1.

SOCIOLOGIJA nauka nastala je izmedju 18 I 19

vu vrijeme velikih drustvenih zbivanjai promjena
ljudskoj civilizaciji ona je nauka o drustvu
AUGUSTE
COMTE
je jedan o osnivaca
sociologije I utemeljitelj njenog imena
SOCIOLOGIJA.
2. SOCIOLOGIJA JE KAO DRUTVENA NAUKA
usmjerena na otkrivanje onih bitnih dogadanja,
unutranjih, veza, zakonitosti koje ta dogactanja
odrec1uju. Kao drutvena nauka utvrduje pojam
ljudskog drutva kao cjeline svih drutvenih
pojava, zakone povezivanja istih pojava u jednu
cjelinu i zakone razvoja drutva kao cjeline.
3. PREDMET SOCIOLOGIJA
za predmet svog
proucavanja ima konkretno drustvo ili njegove
procese pojave I manifestacije oslanja se na
teoresko spoznanjeona proucava ono sto jeste I
sto se iskustvom moze provjeriti a teorecki
potvrditi ili osporiti. U sociologiji se pod
pojmom drustva najcesce podrazumjeva se
drustvo shvaceno u svom totalitetu ,drustvo
shvaceno u parcijalnom smislu,drustvo kao
organizacija institucija I njihovo medjusobno
povezivanje ,drustvena pojava procesi I
odnosi,drustvene grupe slojevi I klase,ponasanje
ljudi u drustvu njihove norme obicaji tradicija I
vjerovanja
4. SOCIOLOSKI PRAVCI I NJIHOVI PREDSTAVNICI
JOHN STUART MILL sociologiju je shvatio kako
nauku u najopcenitijem I najapstraktnijem
smislu shvata da se sadasnjost ne moze izvoditi
iz proslosti I zato je zadatak sociologije dad a
proucava drustvo I drustvene odnose
5. GRORGA SIMMELA drustveni odnosi ne postoje
u savrsenom smislu I zato je zadaca sociologije
da odredi precizno svoje ciljeve I aspekte koje
zeli razumjeti I objasniti u drustvu.
6. DURKHEIM ostavio snazan uticaj na teorecka
strujanja u savremenj sociologiji nastojao je
svoju teoriju povezati s prakticnim istrazivanjem
razlikovao je dva osnovna tipa drustva drustvo
zasnivano na mehanickoj I I drustvo zasnovano
na organskoj solidarnosti za njegajos postoje tri
vrste cinjenica koje posjeduju objektivnost to su
pravni kodeksi drustvene statistike I vjerske
dogme
7. SAINT SIMON anticipirao je teoriske stavove koji
su razvili socijalisti utopisti postavio je osnovu
za jednu sociolosku teoriju morala tretirajuci
moral kao nesto relativno za sektoru grupe
8. AUGUSTE COMTE sistematizirao je stavove I
razvio do koijih su dosli drugi mislioci sa tim se
slazu mnogi analiticari I kriticari on je stavove
sistematizirao I prosirio dao im formu I oblik u
smislu jedne nove nauke
9. DRUSTVENI RAZVOJ prolazi kroz tri razvoja
stepena I to prvi stepen teoloki stepen drugi
stepen je metafizicko stanje I trecei stepen je
naucnopozitivno doba
10. MAX WEBER smatra da se sociologija treba
baviti pitanjima koja je historija stavila na
dnevni red po njemu sociologija postojeci
drustveni poredak on je bio rezervisan
premakoncepcijama koje su zeljele da se u
sociologiji stvore jedan cjelovit Trajan I zatvoren
teoretski siustem za analizu drustva
11. TALCOTT PARSSONS je znacajan mislioc u
sociologiji osnovni vrijednosni I intergrativni
princip u drustvu za njega je vrijednosni
konsezus jer iste vrijednosti imaju zajednicki
indetitet
12. METOD(A) je nain na koji se u nauci dolazi do
saznanja o predmetu koji se prouava. Predmet
nauke izdvaja se njenom metodom tj. nainom
na koji ona predmet upoznaje, odnosno nain
na koji se dolazi do saznanja o njemu. Putevi
odnosno naini da se dode do naune istine
nazivaju se metodama, a nauka o metodama
naziva se metodologijom. Metode su sastavni
dio nauke, nauka je dijalektiko jedinstvo
metode i teorije.
13. DA BI BILO NAUNO, SAZNANJE MORA: 1. biti
istinito, 2. polaziti od injeninog stanja, 3. biti
takvo da se moe provjeriti kroz teorijsku i
praktinu aktivnost, 4. biti takvo da se moe
razumjeti, 5. biti sistematisano i logiki
uspostavljeno.
14. Metode u sociologiji mogu se podijeliti u tri
kategorije: l. pomodno -tehnike metode, 2.
posebne naune metode, i 3. osnovna nauna
metoda
15. POMODNO-TEHNIKE METODE u sociologiji
imaju veliku primjenu i predstavUaju integralni
dio
dijalektiko-materijalistikog
metoda.
POSMATRANJE, ISPITIVANJE (anketa, intervju),
EKSPERIMENT, SOCIOMETRIJA, HISTORIJSKOKOMPARATIVNA METODA, ANALIZA SADRAJA
-STATISTIKI METOD spadaju u ovu kategoDIju
16. POSMATRANJE je metoda koja se primjenjuje u
svim naukama, i u prirodnim, i u drutvenim.
Ovo je metoda neposrednog prikupljanja
podataka o pojedinim pojavama i procesima, sa
ciljem opaanja, konstatovanja i opisivanja
odredene dDltvene pojave koju treba
prouavati.
17. NAUNO POSMATRANJE je, metoda koja slui
unaprijed formulisanim ciljevima, kad je
posmatranje sistematski planirano, kad sc
sistematski biljee sva zapaanja u vezi sa
postavljenim ciljevima i kad je prikupljeni
materijal podreen odrettenoj kontroli

18. SISTEMATSKO POSMATRANJE moe biti

direktno i indirektno posmatranje i pojedinano
ili masovno posmatranje.
19. DIREKTNO POSMATRANJE je posmatranje
prilikom koga naunik posmatroa dDltvene
pojave lino ili pomodnim instDlmentarijem
20. INDIREKTNO
POSMATRANJE
je
ono
posmatranje prilikom koga se indirektno
posmatraju dDlge pojave koje su u vezi sa
pojavama koje treba posmatrati. Obim
posmatranih
pojava
uslovljava
podjelu
posmatranja na pojedinano i masovno
posmatranje
21. POJEDINANA POSMATRANJA odnose se na
posmatranje pojedinanih gDlpa, (drutvenih,
spOltskih), pojedinanih sluajeva, itd. Ovakva
posmatranja dobijaju formu sociolokih monografija i predstavlj~0u znaajan materijal za
socioloka istraivanja.
22. MASOVNO POSMATRANJE obuhvata seriju
drutvenih pojava, tj. pojave koje pripadaju
odreenoj drutvenoj kategoriji, vrsti.
23. EKSPERIMENT je metoda koja u sociologiji ima
istu ulogu kao i u prirodnim naukama, ima svoju
primjenu u eksperimentalnom posmatranju. To
je unaprijed planirano posmatmnje s ciljem da
provjerava stalne veze izmeu dvije ili vie
pojava Eksperiment se moe primjeniti npr. za
ispitivanje uticaja pojedinih elemenata radnog
procesa na rezultate rada.
24. TA ZNAI EKSPERIMENT U SOCIOLOKOM
ZNAENJU? To je "nauno promatranje u
precizno odreenim i kontroliranim uslovima, s
ciljem da u ispitivanoj oblasti utvrdi ili provjeri
postojanje i prirodu nekog pretpostavljenog
drutvenog odnosa.
25. INTERVJU ili ispitivanje je forma drutvene
komunikacije u kojoj ispitiva postavlja razna
pitanja ispitivanoj osobi o odreenim
drutvenim pojavama. Prilikom obavljanja
intervjua (razgovora) ispitiva treba dobro
poznavati problematiku o kojoj vodi razgovor da
bi doao do kvalitetnih informacija. Ispitiva
treba, zatim, da precizno formulie pitanja i
potpitanja s ciljem dobijanja to potpunijeg
odgovora. U toku razgovora ispitiva izmeu
sebe i ispitanika treba da uspostavi takvu
atmosferu povjerenja, da njihov razgovor bude
stimulativan za ispitanika.
26. ANKETA kao tehnika metoda kojom se
prikuplja injenini materijal jeste unaprijed
pripremljen upitnik koji sc daje ispitaniku u
pisanom obliku sa zadatkom da on odgovori na
postavljena pitanja. Anketa je uvijek u
kombinaciji sa statistikom metodom uzorka.
Meltutim, zavisno od karaktera sociolokog
anketnog istraivanja, uzorak moe biti sluajan,
reprezentativan, sloeni. U sociolokim
istraivanjima anketa se najede primjenjuje za
ispitivanje stavova, miljenja, motivacija
27. ANALIZA SADRAJA predstavlja specifinu
metodu prikupljanja podataka radi sticanja
novih saznanja o drutvenim pojavama. Tako
npr. moe se izvriti analiza odreclenih sadraja
u tampi, na radiju, televiziji i sl., sa ciljem da se
utvrdi uestalost ideja, odnosno poruka, te na
osnovu toga da se dobije odreen zakljuak.
Raspon istraivanja pomodu analize sadraja
moe biti veoma veliki: tako npr. ispitiva moe
dobiti podatke i o duhu jedne epohe, ali i o
drutvenoj percepciji odreenih dogaaja
28. SOCIOMETRIJA
Sociometrija se kao metod razvila u istraivanju
malih skupina, grupa. Ona podrazumijeva
kvantitativno posmatranje drutvenih pojava.
Sama rije sociometrija znai mjerenje drutva
(metrum, socius), mjerenje individualnih odnosa
i releaeionih procesa u sklopu malih drutvenih
grupa.
UTEMELJIVAEM SOCIOMETRIJE smatra se
ameriki psihijatar Jakob Moreno, koji 1938.
god.
izdaje
reviju
"Sociometrija".
Sociometrijskim metodom nastoji se doznati da
li su pojedinci blii jedni drugima ili su udaljeniji
jedni od drugih, zatim, da li su u relaciji
simpatija ili antipatija, ili prilikom odluivanja
utiu jedni na druge. Da bi ova metoda svojom
primjenom bila potpuna, potrebno je primijeniti
odreeni instrumentarij, a to su razliiti testovi.
U tom smislu primjenjuje se "pet osnovnih
testova koje je MOl"enO razvio u svojim
soeiometriskim istraivanjima: test poznanstva,
soeiometriski test, test spontanosti, test uloge i
test akcije. Pomodu ovih razliitih testova
ispitiva treba da otkrije osjedajne komplekse
pojedinih individua u datoj grupi."ti
29. KOMPARATIVNA METODA u sociologiji ima
svoju vrijednost kroz uspostavljanje kauzalnih
odnosa medu pojavama. Znaaj ove metode
posebno je isticao Dirkem -smatrajudi je kao
"indirektnu eksperimentaciju".
30. METODE NAUNOG OBJANJENJA imaju
poseban znaaj u sociolokom istraivanju,
posebno u procesu prikupljanja, razvrstavanja i
uporedivanja konkretnog injeninog materijala.
svojoj osnovi metode naunog objanjenja
imaju deskriptivni karakter U naunom
istraivanju
znaeaJne
su:
dijalektikomaterijalistika
metoda,
raeionalistika,
instrumcntalistika i aksiomatska mctoda.
31. UPITNIK je brz i efikasan istrazivacki
instrumenat i siroko zastupljen narocito u
ispitivanju javnog mjenja to je skup unapred
postavljenih pitanja u pisanom obliku na kojim
se ispitaniku trazi odgovor u upitniku je vrlo
vazno da se pojmovi jasno preciziraju

32. STATISTIKA METODA danas ima veliku

primjenu u sociologiji. Povezana je sa tehnikim
metodama
praktinog
istraivanja
-sa
posmatranjem, eksperimentom, anketom,
intervjuom. Statistika daje mogudnost planskog
prikupljanja injeninog materijala potrebnog za
uporedivanje odrcelenih injenica. Ovom
metodom istraiva moe da sagleda uzronu
vezu drutvenih pojava.
33. POSEBNI NAUNI METODI
U ovu kategoriju metoda spadaju one metode
koje ispitivau slue za sreivanje, uporedivanje
injeninog materijala. Komparativna metoda
predstavlja osnovnu metodu u ovoj kategorij i
klasifikacije metoda.
34. SOCIOLOGIJA VEBEROVE TRADICIJE njegovi
misaoni i i teorecki razvoj mozemo posmatratit i
to prvi poduhvat odnosno odnosno teoriska
koncepcija se odnosi na kriticki pristup
metodologije nauke o drustvu i nastojanju da
razjasni teorecki i empiriski koncep njenu
primenljivost i efikasnost u istrazivanju
drustvenih pojava druga je misaoni pravac je
izrazen najvise u formi ogleda o protestanskoj
etici u duhu kapitalizma i treci misaoni pravac
koji najuze slijedi predhodna dva odnosi si se na
sistematizaciju nauka po sistemaskoj pojmovnoj
shemi.
35. VEBEROVO SHVATANJE O SOCILOGIJI I NJENE
METODLOGIJE za vebera sociologija nauka koja
hoce da razumije i protumaci ljudsko djelovanje
pod drustvenim djelovanjem on podrazumjeva
znacenja koja mu pojedinci pridaju znacenja po
veberu mogu bit dvojaka i to prvi ona se mogu
odnositi na stvarno postojece znacenje koje
pojedinac pridaje svom djelovanju u datoj
historiskoj situaciji i drugo ona se moguodnosit
na pojmovno shvacanje cist tip znacenja koji se
prepisuje pojedincima u zamisljenom tipu
drustavenog djelovanja.weberrazumjevanje u
sociologiji idealni tipovi trazenje i djelovanje
36. NASTANAK DRUSTVA posto je covjek drustveno
bice prirodno je da se udruzuje i stupa u
odnose sa drugim ljudima osnovno ljudsko
udruzivnje cine zajednicko porijeklo krvno
srodstvo zajednici interesi i potrebe covjek je
upucen u drustveni zivot na uzajamnost i
saradnju sa drugim ljudima.
37. DRUSTVENE POJAVE drustvo se sastoji od
pojedinca ne od pukog zbira vec od njihove
zajednicke
egzistencije
djelovanja
i
ucestvovanja u medjusobnim odnosima
durkheim polazi od konstatacije da drustvene
pojave nisu ni psiholoske ni bioloske ni
ekonomske ni politicke naravi vec naprotiv
drustvene pojave su su neke posebne pojave
koje on naziva kolektivom svijescu
38. DRUSTVENI PROCESI je primarna drustvena
pojava to je medjusobno djelovanje ljudi u
drustvenom procesu grupisanje drustvenih
procesa ovisi od njihovog karaktera oblika
sadrzine forme aktera pod drustvenim proceom
podrazumjevamo drustveno djelovanje ljudi u
kojem postoji jedinstvo sadrzaja i forme kako
drustveni proces osnovna drustvena pojava on
uslovljava i izaziva sve ostale vrste drustvenih
pojava
39. WEBEROVO SHVATANJE DRUSTVA drustvo
polazi od pojedinca sto je suprotno od
ocekivanjima pa i njegovoj teorckoj koncepciji
u kojoj analizira cjelovito drustvo ekonomski
sistem on smatra da se drustvo moze shvatiti
samo kao proizvod ili nacin organizacije
specificnih radnjih pojedinaca
40. DRUSTVENI ODNOSI pod tim podrazumjevamo
povezivanje induvidua ili vise njih radi
ostvarivanja odredjenog cilja gdje akteri svjesno
uticu ili ne uticu jedno na druge mozemo pod
drustvenim odnosima da podrazumijemo
povezanost ljudi u drustvenom procesu ta
povezanost je mnogo struka i raznovrsna oni
cine slozenu i dinamicku cjelinu drstva ciji
posebni vidovi izrazavaju samo razlicite strane
covjekove djelatnosti
41. STRUKTURA DRUSTVA predstavlja vazan
pojmovno analiticki okvir za sociolosko
proucavanje drustvenih pojava s obziromda su
najrazlicitije drustvene pojave najuze povezane
sa strukturom drustva
42. DURKHEIMVA SHEMA opce strukture drustva i
to morfoloska struktura ,drustvene institucije
,drustveni simboli,kolekivni ideali i vrijednosti i
kolektivna svijest.on polazi od jednog stausa u
drustvu obuhvata ne jednu ulogu vec niz
povezanih uloga koje povezuju nosioci statusa
sa drugim ljudima
43. DRZAVA je instucionalni oblik organizovanja
drustva njegov je ne razdvojen pratilac sa
svojom povjescu specificnim oblicima i principa
nastanka ali i edzistiranja nastala je kao rezultat
ljudskih potreba za zajednockom egzistencijom
zajednickim pravilima potreba zastite teritorije i
zajednice ljudi koja egzisticionira i egzistira na
datom prostoru duge su nastale ujedinjavanje
naroda u strahu ili otporu od najezde trceg trece
su drzave nastale putem naseljavanja
stanovnistva

44. DRUSTVO I DRZAVA drzava je proizvod drustva

izraz potreba ljudi nastalih na odredjenom
stepenu razvoja a usko vezana s drugim
drustvenim uslovima postoji bitna razlika
izmedju drustva i drzave ne samo u nastanku
vec i u funkcijama koje imaju drustvo i koje vrsi
drzava prije svega drzava se konstituira na
teritorijalnom nacelu a ne po nacelu krvnog
srodstva koje je udruzivalo ljude u rodove i
plemena u doba pravobitne zaajednice drugo
drzava je izraz potreba za zajednickim
opstankom i egzistencijom drustva ona je
organizovana ustanova vlasti zajednicke svojine
vrijednosno normativnog sistema drustva trece
drzava ima posebnu i cvrstu organizaciju
nasuprot drustvene pomocu koje realizira svoju
moc i pravima kojima raspolaze a koja zadobija
uspostavljenim normativnim ili vrijednosnim
poretkom cetvrto drzava uspostavljajuci
instucionalni sistem svog egzistiranja i
ostvarivanja funkcije uspostavlja
izvore za
njihovu egzistenciju kao sto su razlicite dazbine
porezi prilozi koji su obavezni za stanovnike
45. IDEALISTICKE KONCEPCIJE O NASTANKU
DRZAVE idealisticki pogled na drzavu susrecemo
kod velikih filozofa i mislilaca predstavnici ovog
gledista se smatraju aristotel i platon za platona
je drzava izraz vladavine zakona kao osnovne
jednakosti i slobode gradjana a za aristotela
najvise dobra za kojima drzava tezi jeste pravda
drzava je nastala radi ostvarivanja nekog dobra
za svoje gradjane
46. DRZAVA I PRAVO sa drzavom se pojavljuje i
pravo ono je nastalo iz obicaja i pravila
ponasanja ljudi u drustvu pravo kao i drzava
sadrze u sebi elemente prinudnosti veza
izmedju prava i dzave je nerazdvojna tesko se
moze utvrditi dali je pravo izaslo iz potrebe
drzave ili obrnuto.
47. KULTURA i drutvo su isprepleteni i tijesno
povezani. Uredenost drutvenog ivota i
usklaenost djelovanja pojedinaca u jednom
drutvu nije moguda bez povezivanja zajednike
kulture. Rije kultura dolazi od latinske rijei
"cultus" to znai gajenje, njegovanje,
oplemenjivanje. Kulturu karakteriu: smboli,
zajednitvo. Kultura je integrisana cjelina
sastavljena od vie obrazaca -ponaanje,
vjerovanje, tehnika itd. Kultura se neprestano
mijenja (npr. razliite inovacije u razliitim
oblicima ispoljavanja . kulture). Nastala je na
simbolikoj komunikaciji: simboli su osnovna
komponenta kulture. Skup simbola izraen je u
govomoj komunikaciji. To je jezik. Jezik i kultura
su u meusobnoj zavisnosti. Ne moe se
razumjeti kultura da se ne spozna njen jezik.
Medutim, svaka kultura ima svoje propise, svoja
pravila i norme. Drutvena pravila, drutvene
norme, prisutna su u svakoj kulturi. Ona
odreuju ponaanje u odreenim situacijama.
48. RIJE CIVILIZACIJA je latinskog porijekla. Potie
od rijei "eivilitas" to znai uljudnost,
uglaenost, oplemenjenost. Civilizacija se
razliito shvata u razliitim teorijskim
objanjenjima. Tako npr. jeclni je tumae kao
clio materijalne i tehnike kulture, drugi je,
opet, sagledavaju kao razvojnu fazu kulture koja
je doivjela svoj uspon. "Civilizacija (Jat.) skup
svih oblika materijalne kulture ljudkskog drutva
ili jednog naroda na odredjenom stcpcnu
drutvcnog razvitka." (Mala cnciklopedija,
Prosveta, Bgd. 1972. str. 887. Neki sociolozi
civilizaciju razumijcvaju kao historijsku fazu u
razvoju kulture, iako jc ona via etapa u razvoju
ovjeanstva. Ovo miljenje danas jc prihvadeno,
a ono je i najprisutnijc u litcraturi. U sociolokoj
komunikaciji danas sc csto kao fcnomen
upotrcbljava pojam "sukob civilizacija". Pitanje
jc koliko jc taj "sukob" uopde mogud. Naime,
danas svjetska politika ulazi u novu fazu razvoja.
ta ta faza donosi: kraj historije, pokret
globalizma ili ncto trede, sasvim je neizvjesno.
49. ELITNA KULTURA pretpostavlja fenomen koji
znai visoku, suptilnu kulturu, sa specifinim
obiljejima. Umjetnika djela u knjievnosti,
slikarstvu, kiparstvu, filmu, muzici, filozofske
rasprave, socijalne i politike teorije, historijske
analize sa vrijednosnim kvalitctom predstavljaju
elitnu kulturu. Naravno, ova forma kulture ima i
svoju odabranu publiku.
50. MASOVNA KULTURA Savremeno drutvo je
stvorilo masovnu kulturu koja sc prenosi
masama putem masovnih komunikacija
(tampa, televizija, radio, film, kompjuteri). U
vrijeme nastajanja masovne kulhlrc ezdesetih
godina XX st. sociolozi su bili uvjereni da dc ona
biti modno sredstvo koje de ujcdiniti
pofkulh1111e skupine. Meutim, tokom njcnog
razvoja pokazalo se da masovna kultura ima
samo jedan cilj, a to je komercijalizacija, uspjeh
na tritu.
51. PROIZVODNE SNAGE ovjek proizvoa i
njegova orua za rad su glavni elementi
proizvodnih sn aga. Dakle, sredstva za rad ne
mogu sama da rade neko ih mora staviti u
pokret a to je ovjek. To znai da sredstva za rad
i ljudi sa svojim radnim sposobnostima,
iskustvom i navikama zajedniki predstavljaju
proizvodne snage drutva. Odreenom stepenu
dmtvenog razvoja, razvitka proizvodnih snaga
odgovaraju i odreeni proizvodni odnosi. Pod
proizvodnim
odnosima
podrazumjevamo
odnose meu ljudima u toku proizvodnje
materijalnih dobara. Proizvodne snage i
proizvodni odnosi se meusobno uslovljavaju a
to znai da stepen razvoja proizvodnih snaga
uslovljava postojanje odreenih proizvodnih
odnosa

52. TIPOVI I OBLICI DRZAVNE VLASTI klasifikacija

odnosno tipologija drzava i vlasti;drzave prema
obliku vladavine ,drzave prema drustvenom
uredjenju ,drzave prema tipu politickog sistema
i drzave prema stupnju centralizacije monarhija
je kao tip vlasti prosla dugu povjest
trasformisala se razvila u danasnjem smislu u
vlast zakona.
53. REPUBLIKA je domeokratski tip vlasti u kojoj
vladar dolazi na funkciju izborom od gradjanan
ili parlamentamandat mu je vremenski
ogranicen dok su njegovi potsupci i aktivnosti
podlozni odgovornosti i parlamentu i
gradjanima tiranija ili diktatura su klasicni i
dobro poznati tipovi vlasti ne samo u poslosti
vec i u sadasnjiosti to je vladavina koja nije
utemeljena u pravu vec prije svega u nasilju
tiranin ne dolazi na vlast ne izborom vec nasilno.
54. JEDNOSTAVNE ILI UNUTARNE DRZAVE imaju
jednu organizaciju vlasti jedan pravni sistemi
jedan prinip vladanja i slozene drzave su ustvari
takve drzave koje u sebi sadrze vise drzava
clanice sa vise ovlastima na odredjenim
teritorijama u okviru jedne drzave
55. OBLIK SLOZENIH DRZAVA mozemo svrstati
personalna unija realna unija konfederacija i
federacija a prema tipu drzavnog sistema
mozemo svrstati autokratiju(sistem vlasti
realizira vladar na osnovama religiskih i
tradicionalnih normi) olograhiju(tip vlasti je
princip vladanja u kojem manjina vlada
vecinom) i demokratiju(tip vlasti je onaj sistem
u kojem vecina naroda ima sobodu i prava
politickog odlucivanja)
56. MOC I VLAST moc je drustvena kategorija
57. PRIVREDNA EKONOMSKA MOC uslovljena je
elementarnom ekonomskom cinjenicom na
raspolaganje materijalnim dobrima posjedima
bogastvom i vlasnistvom naa trzistu gdje ljudi
konkurisu jednim drugima
58. POLITICKA MOC je moc koja raspolaze
odredjena politicka grupa partija ili pak sama
drzava politicke stranke su generatori i nosioci
politicke moci
59. EKONOMSKA MOC nerijetko uslovljena i usko
vezana sa politickom moci i tesko se tacno moze
utvrditi koji je izvor dominantniji i koji su
interesi preovladavajuci
60. SOCIJALANA MOC je snaga koja sobom nosi
industriski sistem razvoj tehnike i tehnologije
njima vlada covjek i dobija znacajniju ulogu u
drustvu i privrednom ali i politickom poretku
61. PSIHOLOSKA TERITORIJA polazi od moci
ljudskog nagonaborba za opstanak je ljudska
sudbina
62. FUNKCIONALISTICKA TERITORIJA polazi od
stava da drustvo nosilaca moci i da ono
raspolaze njome kao cjelinom
63. MARKSTISTICKO STAJALISTE smatra se moc
izraza uspostavljenih odnosa u drustvu u kome
vlast ima vladajucu klasu i koja njome raspolaze
kako bi odrzala nametnula odnose u sferi
proizvodnje
64. VLAST za webera je ona vjerovatnoca da se
odredjena lica pokusati jednu zapovjest
odredjenog sadrzaja vlast ima specificno
obiljezije vlast je sastoji u izdavanju odredjenih
upozorenja i odredjenih zabrana
vlast je
legitimira kroz nomerativni poredak a ona je
osnovna konstitucija vlasti
65. RACIONALANA VLAST pociva na pravilima koja
podjednako vladaju za sve koji zadovoljavaju
odredjene kriterijume bilo t da su clanovi
upravnog aparata koji pomaze u vrsenju vlasti ili
obicni clanovi drustvene organizacije
66. TRADICIONALANA VLAST se zasniva na tradiciji
koji imaju norme i ustanove
67. HARIZMATSKA VLAST ne priznaje i ne prihvata
nikakva pravila kojima utvrdjuje njena ovlast
68. LEGITIMACIJA MOCI je priznanje da oni koji
njome raspolazu i koji ju realizuju to rade sa
pravom
69. MOC I LEGALITET su nerazdvojne i povezane
kategorije
i cine jednu sustinsku cjelinu
drustvenog odnosa
70. DEMOKRATSKA PRAVA I SLOBODA su postali
neka vrsta univerzalnog prava svih ljudi koja
manje vise vecina savremenih sistema detaljnije
uspostavlja i razredjuje svojim normativnim
poretkom
71. DEMOKRATIJA je slozeni proces koji
podrazumjeva ne samo postojnje pravnog
sistema procedure pravila vecine vec i niz drugih
uslova koji posredno ili neposredno doprinise
72. PLEME kao pravobitna zajednica ljudi shvacena
u sirem smislu moze se po svojim
karakteistikama svrstati u red globalnih
drustvenih grupa
73. NAROD kao drustvena grupa je zajednica ljudi
vezana teritorijalno po pravilu zajednickim
jezikom porijeklom tradicijom
normama
obicajima i kulturom osnovne karakteristike
naroda kao zajednice se ogleda u tome sto
narod za razliku od plemenskih zajednica nije
povezan krvno srodtvu vec teritorijom obicajno
kulturnom tradicijom i nuznoscu zajednicke
egzistencije

74. DRUSTVENE GRUPE sociaologija podrazumjeva

organizovane ili ne organizovane skupine ljudi
kojim obavljaju raznovrsne aktivnosti radi
zadovoljavnja oderedjenih interesa po
75. OPPENHEIMERU grupa je bilo kakav trajni krug
osoba koje djeluje istodobno i na slican nacin na
isti vanski poticaj i na temelju zajednickog
stanja svijesti
76. LEOPOLD VON WIESE smatra da su grupe
medjuljudske tvorevine koje su takvog
relativnog jedinstva da moze smatrati kako su
ljudi u njima sjedini on grupama daje obiljezja i
to relativna tajnost i relativni kontinuitet
,organiziranost ,ideje o grupi koji su prisutne
kod pojedinih clanova ,grupa formira tradiciju i
obicaj
,medjusobni odnosi u drugim
formacijama i kriteriji suda
77. VRSTE DRUSTVENIH GRUPA najveci broj autora
drustvene grupe razlikuje ili razvrstava na
organizovane i neorganizovana na globalne i
parcijalno na stalne i privremene na primarne i
sekundarne stausne i geneticke osobine
drustvenih grupa velicina i satav grupe
,organizovanost
grupe
i
unutrasnjoj
strukturisanosti
,dertiminisanosti
grupe
,zajednistvu interesa motiva i povezanost unutar
grupe
78. GURVITCH USPOSTAVLJA 15 KRITERIJA ZA
RAZVRSTAVLJANJE
GRUPE
sadrzaj,
obim,trajnost, ritam, stupanj disperzije, nacin
formiranja,
nacin
pristupanja,
stepen
eksteritorizacija.funkcije, usmerenost, nacin
prozimanja sa globalnom drustvom, stepen
zdruzljivosti
medju
grupama,
nacin
prinude,vodece nacelo organizacije, stepen
jedinstva,
79. PARCIJALNA DRUSTVENE GRUPE ubrajamo
porodicu kastu stalez klase politicke stranke
profisionalne grupe
80. KAPITALIZAM je drutveno - ekonomska
formacija koja nastaje u Evropi u toku razvoja
feudalnih
drutveno-ekonomskih
odnosa.
Suprotnost izmectu dvije klase, tj. izmedu
buroazije i proletarijata, ispoljava se u borbi na
ekonomskom, politikom i idejnom aspektu.
Najotriji vid ove protivljenosti izraen je u
socijalistikoj revoluciji. Kapitalizam se moe
posmatrati kroz dvije razvojne faze:
1. liberalni ili predmonopolistiki kapitalizam, i
2. monopolistiki kapitalizam ili imperijalizam.
81. LIBERALNI KAPITALIZAM nastaje u vrijeme
preobraaja manufaktume proizvodnje u
mainsku proizvodnju. Ovo je uslovljeno nizom
pronalazaka, kao to je npr. pronalazak pamog
stroja kao pogonske snage za proizvodnju (Vat,
1769), pame lokomotive (1814) itd. Liberalni
kapitalizam je karakteristian po razvoju
proizvodnih snaga i proizvodnih odnosa u
revolucionamim
okvirima,
zatim
po
neogranienoj slobodi konkurencije meu
kapitalistima.
82. DRAVNI KAPITALIZAM sa svojim posebnim
karakteristikama predstavlja u ovoj drutvenoekonomskoj formaciji znaajnu fazu razvoja.
Uticaj drave na privredne tokove je prisutan.
)vojim akcijama drava podstie ili ograniava
aktivnost monopolistikih organizacija. Dravni
capitalizam predstavlja izraz dravnih mjera
kojima drava na sebe preuzima izvjesne
funkcije coje je ranije vrio privatni kapital. Kao
oblici dravnih monopola nastaju dravna
preduzeda koja imaju odluujudu ulogu
odreenim oblicima proizvodnje, prometa itd.
Razvojnim fazama kapitalizma smatra se i faza
postindustrijskog
drutva, kada nastaju
)fotivrjenosti izmeu rada i kapitala kao cjeline
drutvenih odnosa. Osnovna karakteristika ove
aze kapitalizma ogleda se u sukobu izmeu
tehnobirokratije i subordiniranih drutvenih
slojeva. Francuski sociolog Alen Turen,
naprimjer, smatra da de postindustrijsko drutvo
biti sainjeno od tri klase:
- vladajuda klasa -tehnokrati, biro-krati,
- po potinjena klasa -inovnici,
- klasa nezavisnih -strunjaci.
83. MONOPOLISTIKI
KAPITALIZAM
ili
imperijalizam Je vIsa faza razvoja kapitalistike
lrutveno-ekonomske
formacije,
to
je
"predveerje socijalistikih revolucija". U
monopolistikom
kapitalizmu
velike
su
protiv1jenosti izmeu radnike klase i klase
kapitalista, !meu drutvenog karaktera rada i
privatnog prisvajanja
84. KASTA su historiste tvorevina nastalae kao
proizvod faze drustvenog organizovanja usko su
vezana sa prirodnom podjele rada odnosa u
njemu specificna tvorevina kako po svojoj
strukturi tako i po svojoj osnovi podjele ljudi i
njihovoj pripadnosti
85. ZATVORENE DRUSTVENE GRUPE nastale na
odgovarajuci drustvenoj podjeli rada u kojim je
polozaj pojedinca cvrsto odredjen obicno
dozivotan i nasledjen
86. STALEI su privilegovane grupe ljudi koje imaju
odredjenu poziciju ili drustvu u posjedovnom
smislu pravo na zemlju i imovinu sociologa
navodi kako stalezi imaju odredjenu zajednicku
obiljezija najcesce su to nasljedna prava
hijerarhijska nadredjenost i podredjenost
staleska zatvorenost pravna prilagodljivost
staleske titule stalezi imaju svoju svijest obicaje i
pravo

87. KLASE klasni odnosi su postojali i u kastinskom i

strateskom obliku organizovanja drustva klase
postaju velike otvorene drustvene grupe koje
zahvataju sve nove i nove mase po svojoj
prirodi i funkcijama klase sa sastoje od velikog
broja ljudi osnovni uslovi iz kojih nastaju klasa
nalaze se karakteru ljudskog rada i nacinu
raspolaganju ljudskim radom i vrijednostima
koje on stvoria
88. ARISTOTEL klase shvatio kao drustvene skupine
koje su nastale kao rezultat privrednih
nejednakosti medju ljudima MARX je smatrao
da se ljudsko drustvo razvijalo kroz cetri glavna
razdoblja primitivni komunizam drevno drustvo
feudalno drustvo i kapitalisticko drustvo
89. ODREDJIVANJE POJMA KLASE klase su velike
drustvene grupe ljudi nastale u procesu razvoja
industriskog drustva sa razlicitim ciljevima
interesima i potrebama MARX ukazuje da klase
imaju nejednak pristup prema sredstvima za
proizvodnju i upravo se time odnosom
odredjuje njuhova klasna pozicija i pripadnost.
90. ZA LENJINA klase su velike grupe ljudi koji se
razlikuju po svom mjestu u historijskom
odredjenom sistemu drustvene proizvodnje po
svom odnosu prema sredstvima za proizvodnju
po svojoj ulozi u drustvenoj organizaciji rada.
91. LENJIN ODREDJUJE KLASE PO VELICINI
SOCIOLOGIJE; pet elemenata i to mjesto koje
zauzimaju te drustvene grupe ljudi,odnos tih
grupa prema sredstvima za proizvodnju
,odredjena uloga tih drustvenih grupa u
organizaciji rada ,odgovarajuci udio u
drustvenom bogastvu i karakter rada i nacin
prisvajanja rada viska rada ..
92. ZA SOROKINA klase imaju sledece obiljezije oni
su po pravilu otvorene one se temelje na
solidarnosti svojih pripadnika one imaju
posebne osobine one su u poziciji prema nekim
drugim grupama one su djelimicno otganizirane
one karakteriziraju drustvo na zapadu one cine
grupu sa mnogo funkcija koje su povezane
zanimanjem polozajem
93. WEBERza njega postoje sledece klasne skupine i
to posjednicka gornja klasa bez posjeda sitna
burzuazija klasa manuelnih radnika
94. DRUSTVENI POKRETI u sredistu drusttvenog
zivota su drustveni pokreti drustvo je proizvod
vlastit aktivnosti i ne postoji bitak ni priroda
koja bi se mogla odrediti izvan sistema
drustvenim odnosa i njihovih akteranajcesce se
pod drustvenim pokretom podrazumjeva
kolektivna nastojanja i akcije da se posprijese
izvedu ili sprijece odredjene drustvene
promjene
95. DRUSTVENIM POKRETIMA NAJVISE SU SE
BAVILI TUREN I BOTTMORE smatraju da postoje
tri faze prva faza svog nastanka i razvoj
predstaljali su jedino efikasno sredstvo da se
izraze nastojanja sa drustvenim pojavam druga
faza nastaje kada odredjene snage ili vlast
nastoje umanjiti dostignuca reprezentativne
demokratije treca faza karakterise znacajno
ozivljavanje i umnozavanje drustvenih pokreta
kao manje trajnih oblika politickog zivota
96. POKRETI ORGANIZACIJA ne samo u sciologiji
vec i u drugim naukama vodi se rasrava o
odnosu izmedju pokreta i organizacije njihovim
slicnostima razlikama uslovljenosti
uspjeh
drustvenog odnosa zavisi od sposobnosti da
folmulira i artikulira interese i platformu na
kojoj moze okupitii i podstaknuti entuzijazam i
politicke aktivnosti i pod dva zavisi od njegove
sposobnosti
da stvori pogodne politicke
instrumenete za uspesno ostvarivanje svojih
ciljeva
97. VRSTE DRUSTVENIH POKRETA mozemo
podjeliti na inronacijonalane na pokrete koji se
manifestiraju na nivo pojedinih zemalja i na
lokalnoj razini u afirmisane pokrete ubrajamo
studenske
feministicke
ekoloske
razne
mirovne pokrete medju masovnije mozemo
ubrajati pokrete protiv rasne jezicke kulturne
diskriminacije pokrete za kulturnu i politicku
anatomiju
98. STUDENSKI POKRETI je zadobio veliku snagu i
postao prepoznatljiv kao pokret ali i kaoo
realna ssnaga na drustvenoj sceni postoje tri
koncepcije i prakticne manifestacije pokreta i
to su A)antipatrijahalna usmjerenost koja se
iskazuje u rasponu od kritike bruzuaziske
porodice do patrijahalne i odbacivanje kuturnih
obrazaca o klasicnoj zenskoj ulozi u drustvu
B)jedni pokreti zastupaju antikapitalisticku
poziciju i svojim aktivitetom suprostavljaju
eksplotaciji zene kao radne snage C)zastupaju
antiautoritarnu poziciju zene i zalazu se za njenu
potpunu ravnopravnost u svim drustvenim
odnosima poslovima i funkcijama
99. EKOLOSKI POKRET je i alternativni drustveni
pokret ne samo po motivima nastanka i
osnovima ciljevima vec i po svojim stavovima o
mnogim znacajnim drustvenim pitanjima
100.
ANTINUKLEARNI POKRETI svoju
kolminaciju imali 80 god 20 stoljeca kada su
talasi antiratnih demostracija prplavili ulice
101.
TIPOVI SUKOBA svaki je sukob za
sebe specifican ima svoja obiljezija uzorke i
motive mozemo ih grupisati u dva globalna tipa
u prvi spadaju individualni i unutragrupni
sukobi a u drugi ubrajamo globalne drustvene
sukobe
pod
kojima
podrazumjevamo
prvenstveno ratne i industriske sukobe

102.
INDUSTRISKI SUKOBI je jedan od
najintezivnijih oblika drustvenih sukoba i vezan
procesom rada poznat je razvijenijim ali i manje
razvijenim drustvenim ima svoju burnu historiju
sukobi u industriji se odvijaju nenasilnim
sredstvima pomucu argumenata uticaja
ekonomskog pritiska putem pregovora ...
103.
RELIGIJA kao sistem vjerovanja i
osecanja religije se sastoji od tri elementa od
teoriskog sistema vjerovanja misaoni dio
predstave i pogleda na sveto
covjekova
povezanost s posebnom visom neprirodnom
stvarnoscu ona je spona covjeka sa
natprirodnim silama u nastojanju da spozna
moc prirode i svoju stvarnost sociologija religiju
posmara kao drustveno uslovljenu tvorevinu
uticaj drustva na religiju i religije na drustvo
dakle njenu drustvenu dimenziju religija je kao
drustvena pojava vezana za covjka i njegov zivot
u zajednici
funkcije religije u drustvu i
politickom zivotu pomno je pracena od strane
drzave i predmet njihovog interesovanja
104.
NATPRIRODNE DIMENZIJE religije
ogleda se u prihvatanju neceg izvanjskog
nedostiznog kao stvarnog
natprirodnost i
misticnost se razlikuju od primitivnih i
savremenih religija psiholoska osobenost religije
se ogleda u nastojanjima da se uspostavi
kontrola nad svim covjekovim akcijama
djelovanjima i shvatanjima
105.
PSIHOLOSKA DIMENZIJA religije
se ogleda i u samom nacinu obreda u ulozi koju
svecenici imaju u nekim konfesijama cinu
ispovjedi
106.
TIPOVI
RELIGIJA
dogmatski
tip(razvijeno vjersko ucenje i u koje se polaze u
znanje i usvajanje ) emocionalno eticki
tip(osnovni znak religijoznost religiozno moralno
osjecanje i peduzimanje radnji koje nalaze
religija) racionalisticki
tip institucionalni
tip(vrednuju se religiskirituali i obredi)
107.
PROCES SEKULARIZACIJE proces
je razlicit dominantnija je ulohga religije bila
predindustriskim
drustvenim imala je
progresivnu ulogu sekularizaciju definiraju kao
proces kojim religiozna misljenja praksa i
institucije gube drustveno znacenj
108.
MORAL kao poseban oblik
drutvene svijesti predmcet je izuavanja nauke
koje sc zove etika. To je slojevita i sloena
pojava, vieznaan je sa pozitivnim i negativnim
odredbama sa ciljem oznaavanja individue ili
kolektiviteta. Etika nastoji da utvrdi koji su od
postojedih moralnih principa prihvatljivi,
odnosno koji su pozitivni a koji negativni. Moral
(lat.mores-obiaj) je skup pravila ponaanja koja
dobrovoljno i intimno prihvata odre(1cna klasa,
zajednica, grupa ljudi, pojedinac, kao norme,
pravilo svog ponaanja. Moral je istorijski nastao
kao rezultat kolektivnog djelovanja i iskustva
ljudi u raznim oblicima drutvenog ivota.
Moralne norme karakterie autononmost i
efikasnost, ljudi prihvataju dobrovoljno ove
norme kao nain ponaanja. Moralne norme
spontano prihvata drutvo dok pravne norme
donosi drava
.
109.
UMJETNOST je poseban oblik
drutvene svijesti koju izuavaju razliite naune
discipline. Umjetniko stvaranje je drutveno
uslovljeno ali je i kreativno oblikovanje ne samo
pojava objektivnog svijeta nego i subjektivnih
umjetnikovih
doivljavanja,emoeija,
ideja.
Umjetnost predstavlja jedan od najvanijih
sastavnih elemenata ljudske kulture, znai
snaan faktor u procesu drutvenog razvoja.
Umjetnost estetski izraava ukupno objektivnu
stvamost iskazujudi bogatstvo ivota u prirodi i
drutvu. Grki filozof Platon tvrdio je da je
umjetnost izraz lijepog, a Aristotel je umjetnost
oznaavao kao posebnu vrstu imitiranja. Za
njemakog filozofa Hegela umjetnost je
trenutak u razvoju apsolutnog duha. Poznat je
stav filozofa racionalista da je umjetnost
proizvod intelekta, a marksisti su smatrali da je
umjetnost proizvod drutva i drutvenih odnosa,
ona je specifian oblik drutvene svijesti.
110.
NAUKA - kao posebna forma
drutvene
svijesti
definisana
je
kao
sistematizirana i argumentovana suma znanja u
odreenom istorijskom vremenu o objektivnoj
stvamosti. Ona je sastavlJi dio idejne sfere
ljudskog ivota, ali je istovremeno i dio
proizvodnih snaga. Nauka je sastavni dio
ekonomske strukture drutva, predstavlja opti
uslov savremene materijalne porizvodnje, to je
sistem znanja o objektivnoj stvamosti koji slui
ljudskim praktinim potrebama. Nauka sadri
vie karakteristika, spomenimo najznaajnije:
l. drutveni karakter nauke-usmjeren je na
interese ljudskog drutva,
2. jedinstvenost nauke, nauke su meusobno
povezane.
3. jedinstvo teorije i prakse,
4. interdiscipliniranost nauke,
5. primjena naune metode u naunom
istraivanju, itd.

111.
POJAM IDEOLOGIJA prvi put se
javlja u XVIII vj. kada je koritena kao sinonim za
uenje o idejama. Kao to su nekada religijske
ideje bile pokreta u borbi za pridobijanje
irokih narodnih masa, tako i danas iza
ideolokih borbi stoje suprotni ekonomski,
politiki, socijalni interesi. Postoji vie odreenja
ideologije. U tom smislu ideologija npr. moe se
govoriti o klasnoj ideologiji, ideologiji politike
partije, itd. Sistem ideja koji se formira, nastaje
u saglasnosti sa ukupnim razvojem drutva, sa
njegovom materijalno tehnikom osnovom i sa
karakterom drutvenih odnosa, naziva se
ideologijom nekog konkretnog drutva.
Teorijsko socioloke analize pokazuju da su bitni
elementi ideologije: l. ideologija je cjelovit
sistem ideja, 2. ideologija uvijek pripada
odreenoj klasi, politikoj stranci ili nekoj
organizovanoj grupi, 3. ideologija sadri
odreene interese i ciljeve.
112.
ANIMIZAM je vjerovanje da u
svijetu postoje "duhovi" koji upravljaju raznim
pojavama. Animizam (lat. anima-dua) je prvi
stepen religije, ogleda se u tome to je ovjek u
poetku svog egzistiranja pojave, predstave u
prirodi objanjavao postojanjem "duhova".
Sociolozi religije smatraju da je ovaj oblik
vjerovanja i pored zaostalosti i mistinosti
znaio napredak u ljudskoj svijesti.
113.
PRAVO se moe definisati kao
ukupnost drutvenih normi koje donosi drava
preko svog instrumentarija. U najstarijim
shvatanjima pravnih odnosa, pravne norme su
imale religijski karakter to se moe vidjeti po
magijskim postupcima pri utvrc1ivanju krivice. U
savremenom konceptu prava znaajan je
koncept individualiziranja prava to znai da
savremeno pravo poznaje samo individualnu
odgov01110St. Nastanak drave omogudio je
evoluciju prava u "dravnu normu", dravno
pravo. Osnovni element prava je pravna norma,
to je pravilo odreenom ponaanju ljudi.
Sankcija je kazna koju primjenjuje drava nad
onim koje prekrio zapovijed, naredbu ili
zabranu.
114.
NACIONALIZAM
je
politika
teorija i praksa koja ima za cilj afirmaciju vlastite
nacije na raun drugih nacija i narodnosti, te kao
takav tei zatvaranju u svoje nacionalne granice,
usmjerenje na odvajanje naroda na nacionalnoj
osnovi. Meutim, u privrednom ivotu ovakav
nain ponaanja ogleda se u zatvaranju trita u
nacionalne okvire, u kulturnom ivotu
potenciraju se rezultati i dostignuda vlastite
nacije. Dakle, nacionalizam je ideologija samo
najrekcionarnijeg dijela klase koja vodi agresivnu politiku samo radi svojih interesa.
Nacionalizam svoj idejni, politiki i moralni profil
trai u neminovnost rata, u shvatanju da su
ratovi nuni u ljudskim drutvima.