplar ngiliz toplumun halk tabakas okumaktayd. st
kesim ise Horn Book ad verilen boynuzdan yaplm levhann iine yerletirilmi bakr
levhalardan oluan kitaplar okuyorlard. 18. yzyla gelinceye kadar ngilterede ar dinci
bir akm, Quakerizm vard. Bu akm ocuklarn son derece sk bir disiplinle yetimesini
istiyordu. ocuklar iin hazrlanm kitaplar, daha ok ncilden kaynaklanan kitaplard ve
hikyelerin sonu hep lmle bitiyordu. Bu yzden ocuk kitaplar karamsar durumda ve
dinle ilgiliydi.
Bu sralarda Fransada Charles Pearault 14. Lui dneminde ocuk kitaplarnn babas
olarak anlmaktayd. Halk aznda dolaan masallar toplayp ksaltarak ocuklar iin 1697
ylnda bastrmt. Bunlarn iinde Klkedisi, Parmak ocuk, Mavi Sakal, Krmz Balkl
Kz, izmeli Kedi, Uyuyan Gzel gibi eserler vardr. Bu kitaplar nce ngilterede sonra da
Almanyada baslmtr. ngilterede bunlar John Newberry ngilizceye evirip 1727 ylnda
Talles of Matter Goose ad altnda yaymlamtr.
Bundan sonra hem ngiltere hem de Fransada ocuklar iin yazlan kitaplar ortaya
kmaya balamtr. Daha sonra kitaplar bildiimiz gibi baslmaya ve ciltlenmeye
balamtr. ocuklar Daniel Defoenu Robinson Curisosu ve Jonathon Swiftin Gulliverin
Gezileri gibi yetikin kitaplarn benimsemilerdir. 1744 ylna kadar John Newberynin
Alittle Pretty Pocketbook isimli kitab yaymlanmtr. ( Kk irin cep kitab )
Trkiyede ocuk edebiyatnn geliimi dnyadaki edebiyatn geliimiyle yakndan
ilgilidir. Tanzimat Dnemi Trk ocuk edebiyatnn balangcdr. Tanzimattan nce szl
edebiyat tr vard. Bunlar da masal, bilmece, tekerleme, ataszleri, Nasreddin Hoca
Fkralar olarak evlerde; Karagz oyunlar olarak da tiyatroda mevcuttu. Trkiyenin ilk
ocuk kitaplar Tanzimat Dnemi yazarlarndan inasi, Recaizade Mahmut Ekrem ve Ahmet
Mithat tarafndan Franszcadan evrilen ksa iirler ve hayvan hikyeleridir.
Tanm
ocuk edebiyat (yazn), erken ocukluk dneminden balayp ergenlik dnemini de

kapsayan bir yaam evresinde, ocuklarn dil geliimi ve anlama dzeylerine uygun olarak
duygu ve dnce dnyalarn sanatsal nitelii olan dilsel ve grsel iletilerle zenginletiren,
beeni dzeylerini ykselten rnlerin genel addr. Dil, yaz, izgi, resim sanatnn ortak
rn olan ocuk edebiyat; edebiyatn dnda, altnda veya edebiyat iinde basit bir tr
deildir. Aksine edebiyatn iinde en incelikli alandr.
Akademik olarak net bir tanm olmasa da ocuklar hedef alan rnlerin tanm olarak
yeni bir sektr yaratmasyla bu tanma uyan edeb eserler de kategorik olarak ocuk
edebiyat balna girmitir. ocuklar hedef alan edeb rnler konusunda dnya apnda
en nemli isimlerden biri olan Enid Blayton ayn zamanda yaptlar baka dillere en ok
evrilen ngiliz yazarlar arasnda anlarak da alann byklne iaret etmektedir.
Bu alan Trkiyede, zellikle Yalva Ural ile ne kan ocuk dergicilii ile doldurulmakta
bununla birlikte Glten Dayolu gibi roman ve ykleriyle bu alann en kkl yazarlar
arasnda saylmaktadr. Masallar akademik edebiyat tanm iinde kesinlikle ayr bir trdr
ve ocuk edebiyat iinde deerlendirilemez.
Nitelii
ocuk edebiyatnn niteliklerini yle sralayabiliriz:
ocuu ruhsal ve zihinsel ynden gelecee hazrlamaldr. inde

yaad toplumun ortak deerlerine saygl ve onlar gzeten inanl ama
bilimsel dnce sistemlerine ak, kendine ve mensubu bulunduu
topluma yabanclamadan tm insanln hizmetine hazr; sevgiyi,
saygy ve adaleti ba tac eden, z gveni tam bir kimlikte
yetitirilmesine hizmet etmelidir.
ocuk; genellikle hayali, abartl, gerekst bir dnyadan holanr ancak

bunlar somutlatrrsanz anlar ve zevk alr. Bu yzden anlatc; hayalin
iinde hayatn bir gereini, abartl duygu hllerinin iinde bar,
mtevazi, uzlamac ve iyiliksever tutumu, gerekst olaylarn
kvrmlar arasnda, gerek hayat sahneleri karsnda uyank ve direnli
kalmann bilincini, erdemini ne karmaldr.
ocuk yaynlarnda ocuun ya ve eitim durumu, bir yaptn
nerilmesinde belirleyici gedir. Ayrca ocuun cinsiyeti, zel hayat ve
eilimleri dikkate alnmaldr.
ocuk yaynlarnn eitici, retici yan ar basmal bu etkinin ocuun
ve toplumun yararna olmasna zen gsterilmelidir.
Ana dili (ulusal veya resmi dil de olabilir) bilincini pekitiren, dil
beenisi gelitiren olgunluktaki eserler seilmelidir.
ocuklarn dnyaya umutla ve gereki gzle bakabilmelerini salayan,
sosyal ve doal evre deerlerini nemsemeyi ana eksen alan edebiyat
rnleri nerilmelidir. Konu ve resim seimlerinde ocuu gerek
hayattan koparacak, dsel ve fantastik olan gerekletirmeye yneltecek
etkiler tamamaldr. Ayrca insan hayat ve toplum hakknda kt ve
zararl telkinler ieren yoz yaptlar dikkatle ayklanmal ve ocuktan uzak
tutulmaldr.
Hedefleri
Okul ncesi dnem ocuk edebiyatnn genel hedeflerini yle sralayabiliriz:
ocuklarn ruhsal ihtiyalarn karlamak, gven, sevgi, sevilme, sevme,

renme, bir gruba ait olma, oyun, deiiklik ve estetiklik gibi ruhsal
ihtiyalar
ocuklarn deiik yalarda ihtiya duyduklar konular gz nne almak
ocuklarn alc ve ifade edici dil geliimlerine katkda bulunmak
ocuun alg geliimini desteklemek. ( Grsel, iitsel, dokunsal alg vb. )
Sosyal ve duygusal geliimlerini desteklemek
ocuklarn zihinsel geliimlerine katkda bulunurken kavram geliimini
desteklemek
ocua ilk kitap sevgisini alamak
ocua ilk edeb ve estetik deerleri vermek
ocuklarn gelimekte olan i ve d dnyalarna katkda bulunmak
ocuklar yaam gereklerine hazrlamak
ocuklarn yaratc glerini harekete geirmek
Dinleme yeteneini gelitirmek
Eletiri yeteneini gelitirmek
Kitabn bilgi ve elence kaynan olduunu retebilmek
yi ocuk kitab kavramn verilen uygun rneklerle kazandrmak
ocuk kitaplarnn trlerini tantmak
ocuklara uygun fiziksel zelliklerde kitaplar sunmak
Hikye ve masallar; kitap, renkli resimler, kukla, glge oyunu,

pandomim, ubuk figrler sembolleri gibi yntemlerle anlatabilmek
ocuklara uygulanan eitim programlarn destekleyici zelliklere sahip
kitaplar verebilmek
nemi
Hayat boyu devam eden bir sre olan eitim, ailede balar ve okul yaantsyla
devam eder. Bu sre iersinde ocuk edebiyat rnlerinin ocuk eitiminde dorudan rol
oynadn ve bir ara vazifesi grdn sylemek yanl olmaz. Bu rnler; ocuun
zihinsel ve psikolojik geliimleriyle dorudan ilikili, eitici zellie sahip rnlerdir ve
ocuu ahlak, sosyal yaam ve insan ilikileri asndan gelitirilmesinde en nitelikli
aralardr.
Okuma becerisinin gelitirilmesinde de ocuk edebiyatnn tartlmaz yeri ve nemi
vardr. ocuk edebiyatnn en temel ilevlerinden biri ocuklara okuma sevgisi ve alkanl
kazandrmaktr. Keyif duyarak okuduu kitaplar neticesinde ocukta okuma, zamanla bir
alkanla dnecektir. Ayn zamanda ocuklarn dil bilinci ve sevgisi kazanmasnda,
kelime daarcn zenginletirmede byk pay bulunmaktadr. Bilhassa szl edebiyat
geleneimize ait trlerden tekerlemeler ve bilmeceler hem ocuun dil geliimini hem de
kelime daarcn zenginletirmek asndan olduka nemlidir.
ocuk kitaplarnn okuma eitimi dnda ocuun duygu ve dnce dnyasnn
geliimi ile eletirel ve yaratc dnme becerisi kazanmas zerinde de birok katks
vardr. ocuklarn okuduklar eserlerden edindikleri deer yarglar, yaamlar boyunca
onlara rehberlik edecek nitelikte olmal ve ocuu hayata hazrlama zellii tamaldr.
Bunun iin kitapta doru davran kalplar kullanlm olmaldr. ocuk edebiyat trlerinin
ocua iyilik ve duyarllk, yardmseverlik, dayanma ve paylama, iyimserlik, toplumsal
temel ilkeleri benimseme, grg kurallar, sorumluluk, ibirlii, baarszl kabullenme
gibi deerleri retme; anne baba, karde, arkada, doa ve hayvan sevgisini kazandrma;
almann nemini kavratma, ocuun yaratcln ortaya karma, alglama ve yorumlama
yeteneini gelitirme gibi fonksiyonlar olmaldr. rnler, evrensel deerlerin yan sra
ocuun iinde bulunduu topluma ait kltrel deerleri de iermelidir. ocuun kendi
kltrne ait unsurlarn tanmasn salamak maksadyla ocuklarn yerli yazarlarn
eserlerine ve halk edebiyat rnlerine yneltilmesine nem verilmelidir.
Deer kazandrmaya ynelik unsurlarn nitelikleri ve bu unsurlarn ocua hangi
dzeyde sunulduu da nemlidir. Anlatann seviyesinin ocuun seviyesiyle e deerde
olmasna nem verildii gibi eitici gelerin de ocuun geliim seviyesine uygunluuna
dikkat edilmelidir. ocuk edebiyat rnleri; hem dil hem anlatm hem de seilen konular
asndan ocua grelik ilkesinden hareket edilerek ortaya karlan eserler olmaldr.
1.2. ocuk-Kitap likisi

Kitapla iliki kurmak, okumay bilmese de konumakta glk ekse de her ocuun
hakkdr. Resimli kitap ve dergiler, okul ncesi dnemde dil geliimini destekledii gibi
ocuun kendisini tanmasna kendisini bulmasna olanak salar, toplumsallamasna
yardmc olur; yalnzl, kimsesizlii azaltr; sanatsal ve kltrel deneyimler kazandrr;
sevin, nee, keyif ksaca haz verir. ocuun btn geliim alanlarna katk salayan, onun
dnya ile iletiimini kuvvetlendiren, okuma yazma becerisinin kazanlmasna yardm eden
ocuk edebiyat rnleriyle ocuu erken dnemde tantrmak, yararlar dnldnde bir
kez daha nem kazanmaktadr.
Erken dnemde uygun yaptlar, ocuklar mutlaka olumlu ynde etkileyecektir. Okul
ncesi dnemde kitapla ilgili deneyimler, ocuklarn daha sonraki yllarda okumay
renmeye kar duygu ve tutumlarn oluturmada ilk admlardr. Bu nedenle okul ncesi
dnemin ve resimli kitaplarn nemi dikkatlerden kamamaldr.
Resim: 1.1. Erken dnemde uygun yaptlar ocuu mutlaka olumlu ynde etkileyecektir.
ocukkitap ilikisini yle sralayabiliriz:
Resimli kitaplar; ocuun belleinden kavramlarn imgelerini oluturur.

Kavramlarn grsel imgeleriyle ocuun belleine yerlemesine olanak salar.
ocuklarn duyu alglarn gelitirir.
Kavramsal geliimini destekler.
Soyut ve somut kavramlar renmelerini kolaylatrr.
Nesneleri snflandrma, gruplandrma, kavram oluturma, anmsama, dikkat
etme, dnme gibi bilisel srelerini iletir.
Resimli kitaplar; ocuun kavram, szck bilgisi, gramer, anlama dinleme,
sorulara cevap verebilme, yk zincirini kurabilme, bellek, sral cmle
retebilme, dili kullanabilme, zmleme yeteneini artrr.
Dilin zenginliinin farkna vardrr, okuma zevki uyandrr.
Resimli kitaplarn, ocuun sanat eitimine ve grsel algsna katks vardr.

Kitaplardaki resimler kendine has biim ve biimleriyle ocuu kavrayacak,
heyecanlandracak, ocuun dnmesine ve yeni sorular retmesine yardmc
olacaktr.
Kitaplar, gnlk yaamda karlkl konumann ( ocuk-yetikin ) nemli bir

blmn olutururlar. Toplumun deer sistemiyle birlikte gnlk ilikilerdeki problem
zme stratejilerini de yanstrlar. Kitaplar karlkl konumann oluturulmasnda etken
olduundan okunan kitabn anlalmasndaki glkler, yetikinlerin ocuklar iin daha iyi
eitimsel stratejiler yaratmasna yol aar. Kitaplar ocuklara anne baba, karde dnda iliki
kurabilecei yeni arkadalarn komularn yer ald evreyi tantr. Bu ilikiler iinde
sorunlarn, sevinlerin, dayanmann, paylamann olduu deiik durumlarla
rneklendirerek, ocuk iin yeni yaam kesitleri oluturur. ocuklara kendileriyle
evresindeki yetikinlerle arkadalaryla kardeleriyle yaayabilecei sorunlarn zmne
ilikin ipular sunar.
yi bir ocuk kitab; ocuun dnme, sorun zme ve yaratclk gcn artrr,
ocukta doa olaylarna kar ilgi uyandrr. nsanlar ayrmakszn sevmesine yardmc
olabilir. Ailesine kar ballk duygularn glendirmesini salar. Geliim dzeyine uygun
davranlar kazanmasna katkda bulunur. Dilin kurallarn erken yata renmeyi ve dili
gelitirmeyi salar. Ayn zamanda ocuun resme, dramatik etkinliklere, mzie, sanat
alanlarna kar ilgi duymasna yardm edebilir. ocuun kendisini daha iyi tanmas
gerekiyorsa davranlarn deitirmesi iin ona klavuzlukta bulunurken, ocua yaamn
deiik ynlerini renmesinde, trl insan tiplerini tanmasnda, baka lkeler ve toplumlar
zerinde bilgi edinmesinde ok zengin imknlar salar. ocuklar sanatnn kurgulad
olaylarn kahramanlaryla zdeim kurarak iyiye, gzele, doruya ynelebilir. Sanatnn
yaratt insana zg duygu younluu ile kskanlk, nefret, dmanlk gibi duygulardan
arnabilirler.
Genel olarak ocuklar, okuduklar kitaplardan arta kalanlarla bir yandan yetenek
yelpazelerini gelitirirken dier yandan da gnlk yaamlarn kolaylatrp renklendirirler.
Ruhsal ihtiyalarn karlanmasnda ve btn geliim alanlarn desteklenmesinde katklar
aikr olan ocuk kitaplarnn nemi gayet aktr.
Sonu olarak, ocuk kitap ilikisinde bir kiinin sadece ocua veya sadece edebiyat
bilmesinin yetmedii grlmektedir. ocuk kitap yetikin ilikisi ve ocuk edebiyat,
iine girdike genileyen, derinleen bir lemdir.
1.3. Kitaplarn ocuun Geliimine Etkisi

ocuk geliiminin bilisel geliim, kavram geliimi, dil geliimi, ahlak geliimi, psikomotor geliim, duyusal geliim, sosyal geliimi, cinsel geliim gibi alanlar vardr. Btn bu
geliim alanlar farkl hzda ve zamanlarda ilerleme gstermektedir.
Bir ocuun kafasnda yaklak, on milyar beyin hcresi yer almaktadr. Bu ise
dnlebilecek en karmak bilgisayardaki paralardan bile daha kark bir sistemdir.
Bununla birlikte insan, zelinde ocuk, sadece beyinle snrlandrlamayacak mkemmellikte
bir varlktr.
Okul ncesi dnemde, insann mr boyu srdrecei temel kiiliinin ve
alkanlklarnn olutuu bilinmektedir. Bu temel kiilik, ocuun okul ve okul sonras
hayatnda ne lde baarl olacan, baka insanlarla ilikilerinin nasl gelieceini, cinsel
tavrnn ne olacan, ne tr bir yetikinlik dnemi geireceini, ne tip biriyle evleneceini ve
bu evliliinin hangi lde baarl olacan belirler.
Gnmzde de ocuk geliimi-eitimi ve ruh sal uzmanlar, ilk yllarn ne kadar
nemli olduu konusunda hemfikirdirler. nsan doarken, bedensel, ruhsal ve zihinsel
gelime asndan belli bir gc beraberinde getirir. Zamanla zihinsel gler ve yetenekler
elverili artlarla daha zengin ve belirgin izgilerle kendini bularak, gelimi bir kiilie
dnme imknna sahip olur. Bununla birlikte olumsuz artlarda gelimenin de olumsuz bir
istikamet izdii belirtilmektedir. Bu yzden ocuun geliimini etkileyecek btn
noktalarn ok iyi bilinmesi gerekir. ocuk yetitirmek bilgi isteyen bir itir ve ocuklar her
zaman eletirmenden ok bir modele ihtiya duyarlar. ocuklarn renmeye ak ve merakl
olduklarn ama retilmekten holanmadklarn unutmamamz gerekir. lk eitimine ailede
balayan ocuk, evresiyle etkileimde bulunarak renir ve eitilir. ocuun evresiyle
olumlu etkileimi, renimi ve etkilemiimi hzlandrr. Bu etkileimin nemli gelerinden
biri de ocuk edebiyatdr. Kitap insanlarn, ocukluk, genlik, olgunluk ve yallk
dnemlerindeki zihinsel ve ruhsal geliimini etkileyen nemli faktrlerden birisidir.
ocuk yaynlarnn temel amac, kitap sevgisi ve okuma alkanl kazandrmak olmaldr.
ocuk ve kitap ilikisinin okuma yazma renmekle balamad, ocuun kitapla tant
dnemin 0-6 ya aras olduu bilinmektedir. ocuk kitaplar, ocuklarn baz zelliklerinin
gelimesine yardmc olmaktadr. Bu zellikleri Spink u ekilde sralamtr:
Fiziksel geliim: ocuklar, ocuk kitaplar sayesinde kendi fiziksel zelliklerini

tanma ve kefetme frsatn yakalarlar.
Zihinsel geliim: ocuk kitab, ocua eitli bilgiler vererek ocuun zihinsel
geliimine katkda bulunur.
Dil geliimi: ocuk kitaplar, ocua kendisinin veya bakasnn okumas
yoluyla dilinin gelimesine yardmc olur.
Duygusal geliim: ocuk kitabnda yer alan konu, olaylar, karakterler,
duygular ve bunlarn zellikleri; kitabn verdii mesaj ve bu mesajn etkileri,
ocuun duygusal, ahlaki, ruhsal, sosyal adan ve kiilik asndan geliimine
katkda bulunur.
Arbuthnot da ocuk kitaplarnn ocuklarn hangi ruhsal ihtiyalarn karladn u

ekilde sralamtr:
Baarma ihtiyac
Fiziksel rahatlama ihtiyac
Bilgi ihtiyac
Sevme ve sevilme ihtiyac
Bir yere veya bir eye ait olma ihtiyac

Deime ihtiyac
Gzellik (estetik) ihtiyac
Yukardaki tespitlerden de anlalmaktadr ki ocukta oyun neesi iinde tanlan

kitaplar, ocuun geliim alanlar ve ruhsal ihtiyalar asndan olduka nemlidir. ocuk
kitaplar, ocuun ilgi ve ihtiyalarn karlayan zihinsel, duygusal ve ruhsal geliimini
destekleyen ve en nemlisi zevkle okuduu eserler eklinde tanmlanmtr. Kitabn ocuun
sosyal, duygusal ve ruhsal geliiminde nemli uyaran olduu, ocuklara kk yalardan
itibaren iyi ve nitelikli kitap okuma ve anlatmann onlarn deneyimlerini genilettii, kelime
daarcklarn artrd ve dile kar hassasiyetlerini gelitirdii bilinmektedir.
Coody, ocuk edebiyatnn ocuun zengin dil deneyimi iin her zaman hazr ve temin
edilebilir bir kaynak olduunu belirtmitir. Kelimeler yardmyla ocuk, sembolik bir
dzeyde nesne ve anlamlarla uramaktadr. ocuun kitapla karlamas, hem duyarak
rendii szckleri grerek tanmasn hem de duymad szckleri grerek renmesini
salar. Bu ekilde ocuk duyduklar, grdkleri arasnda kurduu ilikilerle dnmeyi
renir. Syleyi ilkelerine uygun olarak okunan metinlerin ocuklar tarafndan dinlenilmesi,
onlara ses ve szcklerin doru boumlandrlmasna ynelik bir deneyim kazandrr.
ocuklarn dinleme, konuma okuma ve yazma becerilerini gelitirir. ocuklarn dil bilinci
ve duyarll kazanmasna yardmc olur.
1.4. ocuk Edebiyat Trleri

ocuk edebiyatnn bir edebiyat tr olarak geliimi; gemite bykler iin yazld
hlde birok klasik yaptn ocuklarca okunmaya balamasyla gndeme gelmitir. Bu
nedenle ocuk edebiyatnn, yetikinler iin oluturulan edebiyat gibi uzun bir gemii ve bir
birikim dnemi yoktur.
16. yzyla gelinceye dein ne Trkiyede ne de baka lkelerde ocuklarn hedef
alnd bir edebiyat rn yoktu. ocuklara uygun eserlerin yazlp yazlmamasyla ilgili
tartmalarn balad bu yzylda, Avrupa lkelerindeki kiliseler, ocuklarn dinsel yaynlar
dndaki kitaplar okumalarna kar kyordu. ocuklar da dinsel ierikli kitaplar okumay
skc buluyorlar, okumak istemiyorlard.
Trk edebiyatnda ocuklarn ilgi, ya ve beeni dzeylerinin gz nne alnarak
hazrlanan okuma metinlerine 19. yzyln ikinci yarsna dek pek rastlanmamaktadr.
Osmanl Devleti dneminde ocuklarn okuma ve dinleme gereksinimleri daha ok
tekerleme, bilmece, masal ve masalms halk ykleri gibi szl edebiyat rnleriyle
karlanrd.
10
Cumhuriyetin ilk yllarnda genellikle ulus sevgisi, yurt sevgisi, insanlk, din
konularn ilendii ocuk edebiyatnda 1940l yllardan sonra zellikle iir alannda konular
giderek zenginlemitir. Ayrca Trk iirindeki ynelim ve gelimelerde ,rnein iirde
heceden serbest iire geilmesi, ocuk iirlerini hem biim hem de ierik ynnden
etkilemitir. Edebiyatn birok alannda olduu gibi, ocuk edebiyat alannda da 1970 yl
sonrasnda bir eitlenme, bir coku ve devinim yaanmtr. zellikle 1961 Anayasasnn
getirdii hak ve zgrlklere bal olarak hz kazanan toplumsal ve kltrel gelime Trk
edebiyatnda pek ok yazar toplumcu bir izgiye ekmitir.
Yetikinlere, genlere ynelik yaznsal rnlerde olduu gibi ocuklara ynelik
yaznsal rnlerin de pek ou belli gr ve dncelerin nda baml, gdml bir
anlayla hazrlanmtr. ocuklar istenilen dorultuda ynlendirmek, onlarla iletiim
kurmak zere daha nce yetikinler iin yazm olan yazarlarn kimileri 1970 sonrasnda
ocuksu bir slupla ocuklar iin yazmay da denemilerdir. Bylece ocuklar iin yazlan
rnlerin trnde ve saysnda bir art olmutur.
1.4.1. ocuk Kitaplar

ocuun geliim srecinde dnyaya geldii andan itibaren karlap etkilenebilecei
saysz uyarc mevcuttur. evresinde grd nesneler, insanlar ve zellikle de anne-ocuk
iin nemli uyarclardr. Annenin ocuun ihtiyalarn karlarken onunla beraber olmas,
onunla konumas ve zellikle bu konumada doru bir dili kullanmas ocuun dilini
renmesinde etkilidir. nceleri yalnzca dinleyici olan ocuk, bir takm seslerle cevap
vermeye balar ve daha sonrada sesleri anlaml szcklere dntrr. ocuun doru bir dil
rendiini grmesiyle iki yandan itibaren isteklerini ya da dncelerini cmlelerle
anlaml bir biimde dile getirdii grlr. Bu nedenle ocuun dilini renmesinde anneyle
iletiim ve konuma nemli bir uyarcdr.
ocuun dilini renmesinde ve gelitirmesinde bir dier uyarc kayna da
kitaplardr. ocuklara kk yalardan itibaren iyi nitelikli kitap okuma ve anlatma onlarn
deneyimlerini geniletmekle birlikte kelime bilgilerini artrmakta ve dile kar
hassasiyetlerini gelitirmektedir. Aa yukar bir yandaki bir ocuk eline bir kitap
verildiinde nce onun resimleri dikkatini eker. Bu resimleri dikkatle inceler, resimler
zerinde parman dolatrarak onlar hissetmeye alr. Kitap onun iin bir oyuncak
gibidir. Kitap sayfalarn evirirken kan kt sesi houna gider ve sayfalar yrtar. ocuk
kitabn sayfalarn evirirken adeta resimlerle konumaya bir eyler anlatmaya alacaktr.
ocuun evresinde duyduklar ile bu resimler arasnda ba kurarak dilini kullanmay
renmesini salayacaktr. ocuk renebilecei pek ok yeni durumla kitaplarda kar
karya gelecektir. 2-3 ya ocuklar dil becerilerinin geliimi ile megul olduklarnda yeni
kelimeleri denemeyi, oyunlarnda ark sylemeyi, defalarca tekrarlamay ok severler.
11
ocuun ilk kitaplar genellikle resimli kitaplar olup, onun kitapla karlamas, hem
duyarak rendii kelimeleri grerek renmesini salamaktr. ocuun duyduklar ile
grdkleri arasnda iliki kurmaya balamas, dnmeyi renmeye balamas demektir ve
rendii dil, buradaki tek yardmc aratr. 2-3 yalarnda ocuun kitaplarn resimlerine
bakarken kendine gre resimleri anlatrken dilini daha iyi kullanmaya balad grlr.
ocuun kitaba bakarak yapt herhangi bir aklama ocuun anlamak iin harcad
abay ve bu abasnda dili nasl kullandn gsterir. Kitaplar ocuun ilgisini eken bir
ortam hazrlar bu da ocua iyi bir renme deneyimi salar. Fazla ayrnts olmayan
resimlerin altndaki ok ksa bir metin ( 1-2 cmle ile ) ocuun resim ile metin arasndaki
ilikiyi kolay kurabilmesi iin kitaplarda yana uygun somut bilgilerin resimlerle verilmesi
gerekir.
3-4 yalarnda ocuk kendi yaantsnn bir paras olan ksa bir olayn resimle
anlatld kitaplara ilgi duymaya balar. Artk resim ile altndaki metin arasnda iliki
kurmann yan sra olay btnln yaratacak bir sonuca ulaacak ekilde resimler arasnda
ba kurmaya alacaktr. ocuk, bu yata kendisine okumann kitab dikkatle dinleyerek
hatta tekrar tekrar okunmasn isteyecektir. Artk dncelerini dil ile daha iyi anlatabilecei
iin kendince resimlere bakarak olay anlatmaya alacaktr. Ancak bu dnemde hayal
dnyasnn da zengin oluundan resimlere kendi yorumunu ya da hayallerini de katacaktr.
Bu tr bir etkinlik ocuun anlatm gcn gelitirecektir. ocua kitap okunmas ve onun
anlatmnn mdahale edilmeden dinlenmesi, yaratc dnme ve dilin gelimesi
bakmndan ok nemlidir.
Okul ncesi dnemde kitaplar ocuk iin ayn zamanda bir arkada gibidir. Kitapla
olmaktan, kendini olayn iinde hissetmekten, kahramann yerine koymaktan holanr ve
mutlu olur. Kitap kahraman ile birlikte sevinir, zlr heyecanlanr mutlu olur. ocuk pek
ok duyguyu kahramanla paylar, bu da onun duygularnn zenginlemesine yardmc olur.
zellikle insanlar arasndaki iletiimde duygularn paylalmas nemli olduu iin bu
paylamn temelleri ilk yllarda atlr.
Kitaplardaki olaylar, olaylar ierisindeki kahramanlar arasndaki sosyal davran
biimleri, zamanla ocuklarn sosyal yaam iindeki davranlarn da etkiler. Gnlk
yaamda dille anlatmn zor olduu ya da gzle grlemeyen baz davran zellikleri,
insanlar aras olumlu ilikilerin yaratt hazlar, sevinler, neeler kitap kahramanlarnn
ilikileriyle rneklenerek ocuklara sunulabilir. Bu tr sunu ocuklar iin daha etkili ve
daha kolay kabul edici zellik tar. ocuk, olumlu rneklerden etkilenerek gnlk
yaamnda bunlar kullanmaya balar. Hatta kitaplarda olumsuz sosyal davranlar
rneklenebiliyorsa ocuk bunu da benimseyerek kullanabilir ve olumsuz durumlarla kar
karya gelebilir.
Kitaplarda ocuk iin sergilenen pek ok olay, onu yeni ve ok sayda yaam
gerekleri ile de kar karya brakmaktadr. Kitaplar, ocuu iinde yaad dnyaya ait
bilgileri vererek yaam gereklerine de hazrlamaktadr ancak bu tamamen gereklerin
verilip hayal unsurunun ortadan kaldrlmas anlamnda deildir. Geekler hayal unsurlar ile
ve ocuun dzeyine uygun bir biimde verildiinden ocuk iin daha anlaml ve
etkileyicidir. Bu takdirde kitaptaki olaylarla birbirine ters dmeyecek, ocuk elikiler
ierisinde kalmayacaktr.
12
Okul ncesi dnemde kitaplarn ocuu okula ve okumaya hazrlamada da nemli bir
ilevi vardr. Okul baarsnn ilk art okumay yazmay becerebilmektir. Bu dnemde
kitaplarla iliki kurdurularak dzenli ve bilinli bir dil eitimi gren ocuk ilk okula
balad gnden itibaren okuma ve yazma becerisini kolaylkla gelitirmekten zevk
alacaktr. Bu zevk alma okuma ve yazma alkanlnn n artdr. ocua erken yalarda
bol bol kitap okunmas ile bir sre sonra ocuk bu kitaplar okuma istediini gsterecektir.
Bu nedenle ocukta okuma ilgisinin uyandrlmasnda kitaplar zengin bir uyarc kaynadr.
Bu dnemde rendikleri, onu okula hazrlkl hle getirmenin yan sra okulda rendikleri
ile nceki rendiklerini ilikili hle getirmesini de kolaylatrr.
Sonu olarak kitap; ocuun dil geliimini destekledii gibi onu ruhsal ynden
besleyen, onun yeteneklerini gelitiren, kiiliini youran, hayat boyunca tutumunu
davranlarn etkileyen bir kaynaktr. Ayrca zellikle resimli kitaplar ocuun i
atmalarn yenmesi ve sosyallemesi iin yardmc ara olmaktadr.
1.4.1.1. Tekerleme ve iir Kitaplar
iir kitaplar
iir, genellikle en az szckle en ok ey anlatma sanat olarak tanmlanr ancak gzel

sanatlarn bir kolu olarak iirde, dz anlatmn yannda belli biimsel kurallara uyma, szck
seimi, i ve d uyumun yannda estetik bir kayg da sz konusudur.
rencilere ulus, yurt ve insanlk sevgisinin kazandrlmasnda, iyiden gzelden yana
bir tutum taknlmasnda, ana dilini sevdirme ve onu bilinle kullanma konusunda iir dz
yazya gre daha etkileyici bir aratr. ocuklar geliimlerinin her dneminde iir okuma ve
ezberleme etkinliklerini severek yerine getirirler. iirlerde yer alan l, uyak ve durak gibi
nitelikler, ocukta doutan var olan ritim-uyum duygusunun gelimesini salar. Bu nedenle
iir ocuun eitiminde vazgeilmeyecek bir gedir.
ocuklar iin ayr bir iir tr olmad sylenebilir ancak yine de ocuk iiri iin
ocuksu bir duyarllkla sylenilen iirlerdir denilebilir. ocuk iiri iin; bir bakma ocuk
dncesinin, ocuk baknn, ocuk ilgilerinin iire yansmasdr da denilebilir.
iir manzum ilikisi: iir, yazlan bir metnin ierie-ze ynelik zelliklerini iine
alr. iir denildiinde genellikle syleyiteki gzellik, duygularn cokulu ve etkili bir
biimde dile getirilmesi biim ve ieriin uyum iinde olmas akla gelir. Oysa manzume
Arapa nazm kknden gelen sralanm, dzenlenmi demektir. Ayrca ll ve uyakl
szlerin genel ad anlamna gelir. Manzume, bir bakma bir anlatm biimi olup manzumenin
ze ynelik zelliklerini oluturmaya da iir aytma-syleme denilebilir.
zellikle Trk edebiyatnda, iir ve manzumenin gemii dz yazya gre ok daha
eskidir. Dz yaz bugnk anlamda Trk edebiyatna Tanzimat Dnemi Edebiyatyla
birlikte girmitir. Dahas iir yazarken pek kullanlmayan noktalama iaretleri bile ilk kez bu
dnemde brahim inasi tarafndan kullanlmaya balanmtr. Doulu uluslarn
edebiyatlarnda genellikle iir- manzume n plandadr. Yazarlar ya da bu yndeki sanatlar
yk de anlatacak olsalar, mektup da yazacak olsalar; biim olarak ounlukla nazm trn
13
yelemilerdir. Bu nedenle Trk edebiyatnda olduka bol ve uzun nazm rneklerine

rastlamak olasdr. rnein; Leyle ile Mecnun, Kerem ile Asl aslnda t verici didaktik
yaptlar olduklar hlde manzum olarak yazlmlardr.
erik ynyle iir trleri: iirler genellikle epik, lirik, didaktik, pastoral, dramatik
ve satirik olmak zere alt balk hlinde incelenir. Ancak bir iir bu trlerden birinin
niteliklerine sahip olabilecei gibi, ikisinin nn niteliklerine de sahip olabilir. Lirik
denilebilecek bir iirde pastoral nitelikler, dramatik blmler bir arada bulunulabilir.
Epik iir: Epik szc, Yunanca epos, episkos szcklerinden

gelir. Trkeye Franszcadan epope olarak gemi olan bu szck
Trkede destan szcyle karlanmaktadr. Uzun soluklu, akc,
nehir iirler olan bu iir tryle ilgili olarak Fazl Hsn Dalarcann
iirlerini rnek verebiliriz.
Lirik iir: Lirik szc Yunanca cokulu ve esin dolu anlamnda
olan lyrikos szcnden gelmektedir. Ozanlarn ilerinden gelen
duygularn cokulu bir dille anlattklar iirlerdir. Ac, ak, ayrlk,
zlem, lm acs gibi bireysel duygularla toplumsal mutluluk ya da ac
olaylardan doan sevinler ve zntler lirik iirlerde ilenilen
konulardr. Trk iirinde olduka ok lirik iir rnekleri vardr. rnein;
Halk Edebiyat
ozanlarndan Karacaolann, Dadalolunun;
Cumhuriyet Dnemi Edebiyat airlerinden amlbelin Yahya Kemal
Beyatlnn, Cahit Klebinin ok sayda lirik iirleri vardr.
Dnyann btn ieklerini diyorum,

Ben mezarsz yaamay diliyorum,
lmemek istiyorum, yaamak istiyorum,
Yetitirdiim bahe yarda kalmasn,
Tarumar olmasn istiyorum, perian olmasn
Beni bilse bilse iekler bilir dostlarm,
Niin yaadm ben onlara syledim,
iekler de aar benim gizli arzularm
Dnyann btn ieklerini diyorum,
Okulun duvarlar kt altnda kaldm,
Ama ben dnya stndeyim, toprakta,
Yaz k bir ey syleyen sonsuz toprakta,
ile ektim, yalnz kaldm, ama yaadm,
Yurdumun ieklenmesi iin daima yaadm,
Bilir bunu baheler, kayalar, kyler bilir,
imdi sustum, rtn beni, yatrn buraya,
Dnyann btn ieklerini getirin buraya
Ceyhun Atf KANSU
14
Didaktik iir: Didaktik szc, Yunanca; retme anlamna gelen

didaktikos szcnden gelmektedir. Ozanlarn deiik konularda
topluma yol gstermek amacyla yazdklar iirlerdir. Bu tr iirler bir
eitim retim amac olarak ilev grrler.
Didaktik bir amala yazlm olan iirlerin ou manzum yk ya da manzum metin

olarak deerlendirilir. Estetik ynden bir iirin tad zellikleri bu tr iirlerde grmek
olanakszdr. nk iirin amac okuyucusuna bir eyler retmekten ok ona bir duygu
gzellii yaatmaktr.
Didaktik iirin alan iine daha ok manzum ykler, manzum mektuplar, fabllar,
fkralar ve yergiler girer ancak zellikle ilkokul ve ortaokullarda belirli gn ve haftalarn
anlam ve nemini ileyen iirler de bu kapsamda dnlebilir. Halim Yacolunun
Aa adl iirinden alnma u dizeler didaktik iirin ne olduunu anlatmaya yetecektir:
Ben kck bir aacm
Yurdumun bir bahesinde
Topraklar tterken grn
Dallarm ieklensin de
Her eyimle yararlym
nsan oluna dnyada
ieim, yapram, glgem
ri dall zerdalimle
Sakn sakn dalmz,
ocuklar ekip krmayn
aknzla gvdemizde
Derin yaralar amayn
Pastoral iir: Doa gzelliklerini, orman, yayla, da, ky ve oban

yaantsn, bunlara kar duyulan sevgi ve zlemi dile getiren kr
iirleridir. Trk Halk Edebiyatnda da rneklerine rastlanlan pastoral
iirlere Milli Edebiyat ve Cumhuriyet Dnemi Trk Edebiyatnda
rastlamak olasdr. Bu tre en gzel rnek Kemalettin Kamunun Bingl
obanlar iiridir.
Daha deniz grmemi bir oban ocuuyum

Bu dalarn eskiden ainasdr soyum
Bekiler gibiyiz ebenced buralarn.
Bu tenha derelerin, bu vahi kayalarn
Grmedii gn yoktur sr peinde bizi
He gn ayn pnardan doldurup testimizi
Krlara alrz ngraklarmzla
Okuma yok, yazma yok, bilmeyiz eski yeni
Kuzular bize syler yllarn getiini
Arzu, balarmzdan yldzlar gibi yksek
nmzde bir sr, yanmzda bir kpek
15
Dolatrp dururuz ayn dasslay,

Her adm uyandrr ac bir hatray
Aman bir yaz gecesi dourmu beni burada
Bu amlkta sylemi son szlerini babam
u karki bayrda verdim kuzuyu kurda
Suna mn baka kye gelin gittii akam
Gn biter, sr yatar ve sararan bir ayla
oban hicranlarn basar barna yayla
Kuru bir yaprak gibi kalbini eline al, diye hkrr kaval:
Bir oban parassn olmasan bile koyun
Daima eeceksin boyun
Dramatik iir: nsan yaamn; korku, sevgi, tutku gibi deiik

boyutlarn geree uygun biimde ve eyleme dntrerek anlatan
iirlerdir. Dramatik oyunlaabilir iirler iin nazm hlinde yazlm oyun
ya da oyun kesitleridir denilebilir. Gnmzde dramatik iirler tiyatro
yaptlar iinde incelenmekte ve deerlendirilmektedir.
On yanda kadar bir ocuk gelip teden

Gerildi, tekmeyi indirdi yle bir kfeye
Teker meker kfe bitap dt ta teye
Benim babam senin altnda ld, sen hala
Kurumla yat sokan ortasnda byle daha
O anda karki evden bir orta yal kadn
Grnd:
- Oh benim olum, gel etme krma sakn
Ne istedin kfeden yavrum. Az yok dili yok
Baban sekiz sene kulland Hem de derdi ki ok
Uurlu bir kfedir, kalmadm hemen yksz
Baban gidince demek kald adeta ksz
Onunla besleyeceksin ananla kardeini
Bebek misin daha renmedin mi sen iini?
Dedim ki ben de :
Ayol dinle annenin szn
Fakat ocuk haykrd bana ekitip yzn
-Sakall yok mu iin?Git cehennem ol urdan
Ne drlanp duruyorsun sabahleyin oradan
Benim iim yanyor. Da kadar babam gitti
- Baban yerinde adamdan ne istedin imdi
Adamcaz sana bak hl dilince sylerken
- Brak hanm, o ocuktur, kusura bakmam ben
Adn nedir senin olum?
-Hasan
- Hasan, dinle
Zararl sen kacaksn btn bu hiddetle
Benim de yand iim anlaynca derdinizi
Fakat baban sana smarlayp da gitti sizi
O, bunca yl alp alnnn teriyle seni
Nasl bytt? Bu gn sen de kendi kardeini
16
Yetim brakmayarak besleyip bytmelisin

Kfeyle ylemi?
-Hay hay neden bu sz lakin
Kuzum ayp m almak, Gnah m yk tamak
Ayp: dilencilik, ilerken el, yrrken ayak
-Ne doru syledi. P olum amcann elini
-Unuttun ylemi. Bayramda komunun gelini
Hasan, daym yat mekteplerinde zabittir
Seninde zihnin ak Sylemi olaydk bir
Koyard mektebe Dur syleyim demiti hani?
Okutma sen de hamal yap bu yata imdi beni
Satirik iir: Bir kii, kurum ve olayla ilgili yazlan yergi amal iirlere
satirik iir denir. Ancak bu tr iirler, henz kiilii olumam,
geliimini tamamlamam ocuun dnyasnda yer almaz.
iir Kitaplarnda iirlerde bulunmas gereken nitelikler:

Okutulacak ya da ezberletilecek ocuk iirlerinin seiminde retmenlere ok i
dmektedir. yi bir retmenin, rencilere okutaca iirleri seerken onlarn ilgilerini,
cinsiyetlerini, snf ve yalarn topluca deerlendirebilmesi gerekir. Bu konuda yaplacak bir
yanllk, onarlmas g davran bozukluklarna neden olabilir. rnein; bir ocuk dize
uzunluu ve says ocuun dzeyinin ok stnde olan bir iiri, topluluk nnde okurken
aran rencinin decei ruhsal durum gz nne alndnda konunun nemi daha iyi
anlalacaktr. Byle bir rencide iir ve iir okumaya kar olumsuz bir tepki geliecei
gibi, topluluk nne kmaktan korkma gibi bir fobi de oluacaktr.
Bunun yannda ezberlenmesi g bir iiri ezberlemeyen ocua daha o yalarda bir
baarszlk yaatmak da az ey deildir. ocuun z gven kazanmasnda benzer
baarszlklarn olumsuz etkileri olduka oktur. Bir baka rnek: stiklal Mar ve
anakkale ehitleri gzel ve duygulu iki iirdir ancak bu iirlerin szck daarcyla 10
yandaki bir ocuun szck daarc ne denli rtmektedir? Bu iirlerde yer alan yabanc
kaynakl szcklerin syleniini baarmaya bir ky okulundaki rencilerin alt yaps uygun
mudur? ocuun nefesini kullanmas asndan bu iirlerin uzun dizeleri (14 hece-15 hece)
ne denli uygundur?
ocuklar iin yazlan iir kitaplarnda, iirler aadaki nitelikleri tamaldr:
l ve uyak ynnden: Dizelerdeki hece saylar 1. 2. ve 3. snflarda

7-8 heceyi gememelidir. On bir heceli iirlere drdnc snfta ya da
nc snfn sonuna doru yer verilebilir. Daha sonraki snflar iin
hece says nemli deildir ama yine de rencilerin nefeslerini kullanma
sreleri gz nnde bulundurulmaldr.
o
Duraklar belli olmal, kolayca ezberlenmelidir.
o
Uyaklar birbirlerine yakn dizelerde bulunmal, birbirinden kopuk
olamamaldr. Aadaki iiri rnek olarak verebiliriz:
17
ROBENSON
Haminninemdir en sevgilisi
ocukluk arkadalarmn
Zavall Robenson u ssz adadan
Kurtarmak iin areler dndmz
Ve birlikte aladmzdan beri
Biare Gliverin
Develer memleketinde
ektiklerine
(Orhan VEL, GARP: 1945 )
o
o
o
iir lsz ve uyaksz da olabilir ancak kolay sylenililik, kulaa

ho gelme ve kolay ezberlenebilme gibi nitelikler gz nne
alnmaldr.
Dizeler
doal
cmle
dzeyine
uygun
olmal
(
zne+tmle+yklem ), cmlenin belirttii yarg bir ya da iki
dizede verilmeli, ok yaylmamaldr.
Okutulacak iirlerin 2,3, 4 ktay gememesi, 5-15 dizeden fazla
olmamas gerekir. Ancak 4. ve 5. Snflarda hece saylarnn (
7,8,11 gibi ) olaandan ok olmamas kouluyla 4 ktann zerine,
5 veya 6 ktaya da kabilir. Bu konuda iirin iledii ana duyguyu,
rencilerin kiisel ya da toplu olarak ilgilerini ve yaad yerel
evre zelliklerini de dikkate almak gerekir.
erik ynnden: rencilere okutulmas, ezberletilmesi istenilen iirleri

seerken; niteler, belirli gn ve haftalar, kazandrlmas gereken istendik
davranlar ve geliim alanlar gz nnde bulundurulmaldr. Bu nedenle
yurt, ulus ve doa sevgisi gibi soyut temalar ileyen, yaama sevgisini ve
insan ilikilerini konu alan iirler olmasna zen gsterilmelidir.
rencileri belli bir siyasal gre gdml klacak, onlar yaamaktan
soutacak, karamsar iirlerden kanlmaldr.
o
Duygu zmlemesinden ok olaylara yer verilmelidir. Ancak
ilkretimin 7.8. snflarna doru duygularn biraz daha youn
olarak ilendii iirlere yer verilebilir.
o
lenilen dsel duygular ve betimlemeler ocuun dzeyini
amamal, ocuun dnyasyla uyum iinde olmaldr.
o
Anlam ak olmal ya da kapal anlamlar olan szck, deyim ve
takmlardan kanlmaldr.
o
Btn bu saylarn yannda, ocuklara sunulacak iirlerin estetik bir
gzellik iinde sunulmas gerektii de unutulmamaldr ancak
ocuklara sunulacak estetik yaant gesinin snrlar iyi izilmeli,
bunda da arla kalmamaldr.
18
iir okuma almalarnda uyulmas gereken kurallar unlardr:

renciler iir okuma yoluyla bir takm duyusal davran ve tutumlar kazanacaklar
gibi, topluluk nnde heyecanlarn yenme, denetim altna alma, bir metinde ilenen
duyguyu daha iyi duyma ve deerlendirme yetenei de elde edeceklerdir.
rencilerin ezbere iir okurken ya da bir iiri ezberlemeye alrken, ana dilini
bilinli kullanma ve buna bal olarak da gzel konuma yeteneinin kendiliinden
gelitiine tank olunur. rnein; bir krsal kesim okulundaki rencinin, syleniini
bilmedii bir szc byle bir alma annda onlarca kez, kurallara uygun olarak
yineledii dnlrse iir ezberleme okuma almasnn yarar daha iyi anlalabilir.
rencilerin gzel iir okumalar iin retmenlere u neriler sunulabilir:
renci retmenin bu ii severek yapmas gerekir. Kii sevmedii,

istemedii bir davran, ne denli urasa da bakalarna benimsetmekte
baarl olamaz. Bu nedenle retmenin iiri rnek olarak okurken
duygulu biimde okumas gerekir. Bylece okuyuuyla, duyma, tonlama,
vurgulama szckleri syleyiiyle rencilerini zendirmeli, onlar iir
okuma ve ezberleme konusunda cesaretlendirmelidir.
iir okuma ve ezberleme almasna geilmeden nce bir zmleme
almas yaplmal, bilinmeyen szck ve deyimler kullanld dizeden
yola klarak aklanmaldr.
iirin yalnzca ezberlemekle deil gerektiinde yznden de bakarak
okunabilecei rencilere belirtilmelidir. Amacn ezberlemek olduu
unutulmamaldr. Ezberleme gl ekenler de iir okumaya kar bu
yolla gdlenmelidir.
iir ses deiimlerinde, el, kol ve yz hareketlerinde abartya yer
verilmeden okunmaldr. Sesin, beden dilinin iirin iledii duyguyla ters
dmemesi gerekir. Syleyiin doal konumayla olan uyumuna ve
ilenilen duygular yanstr nitelikte olmasna zen gsterilmelidir.
rnein; oluna kavuan bir annenin olum benim, ho geldin derken
sergiledii doalln iir okuma srasnda da yanstlmas gerekecektir.
rencilerin okuyu ve syleyi yanllaryla alay edilmemeli, bunlarn
gerektii biimde, onlar krmadan dzeltilmesi yoluna gidilmelidir.
iir topluluk karsnda okunmadan nce, retmen denetiminde sesli
olarak gerektii lde okunmal, syleyi, vurgulama ve tonlama
asndan eksiklikler giderilmelidir.
iir ezbere okunduunda dinleyenler zerinde daha etkili olur. zellikle
duygularla davranlarn uyumas daha doal, daha uyumlu olur. Ancak
ezbere okunmad zaman da renci iire kapanp kalmamal, zellikle
dize sonlarnda gzler dinleyicilere evrilerek onlarla iletiim kurulmal,
sayfa evrilirken iirin aknn kesilmemesi iin gereken zen
gsterilmelidir.
iirin sonlarna doru duygu younluu eritilmemeli, iirin bitii tonlama
ve vurgulamayla dinleyenlere hissettirilmelidir.
19
Zaman zaman yaplacak iir okuma yarmalaryla, verilecek dllerle

rencilerin bu konudaki istekleri artrlabilir. Ayrca trl kaynaklardan
( radyo, teyp, kaset, renci, retmen ve ozanlar ) yararlanlarak
rencilerin bu konudaki becerileri gelitirilebilir.
Okul ncesi andaki ocuklara ve ilkokul 1. Snf rencilerine
kulaktan dinleterek iir ezberletme durumu da sz konusudur. Henz
okuma yazma bilmeyen ve duyduklarn grdklerini hi szgesiz alma
durumunda olan bu ocuklar iin iirlerin etkileyici bir sunula okunmas
ok nemlidir. Bunun iin, retmenin daha nceden hazrlkl olmas
gerekecektir.
renciye Etkinlik:
Sz Korosu
Ama: Sesli okuma ve birlikte alma becerisinin gelitirilmesidir.

Uygulama: Bir iir veya dz yaz blmlere ayrlarak bir grup renci
tarafndan birlikte okunur. renciler gruplara ayrlr. Metin retmen
tarafndan okunarak metnin anlalmas salanr. Sz korosu drt
ekilde yaplr.
o
Hep birlikte okuma: Metnin tamam, snf veya bir grup
tarafndan okunur.
o
Grup olarak okuma: Metin blmlere ayrlarak metnin
belirlenmi blmlerinden birini bir grup, dier blmlerini de
ikinci grup okur.
o
Karlkl okuma: renciler iki gruba ayrlarak metnin
belirlenmi blmlerinden birini bir grup, dier blmlerini de
ikinci grup okur.
o
Nakaratl metinleri okuma: renciler gruplara ayrlarak her
blm bir grup veya btn gruplar birlikte okur.
Metin okunurken ahs veya varlk kadrosu, karakter zelliklerini yanstacak ekilde
seslendirilir.
Deerlendirme: rencilerin gruptaki uyumuna, vurgu, tonlama ve telaffuzlarna
dikkat edilir.
Tekerleme kitaplar: Tekerlemelerin genel tanmn yaparsak Masallarn

banda veya sz arasnda kelimelerin benzerliinden de yararlanlarak
sylenilen evvel zaman iinde kalbur saman iinde gibilerinden yar anlaml
yar anlamsz szlere denir.
20
Bunlarn dnda bir de ocuk tekerlemeleri vardr. ocuklarn ounlukla oyun

oynarken syledikleri tekerlemeler basit, srrealist(gerekst) iircikler demektir. Her
birinin kendine gre ayr bir ahengi bulunan tekerlemeler, ocuklarn kendi aralarndan
doma olduklar iin ocuk dnyasnn izlerini tarlar. Masal motifleri ve kelimeleri, hayal
zikzaklar tekerlemelerin balca zelliklerinden birkadr.
ocuk tekerlemeleri uzun olamazlar. Bu yzdendir ki oyun srasnda ayn tekerleme
birka kez arka arkaya tekrar edilir. lerindeki tekrar, kolaylkla ezberlemeyi ve hatrda
tutmay salad iin tekerlemeler kk ocuklarn pek houna gider. Ayn tekerleme iin
de sayl kelimelerin veya szlerin sk sk kullanlmasna imkn verdiinden dolay da
tekerlemeleri tabii ve anlaml bir dil altrmas saymak doru olur. Tekerlemelerin ounda
diyalog (karlkl konuma) ekli vardr. Baz tekerlemeler ise iki ayr ocuk grubu
tarafndan kol kola birbirinin karsna giderek syledikleri diyaloglu eittendir.
A--- dm dm, a benim canm dm.
B--- Krkn giy, krkn giy, a benim canm krkn giy.
A--- Krkm yok, krkm yok, a benim canm krkm yok.
B--- Alsana alsana, a benim canm alsana.
A--- Param yok param yok a benim canm param yok.
ocuk tekerlemeleri ounlukla yar anlaml yar anlamsz olmakla beraber ocuksu
diyemeyeceimiz kadar dzgn ve anlaml biimleri de pek oktur. Yukardaki rnek gibi u
kk para da bunlardan biridir.
A--- A kapy bezirgan ba
B--- Kap hakk ne verirsin
A--- Arkamdaki yadigar olsun
Tekerlemelerin zelliklerinden biri de, ilerinde kelime tekrarlarnn fazla
bulunmasdr. Bu tekrarlar hareket, ahenk ve nee salar. Tekerlemeler neeli ve ahlaki
olurlar. inde kt sz, kt dnce bulunan, karamsar, yaama zevkini kreltici bir
tekerlemeye rastlamak mmkn deildir.
Gerek nee ve hareket gibi hayati deerleri tamas gerekse ocua okul ncesi dil
altrmalar salamas bakmlarndan nemli bir eitim arac olan tekerlemelerden okul
anda, ilk snflarda yararlanmak mmkn ve gereklidir. zellikle Trke, Beden Eitimi,
Hayat Bilgisi, Resim dersleriyle dramatizasyon almalarnda tekerlemeler ihmal
edilmemelidir. Hemen her blgeye zg tekerlemeler vardr. Tekerlemeler de zengin bir
folklor rnmzdr. Blgemizdeki tekerlemeleri ve bunlara bal hareketleri saptayarak
frsat dtke yararlanmak, ocuklar iin zevkli bir ura, retmen iin pratik bir yardmc
olur.
21
ocuk tekerlemelerini; oyun d, oyun tekerlemeleri ve sayma tekerlemeleri olmak

zere e ayrabiliriz:
Oyun d tekerlemeleri: ocuklarn bir varla, bir tabiat olayna

seslenmek iin syledikleri iirimsi szlerdir. ocuklarn akamzeri
tepelerinde dolaan karga srlerine kar hep bir azdan syledikleri u
oyun d tekerleme sanki La Fontaineden bir sr ocuk masalndan
szlp gelmi bir ses dalgasdr.
Karga karga gak dedi

Bin duvara bak dedi
Hac nine kna dver
Ben bilirim kimi sever
Altn paay sever
Altn paa k0onakta
Gm yzk parmakta
Getir kz greyim
Atalara bindireyim
Saraydan geireyim
Has ekmek pus ekmek
Bir buzack
Oyun tekerlemeleri: ocuklarn darda ak havada oyun amacyla

oynarken oyun iinde syledikleri tekerlemelerdir.
Kadifeci gzeli
Handadr handa
Tahtakale dibinde Biz size geldik on gnde
Geldinizse geldiniz
Bizleri memnun ettiniz
Kutu kutu iinde
Beeninizi seiniz
Sayma tekerlemeleri: ocuklarn herhangi bir oyunu oynarken ebeyi

belirlemek amacyla syledikleri tekerlemelerdir.
Biren biren
Hiken hiken
Ayva dikeni
Saran sekiz
Saran dokuz
Kaml bal
Kara domuz
Alck balck
Sana dedim
Sen k
22
1.4.1.2. Alfabe Kitaplar

Alfabenin tantld kitaplardr. Bu kitaplar artk ocuun yava yava alfabe bilgisini
kazand almalardr. Kitaplarda her harf bir hayvan veya ocuun en ok grd,
kulland eya resmi ile ilikilendirilerek izilmeli ve zerinde konuulabilecek bir
canlandrma ile ocua verilmelidir. Bu almada da arka plan resimlendirilmeli, dz bir
zemin zerinde canlandrmalar yaplmaldr. Dzey itibariyle fon son derece sade ve yaln
olmal, amac dnda detaya yer verilmemelidir.
Bir ABC kitab drt tipte yaplabilir:
Kelime resim formatnda yaplanlar

Basit anlatm tarznda yaplanlar
Bulmaca ve oyun tarznda yaplanlar
Ana temalara dayananlar
Bu drt teknikle de hazrlanan almalarda, yazar ve izimi yapan sanat arasnda

kurulacak baarl iliki sonucunda arka plan, beyaz bir zemin olabilecei gibi mat, sar,
mavi, yeil ve krmz renkler de olabilir. Baz eitimciler bu almalar iki ya grubuna
kadar indirmektedir. ocuk edebiyat uzmanlar ocuun alfabe bilgisinin beyinde nce
alglanp tannmasnn, ocuun ileride alaca okuma ve yazma eitimine olumlu katkda
bulunacan dnmektedir. Alfabenin resimlerle ilikilendirilerek retilmesi, tarihi ok
eskilere kadar giden bir yntemdir.
1.4.1.3. Say Kitaplar
ocuklarn say bilgilerinin gelimesi ve ynlendirilmesine dayal bir eitim arac
olarak dnlmektedir. Gerekte ocuklarn saylar evrelerindeki oyuncaklar veya model
eyalarla renmeleri daha dorudur ancak bu tarz kitaplar genelde ocuklarn say
bilgilerinin gelimesine yardmc almalar olarak hazrlanmaktadr. Say kitaplar
ekilde hazrlanmaktadr.
Canlandrlan resimlerle veya oyunlarla birebir yorumlamaya dayal almalar

Basit matematik kavramlarn retilmesine ynelik almalar
Saylar zerine gelitirilmi ykler ve bulmacalar yoluyla hazrlanan kitaplar
1.4.1.4. Kavram Kitaplar

Kavram kitaplar; bir eyann, varln veya durumun ocuklar tarafndan
tanmlanmasna, snflandrlmasna, adlandrlmasna veya zetlenmesine ynelik karmak
becerilerin kazandrlmas iin planlanan kitaplardr. Kavram kitaplar, ocuun ilk bavuru
kitaplardr. Bu kitaplarla ocuklarn kelime anlama becerileri ve sz daarc geliir.
ocuklarn dil ve alglama becerilerinin gelimesi iin ok gerekli kitaplar arasndadr.
23
Bu kitaplar ayn adla anlan eya, hayvan veya varlklar arsndaki fark grebilme ve
ayrabilme becerisinin gelitirilmesine yneliktir. rnein; kpek kelimesinin szlk tanm
dnda bu ad altnda farkl cins ve grnte birok kpek tr arasndaki cins ve grn
farklklarn birbirinden ayrarak tanyabilme becerisinin gelitirilmesi, kavram kitaplaryla
yaplmaktadr.
Kavram kitaplar ocuklarn evrelerinde grdkleri, birlikte yaadklar veya
kullandklar eylerin temel zelliklerine gre snflandrlmasna yardmc olur nk
onlarda renk ve formlarn ayrm snflandrmaya yardmc olmaktadr.
1.4.1.5. Yazsz Kitaplar
Baz resimli kitaplar, yklerini sadece resimlerle anlatmay tercih eder. Bu tr
kitaplarda hi metin yoktur ya da bazlarnda hikyenin banda bir cmle bulunabilir. Bu
kitaplar ocuklarn hayal gcn geniletmeye yardmc olur. Okuyucu metne bal
kalmad iin resimleri daha iyi inceleyecek ve hikyeyi anlamaya alacaktr. ok kk
ya ocuklar iin hazrlanm yazsz kitaplarn resimlerinin basit olmas gerekmektedir.
Resimleri daha karmak olan yazsz kitaplar, ocuklarn anlamasn zorlatracandan bu
yazsz kitaplar daha byk ocuklara uygun olacaktr.
1.4.1.6. Okumaya Balama Kitaplar
renme okuma ile balar. ocuklarn sistemli bir biimde aldklar eitim onlarn
kolayca okumaya gemelerini ve hzla ilerlemelerini salar. Bu aamadan itibaren ocuun
artk okuduklarn ve rendiklerini pekitirmesine yardmc olacak bilginin haftalk
dnemler hlinde verilmesi gerekir.
ocuklarn renmelerine yardmc olacak sorularn ve karln alaca kitaplarn
yannda ocuklarn szck daarcklarn srekli gelitirecek kitaplarn hazrlanmas
okumaya balama kitaplar dnemidir. Bunun iin de drt yandan on alt yana kadar 12
yllk bir okuma stratejisi gelitirilmitir. Drt yandaki ocuun szck daarcndaki
kelime says belirlenmi ve bunlarn 12 yl iersinde belirli bir zenginlie ulamas iin
yardmc okuma kitaplar hazrlanmtr. zellikle okumaya balama kitaplar, temel eitim
birinci basamakta nc snfa kadar ok byk bir nem tamaktadr. Kitaplarn sayfa
dzenleri, resimlerin kullanl, yazlarn boyutu, iindeki yklerin pedagojik dzeyi son
derece titiz ve uzun bir alma sonucu hazrlanmaldr. Ayrca yklerin iersindeki kelime
says, kitaplarn sayfa says, kt kalitesi, kitaplarn dayankll ciddi bir ekip almas
sonucu belirlenmesi gereken zellikleridir. ocuklar sz daarc dzeyine gre okumaya
baladktan sonra ders ve okul dnda iki veya kitab bir hafta ierisinde okumal ve
retmen tarafndan bu okuma disiplini dokuz yana kadar srdrlmelidir.
Okumaya balama kitaplarn resimli kitaplardan ayran en nemli zellik, byk
puntoyla yazlm tekrarlanan kelimeleri ieren cmlelerle kurulmu, basit kurguya sahip
resimli kitaplar olmalardr. Bu kitaplarda ritim, ocuun okumasn kolaylatrr. Bu sebeple
kafiyeli metinler, ocuu neeli bir ruh hline sokmakta etkili olabilir. Okumay renmeye
alrken karsna kan zorluklar amasn salar.
24
Resim 1.2. Kitap okuma alkanlnn kazanlmasnda aile ocuklara destek olmaldr.
1.4.1.7. Resimli yk Kitaplar

ocuklar 10-12 yalarndan sonra giderek daha gereki niteliklere sahip yaznsal
trlere ilgi duymaya balarlar. Artk masal a bitecek, yerini yava yava yk ve roman
yani gerek ya da geree uygun olay anlatmnn ar bast yaznsal trler alacaktr.
retmenin grevi bu yaa uygun nitelikli yaptlarn seiminde yardmc olmak, onun bu
dneme geiini kolaylatrmaktr.
yk ve romann en genel tanm yledir: Gerek ya da geree uygun olaylarn
anlatld yaznsal nitelikteki yazlarn ksa oylumlusuna yk, uzun oylumlusuna roman
denir.
Roman ve yk ayn zellikten yola klarak tanmlanmakta olup yalnzca oylum
bakmndan ayrlmaktadr. yk; klasik anlamda belli bir zaman ve yerde, birka kiinin
bandan geenleri, geree uygun biimde birka sayfayla anlatan ksa olay anlatmdr. Bu
yazlardaki olaylar gerek olabilecei gibi geree uygun biimde tasarlanm da olabilir.
Romanlarsa daha uzun olmakla birlikte kiilerin karakterlerinin daha ayrntl olarak
anlatld, daha ok olaya, daha uzun zaman kesiti iinde yer verildii yaznsal bir trdr.
ocuklar bydke evresinde olan biten birok eyin ayrmna vardka bunlarn
nedenlerini, kaynaklarn renmeye kar daha ok ilgi duyacaklardr. te rencilerde bu
tr ilgilerin uyand dnem, onlarn d rn yaptlarndan giderek uzaklatklar, gerek
ya da geree uygun roman ve hikye gibi yaptlara yneldikleri dnemdir.
Resimli yk Kitaplarn ocuklarn Dnyasndaki Yeri ve nemi
Resimli kitaplara taklp kalan ocuklarn kukusuz, ruhsal ve zihinsel geliimleri
eksik kalacaktr. Byle olacak diye resim kitaplar yasaklamak da bir zm yolu saylmaz.
Yasaklanan durumlara kar ilginin artaca dnlrse ocuklarn resim kitaplarna olan
ilgisinin daha da artaca unutulmamaldr. Bu nedenle, bu durumdaki ocuklara istenilen
nitelikteki yaynlarn da vaktinde sunulmas, okunmalarnn zendirilmesi gerekecektir.
ocuklar resimli romanlara ne denli kolay ulaabiliyorsa teki kitaplara da ayn kolaylkla
ulaabilmelidirler. Ayrca ocuklarn yalarna gre okuma eilimleri de gz nne alnarak
resimli ve bol yazl kitaplarn sunulma a ve sresinin iyi bilinmesi gerekir. Resimli
kitaplarn ksa srede ve kolayca okunma zelliklerine sahip olmalar dikkate alnarak
25
ocuklara sunulacak resimsizizgisiz yaptlarn da ksa yklerden olumas ve belli lde

olmas gerektii unutulmamaldr.
Bir ocua sunulacak nitelikli kitaplarn seiminde, ilgi duyduu resimli kitaplarn
konu ve temalar da gz nne alnmaldr. Anne baba ve retmenlerin resimli kitaplar
yasaklamak yerine ocuun ne tr izgi konulara ilgi duyduklarn anlamaya almalar,
ocuklarla bu konuda salkl bir diyalog iinde olmalar iin daha bilinli bir okuma
klavuzluu yapmalar gerekecektir. Ancak bu bilinli klavuzluk sayesinde ocukta
okumayla ilgili bir deer yargs oluacak ve beeni dzeyi giderek ykselecektir.
Resimli kitap ve roman okuyan ocuun, kitap okumay sevmeyen bir ocua gre
daha olumlu bir tutum iinde olduu rahatlkla sylenebilir. Bylece zamanla ocukta oluan
okuma alkanl byklerin yardmyla daha olumlu bir biimde ynlendirilebilecektir.
ocuklarn resimli kitaplara ilgi duyuyorlar diye byklerince sert bir biimde uyarlmas hi
de yerinde bir tutum deildir.
Resimli yk Kitaplarnn Tamas Gereken zellikler
Resimli kitaplar eitim amal kullanlmad srece birok sakncalar olacaktr.
ok satlsn, ilgi eksin gibi kayglarla bakldnda eitici yn gz ard edilebilmekte,
ocuklara yararl olmak yerine zarar verebilmektedir. Hatta Cumhuriyetin ilk yllarndan bu
yana bu tr yaynlarn olumsuz ynlerini ortadan kaldrmak iin nlemler alnmtr. 1927
ylnda karlm olan Kkleri Muzur Neriyattan Koruma Kanunu bu konuda direkt bir
hkm iermemesine karn zellikle resimli romanlara kar Milli Eitim Bakanlnca bir
sava alm kitaplklara resimli romanlar sokulmamtr. Ayn yasa 1986 ylnda yeniden
dzenlenmi, illerde oluturulacak bir komisyona bu tr zararl kitaplar iin bir ceza
verebilme yetkisi bile verilmitir. Bu yasann bir yaptrm olmasa da kitaplklarn bu tr
yaynlara bak as pek fazla deimemitir.
Resimli kitaplarn bunca sakncalarnn yannda yararl birer okuma ara gereci
olabilmeleri iin birtakm zellikleri tayor olmalar gerekir. Bu zellikler unlardr:
Konu ve temann her yatan kiinin anlayabilecei denli basit, yaln ve ilgi
ekici olmas gerekir. Genellikle rklk, deiik su rgtleri, uyuturucu ve
kaaklk, eteler, toplumlar aras atmalar, Dou ve Batnn kendine zg
aile ve toplum yaam, tarihsel ve siyasal yaamdan kesitler gibi konularn
ilendii resimli kitaplarn yalnzca gldrmeyi amalayanlar da vardr. Ancak
ilenilen konu ve temalar ocuu hibir zaman sua itmemeli, rk ve din
ayrmclna gtrmemeli, lkelerin devlet byklerine, dzenlerine, deer
yarglarna saygl olmaldr.
Resimli yklerde iyinin, dorunun ve haklnn utkusuyla bitmeli; karakterler,
iyiliin ve doruluun yannda olmal; okuyuculara toplumca benimsenen
istendik tutum ve davranlar telkin edilmelidir.
26
Dil de ayn biimde, ocuklarn szck daarcklarn geniletmeye uygun

olmaldr. ocuklar istenmeyen eilimlere srkleyecek konuma
biimlerinden, argo ve klhanca syleyilerden kanlmaldr. Dnce
balonlaryla konuma balonlar renk ve biim bakmndan birbirinden ayr
olabilir. Anlatmda arla kamayarak, izgi anlatmn havasn bozmayacak
biimde yaznsal geler de yeri geldiinde kullanlabilir. Ancak kullanlan dilin
ve anlatmn tekniinin okuyucunun beeni ve anlama dzeyine uygun olmas
gerekir.
ocuklar; yalnzca ticari kazan kaygsyla yaplm, eitici nitelikten yoksun,
porno, uyuturucu, anari gibi deiik olumsuzluklara srkleyecek korsan
yayn niteliinde resimli kitaplardan kesinlikle uzak tutulmaldr. Bu tr kitaplar
ocuun iyi bir insan olma yolundaki idealini de yok ederek, resimli anlatmn
dndaki kitaplara gemelerini de engelleyecektir.
Resimli kitaplarda en nemli ge resimlerdir. Resimlerden ayr olarak sreklilik
zellii tamal, eylemler ayrntl olarak verilmeli, k ve derinlie de zen
gsterilmelidir. Kiiler izgi asndan deiik sahnelerde farkllk
gstermemeli, batan sona aynlk zellii bulunmaldr.
Resimci dilerse anlatlan olay ya da konuyu panolarla ve deiik resimlerle
anlatabilir. Resimlerin iinde bulunduu alan enine boyuna, keli ya da
yuvarlak olabilir. Konunun ieriine gre resimci yaratcln kullanarak
ocuklarn ilgisini ayakta tutmasn baarmay bilmelidir.
ykler paralara ayrlrken, akclk ve hareketlilik zelliinden bir ey
yitirmemelidir. Resimci her resim alannda en az abayla, dz yazdaki
ayrntlandrmaya gitmeden ok ey anlatabilmeyi baarabilmelidir.
ocuklara Sunulacak yklerin Genel Nitelikleri

ocuklarn okuduklar metinler onlara dzeyde yararl olurlar:
Bilgi sunma
Bak as sunma
Estetik yaantlar sunma
Ancak bunlardan birincisi, roman ve yk tr yazlarda her ne denli ocuklar iin

yazlsalar da dorudan hedeflenen bir yarar deildir. Roman ve ykler duygusal ynleri ar
basan, bir sanat yaptnn tamas gereken nitelikleri tayan yazlar olduu iin ilk elden
bilgi sunmak gibi didaktik(retici) hedefleri yoktur. Ancak byle bir roman ya da ykde
byklerin yaantlarndan, yaamla ilgili deneyimlerinden kesitler sunulabilecei iin
bunlar okuyan ocuklarn yaam deneyimleri de ister istemez zenginlemi olacaktr.
Bylece ocuklarn iinde bulunduklar topluma uyumunda yarar salayan bu eserler
didaktik bir ilevi de yerine getirmi olacaklardr.
27
Ayrca bu tr eserler ocuklara yaamla ilgili bir bak as sunma ilevini de yerine
getirirler. Sergilenen rnek yaantlar, yoluyla ocuklarn trl durum ve olaylarla ilgili
olarak yorum yapabilme yetenekleri geliecektir. Ancak unutulmamaldr ki, bir yk ya da
roman bu, ilevleri yerine getirirken, hibir zaman bu ii dorudan ve yaln biimde
yapmamaldr. Bu ilevleri estetik yaantlar yoluyla, imgesel bir anlatmla ve sezdirme
yoluyla yerine getirmelidir.
Ksacas bir yk ya da romann asl ilevi okuyucusuna estetik yaantlar sunmak,
bylece onlarda bir gzellik duygusunun uyanmasn salamak olmaldr. Dier ilevlerse
daha sonra gelip ok usta bir biimde yerine getirilmelidir. Bunlarn yannda, ocuk yk ve
romanlarnda bulunmas gereken u zelliklerin de retmen ve velilerce dikkate alnmas
gerekir:
Konular hedef kitle olarak seilen ocuklarn ilgilerine, yaam

deneyimlerine ve kavray glerine uygun olmaldr.
ocuun izleyebilme gcne uygun bir planlar olmal; giri, gelime ve

sonu blmleri mantkl bir sra izlemelidir.
ocuklar iin sakncal konulara ( cinsellik, ideolojik, politik ve dinsel )

yer verilmemelidir.
Blm ve paragraflar ok uzun olmamal ocuun ilgisini ekebilecek

devinimli olay ve durumlara yer verilmi olmaldr.
Anlatlan olaylar karmak olmamal, ocuun ilgisini ekebilecek

devinimli olay ve durumlara yer verilmi olmaldr.
Betimlemeler canl olmal, ruh zmlemelerine gereinden ok yer

verilmemelidir.
Kitapta yer alacak resimler uygun nitelik, dzey ve miktarda olmaldr.
Gldr gesine arla ve kabala kalmadan yer verilmi olmaldr.
Anlatlan kiiler ve olaylar ocuun dnyasyla elimemeli, onun akln

kartrmamaldr.
lginin canl tutulmas iin, olay ve ayrntlar merak uyandrc biimde

kurgulanm ve sunulmu olmaldr.
Trk Edebiyatnda ocuklar in ykler
Yaznsal bir tr olarak yknn tarihi, iir ve masala gre ok daha yenidir. Bugnk
anlamda roman ve hikye rneklerine Batda 13.yzyldan bu yana rastlanmaktayken
bizdeyse ancak 19.yzyldan bu yana rastlanmaktadr.
Trk edebiyatnda dz yaz gelenei olduka yenidir. Bat etkisindeki Trk
edebiyatndan nce, bugnk anlamda dz yaz yoktu da denilebilir. Dnemin air ve
yazarlarnn biyografilerinin sunulduu tezkirelerin ve tarih kitaplarnn yannda az da olsa
ssl dz yaz rneklerine rastlansa da, bu rneklerde bugnk anlamda yerlemi bir dz
yaz gelenei yoktur.
28
Trk edebiyatnda bir olay anlatm olarak hikye etme geleneinin ilk rnekleri
destanlardr. Dede Korkut Hikyeleri de bugnk anlamda olmasa da destanlardan biraz
daha ileri dzeyde hikye rnekleri olarak gsterilebilir. Ayrca szl karakterde ve zellikle
16.yzyldan sonra yaygnlaan halk hikyeleri de nemlidir. Ancak gerek Dede Korkut
Hikyelerinde olsun gerekse szl halk hikyelerinde olsun bu destanlarda dz anlatmla iir
srekli olarak i iedir. Olaanst gelerin giderek azald bu yklerde, saz da kimi
zaman nc bir ara olarak kullanlmaktayd.
RESML OCUK YKLER
Okuma paras:
Gen balk her akam denize alr, alarn suya atard.
Rzgr karadan estii vakitler ounlukla bir ey yakalayamazd. Yakalarsa da
yakalad ey ok az olurdu.
Resim 1.3. Masal rnekleri
nk bu kt bir rzgrd ve dalgalar onu karlamak iin ayaa kalkard. Fakat

rzgr kyya doru esince, balklar diplerden gelip alara taklrd. O da onlar toplayp
pazara gider satard.
29
Bir akam a o kadar arlat ki onu sandalna ekmekte zorland. Kendi kendine
glp Btn balklar yakaladm. Bu ya insanlar artacak kadar ar bir canavar ya da
yce kralienin beenecei kadar dehetli bir ey. dedi kendi kendine. Kollarndaki
damarlar, tun bir vazoyu saran mavi mineler gibi morarana kadar asld kaln iplere. pleri
ekti ve yava yava mantarlarn halkas en sonunda da a, suyun zerinde ykseldi.
Fakat iinde ne balk vard, ne bir canavar ne de dehetli bir ey.
Sadece uykuya dalm kk bir deniz kz.
Salar slak altn tylere, her teli de sra bir kadehteki srma tele benziyordu. Bedeni
fildii kadar beyaz kuyruu da gm ve incidendi. Kuyruu ve denizi yeil yabani otlar ile
sarmalanmt. Deniz kabuklar gibiydi. Kulaklar ve dudaklar mercandand. Buz gibi
dalgalar souk gsne arpyor, gz kapaklarnda tuz ldyordu. O kadar gzeldi ki, gen
balk onu grnce ard, a kendine ekip eilerek onu kollarnn arasna ald. Ona
dokunur dokunmaz kz rkm gibi bir mart gibi cyaklayp uyand. Mor-yakut gzleri ile
dehet iinde balkya bakt ve kurtulmaya alt fakat gen balk onu smsk tutmu
gitmesine izin vermiyordu.
Kz ondan kurtulamayacan anlaynca alamaya balad ve: Yalvarrm gitmeme
izin verin nk ben bir kraln biricik kzym. Babam da ihtiyar ve yalnz. dedi. Fakat gen
balk yantlad: Seni her ardmda gelip ark syleyeceine sz verirsen gitmene izin
veririm nk balklar deniz halknn arklarn dinlemekten holanrlar, benim de alarm
dolar.
Bu sz verirsem gitmeme izin verir misin? diye haykrd denizkz.
Evet gerekten veririm. dedi balk.
Deniz kz da deniz halknn yeminini edip balknn isteini gerekletireceine sz
verdi. Balk kollarn zd ve deniz kz tuhaf bir korkuyla titreyerek denize atlad.
30
Gen balk her akam denize alp denizkzn aryor, kz da sudan kp ona
ark sylyordu. Etrafnda yunuslar yzyor, bann stnde yabani martlar dnyordu.
1.4.1.8. ocuk Masallar

ocuk masallar, uluslarn henz yazl edebiyat dnemine gemedikleri yaz ncesi
dnemden bu yana var olan, kiileri ve olaylar olaanst nitelikler tayan bir edebiyat
rndr. Szl edebiyat dnemlerinde azdan aza, kulaktan kulaa, kuaktan kuaa
aktarlarak yaygnlaan masal, yazl edebiyat dneminde yaz aracllyla daha gl bir
yaznsal tr olarak varln korumutur.
Masallarn Hindistanda doarak oradan dnyann baka yerlerine yayld
sylenmekle birlikte, genel kan her lkenin kendi mal olan ve kendilerine zg nitelikler
tayan masallarnn bunu yalanlad dorultusundadr. Ayn konu, ayn ana dnce baka
uluslara ait masallarda bulunsa bile anlatm, dil ve ileyi bakmndan birok farkllk gze
arpmaktadr. zellikle masaln banda ve iinde bulunan tekerlemeler baka uluslara ait
masallarda yoktur.
Geni bir hayal rn olan masallarda yer yer geree uygun olaylara ve kiilere de
rastlanlabilir. Kahramanlar genellikle; padiah, kral, vezir, ehzade, fakir kz, delikanl
cce, dev, peri kz, cin, ejderha gibi varlklardr. Ayrca kimi nitelikleriyle insana benzeyen
ama yine de olaanst niteliklere sahip olan kahramanlara da rastlamak olasdr. rnein,
halkn iinden kan zeki ve hazr cevap Kelolan byle bir karakterdir.
Masallarn trleri
Masallar yapl ve k kaynaklar asndan, halk geleneiyle olumu folklorik
nitelikli masallar ve yapay nitelikli yaznsal masallar diye ikiye ayrlr:
Halk geleneiyle olumu folklorik nitelikli masallar ( halk masallar ): Bu

tr masallar halkn asl yaratma gcyle oluup toplumsal belleklerden szlp
gelen ve folklorik nitelik tayan masallardr. Bal olduklar toplumlarn
gelenek grenek, yaay ve tarihiyle ilgili izler de tayan bu masallar, nce
halk arasnda, szl edebiyat geleneiyle anlatlmaya balanm daha sonralar
da aratrmaclar ve kimi yazarlarca yazya geirilmilerdir.
31
Syleyenleri ve yaratanlar belli olmayan halk masallar konu olarak olduka yaln,
anlatm ynnden ilenmemi, yerel az zelliklerini iinde barndran yaznsal rnlerdir.
Trk edebiyatnda halk geleneiyle yaratlm masallar yazya geirme almalar, Milli
Edebiyat Dneminde (1911-1922) gndeme gelmi olmakla birlikte Cumhuriyet Dnemine
dek gerektii biimde yerine getirilememitir. Ziya Gkalp bu konudaki almalarn
ncsdr. Cumhuriyet Dnemindeyse Orhan aik Gkyay ve Eflatun Cem Gney bu
alanda rn vermi ilk yazarlardr. Bylece yeni batan ilenip gzden geirilen halk
masallar dil, anlatm ve kurgu ynnden kusursuz hle getirilmeye allmtr.
Baka lkelerde de benzer almalar vardr. rnein; Asya, Avrupa ve Afrika halk
masallarndan dilimize evrilerek ocuklara sunulan masallar bu trdendir. Halk
masallarnda konular olduka eitlidir. Deiik insan ilikilerine yer verilen bu masallarda
genellikle ocuklarn karlat glkler vey ana, vey ocuk kskanlklar, aile
bireyleriyle olan ilikileri, kardeler iinde en kk ve saf olann baars, anne baba, karde
sevgisi, yaamn gln ve garip ynleri gibi konular arlktadr.
Yapay nitelikli yaznsal masallar: ocuk edebiyat zamanla bamsz bir

ura alan olarak gelitike, ocuklar iin deiik ara gere hazrlama ii,
zellikle eitimci yazarlar bu alanda emek harcamaya zorlamtr. Birok
yazar, halk masallarna yknerek, kiisel d gleriyle masalar yazmlardr.
Bu tr masalara yaznsal nitelikli masalar da denilmektedir.
Yaznsal nitelikli masallar, halk masallarnn yeni bir biim ve kurgulanmas sonucu
oluan masallar olabilecei gibi salt yazarn d gcyle ortaya km masallar da olabilir.
Bu tr masallarn konular genellikle gerek d olup olaylar dsel mekanlarda, lkelerde
geer. Kahramanlarsa sk sk olaanst durumlarla kar karya gelen, olaanst
niteliklere sahip varlklardr. Anlatlan olaylarsa tlsm, fal, by ve gelecekten bilgi verme
gibi gizli nitelikleri tayan olaylardr. Genellikle birtakm dnce ve davranlarn telkin
edilmeye alld yaznsal masallarda kimi zaman toplumlarn elikili ve gln
durumlar da ele alnr. Halk masallarna gre anlatm ve estetik zellik bakmndan daha
ileridedir. Toplumlardaki sosyal kltrel ve teknolojik yeniliklerin bu masallarda yer ald,
deiik kii ve mekan betimlemelerine yer verildii grlr.
Yaznsal nitelikli masallarn dz yaz biiminde olanlarnn yannda, iir biiminde
olanlar da vardr. zellikle gnmzde bu tr masal yazan ve yaymlayan yaynevlerinin
says olduka oktur.
Masallarn Blmleri
Halk masallarnda olsun yaznsal nitelikli yapay masallarda olsun genellikle blm
bulunmaktadr. Bunlar deme, gvde(gelime) ve sonu blmleridir.
32
Deme blm: Masallarn ba ksmnda yer alan, dinleyicinin ya da

okuyucunun masal dinlemeye arld blmdr. Ancak arma kimi
masallarda ok ssl, ok sanatl bir biimde yaplr. Bu blme masal ba ya
da tekerleme blm de denilmektedir. Genellikle toplumda yer alan ztlklarn,
gln durumlarn da konu edinildii bu blmler, ocuklarn ilgi ve istekle
okuduklar ksmlardr. Masallar bir bakma bu blmdeki sz ustalyla
kendilerine dinleyici, okuyucu bulabilirler.
Naki Tezelin derledii bir masaln deme blm u ekilde yer almtr:
Var varann, sr srenin Baykuu oktur viranenin Destursuz baa girenin,
gemez para ile dkkanna girenin, hokka mleini banda patlatr Bekir
Mustafa.
Hak dost veli dost Babamdan kald eski bir postBen dikerim o sklr Arasna
bit pire sokulurUfac bakla gibi, bycei toklu gibi Tuttum pireyi stanbula
yolladm. Bekledim bekledim. Ardndan uak yolladm.
Bir kaz aldm aka paka, eti kemiinden peke. Krk kiiyiz onumuz odun yarar,
onumuz kav akar, onumuz su tar, onumuz ate yakar Bir de baktk kaz kafasn
kaldrm, kazansan bize bakar.
Masalc, gvde blmnde yer alan nitelii tayan gzel sz ve tekerlemeler
kullanabilir. Bylece gvde blmnde bulunan geiler daha elenceli duruma getirilmi
olur. zellikle Trk masallar bu adan olduka zengindir.
Evvel zaman iinde, kalbur zaman iinde, bir memleket padiahnn krk olu varm
Saatler gnler, haftalar konumu, haftalar aylarla, aylar yllarla yarm, olanlar
bymler, birer kocaman delikanl olmular. eklinde deme blmne rnekler
verilebilir.
Gvde ya da gelime blm: Bu blm, masal oluturan ana olaylarn ve bu

olayla ilgili ayrntlarn sunulduu, masaln en uzun blmdr. Deme
blm bittikten sonra, genellikle bu blme Vaktiyle memleketin birinde,
adamn biri, gnn birinde, evvel zaman iinde, bir gn gibi sz ac
balanglarla geilir. ou yabanc kaynakl masallarda deme blm
olmad iin dorudan, bu trden bir szck beiyle giri yaplr. Bu blmde
okuyucuyu heyecanlandracak, okuma ya da dinleme isteini artracak
gerilimler ve dmler ortaya konur.
Sonu blm: Masaln bitirildii, dmn zld blmdr ancak

zellikle folklorik nitelikteki Trk masallar, olaan sonu blmne ek olarak
farkl biimde bitirilebilir. Enver Naci Gken, bu blme elma blm de
demektedir. Gkene gre bu blm bir tr gnl alma ve masaln dua
blmdr. Masalc bu blmde sanki olaylar yaam gibi, masaln verdii
duygu hliyle dinleyenleri kimi zaman bu elmalardan biriyle dllendirebilir.
Gkten elma dt birisi (masaln konusuna gre) yiit olanlarn bana,
birisi bu masaln dizip koana, birisi de dinleyenlerin bana diye syler. Kimi
zaman da masal Onlar ermi muradna biz kalm kerevetine. diye
bitirilebilir.
33
ocuk Masallarnn Tamas Gereken Nitelikler

ocuun ana dilini renmesine, kullanmasna ve zenginletirilmesine yardmc olan
masallar, ayn zamanda da iyi bir eitim retim aracdr. Bu nedenle masallarn, ocuun
ilgi ve gereksinimlerine uygun olmas, onun yaam gereklerini anlamasna katkda
bulunmas, ocua sunulan kurgusal dnya ile gerek yaam arasnda gl bir ba
oluturmas gerekmektedir.
Yaznsal nitelikli bir masal eitici retici olabilecei gibi okuyucularna estetik bir
gzellik ve yaamyla ilgili bir bak as da sunabilmelidir. Ancak bu aktan aa deil
imgesel bir dil kullanarak sezdirme yoluyla yaplmaldr. Masallarn tamas gereken
nitelikleri yle sralayabiliriz:
Yaln bir dille, ak ve akc bir anlatmla sunulmu olmaldr.

Olaylar canl ve hareketli olmaldr.
Konumalara yeterince yer verilmi olmaldr.
Deme blmndeki sz dizimi akc, ilgi ekici olmal, dm blm ustaca
ilenmeli, olaylar beklenmedik ekilde sonulanmaldr.
Eitici zelliklerinin yannda elendirici zellikleri de bulunmaldr.
Betimlemeler, kahramanlarn tutumu, davran ve beenileri ocuklarda iyilik,
gzellik, yardmseverlik ve dayanma gibi istendik duygularn dncelerin
gelimesine katkda bulunmaldr.
Masalda sunulan gereklikle, ocuun iinde bulunduu yaam gerei
birbirinden kopuk olmamal, birbiriyle elimemelidir.
renci ve snf ortamna uygun olmal, ilerinde argo ve kfr gibi szler
olmamaldr.
Bozulmu, yozlam, ocuun muhayyile (d kurma) gcn ktye kullanan
gelerden oluan, konusu ve kahramanlar ocuklar korkutacak nitelikte
ktmser olmamaldr.
Konular ocuklarca yanl anlalacak; rnein, kadn kmseyen, toplumun
inanlarna ters, kadercilik anlayna yaslanan masallara yer verilmemelidir.
ocuklara masal okuma ve anlatrken dikkat edilecek zellikler

Bir ocuun gerekle d birbirine kartrd masal anda, en scak dostu
masallardr. ocuklar bydke dinledii ya da okuduu masallarn etkileriyle duyacak,
dahas onlara benzer yeni dler kuracaklardr. zellikle, masal anda bulunan ocuklarn
dinlemeyi daha ok sevdikleri de dikkate alnrsa retmenlerin ve velilerin onlar sk sk
nitelikli masallarla buluturmas gerekecektir.
34
ocuklara masal anlatrken ya da okurken dikkat edilmesi gereken baz hususlar

vardr. Bunlar u ekilde sralayabiliriz:
ocuklarn dinleme eilimlerinin doyurulmas iin masal anlatcnn ok iyi bir

anlatc olmas, bu konuda gereken donanma sahip olmas gerekir. Dahas ou
zaman byklerin bile bir olay, onu yaam birisinin azndan, dorudan
doruya dinlemeyi tercih ettikleri olur. Bir masal anlatacak kiinin bu
masaldaki olaylar yaamas olanakl olmadna gre sanki yaam gibi
anlatmas nasl olacaktr. Her eye karn masal anlatcnn, anlataca masal
duyarak kendisi yaam gibi iten anlatmas gerekir. Bunun iin de yapaca ii
nemseyerek anlatmadan nce bir hazrlk yapmas gerekir. Masaln seiminde
de titizlik gstermesi gereken anlataca masal nceden birka kez okumal,
rahatlkla anlatabilmek iin altrma yapm olmaldr.
Anlatc masalna balamadan nce masal birka kez okumal, rahatlkla
anlatabilmek iin altrma yapm olmaldr.
Anlatc masalna balamadan nce uygun bir dikkat ekmeyle dinleyicilerini
gdlemelidir.
retmen ya da anlatc, anlataca masal belli bir metne bal olarak deil,
kendi szck ve cmleleriyle anlatabilecek kadar iyice bilmeli, ana dnce ve
temay kavram olmaldr.
Anlatc gerektiinde olaylar ve kiileri canlandrc, dramatize edici,
betimlemelere yer vermeli; yerinde olmak kouluyla, yazarn ksa olarak getii
kimi yerlerde kendisinden ekler yapabilmelidir. Ancak anlatcnn amac,
masaln okumaya gre daha etkili bir biimde sunmak olsa da dramatize etmek
deildir. Bir masal anlatmakla dramatize etmek ayr bir itir. Bu nedenle
anlatma, okuma ve canlandrma ii arla kalmadan yaplmaldr. Anlatc
gerektiinde, zellikle ilkretimin ilk snflarnda kimi ara gerelerden
yararlanlmaldr. rnein; uhadan, renkli kuma ve kartondan yararlanlarak
olayn getii yeri kahramanlar simgesel resimlerle desteklenmelidir. Ayrca
kukla ya da el kuklalarndan da yararlanlabilir. Jest ve mimiklerden arla
kalmadan yararlanlmaldr.
Masal, akc ve dzgn bir Trkeyle, rnek bir konumayla sunulmaldr.
Doal bir konuma biimiyle yapayla kamadan, gerektii yerde vurgulama
ve tonlamalar yaplarak anlatlmaldr. Unutulmamaldr ki ana dil eitimiyle
ilgili olarak masallardan beklenilen katk, retmenin bu konudaki becerisine
baldr.
Anlatc, masal ezbere deil kendi anlatmyla, kendi cmleleriyle anlatmal
gerektiinde kendi szck ve deyimleriyle masal zenginletirebilmelidir.
Masaln bir yerini anmsayamadnda anlatmn akcl bozulmamaldr.
Unutulan ksm ok nemliyse anmsadnda uygun bir ilgiyle o ksm yeniden
anlatlabilir. Byle durumlarda ocuklar zerinde gvensizlik yaratacak
durumlardan kanlmaldr.
35
Anlatc masaln anlatrken, aklama yapaca yerleri ok ksa gemeli,

gereksiz ve geliigzel aklamalarla ocuklarn ilgilerini masaldan
uzaklatrmamaldr. ocuklarn yalarna gre dikkat srelerini sayya katp
anlatma sresini iyi ayarlamaldr. Bir aklama yapmas gerekiyorsa, bunu
masal bittikten sonra yapmaldr. Masal andaki bir ocuun olaan dikkat
sresi 3-5 dakikay gemez. Bu srenin uzatlmas masaln ilgi ekici biimde
anlatmasyla olasdr.
Anlatc, masal ilgi ekici ve kolay izlenir duruma getirebilmek iin
yalnlatrabilir. Snf ve evre balamn gz nne alarak uyarlamalar
yapabilir ancak bunu yaparken dinleyicilerinin yaant birikimlerini ve ilgilerini
iyi deerlendirmelidir.
Anlatc, gzleri araclyla dinleyenlerin tmyle iletiim iinde olmal, hep
ayn noktada durup ayn rencilere bakarak anlatmak yerine snftaki btn
rencilerle gz iletiimi kurarak anlatmaldr.
Okuma Paras
Geceyi Sevmeyen ocuk
Resim 1.8. Okuma Paras rnekleri
Bir varm bir yokmu. Bir ocuk varm, ad ocukmu. Bu ocuk geceyi hi
sevmezmi. nk gece olunca annesi ona haydi bakalm uyku saati geldi. dermi ama
ocuk uyumak istemezmi Uyumak hi gzel deil. dermi annesine. Ben
uyumayacam!
Annesi, Bak yavrum, artk gece oldu. Gece olunca herkes uyur. deyince ocuk
alamaya balarm: Gece olmasn ben geceyi hi sevmiyorum.
Btn ocuklar yatt. dermi annesi.
ocuk: Yatmasnlar, Yatmasnlar! diye alarm.
Kpekler, kediler, kular, tavanlar, btn hayvanlar uyudu.
Uyumasnlar, uyumasnlar! diye alarm ocuk.
Ama uyumazlarsa, gndz olduunda oyun oynamayacak kadar yorgun olurlar.
Oyun oynarken uyuyakalrlar. Bu yzden dinlenmeleri gerekir.
Dinlenmesinler, dinlenmesinler diye alarm ocuk.
ocuk geceyi neden sevmiyor? Geceler sevilmez mi hi?
Annesi kucana alm ocuu, pencereden darsn gstermi.
36
Ben geceyi ok severim. demi. nk gece olunca yldzlar kar. Sen yldzlar
grm mydn? Btn ocuklarn bir yldz vardr. Bak, ite urada parlayan senin
yldzn. te ite urada, grdn m? Her gece senin iin parlar.
Ben o yldz istiyorum. demi ocuk.
Yldzlara ulalabilir mi hi ama ocuk henz bunu bilmiyor.
Belki byynce gidip yldzn oradan alabilirsin. demi.
Annesi: Bymek iin, uyumak gerekir. Perdeleri am. ocuk yatt yerden
yldzlar grebilirmi artk.
Evreninde yldz var m?
Elbette var. Bul bakalm hangisi. Evet evet,o, ite buldum. Gel imdi de laynkini
bulalm. Sonra Ercmentin, Volkann, Serkannnkini. Bak Asl ile Burcunun yldz da
orada
Evet evet demi ocuk
yleyse gzlerini kapatman gerek. Masal gzlerin kapal dinlersen, sen de masaln
iinde olursun.
Gzlerini yummu ocuk. Gzel bir masal anlatm annesi ocua. ocuk da gzel
gzel uyumu.
1.4.2. ocuk Piyesi ve Tiyatrolar

Trk edebiyatnda bugnk anlamda ocuk tiyatrosu yaptna 19.yzyln ortalarna
kadar rastlanmaktadr ancak ne Tanzimat edebiyat dneminde ne de Servet-i Fnun
edebiyat dneminde ocuklar iin yazlm bir tiyatro yaptna tank olunamamaktadr.
1908de okul msamere etkinliklerinde tiyatroya rastlanmyordu. Daha ok lirik
manzumelerin ve sylevlerin okunduu okul msamerelerinde 1915 ylna dek bir deiiklik
grlmez. O yl dnemin Maarifi Umumiye Nezaretince ( Milli Eitim Bakanl ) Mektep
Temsillerinin Usul-i Tedrisi adl bir eser yaymlanarak bu yndeki almalarn n almak
istenmitir.
1923ten sonra okullarda temsil ve dramatizasyon almalarna da nem verilmi
ulusal gn ve haftalar iin dzenlenen trenlerde gn ya da haftann anlam ve nemini
yanstan piyeslerin oynanmas bir gelenee dnmtr.
37
Resim 1.9. Okul ncesi eitim kurumlarnda haftann anlam ve nemini yanstan ocuk piyes ve
tiyatrolar dzenlenebilir.
Seilecek piyes ve tiyatro yaptlarnda bulunmas gereken zellikler:
Okullarda yaplacak sosyal etkinlikler Milli Eitim Bakanl lkretim ve

Ortaretim Kurumlar Sosyal etkinlikler ynetmelii ( Resmi Gazete: 13.1.2005/25699,
Tebliler Dergisi: ubat 2005/2569 ) gzne alnarak hazrlanrlar. Eski ynetmelikte
eitsel kol almalar ve msamere ad altnda dzenlenen yl sonu etkinliklerine yeni
ynetmelikte sosyal etkinlikler denilmi olup msamere terimi kullanlmamtr.
Bu ynetmeliin 5. maddesinde sosyal etkinliklerin amac yle belirtilir:
Madde 5- Sosyal etkinliklerin amac: Trk Milli Eitiminin genel ama ve temel
ilkelerine uygun olarak rencilerin, Atatrk lke ve nklaplarna Anayasann balangcnda
ifadesini bulan Atatrk milliyetiliine bal yurttalar olarak yetimelerine, yeteneklerini
gelitirerek gerekli donanm kazanmalarna katkda bulunmaktr.
Dramatizasyon almalarn yerine getiren ocuklar dzeylerine uygun tiyatro
eserlerini de oynayp canlandrabilirler ancak oynanacak yaptlar ocuklarn ilgilerine,
anlay ve kavray dzeylerine uygun yaptlar arasndan seilmelidir. Bu nedenle
retmenlerin rencilerini iyi tanmalar ve iyi bir seici olmalar gerekmektedir. ocuklar
iin yazlm ocuk piyes ve tiyatro yaptlar birok ynden yetikinler iin yazlm olan
tiyatro yaptlarndan farkl deildir ancak yetikinler iin yazlm bir oyunun ocuklarn ilgi
ve gereksinimleriyle uyumayaca da aktr.
38
te bu adan bakldnda, bir ocuk oyununun tamas gereken zellikler unlardr:
ocuk oyunlarnda anlatm yaln, dil oynanmaya ve sahneye konulmaya uygun

olmaldr. Cmleler ksa, anlam ak olmaldr.
ocuk oyunlarnda edilgin durumlarn anlatm yerine olaylarn sergilenmesine
ve sunulmasna zen gsterilmelidir. Eylemler her zaman iin n planda
olmaldr.
ocuk oyunlarnda sahneye koyma ve oynama kolaylyla ilgili ilkeler de gz
nnde bulundurulmaldr. rnein, rencilerin yapamayaca teknik olarak
stesinden gelemeyecekleri eylem ve durumlar olmamaldr. Dekorun yardmc
seslerin, giyimlerin oyun iinde gereken ara gerecin salanmas ekonomik
olmal, sahne sk sk deimemelidir.
Bir oyun seilirken ocuklarn ilgileri ve dikkat sreleri de sayya katlmaldr.
Oyun seilirken ocuklar ya ve geliim dzeyleri dikkate alnmaldr. rnein,
macera tr oyunlar 10-12 ya ocuklar iin; gerek yaam yklerini, tarihsel
olaylar, biyografileri konu alan oyunlar da 12-14 ya ocuklar iin
planlanmaldr.
Oyunda snf ve eitim ortamna ters den szck ve deyimler bulunmamal,
oyun seiminde izleyecek olan renci grubunun ya ve kltr dzeyleri gz
nnde bulundurulmaldr.
ocuklar henz soyut dnmeyi beceremedikleri iin tiyatro ve piyeslerde
ilenilen erdemlilik, gllk, cesurluk gibi deerler daha yaln ve somut
biimde ilenmi olmaldr. Oyun; ocuklarda insanlk, ulus ve yurt sevgisini
glendirecek biimde olmal, dnyay ve hayat sevdirecek telkinlerde
bulunulmaldr.
ocuklar gldrc olaylardan ve szlerden holanrlar ancak bunun snr iyi
izilmelidir. Oyunun bir eitim ortamnda sergilenebilecei bilinmelidir. Oyun
seilirken oyunun hem bu ynyle uygun olmas hem de yaznsal bir deerinin
olmas gerektii unutulmamaldr.
Mzik dansl oyunlara da yer verilmeli, bylece ocuklarn ritim ve estetik
duygularnn gelimesine katkda bulunulmaldr.
inde ak sak sahneler bulunan, toplumda benimsenmi deerleri yeren
gelenek ve greneklerimize ve toplum dzenine uymayan, ocukluk ve genlik
ann normal gelimesine zararl etkileri bulunan oyunlar oynanmamaldr.
Oyunlarda olsun dier gsterilerde olsun hibir zaman dinsel konular
ilenmemeli, ideolojik yanllktan kanlmaldr.
Sahne dzeni: Bir piyesi sahneye koymadan nce oynanacak yerin bilinmesi
gerekir. Msamereler, varsa okulun kendi salonunda ve sahnesinde verilir.
Toplant salonu ve sahnesi bulunmayan bir okulda yemekhaneden, koridordan,
byk bir snftan yararlanma yollar aratrlr.
39
Bahede, ak havada verilecek msamerelerde yerin tabii durumundan yararlanmak

gerekir. Bahede bir set varsa sahne buraya kurulur ve seyirci yerleri de buna gre
dzenlenir. Set bulunmad takdirde sahnenin okul kaps nnde kurulmas daha pratik
olur. Bahede set bulunmad, okul giri kapsnn da elverili olmad hllerde seyirci
yerleri yarm daire veya at nal biiminde ayrlarak gsterilir. Karya rastlanan bolukta
hazrlanacak bir set zerinde uygulanr. Bu set, masalarn yan yana dizilmesiyle de meydana
getirilebilir ancak sahne olarak ayrlan blmn yerden ok yksek olmamasna 60-80
santimi gememesine dikkat edilmelidir. Msamere ister bir salonda ister ak havada
verilsin sahnenin mmkn olduu kadar geni (20-30 metre kareden aa olmamak zere)
ocuklarn rahata hareketine elverili olmas gerekir. Sahne olarak ayrlan yere perde
koymak art deildir. Okul temsillerinde sahne dekorlar ve eyalar, seyredenlerin gzlerini
yormayacak, oynayanlarn da rahata hareket etmelerine engel olacak kadar kalabalk ve
ayrntl olmamaldr. Sahnenin kuruluunda olsun dekorlarda olsun klfete kamamay
prensip edinmelidir (Temsil ynetmelii, 20. madde). Oynayanlarn kyafetleri zerinde de
fazla titiz davranlmamaldr nk zengin ve pahal giyim ve eya bizi birtakm zorluklarla
karlatrr. Okul dramatizasyonunun amalarndan da uzaklatrabilir.
Piyes seimi: Bir snf veya okul msameresinde oynanmak zere bir piyes
salanmas, retmen ve renci iin nemli bir itir. retmenin elinin altnda
snf seviyelerine gre deerlendirmeleri yaplm birka piyes veya piyes listesi
mevcut deilse durum daha nemli ve yorucu olur.
retmen daha nce okuduu; snfta, okulda oynanmasn uygun bulduu piyesleri
ya gruplara datarak, okutarak inceletir ya da bunlar snfta renci topluluu karsnda
okuyarak, okutarak konularn ahslarn sahne durumunu temsil kabiliyetini mnakaa
ettirir. rencilere yapacaklar i hakknda bilgi verilir. Bu almalar sonunda her gruptan
rapor istenir. Ayrca grup szcleri, arkadalar karsnda inceledikleri piyesler zerine
aklamalarda bulunurlar, raporlarn okurlar, piyesin bir zetini anlattktan sonra gerekirse
baz blmlerini de okurlar. Grup almalarnn snfa yanstlmas ii bittikten sonra en ok
beenilen piyes sahneye konur.
Oynanan bir piyesin bir sre sonra yeniden oynanmasnda hibir saknca yoktur nk
geen zaman iinde renciler ve veliler deimi olacaktr. retmenin oynattraca piyesi
bir kez kendisini oynayan yerine koyarak, hayalinde canlandrarak, bir kez de seyirciymi
gibi dnerek iki kez okumas gerekir nk bir piyesi en iyi oynatabilen o piyesi gerei
kadar tanyan kimsedir.
Bir hikyeyi, roman parasn piyesletirmek: Elimizde yeterli sayda hazr

piyes bulunsa bile mracaat etmemiz gereken bir ana dili ve dramatizasyon
almasdr. Bu renciyi baarl ve yaratc klar. Gzde bytlecek kadar
zor bir i deildir. retmen bir rnek alma yaparak hikye veya romandan
bir pasaj piyes hline getirdikten, piyes teknii hakknda biraz aklamada
bulunduktan sonra rencileri aldklar konularla ba baa brakr.
40
rencilerin bildikleri, yaadklar bir konuyu piyes hline getirmek:

Okulda, evrede, gemi gazetelerden renilmi bir olayn tarihi bir gerein
bir renci veya renci grubu tarafndan basit bir piyes hline getirilmesi
mmkndr. Bu alma halk arasnda ky oyunu diye anlan ve dnlerde
derneklerde temsil edilen konularn tespiti eklinde de olabilir. Ky oyunlar,
tuluat tiyatrosunda olduu gibi z tiyatro anlayna uygun olarak makyajsz,
suflrsz metinsiz oynanr ve istenildii kadar ksaltlr veya uzatlr.
Tasarladmz olaylardan kardmz bir konuyu veya bir roman, hikyeyi

piyesletirirken u noktalara dikkat edilmelidir:
nce konunun ana izgilerini belirten iyi bir plan hazrlanmaldr

Karlkl konumalar kuru kuruya yaptrlmamal, hareketlerle
birletirilmelidir.
Bir kiiyi uzun uzun konuturmamaldr.
Genellikle birer perdelik piyesler hazrlanmaldr.
Ayn dnceyi ileri sren kiiler art arda konuturulmamaldr. Bu bir
dnceyi pekitirmek daha etkili duruma getirmekten ok, bir kiinin
uzun uzun konumasndan duyulan skcl yaratr.
ahslar kendi kendilerine konuturmaktan kanmaldr nk gerekte,
normal insan kendi kendine konumaz. Eski piyeslerde grlen bu
zellie yeni piyeslerde yer verilmelidir.
Srprizli bir sonuca varmak dncesiyle hareket edilmelidir.
Bir romandan veya hikyeden piyes karrken yazarn slubuna sk
skya bal kalmamal, rencilerin seviyelerine ve gereken artlara
uydurulmaldr.
Kiilerin konumalar geree uygun olmaldr. rnein, bir retmenle
rencinin, bir memurla odacnn konumalar belirli zellikler
tamaldr.
Oyunun provalar srasnda konuyu gelitirmeye almaldr. Hazrlanan
piyes taslan provalar yaplrken deitirmek, baz meclisleri karmak,
yeniden yazmak, eklemeler yapmak mmkndr.
Rol datm: Oynanacak piyes belirlendikten sonra, sra rol datmna ve i

blmne gelir. Rol datmnda sahne gerisi ve d almalarnda u
noktalarn gz nnde bulundurulmas gerekir:
Rol verilirken sadece alkan renciler tercih edilmemelidir.

Kzlara erkek, erkeklere kadn rolleri verilmemelidir. (Temsiller
ynetmelii, 19. Madde)
Kamburluk, alk, topallk gibi organik sakatlklar bulunan rencilere
bu yanlaryla ilgili roller verilmemelidir. Onlar sahne gerisinde
grevlendirmek yerinde olur.
Programda iki piyes varsa bir renciye iki piyeste de rol verilmemelidir.
(Temsiller ynetmelii, 18. Madde)
41
ekingen rencilere nce ksa roller verilmeli, sonralar altra altra

uzun rollere geilmelidir.
Sahnede veya sahne dnda fazla sayda renciye grev verilmemelidir.
Bu da bir piyesin hazrlannda ancak iyi bir i blm ile mmkndr.
Piyeste rol alacak rejisr, rejisr yardmcs, ses ve grntleri yneten
efekti, oynayanlarn sahneye giri klarn dzenleyen kondvit,
piyesi sahne gerisinden hatrlatan suflr, dekor ve kyafette yardm
edecek olanlar, salonu dzenleyecekler, perdeci, figranlar, seyircileri
karlayacak olanlar piyesten nce belirlenmelidir.
Oynama: Rollerin datm ve i blm yapldktan sonra sra oynamaya

gelmi olur. Rol alan rencilerle birlikte piyes batan baa okunur; konu,
kiiler, olaylarn getii yerler zerinde grmeler ve tartmalar yaplr. Roller
iaret edilir. Belli bir sre sonra yaplacak olan ilk provaya her rencinin
hazrlkl gelmesi sylenir. Zaman gelince sahne zerinde ezberletilmi olarak
provalar yaplr. Piyes temsil edilebilecek duruma geldikten sonra, okulun
retmenleri ve dncelerinden yararlanlabilecek birka kii nnde piyesin
genel provas yaplr. Oynan, perde arasnda veya piyes bitiminde eletirilir.
Resim 1.10. piyeste rol alan rencilerle birlikte prova yaplr.
Piyes almalar iin szlk
Aksesuar: Sahne dekoruyla kostm dnda, oyuncularn kullandklar

eitli ara gere eya
Aksesuar sorumlusu: Aksesuar oluturacak ara toplanmasndan oyun
iinde kullanmasndan sorumlu olan kimse
Dekor: Bir piyesteki olaylarn getii yerin yazld dnemin grnt
olarak sahnede tasarlanm hli
Dekor tasarmcs: Dekorun nelerin iereceini, zelliklerinin ne
olacan tasarlayan kimse
42
Dekor teknisyeni: Dekorun yapmnda yerletirilmesinden sorumlu olan

kimse
Efekt: Bir piyeste gerekli olan ses ve seslendirme ilemlerinin genel ad.
Efektr: Efektleri gerekletiren, bu iten sorumlu olan kimse
Ik Uzman: Sahne zerindeki k dzeninin beyin grevini yapan oyun
annda oyun havasn yanstacak biimde klar kullanmaktan sorumlu
olan kimse
Jest: Oyun srasnda, konumalar daha anlaml klmak zere yaplan el
ve beden hareketleri
Kondvit: Bir piyeste rol sras gelenlere sahneye giri sralarn
hatrlatan sahne dnda oyunla ilgili yaplmas gereken ileri yapan ve
yaptran kimse
Kostm: Genel anlamda giyisi, bir oyunda oyunun getii yer ve
dnemin karakteristik yapsna uygun olarak oyuncularn giydikleri
giysiler.
Kostm giydiricisi: Oyuncularn giyecekleri giyisilerin salanmasndan
ve onlarn gerektii anda kullanmndan sorumlu olan kimse.
Kulis: Tiyatro(oyun) sahnesinin gerisinde ve yanlarnda hazrlk iin
kullanlan blme
Makyz: Oyuncular yz olarak deiik boya vb. ara gerele
canlandracaklar tip benzetme iini yapan kimse
Mimik: Oyunda konumalar srasnda konumann gerei olarak
oyuncunun yznde beliren anlaml hareketler
Monolog: Tek kiinin oynayaca oyun
Pandomim: Dnceleri izlenimleri ve duygular yalnzca mimik ve
davranlarla anlatan szn kullanlmad bir tiyatro tr
Pano: Dekor oluturmaya yarayan, ereveleri tahtadan yaplm bez
kapl dikdrtgen paralar
Perde: 1. Bir tiyatro sahnesini ap kapayan kaln rt 2. Bir piyesin ana
blmlerinden her biri
Perdeci: Bir oyunda perdeyi ap kapayan grevli
Ramp klar: Sahnenin n ksmnda bulunan ve dekoru aydnlatan
kimse
Rejisr ynetmeni: Bir oyunda erkek ve kadn oyunculara (Aktr, aktris,
figran denilen yardmc oyuncular) rollerini datan oyunun sahneye
konulmasndan sorumlu olan kii. Oyunu batan sona yneten kii
Replik: Bir piyes oynanrken bir oyuncunun szne karlk vermek iin
br oyuncunun sze balamas
Sahne: Bir piyesin izleyicilere sunulmak zere oynand alan
Sahne derinlii: Perdenin hizasndan sahnenin kullanlabilen en uzak
duvarna kadar olan ksm
Sahne ykseklii: Sahnenin tabanndan tavana kadar, kullanlabilen en
yksek ksm
Salon: Bir oyunun oynanaca sahnenin n ksmnda izleyicilerin
oturduu alan
43
Senaryo: Bir oyunla ilgili temel gelerin bulunduu taslak metin

Suflr: Bir oyunda oyun srasnda oyunculara konumalarn fsltl
biiminde syleyip anmsatan kimse.
renciye etkinlik
Bir fkrann oyunlatrlmas
O gn Necmi okuldan yarm saat nce geldi. Annesi merak iindeydi.
---Nerede kaldn olum, diye sordu.
---retmenim ceza verdi, onun iin ge geldim, dedi.
---Ne cezasym bu?
---Haritada Parisi bulamadm da
Anne rahatlad.
---Oh olsun. Bundan sonra eyalarn koyduun yere dikkat et. Anne u nerede, bu
nerede, diye bana sorup durma.
Oyunlatrma: brahim Kbrs
( Yer bir evin oturma odasnda geer. Anne amarlar katlar ve bir yandan da olu
Ersine sylenir. )
ANNE- Bu olan da pek dank canm, neyi nereye koyaca belli olmuyor. una bak
orabnn biri burada, biri yatak odasnda ( Ersine ait eyalar katlar. )
( Bu srada kap hzla alnr. Anne elindeki son amarn bitirmek ister, kap yine
alnr.)
ANNE- Geldim olum, geldim. Patladn sanki. Ne olur bir dakika bekleyiversen?
(Anne elindeki amar katlayarak gidip kapy aar. )
ERSN- Anne ya sorma bama neler geldi bugn.
ANNE- Sen onu bunu brak da nerede kaldn bu saatte kadar, onu syle
ERSN- Anne retmenim ceza verdi, ben ne yapaym. Onun iin ge kaldm. (
antasn geliigzel frlatr, stndekileri karmaya balar. )
ANNE- Dur hele ne cezasym bu. Gene ne yaramazlklar yaptn?
ERSN- Ne yaramazl anne. Haritada Parisin yerini bir trl bulamadm
ANNE- ( Sevinir ellerini havaya aar. ) Oh olsun ite. Bundan sonra eyalarn
koyduun yere dikkat et. O retmenine de bir tepsi baklava gtreceim vallahi. Bir daha
da Anne u nerede, anne bu nerede? diye, gelip bana sorma.
ERSN- Anne sen de mi? Herkes benimle urayor. Olmaz ki! (Oyun sona erer. )
1.4.3. ocuk Gazete ve Dergileri

ocuklarn okumaya zendirilmelerinde, kltrel ve yaznsal beenilenlerin
olumasnda ocuk gazete ve dergilerinin de nemli bir yeri vardr. zellikle ocuklarn
gncel olaylarla ilgilenmelerini ve gnlk olarak okumalarn salamada kullanlabilecek en
etkili ara gere ocuk gazete ve dergileridir ancak bu gazete ve dergilerde yer alan eitici ve
elendirici yazlar, fkralar, bilmeceler, resimler, fotoraflar ve karikatrler ocuklarn ilgi ve
isteklerine uygun biimde hazrlanmaldr.
44
ocuk dergileri ve trleri ocuklar iin deiik ama ve ilevleri karlamak zere
karlan dergiler balk altnda incelenir.
Genel konular ileyen ocuk dergileri: ocuklarn genel kltrlerinin

artmas, okuma beenilerinin gelimesi bakmndan nemli bir yere sahip olan
bu dergiler biim ve ierik bakmndan iyi hazrlandnda ilgiyle okunan yayn
organlar olurlar. Bu dergilerin ocuklarn gncel olaylar renme
gereksinimlerini karlad gibi ders kitabyla gncel olaylarn ve yeni ortaya
km gereklerin arasnda zamanla oluacak olan boluu da dolduracaklardr.
Dnya Eitim rgtnce yaptrlan soruturma sonularna gre bir ocuk dergisinin
biim ve ierik asndan u zellikleri tamas gerekir:
Siyasi, edeb ve ilmi olaylarn basit ekilde sunulduu bir esas makale
ilgin bir ahlaki konuma (sohbet)
Folklardan ve her lkenin halk geleneklerinden alnm bir hikye ve
masal
Biri erkek, dieri kz ocuklara uygun olmak zere iki tefrika
Posta pullar koleksiyoncularyla ilgili haber
Gzel sanatlarla ilgili bilgiler
Gzel bir yaz veya iir, mzik, tiyatro, opera, bale, resim, heykel ve ant
gibi bir sanat eserinin aklanmas
Doru, zararsz ve gldrc resimleri bulunan elendirici bir sayfa
ocuk hayatnn gelimesini ve deimesini ynlendiren yazlar
zellikle ocuklarn nem verecei mill ve milletler aras sanat, i
adam ve kahramanlarn biyografileri
Hayvanlar, bitkiler, keifler ve icatlar lemi
ocuklarca hazrlanm olan resimler
nitelere, derslere yardmc nitelikteki snf dergileri: zellikle son yllarda

neredeyse ders kitaplarnn yerini alan bu dergilerin says giderek artmaktadr.
Ancak bu dergiler ne denli bilinli hazrlanyor? Genellikle ilkretim mfredat
programlarnn ve ders kitaplarnn l alnarak hazrland bu dergiler zaman
olduka amatr biimde, ticari kayglarla hazrlanmaktadr.
Okullarda retmen-renci ibirliiyle hazrlanan dergiler: rencilerin

birlikte i retmede, yeteneklerinin gelimesinde nemli bir ilevi yklenen
okul dergileri okulun olanaklarna gre elle, daktiloyla, oaltma makineleriyle
ve basmevleri kanalyla hazrlanabilir. Bu dergiler rencilerin hem aratrmac
kiiliklerini gelitirir, hem de okuma ve anlatmla ilgili becerilerini gelitirir. Bu
tr bir dergide yazs yaymlanan bir rencinin bir sonraki say iin ne denli
yazma gereksinimi duyaca ve bylece gdlenecei, birok yazarn belirttii
bir gerektir.
45
ocuk gazete ve dergilerinde, yaymlanacak resim, yaz, fotoraf ve izgiler hedef

alnan okuyucu kitlesinin anlayabilecei biim ve ierikte olmaldr. Ayrca biimsel ynden
de (boyut, sayfa dzenlemesi, bask, katlama vb. ) bir dergi ve gazeteye uygun nitelikleri
tayor olmalar gerekir. ocuk bylece gazete ya da dergi okuduu duygusunu yaamaldr.
Her tr ara gerece de ne lde yer verilecei ilgili kurullarca iyi tasarlanm olmaldr.
Gazete ve dergi karlrken kanlmas gereken hususlar yle sralayabiliriz:
Milli lkye, gelenek ve greneklere, ahlak kurallarna ters den, aile

balarn zayflatma nitelii tayan yazlar
zellikle renciler zerinde zararl ve olumsuz etki yapabilecek yazlar
Baka devlet dzenlerine kar takdir ve sempati uyandrabilecek yazlar
Siyasal nitelik tayan yazlar
Kii ve kurulular kk dren yazlar
Dinsel konularn tartld, batl inanlarn telkin edildii yazlar
Bilgi ynnden eksik ve yanl yazlar
Ruh saln bozucu ktmser nitelikli yazlar
Eitim retim ortamna yakmayan mstehcen yazlar.
Cinayet ve intihar gibi olaylarn ilendii yazlar
Okul dzenini, disiplinini bozmaya ynelik yazlar
Derginin karld okulu ve retmenleri baka okullar ynetici ve
retmenleri kk dren yazlar
Yukardaki nitelikleri tayan resim, fotoraf ve karikatrler
Resim 1.11. ocuklar gazetenin resimlerine bakarak gazete okunduu duygusunu yaarlar.
1.4.3.1.Okul ve Snf Gazeteleri

Okullarda Trk Milli Eitimin ama ve ilkeleri dorultusunda ve yine eitici kollar
ynetmeliinin gdmnde basl ya da duvar gazetesi biiminde gazeteler karlabilir.
Gazeteler genellikle Kltr Edebiyat ve Yayn Kollarnn nclnde, ilgili rehber
retmenlerin gzetiminde karlr.
46
Bir okul, okul snrlarn aacak biimde teknik olanaklarna gre daktilo, bilgisayar ve
matbaa ortamnda hazrlanarak oaltlm bir gazete de karabilir. lgili ynetmelikte
belirtildii gibi ( Madde 24 ) bir okulda kastedilen boyutta gazete karabilir. kisinin birden
karlmas olanakl deildir. Ancak okullarda rencilerin daha ok elleriyle hazrladklar
duvar gazeteleri bu kurallarn dndadr. Duvar gazetelerini her kol karabilecei gibi
snflar da kendi snflarndaki panoda da karabilirler. Gazetelerin duvarda asl kalma
sresi ilgili snf rencilerince ya da ilgili kulbn ynetim kurulunca belirlenir.
Okullarda karlacak gazete ve dergilerle ilgili ynetmelik: 13.01. 2005 Tarih ve
25699 sayl Resm Gazetede ve 2005 ubat tarihli Tebliler dergisinde 2569 karar
numarasyla yaymlanan Milli Eitim Bakanl lkretim ve Ortaretim kurumlar sosyal
etkinlikler ynetmeliidir. Bu ynetmeliin 24. Maddesinde okullarda karlacak dergi ya
da gazetelerle ilgili olarak yle denilmektedir.
Okullarda; Trk Milli Eitimin genel ama ve temel ilkeleri ile sosyal etkinliklerin
amalarna uygun olarak rencilerin Trkeyi doru, gzel ve etkili kullanma, kendilerini
ifade etme, zgr, eletirel dnme ve iletiim kurma yeteneklerini gelitirmesi amacyla
renci kulpleri ile toplum hizmeti almalarn tantc nitelikte duyuru, dergi, gazete ve
yllklar karlabilir.
Okullarda karlacak gazete ve dergiler u nitelikleri tamaldr:
rencilerin Trk Bayrana, vatanna, milletine Atatrk ilke ve inklaplarna,

Trkiye Cumhuriyetine, demokrasi insan haklarna kar duyulan sevgi ve sayg
ve balln yanstan
lkesine, milletine ve insanla byk hizmetlerde bulunmu bilim adam ve
sanatlarn hayat ve eserlerini tantan
rencilerin alanlarnda yapacaklar bilimsel, sanatsal, kltrel ve sportif
almalar tantan
Okulundan mezun olmu ve okula hizmet etmi nemli kiileri ve eserlerini
tantan
Okulun bulunduu yerin tarihini, eski eserlerini, kltr deerlerini, folklorunu
ve corafyasn eitli ynleriyle tantan
Devlet byklerinin okul ziyaretlerini hatrlatan
Okulda sunulan tiyatro, konser ve gsterilen filmleri tantan
Bayramlar, belirli gn ve haftalarla ilgili almalar tantan
Snfa veya okulca yaplan gezi gzlem, yl sonu etkinlikleri, sergi, diploma
trenleri ve okulun aalandrlmas gibi faaliyetleri belirten
Mezun rencilerin st renimde ve meslek hayatnda gsterdikleri
baarlarn gsteren
Okul ktphanesine kazandrlan eserleri tantan resim, fotoraf, karikatr, iir,
bilimsel ve edeb yazlarla proje almalarna yer verilir.
47
renciye etkinlik
Bir okul dergisi nasl hazrlanr
Okulca veya snfa dzenlenecek bir dergi, eitli konulardan meydana gelebilecei
gibi, belli gnlerde ( Kzlay haftas, Kitap haftas, 23 Nisan, kahramanlk gnleri vb. ) bir
niteye bal olarak da karlabilir.
Diyelim ki biz programn verdii serbestlikten yararlanlarak bir fikri telkin etmek
amacyla u problemi nite olarak semeye karar verdik.
( Bir k dergisi karmaya karar verdik. karabilir miyiz, karamaz myz?)
rencilere nitenin konusunu tantmak amacyla renciler iin hemen her zaman ekici
grnen bir sorunu hemen bildireceiz. renciler konuacaklar, tartacaklar; bu konuda
ihtiyalarn neler olabilecei zerinde dnecekler. Bu vesile ile Ahmet Rasimin, Ahmet
Mithat Efendiyle karlamasn gsteren para ile Eski Basmevlerimiz paras snfta
okunacak. Bu durum karsnda rencilerin hemen hemen hepsi byle bir dergi
karabileceklerini his ve kabul etmi olacaklardr.
rencilerden gelebilecek u fikirler kark ve rastgeledir.
Bu derginin ad ne olmaldr?
Bu dergiye gerekli malzeme nereden bulunacak?
Dergi ka nsha olacak?
Dergiye yazlar ve haberleri kimler ve nereden salayacaklar?
Dergi kn karlacana gre yazlar, haberler, hikyeler, masallar,
fkralar, bilmece ve bulmacalar kla ilgili olmaldr fakat bu hususta
nasl allacak, kimler alacak?
Dergide makale, sohbet, rportaj gibi yazlar da bulunacana gre
bunlar kim hazrlayacak?
Bu dergi ne kadar srede kabilir?
Bu hususta retmenimizden ve okul idaresinden, okul ve snf
kitaplndan, velilerimizden ne lde yararlanabiliriz?
Dergimiz karldktan sonra bir msamere yapmay veya bir sergi
amay dnebilir miyiz?
Bu konumalar bittikten sonra, hep birlikte bu derginin hazrlanma sresi zerinde bir
karara varlr.
Hazrlk almalar
blm
o
Dergiye gerekli malzeme salamay zerine alacak
o
Snfta dergiye bir ad aranacak
48
o
o
o
Derginin yaz ilerini ynetmek zere bir yaz ileri kurulu bir
yazlar yazma kurulu, bir mizanpaj ( sayfa dzenleme ) kurulu, bir
muhabir kurulu seilecek
Yazlarn konular kla ilgili olacak ve yazlar belirli sre iinde
yaz ileri kuruluna verilmi olacak
Dergi tek nsha karlacak ve yaz makinesiyle renciler
tarafndan yazlacak
Okuma iin yararlanlacak kaynaklar

o
Tannm yazarlarmzdan manzum ve mensur paralar semek
zere hemen faaliyete geilecek, renciler okuma kitaplarndaki
k ile ilgili paralar arayacaklar. ( Beyaz ormanlarda: sayfa
53, Gece almalar: Sayfa 93, Seyfi Baba: Sayfa 107, Trk
Eri:Sayfa 121 )
o
Yine renciler, baka okuma kitaplarndaki k ile ilgili
paralar da arayacaklar, bulduklarn snfta arkadalarna
okuyacaklar.
o
Okuma kitaplarnn dnda manzumeler, masallar hikyeler,
tasvirler, fkralar, sohbetler vb. arayp snfa getirecekler.
Dergiye girecek yazlar iin konular aratrlacak, renciler tarafndan

k ile ilgili konular aratrlacak. Snfta tespit edilen konular unlar
olabilir:
Hareketli konular: Kartopu oyunu, kardan adam, kzak elencesi, k gecelerinde

elenceli toplantlar, k avlar, k hatralar, bir avc ile rportaj
Tasvire ait konular: Okul bahesinin manzaras, kardan adam
Fikr konular: K gnlerinde kimsesizlere kar sosyal devlerimiz, ka dair
ataszleri
Hayali konular: Dramatizasyon almalar, soba ile mangaln konuturulmas,
bacalarn konuturulmas
Her renci, bu konu gruplarndan birer tanesini seip yazacak, yazsn resimlerle
ssleyebilecek, fikr konular, snfta szl kompozisyon olarak ilenecek, br konular yazl
olacak ve snfta gruplar arasnda tartmalar yolu ile dzeltilecek. Yazlar, derginin yaz
ileri kuruluna verilecek; onlarda bunlar okuyup arasndan uygun grdklerini dergide
yaymlanmak zere seecek; seilen yazlar hemen bilgisayarda yazlp dosyaya konulacak.
te yandan da yazlarla ilgili resimler aranmaya veya izilmeye balanacak.
Dergiye konu olacak bilmecelerin veya bulmacalarn aratrlmas:

o
Bilmece veya bulmacalarn konular neler olsun?
o
Bunlar, hangi snflara hitap etsin?
o
mla ile ilgili bilmece veya bulmaca dzenlenebilir mi?
o
Bu bilmece ve bulmacalar zenlere armaan verelim mi? Vermek
gerekirse ne gibi armaanlar verebiliriz.
49
Not: Dergilerde, imdiye kadar grlmemi bilmece ve bulmacalarn konular snfta

dnld ve bir karara varld. ( Bileik fiillerle ilgili bulmacalar)
Mesela, bileik fiillerden yeterlilik fiilleri, tezlik fiilleri, sreklilik fiilleri ile ilgili ve
iine k konusunu da alan bulmacalar. ( Hava klayverdi, hava klayabildi, hava
klayadursun gibi) Bunlar emalarla veya resimlerle nasl gsterilebilir, bulmaca hline
nasl konulabilir? Btn snf dnecek, her renci dndklerini baka bir derste snfta
aklayacak. Bu bulmaca veya bilmeceler yle olabilir: Dman klay verdi, hava klay
verdi, blk klaya gelsin, klaya gitsin.
Niin kara k vardr da ak k veya beyaz k yoktur?
Sz oyunlar ve deyimler: ( Kara kar yad-buz stne yaz yazmak- bir bardak suda
frtna koparmak-Yazn alan kn oynar- Ver piyaz beklet ayaz- Kar kuyusu- kar helvas
gibi )
rencilerin bekledikleri k manzumeleri ezberletilecek kendilerinin

yazacaklar diyaloglar snfta dramatize ettirilecek.
rencilerin okuma ve dil bilgisi kitaplarndaki metinler dardan

setikleri paralar veya kompozisyon devleri zerinde bileik fiiller
konusu izlenecek ve bu bileik fiillerle ilgili imla kurallar bilmece veya
bulmaca hline getirilecek.
nite almasnn son haftasnda, dergi snfta incelenerek son bir defa
daha zerinde konuma yaplr ve arzu edilirse bir veli toplants
yaplarak bu dergiyi karmak iin nasl alld hakknda onlara
renciler tarafndan bilgi verilmesi karar altna alnr veya bir sergi
almas dnlr.
Not: Bir retmen, her yl bir snfta byle bir nite denemesine giritii ve bu niteleri
yldan yla eitlendirdii takdirde elinde her snf iin birer niteler Dosyas bulunacak
demektir. Bu niteler, yllarn kazandraca denemelere ve evre koullarna gre gelitii
zaman o retmen, mesleinde gerekten tecrbeli bir retmen saylabilir.
1.4.4. Glge oyunlar

Trk glge oyununa eskiden glge hayaletler anlamna gelen Zill i Hayal
yahut Hayal-i Zill adlar verilmitir. Perde oyunu
adr Hayal gibi adlar da verilmekle beraber, bugn bu sanat Karagz oyunu
olarak bilinmektedir.
50
Resim 1.12. Hacivat karagz glge oyunundan bir sahne
Glge oyununun Trkiyeye 16. yzylda Msrdan geldii gr, bilimsel bir gr
olarak ne kmaktadr. Metin Andn aratrmalar sonucu ortaya koyduu tespitlerden de
anlalaca zere Msr glge oyunu ile Karagz arasndaki benzerlik ok aktr. Karagz
ve Hacivat tasvirleri, gstermelikler ve kimi oyunlarn ierik bakmndan birbirine benziyor
olmas da bu gr kuvvetlendirmektedir.
Glge oyununun Karagz adyla anlmas 17. yzylda olmutur. Karagz oyunu
adna ilk kez Evliya elebinin Seyahatname sinde rastlanmaktadr. Bu yzylda stanbulu
ziyaret eden Batl seyyahlarn anlarnda, ehirde oynatlan Karagz oyunundan
bahsedilmektedir.
Resim 1.13. Trkiyede glge oyunu Hacivat ve Karagz ile balar
51
Gnmzde sahnelenen Karagz oyun metinlerinin byk ounluu Osmanl

dneminde yazlm o gnn artlarnda insanlarn elenmesini ve eitimini temin etmek iin
oynanm ve gnmz Trkesine uyarlanm klasik metinlerdir. Gerek anlatlar gerekse
esprileri gnmz insann heyecanlandramamaktadr. Bu nedenle Karagzn ncelikle
konularnn gncelletirilmesi ve bu konulara uygun yeni metinlerin oluturulmas
gerekmektedir. Bu konuda metin yazarl tevik edilmelidir. rnein; salk, trafik, hukuk,
trafik, evre temizlik, deprem, sigarann zararlar, okul, aile ve yurt sevgisi gibi ada
insann daha fazla karlat konularda ya da gncel mevzularda yeni yeni metinler
yazmak, gelenei gen nesillere sevdirmenin veya aktarmann nemli bir paras olsa
gerekir. ada normlarn ocuklara, genlere hatta yetikinlere aktarmnda hayal oynatma
gelenei ve yeni Karagz oyunlar daha ok ilevsel klnabilir.
renciye etkinlik:
Karagz ve Hacivatn Ktahya emesi oyunundan bir blm.
Resim 1.14. Karagz ve Hacivat Oyunu
Hacivat semavi okuyarak gelir. u lemde bir vefal dostum olsa, geliverse karma,
o sylese ben dinlesem, ben sylesem o dinlese.
Karagz: (penceresinden) u Hacivat da benim olann burnunu yese.
Karagz: Ve bizi seyreden dostlar elenseler. Diyelim iimizi ne imi. imizi
Mevlam rast getire.
Yar bana bir elence medet Aman bana bir elence medet.
Karagz ( penceresinden ) Hacivat defol uradan, aaya gelirsem grrsn
Hacivat: Ah bana
(Karagz penceresinden atlar ve boumaya balarlar)
Hacivat: Karagz etme enem krld.
Karagz: Krlsn kerata
Hacivat: Yapma birader boacaksn beni.
52
Karagz: Geber kerata. ( Hacivat kaar Karagz srtst yatar kalr ) Aman ldm,
bayldm, of aman. Keratay kardm ama ben de yerlere yayldm. ( Ayaa kalkar ) Seni
gidi sivri sakall, kei suratl herif seni Gelmi kapmn nnde Medine dilencisi gibi
barr durur. Hele bir daha gel de bak da seni kuyruundan tutup da Kaf dann arkasna
kadar atmazsam bana da Karagz demesinler. Amma da attk ha
Hacivat : Vay Karagzm benim iki gzm merhaba. Karagz suda pimi bal
kaba.(Tokad patlatr. )
Hacivat: Aman Karagzm beni gelir gelmez darp etmenizi sebebi nedir?
Karagz: Bizim bekinin ne poturu var ne de cbbesi. ( Bir tokat daha atar.)
Hacivat: Yazklar olsun sana Karagz, adam olmamsn, haa huzurdan u dnyaya
eek gelmisin gidiyorsun.
Karagz: Ona Ya Rabbi kr! (Karagz tekrar tokat atar ve kaar.) Yr seni gidi,
idare fitili, mum bacakl kerata. Az kald beni de eek yapacakt. Sen gidersen beni de buraya
mhlamazlar ya, ben de ekilir giderim. (Der ve gider.)
1.5. ocuk ktphanesinden yararlanma alkanl gelitirme

Zamanmzda ocuk ktphaneleri, okul kadar nemli bir yer saylmakta ve deer
tamaktadr. ocuun okul ncesi hayatnda ocuk ktphaneleri, okul andaki renciler
iin de bir ihtiyatr. Milli Eitim Bakanl tarafndan yaynlanan ocuk ktphaneleri
hakkndaki ynetmelik, bu ktphanelerin amalarn yle belirtmektedir:
Resm gazete: 22/08/2001-24501, Tebliler dergisi: Ekim 2001/2529
Ama: Madde 1- Bu ynetmeliin amac, Trk Milli Eitiminin genel amalar ve
temel ilkeleri dorultusunda rencilerin bilimsel dnen, demokratik davranlara sahip,
okuma alkanl kazanm, renmeye, aratrmaya ve yeni teknolojileri kullanmaya istekli
hak grev ve sorumluluklarnn bilincinde, an gereklerini yerine getirebilecek ekilde
yetimelerine ve yararlanmalarna yardmc olmak iin okul ktphaneleri ile ilgili gerekli
dzenlemeler yapmaktr.
Kapsam: Madde 2- Bu ynetmelik, Milli Eitim Bakanlna bal resmi, zel rgn
ve yaygn eitim kurumlarnda oluturulan okul ktphanelerinin kurulu, ileyi ve
personelle ilgili i ve ilemlere ait esaslar kapsar.
Madde 10: Okul ktphanesinde bulundurulacak kaynaklar.
Basl kaynaklar: Kitap, dergi, bror, poster, kupr ve resimler

Teknolojik kaynaklar: CD-ROM, DVD ile her trl eitici film, video kaset
,belge geer
Kaynak seiminde: Ynetmeliin amacn gerekletirecek programlarn ve ders
konularnn ilenmesinde yardmc, rencilerin ya ve geliim dzeylerine
uygun olmasna dikkat edilir.
Ktphane kaynaklar: Bakanlktan gnderilenler ile satn alma, ba ve
olanaklara gre deiim yoluyla salanr.
53
Okul Mdrlnce, retim yl banda yaplan retmenler kurulunca

seilecek retmen, ktphanecilik kolu bakan, okul aile birliinden ve
koruma derneinden birer ye ktphaneci veya ktphanede grevlendirilen
retmen, ktphane kaynaklarnn tespiti ve seimini yapacak bir komisyon
oluturulur. Komisyon almalar mdrn bakanlnda yrtlr.
retmen, renci ve velilerden gelen istekler de dikkate alnarak ktphaneye

alnacak kitaplarn seimi komisyonca tespit edilerek listesi yaplr ve ktphaneciye verilir.
Kaynaklar bakanlka uygun bulunarak tebliler dergisinde yaymlanan eserlerle bilimsel
nitelikte yayn ve aratrma yapan resm kurum ve kurulularn eserleri arasndan seilir.
Ktphaneci veya ktphanede grevlendirilen retmen, ktphanecilik kolu, yayn kolu,
kltr edebiyat kolu rehber retmenin katlm ile her retim yl banda ve sonunda en az
iki kez 12 yan stndeki rencilerle toplanarak seimi konusunda gr alverii yaplr.
1.5.1. ocuk Ktphanesinden Yararlanma

Okul renci kitaplklarnn birinci gayesi rencilerde okuma ve aratrma merak
uyandrmak, bu merak faydal yollara yneltmektir. Okuma bir ey renmek iin
olabilecei gibi, iyi vakit geirmek iin de olabilir. Bu hususta alnmas gereken tedbirler
unlardr:
Her okulda bir okuma odas bulunmaldr. Bu odalarn kitaplkla birletirilmesi

en uygun ekildir. Okuma odalar iin, basit ekilde ve yeter sayda eya
mutlaka salanmal; artlar rahat okumaya elverili olmal, temizlik ileri
aksatlmamaldr.
Okuma odalarnn grltl yerlerden uzak olmas tercih edilmelidir.
Oda ekici bir tarzda tertiplenmelidir. Uygun bir yere kapnn dna yeni gelen
kitaplar tantmak iin bir tehir camekan veya masas konulmaldr. Mracaat
masas kapya yakn olmaldr kitap kataloglar uygun bir yere yerletirilmelidir.
Mracaat; kitaplar, resim, kupr dosyalar mracaat masasnn yaknlarnda
bulunmaldr.
Okuma odalarnda mutlak bir sessizlik ve disiplin hakim bulunmaldr. Bu
odalar, ayn zamanda muaeret esaslarnn benimsenmesine yardm edecektir.
renciler kitaplkta szlklere, ansiklopedilere, atlaslara, yardmc ders
kitaplarna bavurabilmelidirler. br kitaplarn da ak raflarda
bulundurulmas faydaldr. Byle yaplrsa ocuklarn bilmedikleri kitaplar
renmelerine bunlarla yeni alakalar kurmalarna yol alm olur. Buna imkn
grlmedii takdirde kitaplarn srt yazlar ihmal edilmemeli, kaln kitaplarn
adlar ve yazarlar dardan okunabilmelidir.
ok okunan kitaplarn bir an nce ciltletilmesi lazmdr. Kitabn d da ocua
temizlik, gzellik duygusu ve okuma hevesi telkin edebilmelidir.
Evlere verilebilecek eserlerin nceden tespiti zorunludur. Tedarii g olan
kitaplar ve deerli eserler, mracaat kitaplar ve benzerleri kitaplk dna
karlamaz.
54
retmenler kendi aralarnda nbetleerek haftann belli gnlerinde danma

saatleri ayrlmaldrlar. nk ocuklarmz, okuma konusunda klavuzlua
iddetle muhtatr. Her retmen okumaktan zevk almayan renciler iin zel
okuma programlar yapmal, muhtelif okuma tiplerine ve seviyelerine gre
mesela resimden yazya dergiden kitaba, hikyeden fikre, elenceden
incelemeye gtren gelitirici repertuvarlar hazrlamaldr. Ayrca okumay
tevik maksadyla, her retmen gerekli grd tedbirleri almal ve bunlar
ders saatlerinde de ihmal etmemelidir. Gazetelerden, dergilerden karlacak
faydal kuprlerin bir duvar levhasna bir mddet iin ilitirilmesi ve bunlarn
sk sk deitirilmesi zaman zaman trl kitaplardan zel sergiler ( mesela, Trk
piyesleri, Trk romanlar, Yakn a tarihleri, bibliyografyalar ) tertiplenmesi
kabilinden iler, kitaplk faaliyetleri arasnda yer almaldr.
rencilerin okuma tarzlar da her bakmdan dzeltilmeye muhtatr.
Okuma odalarnda rencilerin okuduklar eserlerin filerle takibi verimli
olmaktadr. Belli aralklarla snflara veya gruplara gre okuma istatistik ve
grafikleri tertiplenmesi de faydaldr.
ocuklarn ktphaneden yararlanma alkanlnn gelitirilmesi

iin yaplacak etkinlikler unlar olabilir: ocuk ktphaneleri, kendi
zel artlar iinde, okulu tamamlayc ve ona yardm edici bir eitim
messesesidir. Bu gayesine ulamas iin ocuk ktphanelerinde
kitaptan baka gze, kulaa hitap eden trl ynlerden eitli eitim
faaliyetlerine yer verilir ve imknlar hazrlanr. Bu faaliyetler u suretle
tespit edilir:
o
ocuk filmleri
o
Yabanc memleketleri tantan filmler
o
Projeksiyon gsterileri
o
iir, hikye, menkbe ve masal saatleri
o
Bir fikir, bir i zerinde serbest konumalar
o
Radyodan istifade
o
Temsil, monolog, diyalog
o
Trkle ve medeniyete hizmet eden bykleri anma ve tantma
o
ocuk resimlerini ve ilerini tehir, sergiler
o
an konserleri, ocuk korolar, keman, piyano, mandolin, gitar,
az armonikas konserleri
o
Dinlenilen, grlen, okunan cazip bir mevzunun anlatlmas
o
Karlalan sorunlarn zlmesi
o
Yabanc dil renme saatleri
1.6. ocuk edebiyat trlerini kullanma alkanln gelitirme

ocuk edebiyat konusunda lkemizde yaplan almalar denetleyecek ve
ynlendirecek bir birim bulunmad iin yaplan yaynlarn saysal istatistikleri ve bunlarn
zellikleri hakknda derli toplu bir bilgiye ulamak mmkn olmamaktadr. ocuklar iin
baslan kitaplarn byk bir blm de byle bir denetime tabi olmadklar iin srf arz talep
dengesi gzetilerek piyasaya srlmektedir.
55
Okuma alkanl ocukluk dneminde kazanlr. Henz okumasn bilmeyen ocua

nce kitab sonra da okumay sevdirebiliriz. te bu yzden masallar ve resimli kitaplar
ocuklarda okuma alkanlnn kazanlmasnda ok nemlidir. ocuklara ynelik yazlan
yazlarda her eyden nce kolay anlalr ve iyi izilmi resimler olmaldr. Yaz ve resmin
birbirine uyumuna zen gsterilerek ikisinin birbiriyle elimemesine dikkat edilmelidir.
ocuun kitapla tanmasnda, kitab sevmesinde, kitapla birlikteliinin uzun
srmesinde aile, retmen, okul ve kurumlara baz grevler dmektedir. ocuun kitap
okunmas isteniyorsa aile iinde ocuk kitapla tantrlmal, kitap okumaya zendirilmelidir.
Kitap okumayan bir ailenin ocuu da byk bir olaslkla kitap okumayacaktr. Aile,
ocuu evredeki ktphanelere gtrmeli, ocuun yana uygun kitap almal, ders kitaplar
dndaki kitaplar okumas iinde desteklemelidir. retmen kitap okumal, rencinin
dzeyine uygun kitaplar nermeli, renciyi kitap okumaya zendirmelidir. Bu grev sadece
snf retmenlerinin veya edebiyat retmenlerinin sorumluluunda deildir. Dier bran
retmenleri de bu konuda rencilere rnek olacak davranlarda bulunmaldr. Okul
ynetimi, kurum ve kurulular, rencinin kitaba ulamasn kolaylatracak yeni ortamlar
yaratmal, bu ortamlar eitli kitaplarla zenginletirmeli rencinin ilgisini ekecek bir
dzen oluturulmas iin maddi olanaklar salamal, kitap sergileri amal, zellikle kurum
ve kurulular nitelikli ocuk yaynlarnn oluturulmas iin desteklemelidir.
56
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
ocuk edebiyatyla ilgili kaynak taramas yapnz.
lem Basamaklar
neriler
Dnyada ve Trkiyede ocuk edebiyat

hakknda bilgi edininiz.
ocuklar iin yazlan tekerleme, iir,

alfabe, say, kavaram kitaplar, yazsz
kitaplar, okumaya balama kitaplar,
resimli yk kitaplar ve ocuk masallar
ocuk piyes ve tiyatrolar hakknda bilgi

edininiz.
ocuklar iin karlan gazete
dergiler hakknda bilgi edininiz.
ve
Glge oyunlar hakknda bilgi edininiz.

ocuk ktphanesinden yararlanma
alkanln ve ocuk edebiyat trlerini
kullanmay alkanlk hline getirme
hakknda evre incelemesi yapnz.
Yapm
olduunuz
almalar
raporlatrp arkadalarnzla paylanz.
ocuk edebiyatnn tanm, nemi,

hedefleri ve nitelii, ocukkitap ilikisi
ve kitaplarn ocuun geliiminde nemi
hakknda ve ocuk edebiyat trleri
hakknda ktphanelerden ve internetten
kaynak taramas yapnz.
ocuklara ynelik iir ve tekerleme
albm oluturunuz. Alfabe kitaplar ve
say kitaplar hazrlaynz. Kavramlar
retebileceiniz
bir
dokman
oluturunuz.
Yazsz
kitap
nasl
hazrlanr
aratrp
bir
rnek
hazrlaynz. ABC kitab hazrlaynz.
ocuk kitaplar tekniine uygun olarak
kendiniz ksa bir yk ve masal yazarak
resimlemeye alnz.
ocuklar iin yazlan piyes ve tiyatrolar
aratrarak bunlardan bazlarn snfta
arkadalarnzla oyunlatrnz.
Edindiiniz bilgiler dorultusunda ocuk
gazete ve dergi oluturma almas
yapnz
Edindiiniz
bilgiler
dorultusunda
ocuklara ynelik snfta bir glge
oyunu hazrlaynz ve uygulaynz.
evrenizde bulunan ktphaneye bir
gezi dzenleyiniz. Okulunuzda bulunan
kitaplk ve okul ktphanesinde
ocuklar iin bulunan yaynlar hakknda
bilgi edininiz. ocuk edebiyat trlerini
kullanmay alkanlk hline getirme
hakknda aratrmalarnz sunu hline
getirerek arkadalarnzla paylanz.
57
KONTROL LSTES
Uygulama faaliyetinde yapm olduunuz almalar kendiniz ya da arkadanzla
deierek deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Evet
Hayr
1. Dnyada ve Trkiyede ocuk edebiyatyla ilgili kaynak

taramas yaptnz m?
2. ocuklar iin yazlan kitaplar hakknda bilgi edindiniz mi?
3. ocuk piyes ve tiyatrolar hakknda bilgi edindiniz mi?
4. ocuklar iin karlan dergi ve gazeteleri aratrdnz m?
5. Glge oyunlar hakknda bilgi edindiniz mi?
6. ocuk ktphanesinden yararlanma
ve ocuk edebiyat
trlerini kullanmay alkanlk hline getirme hakknda evre
incelemesi yaptnz m?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
58
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.
ocuklar hedef alan edeb rnler konusunda dnya apnda en nemli isimlerden
biri olan .ayn zamanda yaptlar baka dillere evrilen yazarlar
arasndadr.
A) Yalva Ural
B) Glten Dayolu
C) Enid Blayton
D) Spink
E) Arbuthnot
2.
ocuk edebiyatnn ocuun zengin dil deneyimi iin her zaman

hazr ve temin edilebilir bir kaynak olduunu belirtmitir.
A) Coody
B) Spink
C) Blayton
D) Newbry
E) Caxton
3.
ocuk edebiyat rnleri hem dil hem anlatm hem de seilen konular asndan
ocua. hareket edilerek ortaya karlan eserler olmaldr.
A) Ynelik ilkesi
B) Grelik ilkesi
C) Uygunluk ilkesi
D) Gre ilkesinden
E) Ya ilkesinden
4.
ya ocuklar dil becerilerinin geliimi ile megul olduklarnda yeni

kelimeleri denemeyi oyunlarnda ark sylemeyi tekrarlamay ok severler.
A) 6-7 ya
B) 4-5 ya
C) 2-3 ya
D) 3-4 ya
E) 5-6 ya
5.
Manzume bir bakma bir anlatm biimi olup manzumenin zel ynlerini oluturmaya
iirsyleme denir
A) Okuma
B) Yazma
C) Aytama
D) Ezberleme
E) renme
59
6.
Masal motifleri ve
zellikleridir.
A) iirlerin
B) Bilmecelerin
C) Parmak oyunlarnn
D) yklerin
E) Tekerlemelerin
kelimeleri
hayal
7.
Trk edebiyatnda bir olay anlatm olarak yk, hikyenin ilk rnekleri.
A) Romanlar
B) Destanlar
C) Fabllar
D) Hikyeler
E) Masallar
8.
...bir eyann varln veya durumun ocuklar tarafndan

tanmlanmasna adlandrlmasna zetlenmesine ynelik karmak becerilerin
kazandrlmas iin planlan kitaplardr.
A) Say kitaplar
B) ABC Kitaplar
C) Yazsz kitaplar
D) Kavram kitaplar
E) Okumaya balama kitaplar
9.
Bir ocuun kafasnda yaklak ne kadar beyin hcresi vardr?

A) 5 Milyar
B) 2 Milyar
C) 7 Milyar
D) 10 milyar
E) 3 Milyar
10.
ocuk kitabnda yer alan konu, olaylar, karakterler, duygular ve bunlarn zellikleri
kitabn verdii mesaj ve bu mesajn etkileri ocuun duygusal, ahlaki, ruhsal, sosyal
adan ve kiilik asndan geliimine katkda bulunur. Bu geliim alan
aadakilerden hangisidir?
A) Dil geliimi
B) Fiziksel geliim
C) Duygusal geliim
D) Zihin geliimi
E) Psikomotor geliim
60
zikzaklar..balca
11.
Arbuthnot, ocuk kitaplarnn ocuklarn hangi ruhsal ihtiyalarn karladn u

ekilde sralamtr. Aadaki seeneklerden hangisi bunlardan deildir?
A) Baarma ihtiyac
B) Fiziksel rahatlama
C) Psikomotor ihitiyac
D) Sevme sevilme ihtiyac
E) Gzellik estetik ihtiyac
12.
ocuk kitap ilikisi aadakilerden hangisi deildir?

A) Resimli kitaplar
B) Kavramlarn grsel imgeleri
C) Soyut ve somut kavramlar
D) izgi kitaplar
E) Masal kitaplar
13.
Bir kii, kurum ve olayla ilgili yazlan yergi amal iirlere ne denir?
A) Pastoral
B) Lirik
C) Satirik
D) Didaktik
E) Epik
14.
Bir ABC Kitab drt tipte yaplr. Aadakilerden hangisi bunlardan deildir?
A) Kelimeler resim formatnda yaplanlar
B) izgi tarznda yaplanlar
C) Basit anlatm tarznda yaplanlar
D) Bulmaca ve oyun tarznda yaplanlar
E) Ana temalara dayananlar
15.
Okumaya balama kitaplarn resimli kitaplardan ayran en byk zellii nedir?

A) Sayfalarn parlak olmas
B) Kitaplarn byk olmas
C) Byk puntoyla yazlm olmas
D) Resimlerin az oluu
E) Sayfa saysnn az oluu
DEERLENDRME
Cevaplarnz, cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
61
RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA
renme faaliyetinde kazandrlacak bilgi ve beceriler dorultusunda uygun ortam
salandnda ocuk edebiyatyla ilgili yaynlarda bulunmas gereken zellikleri,
etkinliklerini hazrlayp uygulayabileceksiniz.
ARATIRMA
ocuk edebiyat ile ilgili yaynlarda bulunmas gereken zellikleri aratrnz
2. OCUK EDEBYATI LE LGL

YAYINLARDA BULUNMASI GEREKEN
ZELLKLER
2.1. ocuk yaymlarnda bulunmas gereken zellikler
ocuk yaymlarnn slup ve anlatmn kmsememek gerekir. ocuk yayn demek
zevksiz, yapmackl bir dille yazlm hafif kitap ve dergi demek deildir. ocuk iin
yazlm bir yaz byklerce de zevkle okunabilecek deerde olmaldr. ocua kapsam
zellikleriyle birlikte slup ve sanat deeri de tayan eserleri tantmak ve tattrmaktan
ekinmemelidir ancak slup ve sanat abasyla yersiz uzun tasvirler yapmak, ar mistik
konulara deinmek de amatan uzaklamak demektir.
ocuk iin kullanlacak ifade, phesiz byklerin dnyasna ait kelime ve szlerden
rlme bir slup demek deildir. Byle olduu hlde hibir gzel ve byk eye yabanc
olmayan ocuk, gzel yazdan anlayacak kadar zevk ve bilin sahibidir. ocuklarn bykler
iin yazlm baz byk eserlerden zevk almalar bu dncenin ak bir kantdr.
ocuklar iin hazrlanan kitaplarn yetikinlerinkinde olduu gibi byk bir zenle
hazrlanp onlarn beenisine sunulmas gerekir. Herhangi bir duygu, dnce ya da olay,
yaz ve resimle ancak usta bir elde somutlatrlp kitaba dntrldnde ocuklara yarar
salayabilir. Elde edilen gzel bir sonu ayn olayn, ayn konunun ya da ayn hayal
unsurunun daha gzelini yaratmaya hazrlayacaktr. Gzel bir kitap daha gzel alm bir
yolun balangcdr. Bu nedenle gzel yazlar, gzel eserleri arayp bulmak bunlar
yaratanlar desteklemek, oaltmak, yenilerini zendirmek gerekir. ocukluk dneminde
deiik yalarda onlara sunulacak kitaplarn baz zellikleri tamas gerekmektedir.
zellikle okul ncesi ocuunun eline verilecek kitaplarda sonraki dnmelerden nemli baz
62
farkllklar bulunmaktadr. Kitaplarn hazrlannda bu dnem ocuklarnn geliim

zelliklerinin ok iyi bilinmesi gerekir. Zihin ve dil geliim evrelerinin, duygularnn,
ihtiyalarnn, beklentilerinin, ilgilerinin tannmas ona gre kitabn hazrlanmasn
kolaylatracaktr. Eer ortak bir alma ise ocuk yazarnn ocuk izerinin ve geliim
uzmannn iyi bir beraberlii oluturmas iyi nitelikli kitaplarn yaratlmasn salayacaktr.
ocuk yaynlarnda aranlacak anlatm zelliklerini yle sralayabiliriz:
Ksa cmleler kullanlmal: Cmlelerin uzunluu ortalama 5-6 kelimeyi

pek amamaldr. Snf seviyesi alaldka cmleler ksa, ykseldike
biraz daha uzun olmaldr.
Cmleler zellikle tek zneli, tek yklemli olmal; bir cmle ile yalnz bir
fikir verilmelidir.
atafatl kelimelerden, yapay, gsterili ve bol sfatl anlatmlardan

kanlmaldr.
Gereksiz btn kelimelerden, szlerden ve fikirlerden saknlmaldr.

Amacmz belirtme bakmndan hibir yarar bulunmayan her sz ve fikir
anlatlmaldr.
Konutuumuz gibi yazmalyz. Yazdmz okuyanlar karlarnda bizi

dinliyor sanmaldrlar. Biz bykler, ou zaman farknda olmadan,
karmzdakilere hitap edeceimize, kendimizle konuuyor gibi
davranrz.
lenecek konular, kklerin bildikleri, denedikleri varlklara ve olaylara

bal olmaldr.
ocuklarn kafasnda kavramlar bulunan kelimeler seilmelidir. rnein,

ocuk iirlerinde sk sk geen aile muhabbeti, eref gibi kelimeleri
veya birtakm teknik terimleri kullanrken bunlarn ocuklarn kafasnda
bir anlam bulunup bulunmad dnlmelidir. Aile muhabbetini
vermek iin yaratlacak bir olay veya serven aile muhabbeti kavramn
birok szden daha etkili belirtebilir.
Yazlacak masal, hikye konularn seerken ocuklarn psikolojik

yaplarn gz nnde bulundurmaldr.
Fiillerin canl olmasna dikkat edilmelidir. Dnmek tasarlamak, niyet

etmek gibi cansz fiillerden ok komak, yrmek, grmek gibi canl
fiiller kullanlmaldr. Getirildi, alnd, sylendi biimindeki edilgen atl
fiiller yerine getirdi, ald, syledi biimindeki etken atllar tercih
edilmelidir.
ocuklar iin gerek anlamlarna ses imajlar bakmndan daha yakn

olan sfatlar, isimler seilmelidir. Ar, vz vz dedi, Vak vak rdek badi
badi yr dedi
ocuk yaynlarnda bulunmamas gereken zararl yaynlar unlardr:
slup ve sanat deeri ne olursa olsun, dini inanlar tartan
Anayasa ilkeleri dna kp yabanc ideolojileri alayan
Toplumumuz ahlak anlayn sarsan, gelenek ve greneklerimizi

kmseyen
Milli deerlerimizi eletiren
63
ocuklarn ve genlerin heyecanlarn ktye kullanan yaynlar zararldr.
2.1.1. Biimsel zellikleri

ocuk yaynlarnda bulunmas gereken biimsel zellikleri yle gruplayabiliriz:
Kt zellii: ocuk kitaplarnda kullanlan kdn zellii basknn iyi sonu

vermesi ve kitabn dayankll bakmndan nemlidir. 1-2 ya ocuunun eline
verilecek kitaplarn uzun sre dayankl olabilmesi iin sayfalarn kt yerine
bezden olmasnda yarar vardr. Bez sayfalar ayn zamanda ykanp
tlenebilecei iin temizlik bakmndan da kolaylk salar.
2-3 ya ocuklarnn kitaplarnda ise sayfalarn kartondan olmas dayanklln yan

sra ocuun sayfalar daha kolay evirebilmesi iin de yararldr. Daha sonraki yalarda ise
birinci kalite kt hamurun kullanlmas kitabn grnn gzelletirir, iyi ve przsz
olmas resimlerin parlamadan daha kolay alglanmasn salar ve gz yormaz.
Kullanlan kdn renkli olmamas gerekir ki resimlemede kullanlan renkler daha
gzel grnebilsin. Bu arada kt beyazlnn da gz yormayacak ekilde kirli beyaz
olmasnda yarar vardr. Ayrca kt hamurunun arl ne kadar fazla olursa dayankll
da o kadar fazla olacandan kt arlnn 90 gramn altna dmemesine dikkat
edilmelidir.
Kitap Boyutu: ocuklar deiik boyutlardaki kitaplardan daha ok

holanmaktadrlar. Her zaman kitap boyutunun ayn ve standart llerde
olmamas kk ocuklara pek ilgi ekici gelmektedir. Boyut llerindeki bir
deiiklik ya da daha nce grd kitap boyutlarndan bir farkllk ocuu
kitaba daha abuk ekebilmektedir.
Kitap boyutlarnn byk olmas resimlerinde byk olmasna imkn verdii iin daha
uygundur. Ortalama olarak, kk ocuklar iin hazrlanan kitaplarda 16 x 23 cm byklk
uygun olarak nitelendirilebilir. Minik kitaplarda resimler ok kk olduundan ocuun
alglamasn zorlatrabilir ancak ara ara bu tr kitaplara da yer verilebilir. Arln daha ok
byk boyutlu kitaplarda olmasnda yarar vardr.
Kapak ve ciltleme: Kitap kapann zellii okul ncesinde her yatan daha
fazla nem tar. Bu yata ocuk, okuma bilmediinden onu kitaba eken nce
kapadr. Bu nedenle zellikle anaokulunda kitap kesi dzenlenirken kitaplar
kapaklar grnecek bir ekilde raflara yerletirilmelidir. Kitap kapann
iindeki olay tantabilecek bir biimde resimlenmesi gerekir. Kapakta i
sayfalardaki en ilgi ekici resimlerden biri kullanlabilecei gibi ocuu ii
sayfalar merak etmeye gtrecek bir resim de kullanlabilir. Ayrca kapakta
uygun bir yere kitabn ad da verilmi olmaldr.
Kitapta bir i kapan olmas, ocuun kitap dzenini tanmas ve yetikinin ocuk
iin kitap seimine yardmc olabilecek bilgileri bulmas bakmndan yararldr. kapakta
64
kitabn ad, yazarn, resimleyenin ve basmevinin adnn bulunmas sonraki seimlere

yardmc olacaktr. Ayrca kapan i sayfalar koruyabilmesi iin i sayfalardan daha kaln
olmas ve kapakla i sayfalarn bir araya getiriliindeki ciltlemenin dikili olmasnda yarar
vardr. Tek bir tel zmba ile ciltlenmi bir kitap ksa zamanda paralanr, sayfalar birbirinden
ayrlr. Bu grnmdeki bir kitapla hibir zaman ocukla kitabn deerli olduu izlenimini
yaratmaz. Oysa ciltleme salam yaplmsa ocukta dikkatli kitap kullanma alkanl da
geliebilecektir.
Kitap arl: Kitap arl kitabn forma saysna baldr. Forma says ise
kitaptaki konunun uzun ya da ksa oluuna baldr. Bu dnemde ocuun
dikkat sresi gz nne alnrsa kitaplarn az saydaki sayfalarndan oluan ve
tek formal kitaplar olmas gerekmektedir. Okul anda ise ocuun okuyaca
metin de uzad iin forma saysnda da art olacaktr. Kk yalarda
kullanlan karton sayfalarda ise sayfa says kitabn arln oluturmaktadr.
Sayfa dzeni: Okul ncesi dnemde ocuklar iin hazrlanan kitaplarda sayfa
dzeninin aranlan en nemli zellik resim ve ilgili metinin ayn sayfada
olmasdr. nceleri resim, sayfann tmn kaplayp uygun bolua metin
yazlrken daha sonralar sayfann drtte nn resim, drtte birinin ise metne
ayrlmasnda yarar vardr. Daha nce de zerinde durulduu gibi bu dnemde
resimler arlktadr. zellikle bu dnemde n sayfada resim, arka sayfada
metin eklinde dzenlenmi olmaldr. ocuk resmi ve ona ait metni ayn
sayfada grmelidir. Kitapta karlkl iki sayfaya birden tek bir resimleme
yaplabilecei gibi her sayfada bir resim ve metin eklinde bir dzenleme de
yaplabilir.
Sayfaya resim ve metin yerletirilirken birbirinin iine girmemeli ikisi de net bir
ekilde grlebilmelidir. Ayrca metnin yerletirilmesinde yazm kurallarna dikkat edilmesi
gerekir ki ocuk okula baladnda yazm kurallarna yabanc olmasn veya okumaya
hazrlanabilsin. Sayfada metnin dzenleniinde satr aralklarnn geni olmas da ayn
nedenle nem kazanmaktadr.
Harf zellii: Bu dnemde ocuk, okumay bilmez ve okul yllarna da

hazrlkl olmas bakmndan baskda iri harflerin kullanlmasnda yarar vardr.
Okul ncesi ocuklar iin harf irilii ortalama 14-16-18-20 punto olarak tercih
edilebilir. Bu arada harf byklnn kitap boyutuna gre de deiiklik
gsterecei unutulmamaldr. Kullanlan harf trnn de kk harf olmas
gerekir. Dekoratif yazm biimi kullanlmamaldr.
2.1.2. Resimlendirme zellikleri

Okul ncesi dnemdeki ocuklar iin hazrlanm kitaplarn mutlaka bol resimli
olmas gerekmektedir. Bu yata henz okuma yazma bilmeyen ocuk, kitaplardaki resimlerle
olay somut bir biimde grerek hayal edebilir ve zihninde canlandrabilir. Bu nedenle kk
ocuklarn kitaplarnda resimlemeyle anlatm ok nemlidir.
65
Resimlerde kullanlan izgilerin yuvarlak ve sevimli olmas, kitab daha ilgi ekici
hle getirir. ocua okunan olayn btnnn resimlerde izgilerle ok iyi ifade edilmi
olmas, zellikle hareketlilik zelliinin bulunmas resim-metin ilikisinin kurulmasn
kolaylatrr. Hareketsiz adeta bir fotoraf grnmnde verilen resimler ocuk iin ilgi
ekici deildir. Resimlerde abartlmadan kullanlm hayal unsuru bu ya ocuunun
zelliklerine daha uygundur. Resimlerde ocuun dikkatini datacak gereksiz ayrntya da
yer verilmemelidir. ocuun olayla iliki kurabilecei, kolay alglayabilecei basit ve sade
bir resimlemenin tercih edilmesinde yarar vardr. Sayfalardaki resimlerde kompozisyon iyi
bir ekilde ele alnm olmal ve sayfalardaki resimlerin olaya bal, bir btn oluturacak
birbiriyle ilikili izimler eklinde olmasna dikkat edilmelidir. zellikle her resimde olay
kahramanlar ve olaya ait figrler bir btn oluturabilmelidir.
Yanl bir renmeye neden olmamak iin zellikle olay kahramanlarnn zellikleri
doru verilmeli ve kitap sonuna kadar bu zelliklerde devam etmelidir. Bu arada ayn
zelliklerde birden fazla kahraman varsa o kahramann olay iindeki etkinliinin
belirlenebilmesi iin baz farkllklarla verilmesinde yarar vardr. Bu ocuun olay daha
kolay kavramasna ve olay-resim ilikisini daha kolay kurmasna yardm edecektir.
Resimlerde olaya uygun bir biimde mizahn kullanlmas ocuklarn houna
gitmektedir ancak buradaki mizahn karikatr niteliindeki bir izgi stili ile verilmemesi
gerekir. nk bu tr bir izimdeki sakl olan espriyi henz okul ncesi ocuu anlayamaz.
Onun iin bu tr bir izim tarz pek bir ey ifade etmez. Bu nedenle olaydaki mizah unsuru
resimlerde ak bir ekilde verilmi olmaldr. Resimlerde renklerin kullanm da zerinde
durulmas gereken bir noktadr. ocuklar genelde renkli resimli kitaplar daha ilgi ekici
bulmaktadrlar ancak kitapta kullanlan renklerin iyi bir uyum ierisinde olmas gerekir.
Karanlk ve koyu renklerdense canl renkler kullanlm olmaldr. nemli olan izgilerin
anlatm gc olduundan kitaplarda siyah beyaz resimler de kullanlabilir. Bu arada
resimleri daha canl hle getirecei dnlerek resimlerdeki tm figrlerin kenarlarnn
siyah bir izgi ile snrlandrlmamas figrleri sertletirir ve resimler arasndaki balanty
bozabilir. Ayrca her sayfadaki resmin adeta bir ereve grnmnde
snrlandrlmamasnda yarar vardr.
lk yllarda (1-2 ya) kitaptaki resimler tek bir figr hlinde ve basit bir izimle
verilmeli yandan sonra da bir olay aklayacak ekilde basit ve sade bir izim tarz ile
resimleme yaplm olmaldr.
2.1.3. erik zellikleri
Tema: ocuk kitaplarnda ocua ulatrlacak eitici ve retici nitelii olan

bir temann ilenmi olmas ocuun kitaptan yarar elde edebilmesi iin ok
nemlidir.. Yazarn snrl mesajlarla kalmayp ocua zengin bir dnya gr
kazandrabilecek eitli temalar ilemesi gerekir.
Kitapta ele alnan tema ocuun dzeyine uygun olarak ak bir biimde verilmi
olmaldr. Her ocuk, kitabn sonunda ayn sonuca ulaabilmelidir.. Deiik yorumlamalar
olmamaldr. lenen tema ocuun yanl yarglara, inanlara, kedercilie gtrmemelidir.
66
ocuu saldrganlk davranlarna yneltmemeli ya da bu davranlar desteklememelidir.

Ancak ele alnan tema ocuu kendi toplumsal zelliklerinden de uzaklatrmamaldr.
Ayrca ocua ulatrlacak temel dnce, kitabn sonunda bir t biiminde bir kez
daha vurgulanmamaldr. ocuun bu dnceyi bulmas anlamas onu dnmeye yneltir.
Aksi durumda ise sonu ona konsantre bir biimde verilmektedir ya da kesin bir ahlak
yargsna ulamas istenmektedir.
Kitapta yazar tarafndan ocukta nasl bir dnce oluturulmak, hangi davranlar
kazandrlmak isteniyorsa bunun ocua gre, onun kavrayabilecei en iyi biimde verilmi
olmas gerekir. Pek ok ocuk kitabnda ele alnan uslu ocuk olma, annesinin hi sznden
kmayan ocuk olma, yaramazlk yapmann kt sonular, kendi karn n plana alarak
ya da kurnazlk ve aldatmaca ile elde edilen baarnn geicilii gibi temalar tm kitaplarn
hareket noktas olmamaldr. ocua hayat gereklerine ters dmeyecek, onun topluma
uyumunu kolaylatracak, retecek temalarn seilmesi gerekmektedir.
Konu: ocuk kitaplarnda ele alnan konunun her eyden nce ocuk iin ilgi
ekici olmas gerekir. Yazar konuyu belirlerken iyi bir gzlemci olabilmeli ki
ocuun dnyasna hitap edebilecek konular bulabilsin. ocuun iinde
yaad tm olaylar kitapta konu olarak ele alnabilir. Yeter ki yazar olay
ocuk gzyle ve ocua gre ele alabilsin. Bu nedenle snrsz konu eidinden
sz etmek mmkn olabilir ancak yazar konu seimini yaparken belirledii
temay en iyi en ilgi ekici hangi konu ierisinde verebilir, ocuun ruhsal
zellikleri, beklentileri, duygular, dnceleri, ihtiyalar nelerdir, bunlar
dikkate almaldr. Ele ald konu ocuun dnyasna renk katabilmeli, dnyaya
bakna olumlu etki yapabilmelidir. Ayrca konu seilirken ocuu
neelendirecek, mutlu edecek, zmeyen, karamsarla gtrmeyen,
korkutmayan ve zellikle de ocuu kalplam olaylar iinde dnmeye
gtrmeyen konular olmaldr. Bu arada yazar, seecei konuyla ocuun iinde
yaad toplumun ulusal ve kltrel deerlerine de ters dmemeli, insan,
doay sevdiren, insana sevgiyi ve saygy ele alan konular olmaldr.
Okul ncesi ocuu kendi yaamlarn, hayvanlar, doay anlatan olaylara ok ilgi
duyar. ocuk karn, yamurun nasl yadn, imein nasl aktn, ayn gkyznde
nasl durduunu, geceleri niin parlak grndn renmek iin evresindekilere soru
sorar. Buna benzer bir baka merakla evresinde grd makineler, tatlar, zerinde bilgi
edinmek ister. Bir saatin, bir diki makinesinin nasl altn anlamak iin bunlar
kurcalamaya kalkr. Bu tr konular ok basit bir ekilde, resimlerle ocuklara kitaplarda
verilebilir. ocua ilgi ekici gelebilmesi iin konu, bir hikye ya da masal biiminde
verilebilir. Masalms, olaanst olaylara yer verilmesi, ocuun bu dnemde hayal gc
ok geni olduu iin daha ilgi ekici olacaktr ancak olaanst zellikler, gerek olaylarn
masal havasnda verilii biiminde olmaldr. rnein; yamurun oluumu, konuan su
damlalarnn bandan geen bir masal biiminde verilebilir. Sihirlerle, bylerle,
mucizelerle ve Kaf dann tesinde ya da yerin yedi kat altnda geen bir olay henz hayalle
gerei birbirinden ayrt edemeyen okul ncesi ocuk iin ilgi ekici deildir. Oysa bir
hayvan ailesinin yaam ocuun yaamndan bir para rneklediinde de olaanst
zellikler vardr fakat bu daha ok ocua gredir (Hayvanlarn insan gibi giyinmesi,
67
davranmas gibi). Burada olaanstlk ocuun hayal dnyasna gre ele alnmtr. ocuk
onlarn yaad olay kendi yaamnda da grecektir. Ya da bir doa olaynn oluumunun
masal havasnda verilmesi ocuun bu olaylarn nasl meydana geldii hakknda sorularna
da cevap bulmasna yardm edecektir.
Ayrca ele alnan konunun ksa olmasnn yan sra hareketli ve canl olmas kk
ocuklarn dikkatlerini daha kolay toplamalarna ve olaydaki canll daha iyi hissetmelerine
neden olacaktr.
Kahramanlar: Kitaplardaki kahramanlarn iyi zelliklere sahip birer model

olmas gerekir ancak bu iyi zellikler abartlmadan verilmelidir. Hi hata
yapmayan bir olay kahraman, kk ocuk iin eriilmez zellikler
vermektedir. Oysa ocuk gnlk yaamnda hatalar yapmakta, yetikinler
tarafndan uyarlmaktadr veya stn zellikleri rneklemeye alrken
baarszln grebilmektedir. Bu nedenle olay kahramanlarnn zellikleri
ocuun gerek yaamnda grdklerine ters dmemelidir. Gerek d ve
korku unsuru kahramanlar seilmemelidir (Cinler, devler, periler, ejderhalar ya
da ocuk yiyen cadlar vb.). Bu dnemde ocuklar, hayvanlarn kahraman
olarak seildii masal daha zevkli dinler. Hatta doadaki bir iek, bir aa, bir
su damlas ya da bir derenin olay kahraman olarak kullanlmas ocuklara daha
ilgi ekici gelmektedir, hayal glerini zenginletirmektedir.
Bu arada kahramanlarn vuran, kran, kaba kuvvet kullanarak ya da hak etmedii

eyleri kolaylkla elde eden, hak ve adalet tanmayan, ortala dehet saan canavar ruhlu
olmamalar gerekir. Bu tr kahraman zellikleri ocuklarn ruh salna olumsuz etki
yapmaktadr. Oysa bilecei, model alabilecei zellikleri tamas gerekir. Bu dnemde
kitaptaki kahraman saysnn ok olmas, olay daha karmak hle getirir ve ocuun her
kahramann olay iindeki etkinliini zellikle de oluturulmak istenen temel dnceyi
anlayamamasna neden olur. Bu nedenle hikye ya da masaldaki kahraman says bu
dnemdeki ocuklar iin bir ya da iki olarak uygun grlmelidir. Olaya gre etkinlii ikinci
derecede olan birka kahraman da kullanlabilir.
Dil ve anlatm: ocuk kitaplarnda, her dnemde, olduu gibi okul ncesi
dnemde de kullanlan dil ve anlatm biimi nemlidir. Kullanlan dilin
Trkenin iyi bir rneini vermesi, ocuun dilinin kullanlmas ocuun olay
daha kolay anlamasn ve dilini daha iyi kullanmasn kolaylatrr. Bu nedenle
olayn anlatmnda ocuun evresinde konuulan dilde artk kullanlmayan eski
szcklere ya da henz gnlk kullanlan dile yeni gemi szcklere yer
verilmemelidir. zellikle argo szcklerin ya da doru olmayan hitap
ekillerinin de kesinlikle bulunmamas gerekir.
Kitapta canl ve hareketli bir anlatm biimi kullanlmaldr. Bu arada ksa cmle
yaplarnn kullanlmas, ocuun anlamasn kolaylatracaktr. Bu nedenle uzun cmle
yaplarndan uzun betimlemelerden kanlm olacaktr. Olay, basit bir biimde giri,
gelime ve sonu blmleri olarak planlanmaldr ki ocua iyi niteliklerde bir metin rnei
sunulabilsin.
68
Olay kahramanlarnn karlkl konumalarna yer verilmesi olay daha canl ve

hareketli hle getirmektedir.
Sonu olarak iyi bir ocuk kitab tm bu zellikleri tadnda ocuk iin yararldr,
ilgi ekicidir ve ileriye hazrlaycdr.
69
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
ocuk edebiyat ile ilgili yaynlarda bulunmas gereken zellikler hakknda kaynak
taramas yapnz.
lem Basamaklar
neriler
ocuk yaynlarnda bulunan biimsel,

ierik ve resimlendirme zellikleri
Yazdnz bu yayn edindiiniz bilgiler
ocuklar iin bir yk ya da masal
dorultusunda biim ve ierik ynnden
yaznz.
inceleyiniz.
Hazrlam olduunuz yk ya da masal
Resimlendirme zellii hakknda bilgi
resimlendirme
zelliine
gre
edininiz.
resimlendiriniz.
Hazrlam olduunuz almay ierik,
Hazrladnz bu almay inceleyiniz.
biim ve resimlendirme asndan snfta
arkadalarnzla paylanz.
ocuklar iin yazlan herhangi bir ocuk
ocuklar iin yazlan herhangi bir ocuk
kitabn ierik, biim ve resimlendirme
kitabn inceleyiniz.
ynnden inceleyip kendi hazrladnz
kitapla karlatrnz.
Yaptnz almalar ve hazrlam
Yaptnz almalar raporlatrnz.
olduunuz kitab snfta arkadalarnzla
paylanz.
ocuk yaynlarnda bulunmas gereken

zellikleri aratrnz.
70
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,
kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Evet
Hayr
1. ocuk yaynlarnda bulunmas gereken zellikleri aratrdnz

m?
2. ocuklar iin bir yk ya da masal yazdnz m?
3. Resimlendirme zellii hakknda bilgi edindiniz mi?
4. Hazrladnz bu almay incelediniz mi?
5. ocuklar iin yazlan herhangi bir almay incelediniz mi?
6. Yaptnz almay raporlatrdnz m?
DEERLENDRME
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
71
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.
1-2 ya ocuklarnn eline verilecek kitaplarn uzun sre dayankl olabilmesi iin
sayfalarn kt yerine olmas gerekir.
A) Kartondan
B) Bezden
C) Fon kdndan
D) Deriden
E) Muambadan
2.
Okul ncesi dnemde ocuklar iin aranlan en nemli zellik resimleme ile ilgili
metnin olmasdr.
A) Ayn aralkta
B) Ayn zellikte
C) Ayn sayfada
D) Farkl yerlerde
E) Ayn boyutlarda
3.
Okul ncesi ocuklar iin harf irilii ortalama punto olarak tespit
edilmelidir.
A) 12-13-15-20
B) 10-12-20-22
C) 14-16-18-20
D) 8-10-16-22
E) 12-14-22-24
4.
Sayfalardaki resimlerdeiyi bir ekilde ele alnm olmal ve

sayfalardaki resimlerin olaya bal bir btn oluturacak, birbiriyle ilikili izimler
eklinde olmasna dikkat edilmelidir.
A) Resimler
B) Yazlar
C) Harfler
D) ekiller
E) Kompozisyon
5.
Aadaki seeneklerden hangisi ocuk yaynlarnda bulunmas gereken zararl

yaynlardan deildir?
A) Milli deerlerimiz yeren
B) slup ve sanat deerleri ne olursa olsun dini inanlar tartan
C) Anayasa ilkeleri dna kp yabanc ideolojileri aklayan
D) ocuklar iyiye gzele doruya ynlendiren
E) ocuklarn ve genlerin heyecanlarn ktye kullanan
DEERLENDRME
Cevaplarnz, cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
72
RENME FAALYET3
RENME FAALYET3
AMA
Bu faaliyet kapsamnda, ocuk yaynlar hakknda bilgi edineceksiniz
ARATIRMA
ocuun kitap okumasnn nemi hakknda aratrma yapnz.
ocuk yaynlarn kullanmay alkanlk hline getirmede ailenin ve retmenin

yapmas gerekenler hakknda bilgi edininiz.
3. OCUK YAYINLARI
3.1. ocuk yaynlar
Okuma zevk ve alkanl vermeye altmz ocua kitap, dergi hazrlarken ok
dikkatli ve titiz olmamz gerekir. nk ocuk iin hazrlanan yaynlar, bykler iin
hazrlanan yaynlardan daha nemlidir. ocuk, tam bir gven iinde kendini okuduuna
verir. Bu nedenledir ki ocuk edebiyatna ait eserlerde birtakm nitelikler aramak zorundayz.
Bu nitelikleri ekil ve kapsam bakmndan diye ikiye ayrabiliriz.
ekil bakmndan:
Kapak resimleri canl ve ekici olmal, kitabn kapsamyla ilgisi

bulunmaldr.
Kitap salam ve mat renkli kda baslmaldr.
Hacim bakmndan fazla kaln olmamaldr.
Harfler, gz yormayacak karakterde ve basks temiz olmaldr.
Kitap ve dergideki resimler bir sanat deeri tamal ve ocuk

psikolojisine uygun olmaldr.
Yazm (imla), noktalama, sentaks, (sz dizimi) bakmndan kusursuz

olmaldr.
Kitaplar i ac renkte ve ciltli olmaldr.
Satr aralar ne sk ne de seyrek olmaldr.
73
Kapsam bakmndan
Aile, millet, insanlk, tabiat ve hayat sevgisi telkin etmeli,
Gzellie kar hayranlk ve koruyuculuk alamal,
Nezaket, hakka sayg, yardmlama, kahramanlk, mertlik, drstlk ve

feragat gibi erdem olarak kabul ettiimiz konular iermeli,
Devrimlerimiz ve sosyal hayatmz kkletirmeye ve gelitirmeye hizmet

etmelidir.
det ve geleneklerimizi tantp sevdirmelidir.
eitli bilgileri rencilerin ihtiyalarna cevap verecek ekilde onlara

hissettirmeden benimsetmelidir.
Masal ve iir trlerinin dnda kalanlar, geree uygun olmaldr.
Mmkn olduu kadar nee verici olmal, mizah duygusunu

gelitirmelidir.
ocuun duygu ve dnce ufkunu geniletmeli, ahsi giriim istei

uyandrmaldr.
erii, plan ve bitii bakmlarndan ocukta baka kitap okuma istei

uyandrmaldr.
ocuk Yaynlarnn Hazrlanmasnda Gz nnde Bulundurulmas

Gereken Eitim lkeleri
ncelikle ocuk kitaplar okullardaki programlar destekleyici olmaldr. ocuklara

ynelik hazrlanan eserlerin eitim srecine katk salayc nitelikte olmas gerekmektedir.
ocuk edebiyat metinleri, yaanlan gereklerle ilgili olmaldr. Kimi ocuk kitaplarnda
hayatn gereklerinden olduka uzaklald, ocuksu olsun diye, hayali konulara ar
derecede yer verildii gzlenmektedir. ocuk edebiyat metinlerinde verilen hayal unsurlar
ve masals yaplar mutlaka ocuun yaad evrenin gereine uygun sonularla
bitirilmelidir. ocuk kendi yaantsndan yola klarak yazlm eserlere daha byk ilgi
duymakta ve bu tr eserler ocuklar tarafndan daha ok okunmaktadr.
ocuk yaynlar; duygu, dnce ve hayal gcn gelitirici olmaldr. Erken yatan
balamak zere ocukta duygu, dnce ve hayallerin gelimesinde ocuk edebiyat
eserlerinin byk katks olduu bilinmektedir. ocuklar kimi zaman hayali olaylar
oluturmaktan ve bunlar anlatmaktan byk bir zevk duyarlar. Kimi zaman da en basit
bilinen konuyu kavramakta byk glk ekebilirler. ocuk yaynlar, ocuklarn kavrama
dzeylerini gelitirmenin yannda kendi okuduklarndan, dinlediklerinden ve
gzlediklerinden yola karak duygu ve dncelerini ifade etmelerini salamaldr. Kitaplar,
ocuklara iinde yaad lkeyi, dnyay sevmeyi retmelidir. Yaadmz dnya,
gzellikleri ve zorluklaryla bir btndr. Srekli zorluklar hatrlatmak, dnya ile olan
bamz kopard gibi yaama sevincini de ortadan kaldrr. Bu yzden ocuk yaynlarnda
yaadmz dnyay sevmeyi, onun gzelliklerinden yararlanmay, eksik ynlerini
tamamlamay salayc duygularn kazandrlmasna zen gsterilmelidir. ocuklarn
karamsarlklar konusunda ok hassas olduu gereinden yola karak onlar umutlandrc,
hayata balayc eserlerle yz yze getirmek gerekir. Yaplan almalar ocukta retme
becerisini gelitirmelidir. retme duygusunun ok erken yalarda olumaya balad
gereinden yola karak ocuklarn retmelerini, rettiklerini paylamalarn tevik eden
74
eserlerin yazlmasnn nemi daha belirgin bir ekilde ortaya kmaktadr. Eserler ocuun
katlmc ve giriimci olmasn salamaldr. Kendine gven duygusunu erken yata alm
bireylerin daha baarl olduklar; gvensiz, kendi iine kapank ocuklarn da ileriki
yalarda sorumluluktan katklar, bakalarnn denetiminde ve gzetiminde kalmay tercih
ettikleri gzlenmektedir. Bu yzden ocuklara ynelik yaynlarda, onlarn katlmc ve
giriimci bir ruha sahip olmasn salayc zelliklere yer verilmesi gerekir. ocuk yaynlar
iddet gelerini iermemelidir. ocuklara ynelik eserlerde iddet gesinin ne gibi olumsuz
sonular dourduu son yllarda yaplan bilimsel almalarla ortaya konmutur.
3.1.1. ocua Kitap Okutmann nemi

ocuun dilini renmesinde ve gelitirmesinde, uyarc kaynak kitaplardr.
ocuklara kk yalardan itibaren iyi nitelikli kitap okuma ve anlatma, onlarn
deneyimlerini geniletmekte, kelime bilgilerini artrmakta ve dile kar hassasiyetlerini
gelitirmektedir.
Bir yandaki bir ocuk, eline bir kitap verildiinde nce onun resimleri dikkatini
eker, bu resimleri dikkatle inceler, resimler zerinde parman dolatrarak onlar
hissetmeye alr. Kitap onun iin bir oyuncak gibidir. Kitap sayfalarn evirirken kan
kt sesi houna gider ve sayfalar yrtar. Anne ile birlikte kitaba bakma, resimlerin adn ya
da resimlerdeki (tek figr) paralar adlandrma ocuun da bu szckleri tekrar etmesini
salar. Daha sonra ocuk, kitabn sayfalarn evirirken deta resimlerle konumaya bir
eyler anlatmaya alacaktr. ocuun evresinde duyduklaryla bu resimler arasnda ba
kurarak dilini kullanmay renmesini salayacaktr. ocuk renebilecei pek ok yeni
durumla kitaplarda kar karya gelecektir. 2-3 ya ocuklar dil becerilerinin geliimiyle
megul olduklarnda, yeni kelimeleri denemeyi, oyunlarnda ark sylemeyi, defalarca
tekrarlamay ok severler.
ocuun ilk kitaplar genellikle resimli kitaplar olup onun kitapla karlamas hem
duyarak rendii hem de duymad kelimeleri grerek renmesini salamaktadr.
ocuun duyduklar ile grdkleri arasnda iliki kurmaya balamas, dnmeyi renmeye
balamas demektir ve rendii dil buradaki tek yardmc aratr.
2-3 yalarndaki ocuk, kitaplarn resimlerine bakarken, kendine gre resimleri
anlatrken dilini daha iyi kullanmaya balad da grlr. ocuun kitaba bakarken yapt
herhangi bir aklama, ocuun anlamak iin harcad abay ve bu abasnda dili nasl
kullandn gsterir. Kitaplar ocuun ilgisini eken bir ortam hazrlar, bu da ocua iyi bir
renme deneyimi salar. Fazla ayrnts olmayan resimlerin anlatt ok ksa bir metin (biriki cmle ile) ocuun metin ile resim arasndaki ilikiyi daha kolay kurabilmesini salar.
Ancak ocuun bu ilikiyi kolay kurabilmesi iin kitaplarda yana uygun somut bilgilerin
resimlerle doru ve basit verilmesi gerekir.
75
3-4 yalarnda ocuk, kendi yaantsnn bir paras olan ksa bir olayn resimle
anlatld kitaplara ilgi duymaya balar. Artk resim ile metin arasndaki iliki kurmann
yan sra olay btnln yaratacak bir sonuca ulaacaktr. ocuk bu yata kendine okunan
kitab dikkatle dinleyecek hatta tekrar tekrar okunmasn isteyecektir. Artk dncelerini
dille daha iyi anlatabildii iin kendi de resimlere bakarak olay anlatmaya alacaktr.
Ancak bu dnemde hayal dnyasnn da zengin oluundan resimlere kendi yorumunu ya da
hayallerini de katacaktr. Bu tr bir etkinlik ocuun anlatm gcn gelitirecektir. ocua
kitap okunmas ve onun anlatmnn mdahale edilmeden dinlenmesi yaratc dnmenin ve
dilin gelimesi bakmndan ok nemlidir.
4-6 yalarda, okunan kitaptaki temel dnceyi ocuun daha kolay bulabildii ve
daha dikkatle dinledii grlr. Kitabn resimlerine bakarak kendi hayal unsurlarn da
katarak ayrntl bir biimde hikye anlatt ve daha ok kitaba ihtiya duyduu da gzlenir.
ocuun hikyeyi anlatrken deitirmesi, ilaveler yapmas ve bir hikye yaratmas ona
zgven ve haz verir; en nemlisi de yaratc dnmeyi gelitirir. ocuun anlatmda
zlemlerini, duygularn da dile getirmesi ocukla yetikin arasndaki iletiimi kolaylatrr.
Karlkl beklentilerin ortaya kmasna yardmc olur. Okunan olaylarla ilgili sorular sorar,
cevaplarn almak ister ancak burada ocuun zihninde cevaplayamayaca sorularn
kalmasna neden olabilecek olaylarn seilmemesine dikkat edilmelidir. zellikle olaanst
zelliklerin onun hayal gc snrlar iinde olmas ocuun hayal etmesini, dnmesini
gelitirebilir.
Okul ncesi dnemde, kitaplar ocuk iin ayn zamanda bir arkada gibidir. Kitapla
olmaktan, kahramann yerine koymaktan holanr ve kendini olayn iinde hissederek mutlu
olur. Kitaplardaki olaylar, olay ierisindeki kahramanlar arasndaki sosyal davran biimleri
zamanla ocuklarn sosyal yaam iindeki davranlarn da etkiler. Gnlk yaamda dille
anlatmann zor olduu ya da gzle grlmeyen baz davran zellikleri, insanlar aras
olumlu ilikilerin yaratt hazlar, sevinler, neeler kitap kahramanlarnn ilikileriyle
rneklenerek ocuklara sunulabilir. Bu tr sunu, ocuklar iin daha etkili ve kolay kabul
edici zellik tar. ocuk, olumlu rneklerden etkilenerek gnlk yaamnda bunlar
kullanmaya balar. Hatta kitaplarda olumsuz sosyal davranlar rnekleniyorsa ocuk bunu
da benimseyerek kullanabilir ve olumsuz durumlarla kar karya gelebilir.
Okul ncesi dnem ocuun kiiliinin temellerinin atld bir dnem olarak kabul
edilmektedir. ocuk, bu dnemde beendii holand yetikin davranlarn rnek alarak
onlara benzemeye, onlar gibi davranmaya alr, yani zdeim yapar. Kitaplarda ocuk iin
sergilenen pek ok olay onu yeni ve ok sayda yaam gerekleri ile de kar karya
brakmaktadr. Kitaplar, ocuu iinde yaad dnyaya ait bilgileri vererek yaam
gereklerine de hazrlamaktadr ancak bu tamamen gereklerin verilip hayal unsurunun
ortadan kaldrlmas anlamnda deildir. Gerekler hayal unsurlaryla birlikte ve ocuun
dzeyine uygun bir biimde verildiinde ocuk iin daha anlaml ve etkileyicidir. Bu
takdirde kitaptaki olaylarla birbirine ters dmeyecek, ocuk elikiler iinde kalmayacaktr.
76
Okul ncesi dnemde kitaplarn ocuu okula ve okumaya hazrlamada da nemli bir
ilevi vardr. Okul baarsnn ilk art okumay-yazmay becerebilmektir. Bu dnemde
kitaplarla iliki kurdurularak dzenli ve bilinli bir dil eitimi gren ocuk, ilkokula
balad gnden itibaren okuma ve yazma becerisini kolaylkla gelitirmekten zevk
alacaktr. ocua erken yalarda bol bol kitap okunmas ile bir sre sonra ocuk bu kitaplar
okuma isteini gsterecektir. Bu nedenle ocukta okuma ilgisinin uyandrlmasnda kitaplar
zengin bir uyarc kaynadr. Bu dnemde rendikleri, onu okula hazrlkl hle getirmenin
yan sra okulda rendikleriyle nceki rendiklerini ilikili hle getirmeyi de kolaylatrr.
ocuk, okul ncesi dnemde kendisine okunan dinleme sabrn gstererek sonraki
yllarda bir kitab okuma sabrn da gsterebilecektir ve kitap okuma alkanln kazanmaya
da hazr hle gelebilecektir.
3.1.2. ocuk Yaynlarn Kullanmay Alkanlk Hline Getirme

ocuk yaynlarn kullanmay alkanlk hline getirmek iin, ocua okuma
alkanlnn kazandrlmas gerekmektedir. Okuma alkanlklarn kazandran yaynlarn
banda phesiz, ders kitaplar gelmektedir fakat ders kitaplar tek balarna bu alkanl
kazandrmaya yeterli deildir. Nitekim okullarda ders kitab dnda bir ey okumann bir
kabahat sayld zamanlarda okuma alkanl kolay kolay bir gelenek ve grenek hline
getirilememitir. Bugnse kklerden meydana gelen byk bir okuyucu kitlesi var. Bu
artta muhakkak ki eitim ve retim sistemlerindeki yeni anlaylarn pay byktr. Kuru
anlatma sisteminden yaparak ve yaayarak renme sistemine gei, ders ve ders kitabna
yardmc olan kitaplar birinci plana karmtr. Bu arada daha serbest ve ahsi okumalara
yer verilmesinin rol de olduka byktr.
3.1.2.1. retmenin Yapmas Gerekenler
ocuk yaynlarn kullanmay alkanlk hline getirmek iin onlar bir okuma ortam
iinde bulundurmak gerekir. ocuk yaynlarn okumay alkanlk hline getirmek iin
ailede, evrede okuma zevk ve alkanl bulunmad durumlarda okula ve retmene daha
nemli ve yorucu bir grev dmektedir. Bu sebeple retmenin unlar yapmas gerekir:
Ders yl banda her snfta okunmasn lzumlu grd eserleri semeli ve

bunlar kilitli dolaplara deil, raflara yerletirmelidir.
retmen setii her eseri snfta okumal ve bu vesile ile bir yaynn nasl
okunaca zerinde rencilere rnek vermelidir.
ocuklarn inceledikleri yaynlar szl ve yazl yoklamalarla kontrol
edilmelidir.
Yaynlardan bir ksmn verilecek plana gre rencilere inceletmeli byk bir
ksmnn okunmasn serbest brakmaldr.
rencileri baka okullardaki arkadalaryla kitap alverii yapmaya, kitap
tavsiye etmeye, kitap hediye etmeye, okuduklar yaynlar hakknda bilgi
vermeye tevik etmelidir.
retmen, snfta baz eserleri en canl pasajlarna kadar kendisi okumal, geri
kalan ksm rencilerin okumalarna brakmaldr.
77
renciler, istedikleri yayn evlerine de gtrebilmelidir.

Gazetelerden kesilmi paralar, snfa yeni gelen kitaplar sergilenmelidir.
Snf veya okul gazetesinde kitaplar tantan yazlar renciler tarafndan
yazlmaldr. Yl sonunda en fazla kitap okuyan renciler, arkadalarna
tantlmal ve dllendirilmelidir.
3.1.2.2. Ailenin yapmas gerekenler

ocuk yaynlarn kullanmay alkanlk hline getirmede ailenin yapmas gerekenleri
yle sralayabiliriz
ocuun okul ncesi an deerlendirmek: ocua evde masal ve hikye

anlatmal, resimli kitaplar albmler verilmeli, ufak iirler ezberletilmelidir.
Deerli eserli okumak veya okutmak: Okul andaki ocuklara evde sekin
eserleri tantmak ve sevdirmek iin bykler rehberlik etmelidir. ocuklar,
sevdikleri bir eseri bakalarna okumaktan da zevk duyarlar. Belirli zamanlarda
ocuklar ilgiyle dinleyerek edeb zevklerinin gelimesine yardm edilmelidir.
Kitap hediye etmek: Doum gnlerinde, bayramlarda ve trl vesilelerle en iyi
armaan hi phesiz kitaptr. Kitap armaann aile bir gelenek hline
getirmelidir.
Genel ocuk kitaplarndan yararlanmak: Bugn memleketimizde saylar 180i
bulan ocuk ktphaneleri ocuun kolayca yararlanabilecei en verimli
kurumlardr.
Serbest okumaya engel olmamak: Roman, hikye, dergi, gazete gibi yardmc ve
serbest okumaya kar, az sayda da olsa, baz ailelerde bir direnme
grlmektedir. Ana baba, ocuun dersinden baka eyler okumasn su
saymayp retmeniyle grmeli, gereken bilgiyi almal ve aydnlanmaldr.
3.1.3. Yalara Gre Kitap Seimi ve Kitap Seerken Dikkat Edilecek Noktalar
ocuklarn alaka duyduklar konular ve gereksinimler gz nnde bulundurularak
kitap seimi yaplmaldr. Aile ve retmenler, kitap seiminde rehber konumundadr.
Birincil ama, ocukta okuma arzusu uyandrmaktr. Bunun iin de kitapta, eitici
gelerin yan sra ocuun dikkatini ekecek nitelikte elendirici, mizahi ve merak
uyandrc bir takm gelere de yer verilmi olmas gerekmektedir. Bilhassa okul ncesi
ocuuna ynelik rnlerde oyun tad bulunmasna dikkat edilmelidir.
Kitabn ocuun estetik duygusunu gelitirecek bir edeb deeri de bulunmaldr.
ocukta sanat anlaynn olumas ve gelimesi amacyla gerek kurgu gerek dil ve slup
gibi estetik unsurlar bakmndan nitelikli ocuk kitaplarnn okunmas gereklidir.
78
ocuk eitimi, psikolojisi ve sosyolojisi alannda bilgi sahibi olan, ocuk dnyasn iyi
tanyan yazarlar; ocuklarn dnyasyla daha iyi bir iliki kurabilmektedir. Yazar seimi bu
noktada nemli hle gelir. Kitap, gerek karakterleri gerek konusu asndan ocuun
gndelik hayatyla dorudan ilikili olmaldr. Bu durum, ocuun hikyenin kahramanyla
kendi arasnda duygu, dnce ve davranlar asndan benzerlikler bulunmas ve kendisini
zdeletirebilmesi asndan nemlidir.
ocuklarn gereki ve didaktik kitaplar srekli okumas psikolojileri asndan pek
faydal olmayabilir. Tabiatnda d kurma eylemi olan ocuun, kendisine tler veren,
doru ve yanl ayrmn keskin bir dille belirten btnyle gereki kitaplar okumas,
okuma isteine gem vuraca gibi d gcn de kreltebilir. ocuklar, d kurmaya ihtiya
duyarlar ve d kurmay severler. evrelerindeki her nesne her hayvan ve her insan, onlarn
fantezilerinin bir paras olabilir. ocuun d kurmas, yaratclnn gelimesine ve
zihinsel gelimesine katk salar ve karakteri bu dler vastasyla ekillenir.
Fantastik ocuk edebiyatnn temel ilevi, ocuun d gcn gelitirirken ayn
zamanda ona okuma sevgisi alamaktr. ocuklar bilhassa fantezilerinin gerekletii
kitaplar okumay severler. Cansz varlklarn ve hayvanlarn kiiletirilmesi gibi olaand
durumlar, onlarn gereklemesini arzu ettikleri fantezileri arasnda yer alr.
Fantastik gelerin ocuk kitaplarnda kullanlmasnn gayesi; yaadmz dnyann
gerekliinden, baskclndan, kurallarndan uzaklatrarak ocuklarn yeni dnyalarna
yelken amalarna imkn tanmak ve bilimin kesin kurallaryla hakim olduu dnyamzda
yeni ufuklar kefetmelerini salamaktr. ocuklarn d gcnn gelimesine katk
salayarak yaratclklarn ortaya karan fantastik ocuk edebiyat, ayn zamanda
ocuklarn ilgi ve beklentilerini karlayarak dikkatlerini eker ve onlar okumaya
ynlendirir. Bu nedenle hangi ya grubuyla ilikili olursa olsun iinde fantastik geler
barndran metinlerin ocua okunmas ve okutulmas yararl olacaktr. Ancak ocuklar
dsel dnya ile gerek dnya arasnda ba kurabilmeleri iin fantastik gelerin dozaj iyi
ayarlanmaldr.
Yalara gre kitap seerken u hususlara dikkat edilmelidir.
0-3 ya
Mzikli, sesli, parlak renkli

Dokunsal olarak uyaran
Tandk nesnelerin olduu
Az kelimeli ve kelimelere ait bol resimli olan (hayvan, eya vb.)
Kolay ypranmayacak kalitede
Ellerinin boyutuna uygun
Bu resimli kitaplara dokunma, elde tutma ile sre balar. evreyi tanmasna,
evreyle iliki kurmasna, dilinin gelimesine, alglama kapasitesinin artmasna
yardmc olur.
79
3-5 ya
Kahraman figrleri olan masallar

Tandk durumlarn anlatld
Nesneleri snflandrabilecei
yi resmedilmi
Hayal gcn harekete geiren metinlerin nem kazand
Konular sade, resimleri yky anlatacak gte olmaldr.
ocua okunan kitap, kavramsal geliimine ve kiiliinin temellerine katk
yannda renme isteini ve merakn tatmin etmeye, soru sormaya tevik
etmeye yardmc olmaldr.
5-8 ya
Gl hikyeleri olan
Kavram ve dil ynnden gelimi
Karakterleri gl
Sadece iyi ve doruyu deil, kt-yanl karakterleri de ieren
Bilinen kelimeleri ieren
Gerek hikyelerden alntlar olan
Yeni bilgileri reten, eitici
Okumay yeni renenler iin ksa ve byk harflerle yazlm
lgi alanna giren kitaplar olmaldr.
Hayal gcn kullanarak yorumlar yapmay, yeni eyler denemeyi, duygu ve
dnceleri tanmay, dilini uygun kullanmay okunan kiiyle fiziksel ve
duygusal yaknlamay salar.
8-12 ya
ocuun karakter ve zevkine uygun

Sadece mesaj kaygs tamayan, beyin frtnas yapabilecei
Trkenin uygun kullanld
Yaratcln kkrtan, sonunu kendi tamamlayabilecei
likiler konusunda destekleyici, iyinin yannda ktye de yer veren
Farkl kltrleri tanyabilecei, evrensel iyi evirisi olan
Duygusal macera tr, retici ya da mesaj verici zellii abartlmam kitaplar
seebiliriz.
lgi alanna ynelik her yeni bilgi ve kahraman onu heyecanlandracak, okuma isteini
artrmaya balayacaktr. Heyecanl maceral olaylar ya da duygularn bulabilecei kitaplar
ilgisini ekecektir.
80
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
zel eitimde zr gruplarna gre rnek mzik etkinliklerini aratrnz. Setiiniz
bir zr grubuna uygun mzik etkinlii rnei hazrlaynz ve hazrladnz etkinlii
uygulaynz.
lem Basamaklar
ocua kitap okumann
neriler
nemi
ocuklara kitap okumann nemi

hakknda internet ve kaynak taramas
yapnz.
ocuk
yaynlarn
kullanmay evrenizde bulunan anaokullarnda ocuk
alkanlk hline getirilmesi hakknda
yaynlarnn kullanlmasyla ilgili bir
bilgi edininiz.
anket yapnz.
ocuk yaynlarn kullanmay alkanlk
ocuk
yaynlarn
kullanmay
hline getirmede ailenin ve retmenin
alkanlk hline getirmede yetkili
yapmas gerekenler hakknda bilgi
kiiler hakknda bilgi edininiz.
edininiz
Yalara gre kitap seimi hakknda Yalara gre kitap okumann nemi
bilgi edininiz.
Edindiiniz bilgiler dorultusunda bir Oluturduunuz
raporu
rapor oluturunuz.
arkadalarnzla paylanz.
81
snfta
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,
kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Evet
Hayr
1. ocua kitap okumann nemi hakknda bilgi edindiniz mi?

2. ocuk yaynlarn kullanmay alkanlk hline getirilmesi hakknda
bilgi edindiniz mi?
3. ocuk yaynlarn kullanmada yetkili kiiler hakknda bilgi
edindiniz mi?
4. Yalara gre kitap seimi hakknda bilgi edindiniz mi?
5. Edindiiniz bilgiler dorultusunda rapor oluturdunuz mu?
DEERLENDRME
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
82
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
ocuk yaynlarnda ekil bakmndan aadakilerden hangisi yer almaz

A) Kitap salam ve mat renkli kda baslmaldr.
B) Hacim bakmndan fazla kaln olmamaldr.
C) Gzellie kar hayranlk ve koruyuculuk alamaldr.
D) Kitap i ac renkte ve ciltli olmaldr.
E) Satr aralar ne sk ne de seyrek olmaldr.
2.
ocuk yaynlarnda kapsam bakmndan aadaki ifadelerden hangisi yer almaz.

A) Aile, millet, insanlk, tabiat ve hayat sevgisi telkin etmelidir.
B) Kitap ve dergideki resimler sanat deeri tamaldr.
C) nklaplarmz ve sosyal hayatmz kkletirmeye gelitirmeye hizmet etmelidir.
D) det ve geleneklerimizi tantp sevdirmelidir.
E) Masal ve iir trlerinin dnda kalanlar geree uygun olmaldr.
3.
ocuklara ynelik yaynlarda onlarn katlmc ve giriimci bir sahip

olmasn salayc zelliklere yer verilmelidir.
A) zellie
B) Karaktere
C) Kiilie
D) Yapya
E) Ruha
4.
Fazla ayrnts olmayan resimlerin anlatt ok ksa bir ..arasndaki

ilikiyi daha kolay kurabilmesini salar
A) D ve hayal
B) Olay ve kahraman
C) Metin ile resim
D) Yaz ve resim
E) Sayfa dzeni
5.
ocuk yaynlarn kullanmay alkanlk hline getirmede ocua okuma .

kazandrlmas gerekir.
A) retilmesi
B) Sevdirilmesi
C) Gelitirilmesi
D) Alkanlnn
E) Pekitirilmesi
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirme ye geiniz.
83
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Modl ile kazandnz bilgi ve beceriler dorultusunda; aada verilen ifadelerde
baz szcklerin yeri bo braklmtr, boluu doldurmak iin uygun szc seerek
iaretleyiniz.
1.
ocuk yaynlarnda ocuun..durumu bir yaptn nerilmesinde

belirleyici gedir.
A) Geliim
B) Aile
C) Ya ve eitimi
D) Zeka
E) Fiziksel
2.
Konu ve resim seiminde ocuu gerek hayattan koparacak olan

gerekletirmeye yneltecek etkiler tamaldr.
A) Dsel fantastik
B) Hayali
C) Gerek
D) Romantik
E) Olay yaratacak
3.
Kitaplar karlkl konumann oluturulmasnda etken olduklarndan okunan kitabn

anlalmasndaki
glkler
yetikinlerin
ocuklar
iin
daha
iyi
eitimsel..yaratmasna yol aar.
A) Olaylar
B) Prestij
C) nem
D) Durum
E) Strateji
4.
ocuklarn renmeye ak ve merakl

holanmadklarn unutmamamz gerekir.
A) Cezalandrlmaktan
B) Konuturulmaktan
C) Sevilmekten
D) martlmaktan
E) retilmekten
5.
Trk edebiyatnda ocuklarn ilgi, ya ve beenim dzeylerinin gz nne alnarak

hazrlanan okuma metinlerine yzyln ikinci yarsna dek pek
rastlanlmaz.
A) 15. Yzyl
B) 19. Yzyl
C) 20. yzyl
D) 18. yzyl
E) 14. yzyl
84
olduklarn
ama
6.
iir yazarken kullanlmaya balanan noktalama iaretleri ilk kez

tarafndan kullanlmaya balanmtr.
A) Yalva Ural
B) Glten dayolu
C) brahim inasi
D) Fazl Hsn Dalarca
E) Cahit Klebi
7.
ocuklar iin yazlan iir kitaplarnda ..birbirine yakn dizelerde

bulunmal, birbirinden kopuk olmamaldr.
A) Msralar
B) ller
C) Kafiyeler
D) Uyaklar
E) Vezinler
8.
rencilere okutulmas ezberletilmesi istenen iirleri seerken niteler, belirli gn ve

haftalar, kazandrlmas gereken .ve geliim alanlar gz nnde
bulundurulmaldr.
A) Hususlar
B) Durumlar
C) Olaylar
D) iirler
E) Davranlar
9.
ocuklarn renmelerine yardmc olacak soru ve karln alaca kitaplarn

yannda ocuklarn szck daarcklarn srekli gelitirecek kitaplarn
hazrlanmaskitaplar dnemleridir.
A) Yazsz kitaplar
B) Resimli kitaplar
C) Kavram kitaplar
D) Okumaya balama
E) Say kitaplar
10.
Kiilerin karakterlerinin daha ayrntl anlatld daha ok olaya daha uzun zaman
kesiti iinde yer verildii yaznsal bir trdr. Bu tanm aadaki seeneklerden
hangisini kapsar?
A) yk
B) Masal
C) Hikye
D) Roman
E) Fabl
85
11.
.iyinin, dorunun ve haklnn utkusuyla bitmeli; karakterler

iyiliin ve doruluun yannda olmal; okuyuculara toplumca benimsenen istendik
tutum ve davranlar telkin etmelidir.
A) Romanlarda
B) Resimli kitaplarda
C) Resimli yklerde
D) Masallarda
E) Hikyelerde
12.
Hindistanda doarak oradan dnyann baka yerlerine yayld sylenmekle birlikte

genel kan her lkenin kendi mal olan ve kendilerine zg nitelikler
tayan..bunu yalanlad dnlmektedir.
A) yklerin
B) Masallarn
C) Fabllarn
D) Destanlarn
E) Romanlarn
13.
nitelikli masallarn dz yaz biiminde olanlarnn yannda iir

biiminde olanlar da vardr.
A) Halk masallar
B) Folklorik masallar
C) Destanlar
D) Fabllar
E) Yaznsal
14.
Genellikle toplumda yer alan ztlklarn gln durumlarn konu edinildii bu

blmler, ocuklarn ilgi ve istekle okuduklar ksmlardr.
A) Deme blm
B) Sonu blm
C) Gvde blm
D) Biti blm
E) Gelime blm
15.
ocuklarn okumaya zendirilmesinde kltrel ve yaznsal beenilerin olumasnda

ocuk.nemli yeri vardr.
A) Kitaplarnn
B) Romanlarnn
C) Destanlarnn
D) yklerinin
E) Gazete ve dergilerinin
86
16.
Yanl bir renmeye neden olmamak iin zellikle olay kahramanlarnn zellikleri
doru verilmeli kitap sonuna kadar bu zelliklerde devam etmelidir.
Bu tanm aadakilerden hangisini kapsar?
A) Sayfa dzeni
B) Kapak dzeni
C) Resimlendirme zellikleri
D) Cilt dzeni
E) Harf zellikleri
17.
..ocuklarn kavrama dzeylerini gelitirmenin yannda

kendilerinin de okuduklarndan dinlediklerinden ve gzlediklerinden yola karak
duygu ve dncelerini ifade etmelerini salar.
A) Dergiler
B) ocuk yaynlar
C) ykler
D) Destanlar
E) Kitaplar
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
87
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
C
A
D
C
C
E
B
D
D
C
C
D
B
C
B
C
RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
Doru
Yanl
Doru
Doru
Yanl
RENME FAALYET-3N CEVAPLARI

1
2
3
4
5
C
A
E
C
D
88
MODL DEERLENDRMENN CEVAPLARI

1
10
11
12
13
14
15
16
17
89
KAYNAKA
KAYNAKA
GKEN Enver Naci, rnekleriyle ocuk Edebiyatmz, Remzi Kitabevi,

1993, stanbul.
KIBRIS brahim, ocuk Edebiyat, Tekaa Eyll Yaynlar, 2006, Ankara.
TR Glseren, In CANBOLAT, ocuk Kitaplar, Gazi niversitesi Mesleki

Eitim Fakltesi Yaynlar, 1994, Ankara.
http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/151/simsek.htm
IKLA Seluk, Tanzimattan Gnmze ocuk Edebiyat ve Baz neriler,

Hece aylk edebiyat dergisi, say: 104-105, Austos-Eyll, 2005.
90

Çocuk Edebiyatına Giriş

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Çocuk Edebiyatına Giriş

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

OCUK GELM VE ETM

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

ocuk Geliimi ve Eitimi

Erken ocuklukta retmen Yardmcl / zel Eitimde

renciye ocuk edebiyat ve ocuk edebiyat ile ilgili

Bu dersin n koulu yoktur.

Dnyada ve Trkiyede ocuk edebiyat hakknda bir aratrma yapnz.

ocuk edebiyat trleri hakknda bilgi edininiz.

ocuk ktphanelerinin ama ve nemini aratrnz

1. OCUK EDEBYATI TRLER

Batda ocuk edebiyat, ninniler ve bykler tarafndan anlatlan masallarla balar.

ocuk edebiyat (yazn), erken ocukluk dneminden balayp ergenlik dnemini de

ocuk edebiyatnn niteliklerini yle sralayabiliriz:

ocuu ruhsal ve zihinsel ynden gelecee hazrlamaldr. inde

ocuk; genellikle hayali, abartl, gerekst bir dnyadan holanr ancak

Okul ncesi dnem ocuk edebiyatnn genel hedeflerini yle sralayabiliriz:

ocuklarn ruhsal ihtiyalarn karlamak, gven, sevgi, sevilme, sevme,

Hikye ve masallar; kitap, renkli resimler, kukla, glge oyunu,

1.2. ocuk-Kitap likisi

ocukkitap ilikisini yle sralayabiliriz:

Resimli kitaplar; ocuun belleinden kavramlarn imgelerini oluturur.

Resimli kitaplarn, ocuun sanat eitimine ve grsel algsna katks vardr.

Kitaplar, gnlk yaamda karlkl konumann ( ocuk-yetikin ) nemli bir

1.3. Kitaplarn ocuun Geliimine Etkisi

Fiziksel geliim: ocuklar, ocuk kitaplar sayesinde kendi fiziksel zelliklerini

Arbuthnot da ocuk kitaplarnn ocuklarn hangi ruhsal ihtiyalarn karladn u

Fiziksel rahatlama ihtiyac

Sevme ve sevilme ihtiyac

Bir yere veya bir eye ait olma ihtiyac

Yukardaki tespitlerden de anlalmaktadr ki ocukta oyun neesi iinde tanlan

1.4. ocuk Edebiyat Trleri

1.4.1. ocuk Kitaplar

iir, genellikle en az szckle en ok ey anlatma sanat olarak tanmlanr ancak gzel

yelemilerdir. Bu nedenle Trk edebiyatnda olduka bol ve uzun nazm rneklerine

Epik iir: Epik szc, Yunanca epos, episkos szcklerinden

Dnyann btn ieklerini diyorum,

Didaktik iir: Didaktik szc, Yunanca; retme anlamna gelen

Didaktik bir amala yazlm olan iirlerin ou manzum yk ya da manzum metin

Pastoral iir: Doa gzelliklerini, orman, yayla, da, ky ve oban

Daha deniz grmemi bir oban ocuuyum

Dolatrp dururuz ayn dasslay,

Dramatik iir: nsan yaamn; korku, sevgi, tutku gibi deiik

On yanda kadar bir ocuk gelip teden

Yetim brakmayarak besleyip bytmelisin

iir Kitaplarnda iirlerde bulunmas gereken nitelikler:

l ve uyak ynnden: Dizelerdeki hece saylar 1. 2. ve 3. snflarda

iir lsz ve uyaksz da olabilir ancak kolay sylenililik, kulaa

erik ynnden: rencilere okutulmas, ezberletilmesi istenilen iirleri

iir okuma almalarnda uyulmas gereken kurallar unlardr:

renci retmenin bu ii severek yapmas gerekir. Kii sevmedii,

Zaman zaman yaplacak iir okuma yarmalaryla, verilecek dllerle

Ama: Sesli okuma ve birlikte alma becerisinin gelitirilmesidir.

Tekerleme kitaplar: Tekerlemelerin genel tanmn yaparsak Masallarn

Bunlarn dnda bir de ocuk tekerlemeleri vardr. ocuklarn ounlukla oyun

ocuk tekerlemelerini; oyun d, oyun tekerlemeleri ve sayma tekerlemeleri olmak

Oyun d tekerlemeleri: ocuklarn bir varla, bir tabiat olayna

Karga karga gak dedi

Oyun tekerlemeleri: ocuklarn darda ak havada oyun amacyla

Sayma tekerlemeleri: ocuklarn herhangi bir oyunu oynarken ebeyi

1.4.1.2. Alfabe Kitaplar

Kelime resim formatnda yaplanlar