UVOD U PRAVO EVROPSKE UNIJE

-skripta-

DEFINICIJA EU
Evropska unija se definira kao pravo koje regulise uzajamna prava i obaveze unije i njenih
subjekata, medusobne odnose drzava clanica,odnose izmedu drzavnih clanica i privatnih lica,
medusobne odnose izmedju privatnih lica. Radi se o sisitemu pravnih normi, kojima se
ureduju oblasti cije uredenje su drzavne clanice prenjele u nadleznost Evropske unije u njenih
institucija..
IZVORI EU
Izvori prava EU mogu se podjeliti na materijalne i formalne. Osim ove podjele za pravo EU
vani su i tzv. Vrijednosni izvori koi se prepozanju kao vrijednosti koji nadahnjuju i pokrecu
tvorce prava da drustvene odnose regulisu na odredeni nacin
MATERIJALNI IZVORI: nalaze se u drustvenoj snazi koja stvara odredene pravne
oblike.Pod drustvenom sangom u prethodnom smislu razumijemo volju drzava da stavraju
pravo i osiguravaju njegoovu primjenu. Pod materijalnim izvorima prava podrazumijevamo
odredene drustvene razloge, osnove koji su motivirali stvaranje prava..
FORMALNI IZVORI podrazumijevaju se konkretni akti kroz koje se manifestuju pravna
pravila kao i sam postupak za nastank,izmjeni i prestanak pravnih pravila.Formalni izvori
prava su svojevrsni znak pomocu kojeg prepoznajemo pravni karakter pravne norme.U
okviru formalnih izvora razlikujemo vanjske oblike kroz koje se izrazavaju pojedinacna
pravna pravila koja su uspostavljena prema odredenim zajednickim pravnim . kriterijima.U
formlanim izvorima se nalaze generalno obavezujuce pravne norme. Ovi izvori se stvarju
putem pravnih akata, neki autori ih nazivaju gramatikom EU.

PRIMARNI IZVORI PRAVA EU

1

Primarne izvore stavraju drzave calnice Eu i same Evropska Unija. Drazave calnice to cine
prilikom utvrdivanja medusobnih osnosa a Eu na osnovu spostvenog ugovornog kapaciteta,
kao i subjekt medunarodnog prava, zakljucivanjem sporazuma sa trecim drzava i
medunarodnim organizacijama
Primarni ugovori su :
1. Osnivacki ugovori
2. Medunarodni sporazumi EU
3. Opca pravna nacela
Osnivacki ugovori
Osnivackim ugovorima su uredena osonovna pitanja nastanka rada ovoih zajednica i u tom
smislu uspostavljen je svojevrstan ustavni okvir njihovog postojanja.EU u ovom trenutku se
zasniva na 2 ugovora koja imaju jednaku vaznost ugovora o funkcioniranju Eu te ugovora u
evropskoj zajednici za atomsku energiju ovi ugovori regulisu unutrasnje ustrojstvu Eu, njen
odnos prema drzavama clanicama medunarodnim organizacijama i trecim drzavama.
Osnivacki ugovori po svojoj formi spadaju u medunardone ugovore i po svom statusu i
funkciji oni su ustavni.Osniovacki ugovori prdstavljaju najvzanije izvore prava Eu.Ovakva
konstatacija se temelji na tri osnovna razloga:
1. u njima je predvidena organizacija, status i uzajmani odnosi glavnih subjekata prava
EU:
2. Ugovorima se stipulise odnos djelovanja EU odnosno odredeno podrud njenog rada
3. Se sastoji u tome da su osnivackim ugovorima definisani instrumenti na osnovu kojih
djeluje Eu.
Moraju biti usagalsene sve mjere koje poduzimaju drzave clanice i njhove institucije.Njima
se stvara sopstveni pravni poredak u ciju su korist drzave ogranicele svoja suverena prava i
ciji su subjekti ne samo drzave clanice vec i njihovi gradjani
Medunarodni sporazumi Evropske unije

Priroda i sadrzaj ovih sporazuma mora biti u okviru nadleznosti EU.Prema predmetu i prema
stepenu ppreuzetih prava i obaveza, medunarodni sporazumi mogu biti vrlo razliciti od
trgovisnkih preko sporazuma o pridruzivanju do sporazuma o punopravnom clanstvu.. Ovi
sporazumi zakljuceni od starne Unije koji postaju sastavni dio prava EU bivaju pravno
obavezujucih kako za institucije , agencije, urede i tijela Unije tako i za drzave clanice EU.
Akti organa Unije moraju biti u skladu sa pravilima medunarodnog prava koja obavezuju Eu.
Takodjer akti Eu koji su u suprotnosti sa pravilima medunarodnog prava mogu biti ponisteni
od Suda pravde.Drazve clanice mogu da zakljucuju medusobne ugovore kojima svojim
drzavama stavraju odredene pogodnosti i to iz Osnivackih ugovara. Predvidenih ovlasti kao
sto je medusbono priznavenje trgovackih drustava, ukidanje dvostrukog oprezivanja itd..
Ovaki ugovori se jos nazivaju konvencije i predstavaljaju izvor prava Eu.Konvencije koje su
drazve clanice medusobno zakljucile pojavljuju se kao izvor prava Eu pod 2 USLOVA:
1.Da ureduje odnose iz oblasti djelovanja Eu sto znaci ne mogu da budu ugovori o
nekom pitanju koje sene tice prava EU,
2.moraju da budu izradeni u okviru sistema Eu.
Drzave clanice mogu zakljucivati medusobne konvencije na osnovu ovlastenja iz osnivackih
ugovora, ali i kada to nije predvideno u ugovorima EU, konvencije mogu postati sasatvni dio
pravnog sistema EU.
OPCA PRAVNA NACELA
Cine apstraktna pravila koja donosi SUD pravde EU i kojima je dodjelena veca pravna snaga
od sekundranih izvora prava EU. To su nepisani zakoni koji upucuju da se Unija treba
temeljiti na vladavini prava. Opca pravna nacela se veoma cesto svrstavjau u kategorije tzv.
Prirodnog prava, jer predstavljaju elementarne norme i vrijednosti koje treba da postuje svaki
pravni poredak.. Ovim nacelima se pravna snaga daje primjenom prava. Narocito kroz praksu
suda pravde EU.Nacela se primjenjuju prilikom primjene prava EU u popunjavanju pravnih
praznina i prilikom utvrdivanja pravnog znacenja nejasnih odredbi Eu.Sud pravde EU je kroz
opca pravna nacela ne samo tumacio pozitivno pravo Eu, vec ga je i stavrao ili usmjeravao
njegov razvoj. Opca pravna nacela nisu eksciplitno izrazeni aktima unije vec posredno
deriviraju iz postojece regulative.U pravnom poredku EU SUD PRAVDE DO SADA
identifovao veci broj opcih pravnih nacela medu kojima narocito zastita temljnih ljudskih
3

prava, institutacionlni balanas i pravnu sigurnost. U primjeni prava sud pravde EU ali i
nacionalni sudovi pozivaju se na opca pravna nacela i to se desava u tri slucaja:
1.Kada prilikom tumacenja prava EU i nacinolanog prava drazava clanica spornim i
nejasnim odredbama nalazi znacenje koje nije u suprotnosti sa opstim pravnim
nacelima,
2.kada se na njih pozivaju drzave i pojedinci u postuoku ispitivanje zakonitosti akata
sekundarnog zakonodavstav i drugih mjera koje preuzimaju organi unije,
3.Kada na osnovu ovih nacela zainteresirani subjekti zahtjevaju preispitivanje
zakonskih upravnih akata koje su donjele drzave clanice u postupku sprovodenja prava
Eu.
SEKUNDARNI IZVORI
Su zakonski propisi opce primjene koji su e razvile institucije EU u okviru ovlastenja koja su
im povjerena Osnivackim ugovorima.
Sa sekundranim pravnim aktima institucije izvode nadleznost UNIJE, konkretiziraju
primarno pravo EU i tako dalje razvijaju njen pravni poredak. Sekundarno zakonodavstvo
predstavlja pojam koji obuhvata sve zakonodave akte koji su doneseni od strane Evropskog
parlamenta i Vijeca, zatim Evropske komisije kada vijece na nje prenese tz. Delgirajuce
ovlasti na osnovu kojih Komsija donosi akte koji postaju obavezujuci za sve drzave clanice,
pravna i fizicka lica
Radi ostvarivanja nadleznosti Unije institucije donose, uredbe, dirketive, odluke, preporuke i
misljenja.

ODNOS IZMEU PRIMARNIH I SEKUNDARNIH IZVORA PRAVA EU

Unutar pravnog poretka EU postoji odreena hijerarhija pravnih izvora koja se iskazuje kroz
primarno I sekundarno zakonodavstvo EU. Osnivacki ugovori predstavljaju osnovu
4

cjelokupnog prava EU, pa se zovu primarni izvori a norme koje su u njima sadrane primarno
pravo EU. Prema tome ovi ugovori imaju najjacu pravnu snagu u pravu EU. S druge strane
odnos prema sekundarnom zakonodavstvu se ogleda u tome sto sekundarno zakonodavstvo
postaje nistavo ako je u suprotnosti sa odredbama primarnog zakonodavstva.
UREDBE
Od cjelokupnog zakonodavstva EU, uredbe najvise prodiru u pravni sistem drzava calnica i
automastki postaju njegov sasatvni dio.uredbe imaju opcu vaznost; obavezuju u cjelini i
neposredno se primjenjuju. Opci karakter uredbi proizilazi iz toga sto ona ureduje situaciju
koja se mogu objektivno odrediti i proizvode posljedice po subjekte koji se mogu odrediti na
generalan i apstraktan nacin. Zabog toga se uredbe i razlikuju od ostalih vrsta pravnih akata
EU kao sto je slucaj sa odlukama cija je glavna karakteristika da je krug njenih adresata
ogranicen. Uredbe imaju vaznost na teritoriji svih drzava clanica nezavisno od cinjenica da li
su one glasale za njih.. Kada kazemo da uredbe obavezuju u cjelini onda mislimo da one
obaezuju i u pogledu cilja koji e ima posticu, kao i u pogledu mketoda i sredstava kojima se
taj cilj ima postici.Drugim rijecima, drzave clanica ne mogu uredbe primjenjivat samo
djelimicno, niti im je data mogucnost da biraju koji ce dio uredbe primjenit, a koji ne.
Drzavama clanicama; takoder nije dozvoljeno da potvrduju uredbe ili njihovo vazenje.
Prilikom uvodenja uredbe u pravni sistem drzave clanice zabranjeno je da drzava u pitanju
koristi domace pravne postupke za njeno uvodenje, niti se uredbe mogu zajedno objavljivati
sa domacim propisima, Dakle, primjena uredbe ne zahtjeva nikkave mjere uvodenja u
unutrasnji poredak drzave, buduci da ona automatski postaje dip pravnog poretka drtzave
clanica. Ukoliko bi redbe EU uvodile u pravni sistem drzava clanice unutrasnjim pravnim
aktima, postojala bi opasnost da drzave clanice uvedu samo odredene odredbe date
uredbe.Ovo bi moglo izmjeniti i ugroziti svrhu same Uredbe tako da bi domaci pravni sistem
bio u suprotnosti sa pravom EU. Iako drzavama clanica zabranjeno da uvode uredbe EU u
svoj pravni sistem, drzave koje teze clanstvu EU kao sto je nasa drazava imaju mogucnost da
sadrzaj uredbe uvedu u svoj pravni sistem donosenjem propisa sa slicnom ili istom
sadrzinom.Medutim neovisno od gore izrecenih cinjenica u pogledu njihove primjene
mozemo razlikovati dvije vrste uredbi:
1.Uredbe koje automatski postaje dio pravnog sistema drzave clanica
5

2.Uredbe koja deteljno postavlja ciljeve koje treba postici, ali nalaze clanicama da
donesu svoje pravne akte kako bi se osigurala potpuna primjena uredbe
RAZLIKA IZMEDJU UREDBI i DIRKETIVA
Dirketivi su takoder obavezujucu pravni akti EU, ali e one od uredbi razlikuju u pogledu
nekoliko cinjenica:
1. Dirketie za raziku od uredbi bitno obavezuju drzavu ili drzavne adresate samo u pogledu
cilja koji treba postici, dok se izbor sredstava i metoda ostavlja adresatima, sto znaci da za
drzavu ili drazve u domacem zakonodavstvu.
2. U pravilu dirketiv ne proizvodi direktno poljedice po indiuvidualne subjkete, vec iskljucivo
za drzavu ili drzave kojima je upucena: u tom smislu prava i obaveze individualnih subjekata
proisticu iz domacih mjera impletacije: od ovog pravila postoji izuzetak prema kome se
dirketiv na individualnog subjekta direktno primjenjuje u slucaju kada drzava propusti da
predvidenom roku usvoji nacionalne mjere implementacije ili ih usvoji kao neodgovarajuce..
3. Dirketiv je uz uredbu najvazniji pravni instrument EU. Ona predstavlja kompromis izmedu
potrebe za ujednacenim zakonodavstvom unutar Eu i potrebe da se zadrzi sto veca moguca
raznolikost pravnih sistema drzava clanica. Prema tome osnovni cilj dirketiva je priblizavanje
zakonodavstva, a ne izjednacavanje zakona, kao sto je slucaj sa uredbama.
ODLUKE
Odluke su pojedinacni administrativni akti koji obavezuju u cijelini i imaju neposredno
dejstvo, ai samo na subjekte kojm su upucene: Njen adresat mogu biti individualni subjekti;
odnosno pravna i fizicka lica i drzave clanice. Medutim sta znaci da odluka obavezuje
adresate u cijelini ? To znaci da ukoliko je adresat drzava, obaveze iz odluke odnose se na sve
institucije te drzave ukljucujuci i pravosude i drzava tada donosi odgovarajuci akt u cilju
impletacije odluke.Sukladno principu nadrednosti prava EU sve ove institucije su obavezne
da se uzdrze od primjene bilo koje odredbe domaceg prava koja ugrozava primjenu odluke.
Ukoliko je odluka upucena pravnom ili fizickom licu, drzava clanica je tada obavezna
osigurati da lice kojem je odluka upucena izvrsi odluku, odnosno obavezna je da stvori
6

uslove kako bi se ostvarila pravila koja su odlukom dodjeljena.Odluke Evropskog parlamenta

i Vijeca u kojem se utvrduje novcana obaveza licima, osim drzavama, predstavljaju izvrsene
odluke.
PREPORUKE i MISLJENJA
Njih donose Vijece, Komisija, Evropski parl. i EU agencije.Preporuke i misljenja danas
spadaju u grupu pravno neobavezujucih akata i po tome se sutisnki razlikuju od prethodnih
akata.One predstavljaju korisne smjernice; imaju vaznu ulogu politickog pritiska na one
kojima su upucne, Preporuke i Misljnja sadrze stavove pojedinih institucija EU koji su
upuceni drzavi clanici ili pojedincima.Misljenja su iujave ili procjene u odredenoj situaciji ili
u razvoju u odrednim oblastima na nivuo EU, ali i drzava clanica

Odredenje zakonodavnih akata

Sve tri vrste pravno obavezujcih akata EU (od uredbe, dirkteive i odluke ) mogu se usvajati
kao zakodovani ali i kao nezakonodavni pravni akt.. LiSABONSKI UGOVOR harmonizira
pravne akte u pravcu da one budu razumljivi i dostupni pravnicima koji dolaze iz razlicitih
drazava clnica Eu.Kao glavni razlog promjene u organiziaciji pravnih akata navedena jke
nunost pojednostavljenja sistema.Prema formalnom pravnom shvatanju zakonodavni akti
predstvlaju prave akte koji se usvajaju po redovnom ilin posebnom zakonodavnom postupku:
Zakonoodavni postupak EU se u pravilu sluzbeno pokrece od strane Evropske komsije koja
podnosi prijedlog zakonodavnog akta EVropskom parlamentu i Vijecu. Podnosenje
zakonodavnog prijedloga drzave clanice mogu inicirati preo svojih predstavnika u Vijecu a
od ugovora MASTRIHTA takvu inicijativu moze dati i Evropski parlament te najmanje
milion gradjana, drzavljanina veceg broja sto je stupilo na snagu sa ugovorim iz Lisabona.
Pravo na pokretanje inicijative ne znaci da ce inicijativa biti pokrenuta, odonsno zakon biti
usvojen jer inicijativa mora da prodje kroz proceduru institucionalnog odlucivanja sto i ne
garantuje uvijek pozitivan ishod.Zakonodavni akti se usvajaju na prijedlog komisije.
Odredenje nezakonodavnih akata
Ugovor o funkcioniranju EU pravi razliku izmeu zakonodavnih i nezakonodavnih pravnih
7

akata EU. Nezakonodavni akti su na odreen nain zavisni od zakonodavnih akata. Sa

Lisabonskim ugovorom nastupile su odreene izmjene ranijeg sistema komitologije tako to
je uveden novi tip pravnih akata-delegirajui pravni akti. Ovaj ugovor meu nezakonodavnim
aktima eksplicitno navodi samo delegirane i implementirajue akte bez obzira to iz odredbi
Ugovora proizlazi jo jedna kategorija nezakonodavnih akata. Radi se o aktima koji se
usvajaju neposredno na osnovu primarnog prava EU. U takvu kategoriju spadaju odluke koje
Vijee ili Evropsko Vijee usvajaju u oblasti ZVSP gdje su zakonodavne aktivnosti izriito
iskljuene. Tu spadaju direktive i odluke koje Komisija po potrebi upuuje dravama
lanicama, te uredbe koje takoer donosi Komisija na temelju lana 108.(4) EFEU. Prema
Lisabonskom sporazumu postoje dvije vrste nezakonodavnih pravnih akata EU:
delegirani akti i implementirajui akti.

DELIGIRANI AKTI
Deligirani akti su pravni instrumenti koje je usvojila Evropska komisija na osnovu
deligirajucih ovlasti koje su joj povjerile zakonodavne institucije Unije, Evropski parlament i
Vijece. Deligirani akti su po svojoj formi neazonodavni akti i imaju siroki spektar koji se
nadopunjavaju odrdni manje bitni dijelovi zakoodavnih akata.Evropskoj komisiji se sa ovim
daje mogucnost da dopuni ili izmjeni odredene nesustinske dijelove zakonodavnog akta, dok
se istovremeno ostavlja mogucnost Vijecu i Evropskom parlamentu da se suprostave
pojedinacnim mjerama po bilo kojoj osnovi ukljucujuci i pravo na opoziv.
Ovi akti se nazivaju delegirajuci jer je ovlast za njihovo donosenje prenesna zakonodavnim
aktom sa zakonodavnih intitucija (vijece i parlament).Evroski parmalent prati da li se
deligiranje vrsi u skladu sa ciljevima, opsegom, sadrzajem i trajanjem deligiranih ovlasti cime
se doprinosi jacanju legitimiteta deligiranih ovlasti. Zakonodavnim aktom se moze na
Komisiju prenjeti ovlastenje za usvajanje nezakonodavnih akata koji se opcenito koriste da
dopunjuju ili mijenjaju neke nebitne elemente zakonodavnog akta. Pri tome takoder nije
nezanemarljivo kako s sadrzajno tretiraju glagoli dopunjavati i mijenjati. Misljnje Komisije
je da se saglagolom mijenjati

obuhvataju hipoteticki slucajevi u kojima je Komsija

ovlastena promijenit tekst jednog clana ili vise clanova akata ili tekst priloga, kojima je
sasatvni dio zakonodavnog akta..Zakonodavni akti su se ranije usvajali u postupku
saodlucivanja koji Lisabonskim sporazumom preimenovan u redovni zakonodavni postupak.
8

Ovaj postupak moze imati tzv. Tri citanja i postupka pomirenja, sa odredenim promijenama u
odnosu na predlisabonski period naveden u clanu 294 EFEU: redovni zakonodavni postupak
sa Lisabonskim sporazumom postaje pravilo za donosenje zakonodavnih akata EU. Sa
povecanjem podrucja primjene redovnog zakonodavnog postupka dolazi do jacanja pozicije
Evropskog parlamenta u proceu odlucivanja cime se na indirektan nacin pojacava
demokratski legitimitet donesenih akata EU. I odredena odstupanja od opisanog redovnog
zakonodavnog postupka. Pomenuta odstupanja se najprije pojavljuju kao odustajanje od
redovnog zakonodavnog postupka. Naime ako clan Vijeca smatra da bi nacrt dirketiva mogao
uticati na temeljne aspekte njegovog nacionlanog krivicnopravnog sistema, moze zatraziti da
se nacrt dirketiva Evropskom vijecu. U tom slucaju redovni zakonodavni postupak se
obustavlja .Takoder kao izuzetak od primjene redovnog zakonodavnog postupka pojavljuju se
tzv. Klauzula izuzeca, odnosno najcesci izuzeak je usvajanje zakonodavstva po posbebnom
zakonodavnom postupku.
Lisabonski ugovor uvodi nekoliko vaznih novina :
- odsustvo ranijeg sistema komitoloskih komiteta i zahtjeva Komisjije da dobija odobrenje
od njih;
Evropski parmalent i Vijece , zbog nepostojanja horizontalnog okvira koji bi se regulisao
pitanjem deligiranih akata, imaju mogucnost da u svakom konkretnom slucaju potpuno
slobodno utvrduje ciljeve, sadrzaj, opseg, trajanje delegacije
- Evropski parlament i Vijece imaju mogucnsot da uloze prigovore na svaki pojedinacni
deligirani akt
-Evropski par. i Vijece takoder imaju mogucnost da ukoliko nadu da Komsija nepravilno
koriti svoje nadleznosti da usvoji deligirani akt, se izjasni o ukidanju ili opozivu delegacije

Uvijeti delegacije
Dva uslova.:
1.Evropski parlament i Vijece mogu odluciti o povlacenju prijenosa ovlasti ( opoziv)
2.PRENESENI AKT MOZE UVIJEK STUPITI NA SNAGU SAMO AKO EVROPSKI
9

PARALMENT ili Vijece na njega ulozi bilo kakav prigovor u razdoblju utvrdenom
zakonodavnim aktom

IMPLEMENTIRAJUI AKTI
U smislu Lisabonskog ugovora implementirajui akti oznaavaju sve radnje potrebne za
provedbu prava EU, u najirem smislu te rijei. To znai da se pod ovim izrazom
podrazumjevamo pravnu transpoziciju direktiva,stvaranje upravnih tijela,zatim uklanjanje
pravnih prepreka koje spreavaju primjenjivost prava EU. Drugim rijeima sve prave mjere
koje se zahtjevaju sa aspekta efikasnije provedbe prava EU. Nadlenost Evropske Komisije
da usvaja implementirajue akte je povjerena pravno obavezujuim aktima. Implementirajue
akte moe donositi I Vijee ali samo u specifinim sluajevima kada to smatra posebno
opravdanim I to iz podruja ZVSP. U sluaju ispunjenja potrebnih uslova djelovanje
Komisije odnosno Vijea je obavezno. Rezultat procesa odluivanja izmeu Evropskog
parlamenta I Vijea koji je nakon toga uslijedio bio je usvajanje implementirajue uredbe
koja je sadravala pravila I ope principe koji se odnose na mehanizme za kontrolu
provoenja implementirajuih ovlasti Komisije od strane drava lanica. Analizirajui
rjeenja iz uredbe vidljivo je da se ovaj postupak primjenjuje komitet svoje miljenje
dostavlja nakon to ga podri veina lanova I ovdje se najee radi o sluajevima odobrenja
zajmova I finansiranja. Uredba uvodi novu vrstu postupka kojim su se ranije regulatorni I
upravljaki postupci spojili u jedan-ispitni postupak. Prema novom ispitnom postupku
predvia se zadravanje ranijeg sistema glasanja kvalifikovane veine predstavnika drava
lanica koja je potrebna da se miljenje komiteta dostavi Komisiji. U sluaju pozitivnog
miljenja komiteta Komisija e usvojiti mjeru dok u sluaju negativnog miljenja komiteta
Komisija nee usvojiti nacrt implementirajueg akta niti e ga proslijediti Vijeu na finalnu
odluku kao to je to ranije bio sluaj. Umjesto toga Komisija e sada akt proslijediti
elbenom komitetu koji je uspostavljen sa novom Uredbom. Ovaj Komitet sainjavaju po
jedan predstavnik svake drave lanice. Komitet ima nadlenost da usvoji tekst,dag a izmjeni
ili odbaci. Komisija moe usvojiti odnosnu mjeru osim u tri sluaja: kada osnovni akt
zahtjeva kvalifikovanu veinu odnosno kada postoji prosta veina predstavnika koji su protiv,
te kada odnosni akt podrazumjeva neko od etiri osjetljiva pitanja kao to su porezi,
finansijske usluge, zatite zdravlja ili sigurnosti ljudi, ivotinja ili biljaka I zatitne mjere.
10

Nakon stupanja na snagu novog sistema postavlja se kljuno pitanje kakv je znaaj nove
implementirajue uredbe na pitanje odgovornosti prema dravama lanicama I Vijeu sa
jedne I Evropskom Parlamentu sa druge strane.
Evropska unija kao hibridna tvorevina
Koncept Eu kao hibridne tvorevine polazi od toga da ona horizontalno posjeduje veci stepen
integracije vnego ostale medunarodne organizacije, a da je manje struktuirana kao drzava ,
cak i od Svicarkse. Brzel EU definira kao multi-level upravljanje u kojem su suverena prava
podjelena izmedu razlicitih institucija na supranacionalnom , nacionalnom i sub-nacionalnom
nivou. Jos ranih 80-tih proslog stoljeca Wallace je napisao manje od federacije vise od
rezima medunarodne organizacije. To isto potvrduju neki autori deset godina kasnije.Drugi
ipak idu dalje pa isticu prva istinska postmoderna politicka forma.Medutim ona koa
polticko nedovrsen sistem jos uvijek sui geris kategorija.Njena teritorijalne granice jos nisu
konsolidovane, funkcionalne nadleznosti su diferencirane i nisu u potpunosti intergirane u
okviru zajednickih evropskih nadleznosti; kao i evropske nadleznosti su jos uvijek slabe,
odnosno ne posjeduj mogucnost kontrole meduvladinih aktivnosti unutra njene teritorije. Ono
sto je sigurno prema ovom shavtanju jeste da za sada EU predstavlha dodatan sloj koji
prekriva demokrtaske drzave clanice. Za razliku od drugih; OVAJ KONCEPT JE VISE
REZULTAT OBJEKTIVNOG percipiranja nego li izraz jednog vizionarskogi ideolsokog
stremljenja.
Evropska unija kao medunrodna organizacija
Znacajan dio savremenih teoreticara palitoloske prvincije istice da je Evrospka unija jedan
specificna medunarodna organizacija te da se ona ne moze razumjevati kao klasican politicki
sistem. Pristalice meduvladinog pristupa isticu da je EU jedna specificna medunarodna
organizacija u kojoj su se pojedinacne drzave clanice udruzile sa osnovnom svrhom sa
ostvare zajednicke ciljeve. Medutim aki analiziramo ovu tvrdnju zapazicemo da se Evropska
Unija odlikuje jednom cinjenicom koja na odredeni nacin oponira pomenutom konceptu.
Naime u procesu kreiranja i uspustave institucija EU kljucnu ulogu su odigrale drzave
clanice.U odredenim pitanjima te, iste institucije imaju mogucnost, ne samo da vrse nadzor,
vec u da sankcioniraju drzave clanice. Dakle one iiste koje su ih kreirale . Ovakva situacija
11

predstavlja izuzetak jer drzave u pravilo gotovo nikako ne prenose u ovolikoj mjeri
suverenitet na medunarodnu organizaciju. Ona nije nikakva federalna drzava nego se ona
treba razumjevati kao medunarodna organizacija koja kordinira ekonomske politike drzava
claniCa, odnosno medunarodna organizacija u ojoj pojedinacne drzavne clanice udruzike sa
osnovnom

da

ostvarw

zajednicke

ciljeve.

Stvarna

moc

nije

centralizovana

na

nadnacionalnom nivuo vec je ona u rukama predstavnika vlada drzava clanica koji su
najodgovorniji ucesnici politicbog zivota u UNIJE: Cilj formiranja EU nije bio proces
izgradnje savezne evropske drzavene buducnosti vec stavranje politickog kartela, odnosno
Briselskog kartela. Castel vrlo dobro objasnjava da cilj nije bio stremljenje ka
supranacionalnosti nego obnova moci drzava zacetnika ideja koja se temelji na naciji i
njenom dovodenju na visi nivo na kojem bi se donekle mogla provoditi kontrola protoka
bogatstva, informacija i moci u Evropi u svijetu. Stoga Eu prema ovom shvatanju razumije
samo kao odredena medunarodna- pravna forma koja predstavlja okvir za saradnju drzava
clanica.

Evropska unija kao konfedeacija

Model konfederalnog pristupa kojeg karakterize nizak nivo institucionaliziranosti odnsoa,
osigurava privilegiranu ulogu za drazve clanice i njihove valde, dok unija sa druge strane
predstavlja okvir unutar kojeg drzavne institucije ostavraju saradnju na temelju postojanja
zajednickih intersa. Prema ovom konceptu demokratski legitimitet Evropska unija crpi iz
legitimiteta drzava claniva. Odluke su donose u procesu pregovaranja medudrzavnim
sporazumima i diplomatskim putem Transparentnost pitanja

procesa je slaba, dok je

demokratska kontrola jos uvijek kontraverzno pitanje.Drzave clanice postujici principe

reprezentativne demokratije legitimitet osiguravaju kroz njihove parlamente tako da gradni
preko svojih

izabranih predsatvnika daju legitimitet UNIJI i njenim organima te vrse

kontrolu nad njima. Evropska unija je tradicionalna konfederacija zasnovana na

medunarodnim sporazumima gdje je uspostavljena medunarodna sardanja na evropskom
nivou, sama po sebi, ne mozemo nametati obaveze drzavama clanicama. Pa zbog toga jer
konfederacije daju pravo veta u odlucivanju drzavama clanicma te pitanja demokratije i
obavezujuca pravila ostaju na nacionalnom nivou.

12

Evrospka Unija kao federacija sui geris

EU se postepeno razvija i izgraduje kao federalna drzava sui geris, to je i njena daljna
centralizacija, prema tome neizbjezna..Konceptualizacija sistema evroskog upravljanja
pokazuje novi federalizam i znakove slicnosti sa federalnim drzavama kao sto su
Njemacka, Svicarska, Kanada i SAD. Inace sam federalizam se moze tumaciti kao nacin
okupljanja prethodno odvojenih; autonomnih i neazvisnih teritorijalnih jedinca sa ciljem
konstituiranja jedne posbene forme ujedinjenja u Evropi koja se zasniva na poznatoj izreci
jedinstvo razlicitosti. Generalno federalizam osigurava teritorijalnu podjelu nadleznosti
izmedu dva ili vise nova upravljanja datog politickog istema. Pri tome svaki nivo automomne
zadrzava neke nadleznosti odlucivanja koje omogucavaju provodenje tih nadleznosti
nezaviso jednih od drugih.
U KORIST FEDERALNOG UREDENJA
Analiza onoga sto je do sada uradeno daje nam za pravo da konstatujemo postojanje
federalnih inspiracija u zaokruzenju procesa evropskih integracija. Kao dokaz mozemo
navesti nekoliko cinjenica. Najprije u procesu kreiranja i uspostave supranacionalnih
institucija kljucnu ulogu imaju u mogucnost, ne samo da vrse nadzor, nego i da sankcioniraju
drzave clanice. Dakle one iste koje su ih kreirale . Pravo EU u odnosu na nacionlano pravo
drzava clanica djeluju na principu nadredenosti i direktnog dejstva sto opet upucuje na
postojanje federalne strukture na dva nivoa.Pojedini autori isticu da nacelo direktnog dejstva
prava Eu i njegovi obavezujuci karakter za drzave clanice, pravna fizicka lica upucuju na
slicnost sa ustavnim federalnim tvorevinama.
Projekcijska pogreska federalista (Altierro Spinelli) koja na pocetku intergracijskog procesa
nije predvidjela uspostavljanje ustavotvorne skupstine, dakle onda kaa su partije jos uvijek
bile cvrsto vezane za drzave iz kojih poticu, cine se da se postepeno prevazilazile. Ovakva
konstatacija se moze opravdati analizom postepenog jacanja uloga i znacaja Evropskog
paralemnta.

13

INSTITUCIJE EVROPSKE UNIJE

Ugovor iz Lisabona, u odnos na prethodne, promvirao je mnogo jasniji i selektivniji
institucionalni okvir Evropske unije, sasatvljen od sedam glavnih institucija koje imaju za cilj
ispunjenje osnovnih zahtjeva u kontekstu stavranja, razvoja, izvrsenja i arbitraze EU:
1.EVROPSKI PARLAMENT
2.VIJECE
3.EVROPSKA KOMISIJA
4.EVROSPKO VIJECE
5.SUD PRAVDE EVROSPKE UNIJE
6.EVROPSKA CENTRALNA BANKA
7.REVIZORSKI SISITEM
Ove institucije i njihove nadleznosti su sadrzane u Naslovu III ugovora u Evropskoj Uniji .
Kratka analiza otkriva njihovu unikatnost.Zapravo moze se kazati da dvije institucije :
Evropsko vijece u Komsija, direktno ne korenspondiraju sa institucionalnom arhitekturom
koja je zatsupljena u drzavma clanicama, sto je i razumljivo onzirom na Unijsku osobenosti.
Medu seadm najvaznijih institucija ustavno utemlejnje

dobili su Evrosko vijece i

Evropska centralna banka: ukljucivanje Evropske centralne banke je posljedica njenje

znacjne uloge u ocuvanju ciljeca i zadataka monetarne unije.Svaka institucija djeuluje u
grannicama svoje ovlasti koje su joj dodjeljene Ugovorima, te sukladno postupcima, uvjetima
i ciljevima koji su u njima sadrzani. Lisabonski ugovor navodi da Unija djeuluje
institucionlanog okvira koji ima za svrhu da promice njene vriejndostu, zalaze se za njene
ciljeve, te sluzi bhebun intersima, intersima njenih gradana i intersima drzava clanica te
osigurava dosljednost, ucinkovitost i kontiunuitt nenih politika i mjera
EVROPSKI PARLAMENT:
Evropski parlament je sastavljen od predstavnika graana Unije. Ona institucija EU svoj
pravni

osnov

crpi

iz

clana.14UEU,

odnosno

iz

clanova

223-224

UFEU.

Evropski parlament je smjesten u tri drave lanice. Politike grupe I komiteti se sastaju u
14

Briselu(Belgija),plenarne sjednice u Strazburu(Francuska) dok je veina administracije,glavni

sekretarijat u Luksemburgu. Bitna karakteristika Evropskog parlamenta jeste da se radi o
multinacionalnom

parlamentu koji je u stalnom progresu koji pokazuje I dokazuje da

ideoloke konfliktne postavke razliitih nacionalnih korijena svrsishodno funkcioniraju dajui

primat partijskom a ne nacionalnom identitetu.

Izbori I sastav EP
Sve zemlje lanice EU od izbora iz 2004 godine koriste proporcionalni sistem za izbor
poslanika u EP. Sistem se razlikuje od zemlje do zemlje tako da je u veini zemalja na snazi
at-large sistem u kome cijela drava predstavlja jednu izbornu jedinicu dok je pet lanica EU
podjeljeno na nekoliko izbornih jedinica u kojima se bira odreen broj poslanika(Belgija,
Francuska,Irska,Italija,Velika Britanija). Pravo glasa imaju svi punoljetni graani EU bez
obzira na teritoriju na kojoj se nalaze I mogu biti kandidati za poslanika u EP. Jedna od bitnih
karakteristika EP je u tome sto su njegovi clanovi rasporeeni po politickim skupinama
prema politickoj opredjeljenosti a ne prema nacionalnoj pripadnosti.

UNUTRANJA ORGANIZACIJA-PARLAMENTARNI ODBORI

Iz perspektive unutranje organizacije EP najznaajniji dio parlamentarnih aktivnosti
sprovodi se u okviru rada u odborima odnosno komitetima. EP u radu pomae dvadesetak
stalnih odbora ija veliina I znaaj ovise ponajvie o uticaju koji Parlament ima u pojedinim
podrujima evropskih politika. Parlamentarni odbori uglavnom pripremaju zakonske
prijedloge za specifina podruja na osnovu kojih parlament donosi svoje konane odluke
tokom plenarnih sjednica. Parlamentarni odbori zasjedaju dvije do tri nedjelje svakog
mjeseca u Briselu.Unutar EP egzistiraju stalni,privremeni I anketni odbori. U okviru stalnih
ali I privremenih odbora mogu se osnovati u zavisnosti od potrebe jedan ili vie pododbora.
Priroda ovih odbora se razlikuje od onih u nacionalnim parlamentima, mada su manji u
poreenju sa odborima koji egzistiraju pri amerikom Kongresu, tj.odbori EP su neobino
vei u odnosu na evropske standard I sastoje se od 8 I 12 stalnih lanova i 3-4 pomona
lana.
15

PREDSJEDNIK EVROPSKOG PARLAMENTA

EP iz reda svojih poslanika bira predsjednika Parlamenta. Izbor predsjednika je rezultat
dogovora politikih partija u parlamentu. Predsjednik Ep se bira na mandat od dvije I pol
godine. Raspolae ovlatenjima koja mu omoguavaju upravljanje zasjedanjima I radom
parlamenta izmeu dva zasjedanja. Predsjednik je rukovodilac svih aktivnosti EP I
institucijama EU, ima vanu ulogu u postupku izrade I usvajanja bueta.Kada su u pitanju
odnosi izvan EU, predsjednik je taj koji predstavlja EP za vrijeme raznih ceremonija u vezi sa
meunarodnim organizacijama I njihovim zvaninicima. U okviru postupka saradnje
predsjednik moe da podnese Sudu pravde EU tubu protiv vijea ukoliko smatra da je ono
prekrilo odredbe ugovora. On ne moe uestvovati u debate sa pozicije predsjedavajueg
osim ukoliko sumira raspravu ili daje rijei uesnicima. Ukoliko eli da uzme uee u
raspravi mora da ustupi mjesto predsjedavajueg na koje se ne moe vratiti dok se rasprava
ne okona. Konfederacija predsjednika je tijelo unutar Parlamenta koje ima nadlenosti da
odreuje zakonodavne planove Parlamenta I ono vodi glavnu rije u odnosu EP prema
parlamentima drava lanica. Konfederaciju predsjednika ine efovi partijskih grupa I
predsjednik EP. Ovo tijelo ima kljunu ulogu u EP kada je rije o komunikaciji sa dravama
koje nisu lanice I u institucijama van EU. O radu I organizaciji EP brine Biro EP. Biro ine
Predsjednik EP, 14 njegovih potpresjednika i 5 kvestora u status posmatraa. U nadlenost
Biroa spadaju:izrada procjene finansijskih potreba EP, rukovoenje finansijskom i
administrativnom organizacijom, upravljanje sekreterijatima I njihovim odjeljenjima, izbor I
imenovanje generalnog sekretarijata I generalnog sekretara, privilegije I imuniteti zastupnika
I slubenika EP.
NAIN ODLUIVANJA
Odluke u EP u pravilu se donose prostom veinom poslanika koji su prisutni I glasaju. To pod
uvjetom da drugaije nije ugovorima predvieno. To znai da je u odreenim pitanjima
neophodna apsolutna odnosno dvotreinska veina. Kvorum za rad EP prema Poslovniku o
radu postoji kada je prisutna najmanje treina njegovih lanova. U pravilu se glasa javno
osim u postupku imenovanja na odreene funkcije u institucijama EU ili kada to predloi
16

patina lanova Parlamenta. EP primjenjuje kao najvanije sljedee postupke glasanja:

1. prosta veina
2. apsolutna veina glasova lanova
3. dvotreinska veina glasova prisutnih poslanika.
Pod prostom veinom glasova podrazumjevaju se glasovi veine poslanika koji su prisutni I
koji glasaju o konkretnom prijedlogu. Ovaj vid glasanja najee se koristi na plenarnim
zasjedanjima kod prvog itanja,odnosno kada se kod drugog itanja odobrava zajedniki stav
Vijea prilikom glasanja u parlamentarnom odboru, te kada EP priprema akt koji je usaglaen
sa zajedniki nacrtom Komiteta za usaglaavanje. Apsolutna veina glasova lanova EP
predstavlja postupak glasanja u kojem se za odreeni prijedlog izjasni vie od polovine
ukupnog broja lanova EP. Dvotreinska veina glasova prisutnih poslanika uz apsolutnu
veinu glasova svih lanova EP predstavlja instrument glasanja koji se upotrebljava u
sluajevima kao to su:postojanje opravdane sumnje u krenje naela iz lana 6.stav1 UEU.
Od strane drave lanice, izglasavanje nepovjrenja Komisiji I sl.
Postupak donoenja odluka u EP podrazumjeva 4 faze:
1. stavljanje prijedloga na dnevni red odbora
2. razmatranje prijedloga u odboru
3. rasprava o podnijetom izvjetaju odnosno prijedlogu odbora
4. finalno glasanje
U pravilu se nikada ne organizira rasprava na plenarnoj sjednici EP dok se ne pribavi
miljenje odnosno izvjetaj nadlenog komiteta.

NADLENOSTI EP
EP zajedno sa Vijeem obavlja zakonodavne I budetske funkcije. EP obnaa funkcije
17

politikog nadzora I savjetodavne funkcije kako je utvreno Ugovorima. EP bira

predsjednika Komisije. Treba razlikovati 4 osnovne nadlenosti EP: zakonodavna, budetska,
nadzorna I izborna

Zakonodavna nadlenost.
Osnovna uloga EP je da zajedno sa Vijeem sudjeluje u postupku donoenja zakona.
Zakonodavna nadlenost EP pokazuje mogunost njegovog angamana u okviru postupka
predlaganja I donoenja zakonodavnih akata Unije. Pravni poredak EU priznaje nekoliko
razliitih zakonodavnih postupaka. Ugovor pravi razliku izmeu redovnog zakonodavnog
postupka I nekoliko posebnih zakonodavnih postupaka. Posebni zakonodavni postupci za
razliku od redovnog,koji podrazumjeva zajedniku akciju dva ravnopravna partnera Vijea i
EP, se definiraju kao aktivnosti EP uz sudjelovanje Vijea ili Vija uz sudjelovanje EP.
Posebni zakondavni postupak podrazumjeva razliite stepene ukljuenosti EP. Kada je rije o
tzv.consent postupku ili postupku saglasnosti EP mora dati svoju saglasnost prije nego to
Vijee usvoji odreeni zakonodavni akt.
Budetska nadlenost
EP zajedno sa Vijeem odobrava godinji budet Unije I nadgleda njegovu potronju.
Budetske ovlasti EP su predstavljale prve znaajnije ovlasti EP. Lisabonski ugovor dodatno
proiruje ovlasti EP u sferi donoenja budeta Unije. Lisabonski ugovor uvodi posebni
zakonodavni postupak za utvrivanje budeta unije. Ovaj postupak dokida prethodno rjeenje
kojim je bilo predvieno da glavnu rije po pitanju odluivanja o obavezujuim trokovima
ima vijee, odnosno da EP istu takvu ulogu ima o neobavezujuim trokovima.

Nadzorna nadlenost
U EU Evropski parlament vri funkciju parlamentarnog nadzora. Nadzorna nadlenost EP
daje mo debate,postavljanja pitanja I istrage. Nadzorna funkcija EP dolazi do izraaja
18

najvie u njegovom odnosu prema Evropskoj komisiji. Ova vrsta parlamentarnog nadzora je
izuzetno znaajan izvor poveanja transparentnosti I odgovornosti cijelog sistema EU. Bitan
aspect parlamentarnog nadzora jesu godinji izvjetaj o radu Komisije koji slui kao osnova
za debate meu poslanicima I treba po strukturi I sadrini da obezbjedi efikasnu kontrolu
izvrenih aktivnosti.
Izborna nadlenost
Komparativna ustavno-pravna praksa o modernom konstitucionalizmu govori o razliitim
modelima u zavisnosti da li izvrna vlast proizilazi iz predstavnikog tijela(parlamentarni
sistem) ili je ona samostalna(predsjedniki sistem). Razlikovanje na parlamentarni I
predsjedniki sistem ima implikacije na nain izbora predstavnika izvrne vlasti. U
predsjednikom sistemu izvrna vlast se bira nezavisno od parlamenta dok u parlamentarnom
sistemu predstavnici izvrne vlasti se biraju od strane parlamenta. Kada je rije o EU
moemo kazati da institucije EU I njihovi meusobni odnosi odgovaraju jednom posebnom
modelu, koji obuhvata karakteristike modela parlamentarnog ali I predsjednikog sistema.
Ova funkcija se najprije ogleda u biranju predsjednika Komisije a zatim I u pogledu njenog
razrjeenja.

POLITIKE PARTIJE U EVROPSKOM PARLAMENTU

Evropske politike partije unutar Evropskog parlamenta grupisane su u politike frakcije
slinih ideolokih sadraja I one u okviru rasprava najee potenciraju pitanja koja su u vezi
sa nadnacionalnim karakterom gdje zajedniki iskazuju konsenzus o upotrebi vieg stepena
integracije

meu

dravama

lanicama

obliastima

koje

su

predmet

njihovog

interesovanja.Evropske politike partije kroz djelovanje na ideolokoj osnovi osiguravaju I

dodatnu nezavisnost u samom funkcioniranju Evropskog parlamenta kao I samu politiku
distancu prema unutranjim pitanjima drave iz koje poslanici dolaze. Tako se Parlament
postavio kao institucija koja odrava jedinstveno politiko raspoloenje unutar same Unije
kao cjeline nezavisno od interesa politikih partija pojedinih drava lanica. Nije rijetka
situacija da politike stranke zastupaju interese koji nisu ba po samoj volji graana. Kada bi
se neto tako desilo obino bi nastale tzv.krize politikih partija. Kriza znai da partija
19

polahko gubi birae koji u stranakim nastpima ne prepoznaju vie svoje interese I postaju
oajni. Vanu ulogu u politikim partijama sami lideri. Oni imaju veliki zadatak da pronau
ravnoteu izmeu interesa drava lanica iz kojih dolaze I zajednikog evropskog interesa.
Propisi EU ne tretiraju dalje pojam politikih partija,ali definiu uslove pod kojima EU moe
finansirati politike partije. Bez obzira da se zastupnici biraju prema nacionalnim kvotama
oni na evropskom nivou nisu politiki organizirani nacionalno, ve prema politikim
opredjeljenjima. Srodne nacionalne politike stranke organizirane su u evropske politike
stranke u Evropskom parlamentu. Da bi jedna politika organizacija dobila status partije
mora da ispuni etiri uslova a to su:
1. mora da ima pravni status u dravi lanici u kojoj se nalazi sjedite,
2. mora biti predstavljena u najmanje etvrtini lanica,
3. mora da u svom programu I aktivnostima obrati posebnu panju na principe
demokratije, potovanja ljudskih prava I osnovnih sloboda I vladavinu prava, na
principe na kojima poiva EU,
4. mora da se bavi evropskim temama, odnosno da je ona uestvovala na izborima
za EP, ili pokazala namjeru da e to uiniti.
Nakon izbora 209 godine u EP obrazovana je kompozicija od ukupno sedam grupacija I jedne
grupe nezavisnih kandidata:
-EVROPSKA NARODNA PARTIJA, NAPREDNA ALIJANSA SOCIJALISTA I
DEMOKRATA, ALIJANSA LIBERALA I DEMOKRATA ZA EVROPU, ZELENI I
SAVEZ

SLOBODNIH

REFORMISTI,

DEMOKRATA,

EVROPSKI

KONZERVATIVCI

UJEDINJENA EVROPSKA LJEVICA,EVROPA SLOBODE

I
I

DEMOKRATIJE, NON-INSCRITS

VIJEE EVROPSKE UNIJE

Vijee EU predstavlja specifinu instituciju EU koja je dugo bila glavni organ odluivanja ali
I pregovaranja, zakonodavno I izvrno tijelo, nadnacionalno I nacionalno te institucija ope I
sektorske nadlenosti EU koja je utemeljena osnivakim ugovorom EZU. Vijee je jedna od
20

najmonijih ako ne I najmonija politika institucija EU.

SASTAV
Vijee EU predstavlja vlade drava lanica EU I sastoji se od po jednog politiara. Tj.lana
svake drave lanice na nivou ministara,koji moe preuzeti obaveze za tu dravu lanicu I
glasati u njeno ime. Vijee ministara istupa u razliitom sastavu zavisnosti od teme koje je na
dnevnom redu, npr. Jedanput su to ministri industrije, drugi put ministry za pitanja ribarstva I
poljoprivrede itd. Deset konfiguracija Vijea koje I danas egzistiraju su:
1. Opi poslovi,
2. vanjski poslovi,
3. poljoprivreda I ribarstvo,
4. obrazovanje,kultura I omladina,
5. telekomunikacije,energija I transport,
6. ekonomski I finansijski poslovi,
7. pravosue I unutranji poslovi
8. ekoloki poslovi
9. zaposlenost,socijalna politika I zatita potroaa
10. konkurentnost
Lisabonski ugovor omoguava Evropskom vijeu da kvalifikovanom veinom donese odluku
o utvrivanju popisa razliitih sastava Vijea osim sastava Vijea opih poslova I Vijea
vanjskih poslova.

TROJKA
Od stupanja na snagu Lisabonskog ugovora EU ima funkciju stalnog predsjednika. Meutim
to ne znai da e sistem rotacije na elu Vijea potpuno iseznuti. Rotacija podrazumjeva da
svaka drava lanica prema utvrenom redoslijedu predsjedava Vijeem u trajanju od po est
mjeseci. U poetku se sistem rotacije utvrivao shodno abecednom redu imena drava
lanica. U cilju ouvanja kontinuiteta u radu Vijea uspostavljena je tzv. Trojka koju ine
21

predstavnici drave lanice koja je predsjedavala,koja trenutno predsjedava I koja e u

narednom periodu predsjedavati Vijeem.
Unutranja struktura
Kada je u pitanju unutranja struktura Vijea openito kaemo

da nju ine:Generalni

sekretarijat Vijea, Odbori, radne grupe. Generalni sekretarijat predstavlja administrativnu

slubu Vijea. Sastoji se od prave slube I sedam generalnih direktorata. Generalni
sekretarijat osim to podrava rad Vijea u tehnikom smislu ima znaajnu ulogu
koordinatora odnosno osiguranja kontinuiteta rada Vijea naroito u kontekstu redovnih
polugodinjih smjena predsjedavanjem Vijea. Odbori Vijea pruaju pomo I pripremaju
sastanke Vijea EU. Odbor preuzima bitan dio priprema odluka po pojedinim podrujima EZ,
odnosno ima zadatak da pripremi rad Vijea I da izvrava zadatke koje mu ono odredi. Radne
grupe Vijea odgovorne su za sprovoenje detaljnih analiza formalnih prijedloga Komisije I
trenutno ih ima oko 300. U strukturi Vijea znaajnu ulogu ima Odbor ili Komitet stalnih
predstavnika(Coreper) koji djeluje kao pomoni organ I slui kao znaajna podrka u radu
Vijea,

odnosno

obavlja

veinu

poslova

pripremi

sjednica

Vijea.

Nadlenost Vijea
Vijee donosi zakone najee na prijedlog komisije I uz uee EP. To je od samog poetka
osnovni princip po kojem se donose odluke u EU a ono to se mijenjalo je relativna jaina
uticaja EP koji se sa Lisabonskim ugovorom potpuno izjednaio sa Vijeem. Osnovna
nadlenost vijea je usvajanje zakonodavnih odluka I odluka o zajednikim politikama.
Vijee je tradicionalno vaio ko najznaajnija zakonodavna institucija EU zbog ega se esto
popularno nazivao EU legislator. Svoju zakonodavnu ulogu Vijee danas u brojnim
podrujima dijeli sa EP. Vijee zajedno sa parlamentom prema posebnom zakonodavnom
postupku uestvuje u utvrivanju budeta Unije. Vijee zakljuuje ugovore izmeu EU I
drava koje nisu lanice EU, I sa meunarodnim organizacijama. Oni pokrivaju raazliite
oblasti,poput trgovine,saradnje I razvoja, a mogu se baviti I posebnim oblastima kao to su
ribarstvo,nauka I tehnologija,transport itd. Vijee usvaja I konvencije izmeu drava EU u
oblastima poreske politike,prevrednog razvoja I konzularne zatite. Vijee je nadleno da
koordinira prave sisteme drava lanica odnosno da doprinese I ostvari saradnju u oblasti
22

policije I pravosua. U okviru Vijea osniva se stalni odbor kako bi se osiguralo da se unutar
Unije promie I jaa operativna saradnja u podruju unutranje sigurnosti. Vijee je nadleno
za donoenje mjera kojima se utvruju mehanizmi za provoenje,kao I mjere radi osiguranja
upravne saradnje izmeu nadlenih tijela drava lanica u oblasti slobode,pravde I sigurnosti.
Vijee razmatra zatitu granica,razmjenu informacija izmeu policije I carine,naroito
prilikom krijumarenja droga I ljudi I ujednaeno ponaanje prema azilantima.
Nain odluivanja u Vijeu
Nain pripremanja odluka u Vijeu je poprilino sloen I zasniva se na tri nivoa pripreme.
Najnii nivo priprema odvija se u okviru tijela sastavljenih od ekserata koji predstavljaju
drave lanice. Ovaj nivo priprema problematizira najee tehnike aspekte Komisijskog
prijedloga. Drugi nivo priprema podrazumjeva rad u okviru Coreper-a koji u ovom sluaju
predstavlja finalnu kontrolu pripreme prije nego li se material proslijedi na krajnju instance u
postupku odnosno na sjednicu Vijea. Vijee donosi odluke glasanjem resornih ministara iz
drava lanica EU koji se radi toga sastaju u Briselu. Vijee ima dva tijela, prvi je namjenjen
raspravi o zakonodavnim aktima EU,dok se drugi odnosi na nezakonodavne aktivnosti. Kada
Vijee raspravlja odnosno odluuje I glasa o zakonodavnim aktima sjednice se odravaju
otvorene za javnost. Vijee moe odluiti o tome da sjednici prisustvuju I lanovi Komisije.
Kvorum Vijea ini veina prisutnih lanova.
Jednoglasnost
Jednoglasnost se kao osnovni princip lagano naputa u radu svih institucija EU to je
izmjenama Osnivakih ugovora otpoelo I u radu ove institucije. Ovaj nekada osnovni
princip odluivanja sada se primjenjuje samo u izuzetnim sluajevima za pitanja od naroitog
znaaja I to kada je to predvieno Ugovorom. Broj podruja u kojima se odluke donose
kvalifikovanom veinom rastao je sa svakom izmjenom Osnivakog ugovora. Jedan od
razloga postepenog reduciranja odnosno naputanja jednoglasnosti kao naina donoenja
odluka jeste I stalno poveanje lanstva EU,koje moe blokirati donoenje odluka ako se
jednoglasno trai u uvjetima velikog broja drava lanica.
Kvalifikovana veina
23

Ope pravilo uvedeno Lisabonskim ugovorom glasi da Vijee odluuje kvalifikovanom

veinom,ako Ugovorom nije drugaije odreeno. To znai da je kvalifikovana veina osnovni
nain odluivanja, dok su odluivanje prostom veinom I jednoglasno izuzeci koje predvia
Ugovor. Glasanje kvalifikovanom veinom prvi put je kao nain odluivanja u Vijeu bilo
predvieno sredinom 1960-tih godina , meutim ono je odgoeno zbog poznate krize prazne
stolice I Luksemburkog kompromisa iz 1966 godine.

Kvalifikovana veina je nakon

Ugovora iz Mastrihta I Amsterdama postal redovan nain donoenja odluka u Vijeu kada se
radi o odreenim pitanjima iz domena unutranjeg trita,ekonomije I trgovine. Kada Vijee
odluuje kvalifikovanom veinom broj glasova koji pripada ministru pojedine drave lanice
nije jednak. Glasovi su skoro punih pet decenija ponderisani. Ponderacija glasova je rezultat
politikog kompromisa izmeu drava lanica kojim je utvreno da bez obzira na njihovu
pravnu jednakost zbog odreenih razliitih osobina drave lanice nemaju jednaku vanost
prilikom glasanja kvalifikovanom veinom.
Prosta veina
Pored jednoglasnosti I kvalifikovane veine odreene odluke Vijee donosi I prostom
veinom. Prosta veina podrazumjeva veinu glasova lanica pri emu svaka od njih ima po
jedan glas to predstavlja bitnu razliku u odnosu na nain odluivanja kvalifikovanom
veinom kod koga je na snazi sloen sistem ponderacije glasova. Prosta veina u EU koju
trenutno ini 27 drava lanica iznosi 14 glasova.
EVROPSKA KOMISIJA
Evropska komisija je politiki nezavisna institucija koja predstavlja zajednie interese EU u
cjelini. Komisija je ustanovljena 1952 godine kao Visoka vlast, organ Evropske zajednice
za ugalj I elik sa nadnacionalnim ovlatenjima. Orginalna ideja Jean Monnet-a u vei
osnivanja ove institucije je bila uspostaviti malo I neformalno tijelo koje e biti motor
integracija I osiguravati politiko vodstvo u Zajednici. Komisija je kao jedinstveno tijelo EU
sa kombinacijom izvrne I zakonodavne vlasti u svom razvoju prola razliite faze. Evropska
komisija se moe predstaviti kao jedna od krucijalnih institucija EU koja se vrlo esto u
teoriji opisuje kao jedinstveno tijelo koje ima samo jedan zadatak,promicanje evropskih
24

integracija. Ona je imala I kljunu ulogu u stvaranju ekonomske I monetarne unije koja je
rezultirala uvoenjem jedinstvene valute eura to je jedan od brojnih primjera njene snage I
pokretake energije. Sjedite joj je u Briselu mada se zasjedanja odravaju u Briselu,
Luksemburgu I Strazburu.
Sastav I izbor komisije
Sve do velikog proirenja EU 2004 godine Komisija je brojala 20 lanova. Pet velikih drava
lanica (Njemaka,Francuska,V.Britanija,panija I Italija) imale su po dva dok je preostalih
deset drava lanica bilo zastupljeno po jednim lanom. U lanu 17.stav5 UEU.predvia se
da e komisija od 01.novembra 2014 godine doivjeti smanjenje svojih lanova na dvije
treine drava lanica ukljuujui predsjednika Komisije I Velikog predstavnika koji ujedno
figurira kao jedan od potpredsjednika Komisije. Predvieno smanjenje lanova Komisije
govori u prilog injenici da Evropska komisija u EU institucionalnoj strukturi ne odraava
nacionalne ve evropske interese. To je uinjeno iz razloga da se smanjenjem broja lanova
preduprijedi pretrpanost Evropske komisije u sluaju novih proirenja Unije koja bi svakako
uticala na njen rad I efikasna razmatranja unutar nje.
Izbor Predsjednika I komesara
Evropski parlament bira za predsjednika tog kandidata veinom glasova svojih lanova. U
sluaju da se Evropski Parlament negativno odredi prema prijedlogu za predsjednika
komisije,Evropsko vijee kvalifikovanom veinom u roku od mjesec dana predlae drugog
kandidata kojeg EP bira po istoj procedure. Nakon to je imenovan predsjednik komisije
meu komesarima bira potpredsjednike a koraci u izboru predsjednika komisije su:
1. novoizabrani lanovi EP trebat e dvije sedmice da se etabliraju prema vaeem
rasporedu pa tako da konsultacije sa Evropskim Vjeem mogu poeti tek tree
sedmice
2. konsultacije se vode izmeu predsjednika Evropskog vijea I efova politikih
grupa u EP,
3. etvrte sedmice uzimajui u obzir rezultate izbora za EP i nakon sprovedenih
konsultacija Evropsko vijee kvalifikovanom veinom predlae Parlamentu
25

kandidata za predsjednika komisije

4. predsjednika komisije imenuje EP apsolutnom veinom
lanovi EP I komisije biraju se na jednak mandate od 5 godina.Komisija ima sedam
potpredsjednika.
Unutranja struktura
U strukturi Evropske komisije mogu se zapaziti njena dva osnovna dijela: administrativni I
politiki(kolegij komesara) izmeu kojih se nalaze kabineti. Politiki dio je nedvojbeno
odgovoran za donoenje odluka ispred ove institucije meutim u praksi mnoge ideje bivaju
generirane unutar administrativnih struktura. Administrativni dio ine:
1. ope uprave/generalne direkcije
2. generalni sekretarijat na elu sa generalnim sekretarom Evropske komisije
3. privremeni I stalni odbori strunjaka savjetnika
4. ostale zajednike slube I uredi veina slubenika Komisije
Politiki dio se sastoji od komesara I lanova njihovih kabineta. Svi oni zajedno nazivaju se
Kolegij. Unutar Kolegija skoncentrisana je sva mo Komisije. Svaki komesar ima svoj
kabinet koji se opet sastoji od desetak saradnika. Kabineti imaju kljunu ulogu u procesu
kreiranja politike Komisije. Na elu kabineta nalazi se ef kabineta. ef kabineta koji usput
ne moe biti iz iste drave lanice iz koje je komesar je najznaajnija linost u resoru poslije
komesara.

Nadlenost Komisije
U odnosu na Vijee koje obnaa zakonodavnu I izvrnu funkciju, Komisija predstavlja
stvarnu egzekutivu unutar institucionalne arhitekture Unije. Zadaci I oovlatenja Komisije su:
1. pravo iniciranja
2. zatitar ugovora
3. izvrna I administrativna funkcija
4. forum za promociju zajednikih interesa
26

5. vanjskopolitika nadlenost
6. budetska institucija
Pravo iniciranja: svakoj odluci Vijea mora prethoditi prijedlog Komisije. Komisija u okviru
svojih legislativnih kompetencija daje inicijativu ili prijedlog, Vijee zajedno sa EP usvaja
zakonodavne akte, dok Sud pravde vri kontrolu zakonitosti procesa odluivanja. Evropska
komisija u procesu pripreme prijedloga zakona uzima u obzir princip subsidijarnosti
tj.predlae zakonska rjeenja samo u oblastima u kojima djelovanje EU kao cjeline daje bolje
rezultate u odnosu na pojedinane akcije drava lanica
.
Zatitar ugovora:u pogledu osnovnih ugovora Komisija se postavalja kao zatitnik I uvar,
odnosno ona nagleda provedbu odredbi ugovora I odluka koje su donijela tijela EU a moe I
da vodi odreene istrage u tom smislu. Komisija kontrolie da li drave lanice I kompanije
potuju odredbe prava EU,da li ih pravilno primjenjuju. Da li su novousvojene mjere u skladu
sa aktima Unije.
Izvrna I administrativna funkcija: Komisija je nadlena za izvrenje I administraciju
politike EU. Komisija se opisuje kao jezgra izvrne vlasti Unije, odnosno kako je Craig
opisuje kao centra izvrnih poslova koja se pojavljuje u svakom politikom sistemu. Komisija
se stara o realizaciji usvojenih akata, sprovodi budetski plan,upravlja fondovima.
Forum za promociju zajednikih interesa: Evropska komisija je kompetentna da sama
identifikuje problem koje bi drave lanice zajednikim aktivnostima mogle rjesavati te u
tom smislu predstavlja znaajnu motivirajuu snagu u razvoju javnih politika EU.Ona
podupire I stimulira aktivnosti institucija koje su usmjerene na ostvarenje viih ciljeva EU,
odnosno podupre I simulira nastojanja da drave lanice vie fokusiraju na ostvarenje ciljeva
Unije nego na svoje vlastite.
Vanjskopolitika nadlenost: Zastupanje I predstavljanje interesa EU u meunarodnim
ekonomskim odnosima u oblasti diplomatije I pregovaranja u ime Unije,zatim u podruju
sklapanja meunarodnih ugovora o saradnji,trgovini I pridruivanju predstavlja vrlo bitnu
nadlenost Komisije.
Budetska institucija: Za svoj rad Evropska komisija ima na raspolaganju budet iji se
27

najvei dio opredjeljuje za brojne programe EU,dok se mali procenat koristi za

administrativne trokove institucija. Evropska komisija postavlja viegodinje strateke
ciljeve I godinju politiku strategiju,na osnovu kojih usvaja svoj plan rada I nacrt budeta za
narednu godinu.
Nadlenosti predsjednika I komesara
Nadlenosti predsjednika komisije su:
1. utvruje smjernice za obavljanje poslova Komisije
2. odluuje

unutranjoj

organizaciji

Komisije

da

bi

osigurao

koherentnost,efikasnost I kolegijalnost njenog djelovanja

3. imenuje iz redova lanove Komisije,potpredsjednike kao I Visokog predstavnika
Unije za vanjske poslove I sigurnost.
Predsjednik je taj koji utvruje politike smjernice koje e se uvrstiti u godinji program rada
Komisije. Predsjednik komisije predstavlja Komisiju I odreuje druge njene lanove koji mu
u tome mogu pomoi. lanovi komisije obavljaju dunosti dodjeljene im od strane
predsjednika u okviru njegovih ovlasti.
Nain rada i odgovornost:
Rad komisije zasniva se na naelu kolegijalnosti. lanovi komisije se sastaju jednom
nedjeljno u Briselu obino srijedom da bi donijeli odluke iz svoje nadlenosti ili pokrenuli
inicijative za donoenje novih propisa. Svi lanovi komisije moraju prisustvovati sjednicama
a samo Predsjednik moe ocijeniti da li neki lan moe biti osloboen te obaveze u
odreenim okolnostima. U Evropskoj komisiji se odluuje na prijedlog jednog ili vie
lanova prostom veinom,to danas iznosi 15 glasova.Odluivati se moe samo ako je
prisutna veina, pri emu nijedan lan ne moe glasati preko svog zastupnika ili zamjenika.
Komisija je tijelo odgovorna EP. Evropski parlament moe glasati o povjerenju Komisiji.
Ukoliko se izglasa takav prijedlog lanovi Komisije moraju kolektivno odstupiti a Visoki
predstavnik EU za vanjsku I sigurnosnu politiku mora odstupiti sa dunosti koju obnaa u
Komisiji.
28

EVROPSKO VIJEE
Evropsko vijee predstavlja (meuvladinu) instituciju koja nije pomenuta u Osnivakim
ugovorima ve je ustanovljena na Parikom samitu 1974 godine kada je odlueno da radni
sastanci efova drava ili vlada drava lanica postanu redovni. Po dolasku De Golan a vlast
u Francuskoj promijenjen je do tada federalistiki pristup u postavljanju odnosa unutar
evropskih integracija te su osujeeni pokuaji formiranja Evropske politike zajednice.
Umjesto federalistikog pristupa Francuska daje prednost ideji o prioritetu dravne
suverenosti nad supranacionalnim organizacijama. Kao daljnu razradu ovog principa ona
pokree inicijativu za meuvladinim modelom saradnje zemalja zapadne Evrope. Taj plan se
naziva Mala Evropa-Plan Fue. Struktura Evropskog vijea crpi idejnu podlogu iz
Fueovog plana stvaranja Unije drava posebno Vijea Unije u smislu meunarodne
konferencije njaviih dravnih predstavnika.

U pogledu razvoja Evropskog vijea mogu se razlikovati etiri perioda:

1. period konstituisanja od 1974 godine do 1987 tj. Do usvajanja Jedinstvenog
evropskog akta
2. period institucionalizacije od 1987 do 1993 I usvajanja ugovora iz Mastrihta
3. period nakon usvajanja Mastrihtskog sporazuma od 1993 do Lisabonskog
ugovora
4. period nakon stupanja na snagu Lisabonskog ugovora
Prvi period se vezuje za nastanak odnosno prve neformalne sastanke efova drava I
obuhvata period sve do samita u Parizu 1974 god.kada je Evropsko Vijee ustanovljeno kao
vid organizovanja, van tadanjeg institucionalnog okvira. Drugi period predstavlja poetak
procesa ustavnog normiranja ovog organa. Ovaj period zapoinje usvajanjem Jedinstvenog
evropskog akta. Jedinstveni evropski akt regulie sastav Evropskog vijea I propisuje
obavezu da zasjeda najmanje dva puta godinje. Trei period karakterie injenica da ni
29

nakon usvajanja Mastrihskog sporazuma nije promijenjena odredba Ugovora o osnivanju

Evropske zajednice koji je postao sastavni dio Ugovora o EU ime je Evropsko vijee ostalo
izvan prvog centralnog stuba EU.etvrti period predstavlja period od stupanja na snagu
Lisabonskog ugovora kojim Evropsko vijee konano u organizacijskom I funkcionalnom
smislu zaokruuje svoje ustavno utemeljene te zvanino postaje jedna od institucija EU ija
je uloga da doprinese jednom novom politikom zamahu EU jer je poznato da ova institucija
ne uestvuje u zakonodavnom procesu institucionalnog odluivanja EU.
Sastav i funkcije Evropskog vijea
Evropsko vijee je netipina institucija i ono se teko moe porediti sa drugim institucijama
meunarodne organizacije ili drave. Evropsko vijee se sastoji od efova drava ili vlada
drava lanica zajedno sa predsjednikom Europskog vijea i predsjednikom Komisije dok
Visoki predstavnik za vanjsku politiku i suradnju uestvuje u radu. Evropsko vijee ima dvije
osnovne funkcije:
1. da daje osnovne politike smjernice
2. arbitrira u sporovima koji se pojave u procesu donoenja odluka unutar Vijea.
U nadlenosti Evropskog vijea spadaju kljuna pitanja Unije kao to su osnovni politiki
problemi saradnje,pravci razvoja,nain odluivanja o pojedinim pitanjima,odluke u kriznim
situacijama,ugovori ili vana ekonomska i spoljnopolitika pitanja ukljuujui pitanje
proirenja Unije. Evropsko vijee raspravlja i o vanim izmjenama Ugovora EU. Evropsko
vijee vri i funkciju predstavljanja EU na meunarodnom nivou. Ova funkcija vijea dolazi
do izraaja na vie naina. Prvo Evropsko vijee predstavlja Uniju pred drugim dravama ili
njihovim grupama u pogledu kljunih politikih i ekonomskih pitanja. Drugo,Evropsko vijee
predstavlja Uniju i u meunarodnim organizacijama kao to su UN,G8 i sl. Tree, Evropsko
vijee predstavlja Uniju i donosi vane odluke kada su u pitanju evropske zemlje koje su u
procesu ulaska u EU ili se radi o drugim kategorijama nelanica.
ODRAVANJE SASTANAKA
Evropsko vijee je svoje sastanke sve do 2001 god.odravalo u zemlji koja je predsjedavala.
Od kada je Unija dobila 18 lanova sastanci se odravaju u Briselu,a to se tie zavrnog
sastanka drava lanica koja predsjedava ima mogunost da odlui u kom gradu e se odrati.
30

Na godinjem nivou Evropsko vijee se sastaje najmanje etiri puta. U formaciji Evropskog
vijea u osnovi egzistiraju 4oblika:
1. prvi oblik je rezerviran za redovne formalne sastanke koje predvia Ugovor.
2. drugi oblik predstavljaju sastanci koji se organiziraju u povodu iznalaenja
rjeenja nekog spornog pitanja
3. trei oblik odnosi se na potrebu usaglaavanja politikih smjernica izmeu
drava lanica u vezi odreenog pitanja.
4. etvrti oblik podrazumjeva najvii nivo Meunarodne konferencije koja se
zasniva u cilju razmatranja izmjena i dopuna Osnivakih ugovora.
NAIN ODLUIVANJA
Evropsko vijee donosi odluke u pravilu jednoglasno osim ukoliko Ugovorom nije predvien
drugaiji nain. Kako u svakom sluaju nije mogue postii jednoglasnost onda se pristupa
glasanju na formalan nain te u tom sluaju odreene drave bivaju suzdrane u vezi
donijetih zakljuaka. Obzirom da su zakljuci Evropskog vijea politike prirode oni ne
mogu biti predmet razmatranju Suda pravde. Sud pravde EU se ukljuuje i nadgleda
zakonitosti akta Evropskog vijea koji su usvojeni sa namjerom da proizvode pravne uinke
prema treima.
Predsjednik Evropskog vijea
Predsjednika Evropskog vijea bira Evropsko vijee kvalifikovanom veinom,odnosno
premijeri i predsjednici drava lanica na mandat od dvije i pol godine. Ista osoba moe
najvie dva puta biti izabrana za predsjednika Evropskog vijea odnosno maksimalno
5godina. Naputen je sistem rotacije koji je znaio da se poziciji predsjedavajueg svakih
pola godine smjenjivale pojedine drave lanice EU. Za dosadanju organizaciju i voenje
sastanaka Evropskog vijea bila je zaduena drava lanica koja je estomjeseno
predsjedavala u Vijeu. Rotiranje na elu Evropskog vijea nije osiguravalo kontinuitet
neophodan za uspjenost izvrenja zadataka. Predsjednik rokovodi sastancima Evropskog
vijea u suradnji sa predsjednikom Komisije i na temelju rada Vijea opih poslova brine o
kontinuitetu njegovog rada, djeluje u cilju lakeg usaglaavanja stavova i postizanja
konsenzusa u okviru Evropskog vijea te podnosi izvjetaj EP poslije svakog zasjedanja
31

Evropskog vijea. Predsjedniku u poslovima pripremanja sjednica pomaze Vijee za ope

poslove, odnosno Generalni sekretarijat Vijea i naravno Komisija.
Znaaj Evropskog vijea
Ugovorom iz Lisabona tripolarni sistem koji se sastojao od Evropskog Parlamenta,vijea i
komisije transformiran je u etveropolarni tako to je Evropsko vijee po prvi put dobilo
status institucije u EU. Tako je Evropsko vijee ovlateno da moe bez sazivanja
meuvladine konferencije donijeti odluku kojom se izmjenjuju i dopunjuju sve ili dio
odredaba dijela treeg Ugovora o funkcioniranju EU. Za Evropsko vijee moe se rei da ima
veoma znaajnu ulogu stimulatora, odnosno politikog vodstva koje osigurava daljnji EU
ukljuujui donoenje odluke koje se zbog znaaja nisu mogle donijeti u Vijeu u to se
naravno ubrajaju i izmjene Osnivakih ugovora. Evropsko vijee ima pravo da donese odluku
o prelasku sa posebnog na redovni zakonodavni postupak. Ova situacija je poznata kao
passerelle, ili klauzula i premoivanju. Evropsko vijee moe odluiti da se u Vijeu
ministara odluivanje umjesto konsenzusom vri kvalifikovanom veinom. Na taj nain
Evropsko vijee ima mogunost da jednoglasnom odlukom proiri opseg primjene
kvalifikovane veine na pitanje iz domena Zajednike vanjske i sigurnosne politike,budeta i
drugih pitanja izuzev pitanja koja stoje u vezi sa podrujem odbrane i klasinih vojnih
pitanja. Za ovakvu nadlenost Evropskog vijea potrebno je da bude ispunjeno nekoliko
uslova:
1.

odlukom o zamjeni posebne procedure redovnom odnosno o promjeni

jednoglasnog naina

2.

odluivanja u Vijeu kvalifikovanom veinom u Evropskom vijeu se mora

donijeti jednoglasno. To se moe uiniti samo uz suglasnost EP koji o tome
odluuje apsolutnom veinom. Potrebno je da se u roku od est mjeseci takvom
rjeenju izriito ne usprotivi nijedan nacionalni parlament.

Evropsko vijee okuplja politiare koji su na nivou nacionalnog najmonijih i

najkompetentniji u pogledu donoenja najvanijih odluka. Oni se sastaju da bi zajedniki
donijeli odluku i da bi se te odluke postojale. Specifina priroda rada Evropskog vijea su
zakljuci koji su rezultat rada sastanaka Evropskog vijea. Oni nemaju direktnu pravnu
vanost ali predstavljaju tkz.mehke zakone koje druge evropske institucije moraju uzeti u
32

obzir i potovati. Zakljuci su jako potovani dokumenti i imaju realan uticaj na Uniju. Svi
lanovi Evropskog vijea su jednaki i ravnopravni kao to i njihove drave imaju jednak
status u meunarodnom periodu. Evropsko vijee je institucija koja u konanici osigurava da
se bez pretjeranih formalnih protokola na jednom mjestu grupiu najmoniji predstavnici
drava lanica koji su u ime tih drava ovlateni da mogu donositi najvanije odluke i
tretirati najvanija pitanja i interese koji su od znaaja za EU.

SUD PRAVDE EVROPSKE UNIJE

Nastanak i razvoj
Kada je nastala Evrospka unija, sudska vlast se sastojala od jednostavne institucije Suda
pravde, to znai da su svi sudski predmeti morali da prou kroz ruke sudija te institucije.
Meutim, vremenom se broj predmeta gomilao, Sud je predloio da se osigura dodatno
sudsko vijee, te je tako nastao i Sud prve instance. Stupanjem na snagu Lisabonskog
ugovoa, nastale su i odreene izmjene unutar pavosudnog sistema tako da je Sud prve
instance preimenovan u Opi sud. Takoer, radi rastereenja Opeg suda uveddeni su tzv.
specijallni sudovi.
Sud pravde EU, unije, autoritet prava EU, dokazhe prodorom u nacionalna prava, na zahtjev
drava lanica, dajui tako fizikim i pravnim licima odreena prava i obaveze. Zbog velikog
broja predmeta i njihovog dugotrajnog rjeavanja, je dovelo do diferencijranja nadlenosti
Suda prave EU, tako da s se u okvriu njega pvrazovale posebne sudske instance koje uivaju
vlastito podruje nadlenosti. Na taj nain proizvedena je odreena relakacija do tada jedine
najvie instance Suda prave, te stvorene prepostavke za razmatranej predmeta. Uloga Suda
pravde EU percipira kao uloga vrhhovnog garanta, jamca potocanja ranije komunitarnog, a
Sada prava Eu koja je od ogromnog znaaja za razvoj EU, odnosno njenog institucionalnog
kompleksa.

Struktura Suda pravde Evropske unije

Sud paved evrospke unije predstavlja generiki izraz za pavosudne instance EU. Pod ovim
izrazom se podrazumijeva tri sudske instance: Sud pravde, Sud ope nadlenosti i
specijalizovani sudovi.
33

Sud pravde
Sud pravde je najvia najvanija sudska instance Eu. Osnovni zadatak Suda pravde je
razmatranje zakonitosti mjera Unije i osigranje jednoobraznog tumaenja prava Unije u
svakoj od drava lanica. Sud pravde sainjava 28 sudija i 8 nezvisnih pravobranilaca, koje
uz konsultacije sa Odborom, imenuju sporazummom vlada drava lanica, na period od 6
godina i mogu biti ponovo imenovani. Svake tri godine se vri djelimina izmjena sudija
sukladno uslovima oji su predvieni Statuom Suda pravde EU. Onin se biraju izmeu
pravnika ija je nepristrasnost van svake sumnje. Sudu pomae i 8 nezavisnih prvobranilaca,
gdje je prema politikom dogovoru drava lanica Velika Britanija, rancuka, Njemaka i
Italija i panija imaju stalnog nezavisnog pravobranioca dok se na preostala tri mjesta rotiraju
ostale drave lanice prema utvrenoj listi. Ukoliko Sud pravde zatrai, Vijee moje
jednoglanso poveati broj pravobranioca. Na incijativu Poljske, donesena je Dekleracija,
kojm su elnici drava lanica i vlada drava lanica su preuzeli obavezu da jednoglasno
prihvate zahtjev Suda paved da broj nezavisnih pravobranilaca povea na jedanaest. Tako je
Poljska dobilaa jednu poziciju stalnog nezavisnog pravobranioca, dok je broj rotirajuih
nezvisnih pravobranioca sa ti povean na pet. Sud bira jednog od pravibranilaca na funckiju
generalnog pravobranioca. On ima zadatak da koordinira i usklauje rad ostalih
pravobranioca, te osigura brojnih njima povjerenih poslova. Psim pravobranilaca Suda pravde
pomae sekretar i njegov zamjenik. Sud pravde imenuje sekretara na period od est godina
koji postupa po Pravilima postupka Suda. Sud pravde ima svoj Regstari Administrativni
odjel, a radni jezik je francuski. Postoji i Veliko vijee sa 13 lanovaa, koje odluuje samo o
najvanijim i najkomplikovanijim pitanjima ili ako taj sastav zahtjeva drava lanica EU ili
neka institucija EU.

Opi sud
Sud ope nadlenosti je uspostavljen sa zadatko da rastereti Sud pravde koji nije mogao da
pravovremeno rjeava predmete zbgo poveanog obima poslova. Opi sud se u pogledu
obima, strukture i naina rada gotovo da ne razlikuje od Suda pravde. Odreena je razlika u
broju sudija, gdje je Lisabonskim ugovorom predvieno da e se broj sudija utvrditi Statutom
Suda pravde EU, odnosno s tim u vezi da e biti sastavljen od najmanje jednog suca iz svake
drave. Opem sudu u radu pomau i nezavisni pravobranioci. Opi sud usvaja Pravila, koje
34

dosnoi u dogovoru sa Sudom pravde zahtjevaju potvrdu VIJea. U vezi saa nainom rada,
gotova da nema zasjedanja u plenarnim sesijama, ve se rad odvija u okviru Velikog vijea ili
Vijea od peta ili Vijea od tri. Opi Sud je nadlean da rjeava:
1. Po pitanju tube proti akata insittucije Unije Vijea, KOmisije, Evropspke
centralne banke, osim preporuka i miljenja, tea kata Evropskog parlamentai
Evropskog vijea koji su usvojeni sa namjerom da proizvode pravne uinke
prema treim licima ili protiv neinjena odnosno proputanja da se djeluje u ime
ovih institucija.
2. Po pitaju tube protiv institucija EU, zbog proputanja djelovanja, na koje je
shodno Ugovoru postojala dunost na injejne
3. Po pitanju sporova koji se tiu naknade tete
4. Po pitanja sporova izmeu Unije i njenih zaposlenika u granicama i pod
uslovima koji su predvieni Uredba o osoblju i dunosnicima te Uvjetima
zapoljavanja ostalih zaposlenika Unije
5. Na temelju arbitrane klauzule u ugovoru koji je sklopila Unija ili je sklopljen u
ime Unije, bez obzira na to radi li se o ugovoru javnog ili privatnog prava

Specijalizovani sudovi
Specijalizovani sudovi se sastoje od sedam sudija, meutim Vijee moe na zahtjev Suda
pravde, kvalifikovanom veinom poveati tu brojku. Ovi sudovi su pridrueni Opem sudu,
odnosno djeluju u odreenim tipovima postupka u prvom stepenu. Mandat sudija jeu pravilu
est godina uz mogunost reizbora. Obzirom da je prihvaen princip da se dio sudija bira
svake tri godine kod izbora prvog sastava svih sudskih instanci EU pa tako u slucaju
sprecijalizovanih sudova prvog sasttava svih sudskih insanci Eu, pa tako i u sluaju
specijalizovanih sudova uvaena je odreena specifika. Od ukupno sedam sudija, koji se
biraju u ovu sudsku instance, njih etvero se bira puni mandate, dok se preostala tri, koja se
odreuju rijebom, bira na pola mandata. Specijalizovani sudovi djeluju najee u trolanim
ili petolanim vijeima, vrlo rijetko u plenumu. Statutom Suda, predvieno je da
35

specijalizovani sud djeluje kao i sudija pojedinca, Osnovna nadlenosti ovog Suda jeste da u
prvoj instance presuuje sporove izmeu institucija i njihovih slubenika Prema tome ovi
sudovi mogu predstavljati i klasine radnopravne sporove, kao to su napredoanje u slubi,
disciplinke sankcije, dok u nekim drugim situacijama to mogu biti razliita pitanja iz domena
socijalnog osiguranja. Predmet rada ovih sudova mogu biti i sporovi koje pokreu zaposlenici
nekih posebnih tijela kao to su Europol, Eurojust itd. Osnivanje ovog Suda dovelo je do
relaksacije samo Opeg suda, nego je u nadlenost specijalizovaniih sudova prenijet znatan
broj predmeta u kojima je postupao Sud pravde. Protiv odluke specijalizovanih sudova o
stvarima koja se odnose na pravna pitanja odnosno i injeninim pitanjima, u roku od sva
mjeseca, moe se izjaviti alba Opem sudu.
RAUNOVODSTVENEI SUD
Nastanak i razvoj
Evropski raunovodstveni sud zajedno s Komisijom spade u red institucija koje se esto
nazivaju savjest EU. Raunovodstvvveni sud i nije sud u klsinom smislu, nego sam seebe
opisuje kao finansijsku savjest Unije. Uspostaavljanje Raunovodstvenog suda i njegova
evolucija vezani su za uspostavljanje i evoluciju bdetskih nadlenosti Evropske unije. Uloga
Evropsskog raunvodstvenog suda je fokusirana na efikasno finansijsko upravljanje
sredstvima Evropske unije,odnosno najveim dijelom Evropske komisije. Ova institucijq je,
tek sa Mastrihtskim ugovorom dobila status tijeka EU u rangu sa ostalim osnovnim njenim
institucijama. Sjedite se nalazi u Luksemburgu. Ugovor o EU iz Amsterdama proiruje
nadlenost suda na drugi id trei stub meuvladine saradnje drava lanica.

Sastav
Raunovodstveni sud se sastoji od po jeednog lana z svake drave lanica koji posve
neovisno obavljaju svoje dunosti u opem interesu Unije. lanove suda nakon savjetovanja
sa Evropskim parlamentom bira Vijee na perio od 6 godina uz mognost reizbora. Drave
lanice za lanove predlau kandidate od struke tj. one koji raspolau posebnim
kvalifikacijama iz domena raunovodtva i revizije. U obavljanju svojih drunosti lanovi
moraju biti voeni opim interesom, to znaii da prilikom vrenja poslova iz svoje
nadlenosti ne siju traiti, niti primate instrukciije od vlada drava lanica ili bilo kojeg
36

drugog tijela. Nakon to budu izrabrani lanovi iz svojih redova biraju predsjednika suda na
mandate od tri godine. On kao prvi meu jednakima predsjedava na sastancima suda, vodi
rauna o tome da s odluke Suda primjenjuju , te predstavlja Raunovodstveni sud u eksternim
odnosima kako sa drugim organima Evropske unije, tako i s odgovarajuim revizijskim
institucijama drava lanica. Ukoliko da neko od lanova ovog suda ne bude izvravao
povjerene drunosti na nain koji je to propisano i ne bude postupao u opem interesu, Sud
pravde Evropske unije odluuje na temelju zahtjeva Raunovodstvenog suda o tome da li e
odreeni lanovi biti razrijeeni sa dunosti.

Nadlenost
Osnovni zadatak ovog suda je revizorska kontrola, odnosno da provjera da li su budetska
sredstva evropske unije troe u skladu sa propisima Unije. Valjano upravljanje finasnijama
predstavlja skup standarda i postupak koji treba da omogue transparentno tano i
djelotovorno raspolaganje sredstvima javnog budeta i dodjelu ugovora za javne nabavke.
Model valjanog upravljanja finansijama je ustvari jedan koherentni skup raunovodstvenih
procedura koje i osiguravaju odgovarajuu formu biljeenja svih transakcija koja se odnosina
sve prihode i rashode Evropske unije. U cilju njihove to lake naknadne provjere, kao i
sistem davanja odobrenja za troenje sredsstava koji maksimalno suava prostro za uticaj
pojedinanih slubenika. Komisija i druga tijela Unije su duni da raune za prihode i
rashode dostavljaju ovom sudu najkasnije do 01.juna naredne godine od momenta kada se
transakcije obave. Raunovodstveni sud u svom radu ne oslonja se samo na izvjetaje drugih
tijela, nego i na vlastita istraivanja. Finansijska kontrola ovog suda Evropske, zbog koje se
ovo tijelo naziva finansijski sud, vri se vrlo esto na licu mjesta, odnosno u prosotrijama bilo
kojeg tijela Evropske unije, ije su finansijske aktivnosti predmet raunovodstvene kontrole i
revizije. U fokusu interesovanja finansijskih eksperata raunovodstvenog suda jeste utvrditi,
da li odnosna institucija Evropske unije troi svoj novas u skladu sa budzetskim pravilima i
propisima, i u svrhu za koje su ta sredstva namijenjena, kao i to da li se o tome vode
odgovarajua pismena. Revizorska kontrola koju sprovodi ovaj Raunovodstveni sud
Evropske unije, predstavlja samo jedan od oblik kontrole te vrste u EU. Komisija u svom
satavu ima specijalizzzovane odjele koji su zadueni za internu finanijsku kontrolu. Pored
ove kontrole u okviru Komsije egzistira i Sluba za unutranju kontrolu koja je zaduena za
efikasno upravljnje sredstvima koja stoje na raspolaganju Komisiji. Jedna od vanih funkcija
37

oovg suda jeste vitalan dopirnos transparentnosti unije. Svaka institucija ili organ Unije je
predmet revizije i mora osigurati eviijskom sudu informacije i dokumentaciju koju on od
njega zatrai.

EVROPSKA CENTRALNA BANKA

Nastanak i razvoj
Evropska centralna banka spade u red institucija Evropske unije sa finansijski nadlenostima.
Osnivanje ove banke bilo je predviemp Ugovorom iz Mastrihta it u u sklopu finalne, tree
face, realizacije projektaekonomske i monetarne unije. Ugovorom je pedvieno
uspostavljanja ekonomske i monetarne unije i uvoenje jedinstvene valute eura najkasnije
do 1 januara 1999 god. Ova aktivnost se odvijala u tri faze. U okviru prve faze vrene su
pripreme aktivnsoti za stvaranje monterane unije. U ovom period omogueno je slobodno
kretanje kaptala izmeu drava lanica. Znaajan doprinost u pravcu svaanja pretpostavki za
formiranje monterne unije dala je institucija privremenog kaaktea pod nazivom Evropski
monterni institute ustanovljena 1. Januara 1994 tj. na poetku druge faze monetane
integraccije. Evropski monetarni institute je iksljuivo bio zaduen za jaanje saradnje
nacionalnih centralnihbanaka kao i usklaivanje monetarne politike drava lanica. Druga
faza predstavlja period stabilizacije finansijskih aktivnosti drava lanica, koje su dobile
jasne zadatke u pravcu smanjenjenja visoke inflacije i visokog javnog duga te smanjenja
visoke inflacije i visokog javnog duga, te manjenje rastueg budetskog deficit kao i da
osigraju samostalnost Evropskog vijea na koncu druge faze odnosno precinije 30 juna 1998
god. ime je prestala funkcija Evropskog monetarnog instituta. Evropska centralna banka,
zvanino sa radom poinje 1. Januara 1999 god. kada je nastupila i posljednja trea faza
ekonomske i monterne integracije Evropske unije. Evropska centralna banka je preuzlea sve
nadlenosti utvrene Ugovorom o Evropskoj zajednici, prema dravama euro-zone. Evropska
centralna banka nije predstavljala zvaninu instituciju EU, ve se definisala kao nezvisna
intitucija sa ovlastima koje su bliske institucijama Unije. Lisabonski ugovor je konano u tom
38

paavcu nainio izmjenu kojom je Evropksu centralnu banku utvrdio kao jednu od sedam
institucija Evvropske unije.

EVROPSKI SISTEM CENTRALNIH BANAKA

Ugovorom iz Mastriha zajedno sa Evropskom centralno bankom osnovan je i sisteem
centralnih banaka., koji se sastooji od Evropske centralne banke i centralnih banaka drava
lanica. Sve drave lanice su dobile obavezu da usklade svoje nacionalno zakonodavstvo sa
propisima i ciljevima Evropskog sistema centralnih banaka. Kako bi se osigurrala
konzistenstnost rada, Evropskim sistemom centralnih banaka upavljaju tijela Evropske
centralne banke koja predstavlja najznaajniji i najvaniji dio Evropskog sistema centralnih
banaka.Osnovni zadaci Evropskog sistea centralnih banaka mogu se definisati kao:
1. Utvrivanje i povoenje monetarne politike
2. Sprovoenje deviznih ooperacija
3. Dranje i upravljanje oficijalnim deviznim rezervama drava lanica
4. Unaprijeenje i nesmetano funkcionisanje platnih sistema

Sastav i odluivanje
Evropska centralna bankaa sastoji se od organa odluivanja i to: Izvnog odbora i Upravnog
vijea. Porednjih egzistira i Glavno vijee, te Ekonomski i finansijski komitet, koji ima
savjetodavni kaakter i Eurogrupa koju ine ministri drava lanica Eurolanda-a-

Izvrni odbor
Sastoji se od est lanova tj. etiri predstavnika (po jeedan iz etiri najvee drave lanice),
potpresjednik Evropske centralne banke koje imenuje Evropsko vijee kvalifikovanom
vinom iz redova priznatih osoba s profesionalnim iskustvom u monetarnim ili bankarskim
poslovima, na preporku Vijea i nakon savjetovanja sa Evropskim parlamentom i Upavnim
vijeem Evropske centralne banke. lanovi Izvrnog odbora moraju biti dravljani drave
39

lanice Evropske unije i njihov mandate traje 8 god. bez ogunosti reizbora. Izvrni odbor
rukovodi Evropskom centralnom bankom, odgovoran je za tekue poslovanje provoenja
monterne politike koju utvruje Vijee guvernera kao i za davanje uputa nacionalnim
centralnim bankama. lanovi Izvrnog odbora mogu pruatiodgovarajue savjete o pitanima
iz domena politike monetarneunije nadleom odboru Evropskog parlamenta. Predsjednik,
potpresjednik i drugi lanovi Izvrnog odbora moraju biti u stalnom radnom odnosu u
Evropskoj centralnoj banci dok su na toj funkciji i da e ne mogu baviti bilo kojim poslom koji
donosi ili ne donosi profit.

Upravno vijee (Vijee guvernera)

U Upravno vijee ulazi svih est lanova zvrnog odbra i guverneri nacionalnih centralnih
banaka ija je valuta euro. Zbog toga se ovo Vijee jo naziva i Vijee guvernera. U sastav
ovog tijela ulaze i predsjedavajui Vijea u sazivu ekonomije i finansija, te jedan lan
Komisije, koji usput nemaju pravo glava. Upravno vijee je upravni organ, koji se obino
sastaje jedanput u petnaest dana, odnoso najmanje deset puta godinje u sjeditu Evropske
centralne banke u Frankfurtu. Upravno vijee Evropske centralne banke u Evropskom
sistemu centralnih banaka predsavlja najvii organ odluivanja. Ovo tijeelo definie
monetarnu politiku Evropske unije, utvruje smjernic, donosii i uredbe, te preduzima
neophodne mere za ispunjavanje zadataka koji su u skladu sa Ugovorom o Evropskoj uniji,
nadlenost Evropskog sistema centralnih banaka. Upavno vijee donosi odluke koje se
odnose na srednjorone ciljeve monetarne politike, visinu osnovnih kamatnih stopa kojima
posovne banke mogu dobiti novac od Evropske centralne banke. Upravnom vijeu su
povjerene savjetodavne funkcije i odluivanje o meunarodnoj saradnji. Svaki lan Vijea
ima jedan glas. Odluke se donose prostom veinom, a u sluaju istog broja glasova presudan
gas donosi predsjenik Evropske centralne banke. Glasanje je mogue samo ukoliko postoji
kvorum od dvije treine lanova. Statuti nacionalnih centralnih banaka sadre posebne
odredbe o zatiti nezavisnosti svojih guvernera. Mandat guvernera ne smije da bude kri od
pet godina. Guverner moe biti razrijeen dunosti, samo ako vie ne ispunjava uslov za
obavljanje te dunosti ili u sluaju ozbiljne greke poinjene u radu. Upravnno vijee na
osnovu preporuke izvrnog odbora usvaja uslove za zaposljavanje osoblja Evropske centralne
40

banke. Banka ima oko 1 350 zaposlenika, dok Evropski sistem entralnih banaka ima ak 70
000 zaposlenih. Od pomenutog broja Centralna banka u Luksemburgu ima samo oko 200
zaposlenih, dok Centralne banke Francuske i Njemake imaju poi vie od 10 000 zaposlenih.

Glavno vijee
U Evropskoj centralnoj banci egzistira i savjetodavno tijelo Glavno vijee, koje je takoer i
upravni organ koji se sastoji od predsjednika Evropske centralne banke, potpresdjenika i
guvernera nacionlnih centralnih banaka svih drava lanica Evrospke unije. lanovi Izvrnog
odbora osim predsjednika i potpresjednika nemaju pravo glasa. Ovo tijelo je osnovano na
privremenoj osnovi, zbog injenice da sve drave lanice Evropske unije, nisu lanice EMU,
odnosno nisu uvele jedinstvenu valutu euro. U tom kontekstu, Glavno vijee ima zadau da
ispituje situaciju u dravama lanicama EU, koje jo ne ispunjavaju ekonomske i finansijke
uslove neophodne za uvoenje uera. O svojim zapaanjima dostavlja izvjetaj Upravnom
vijeu. Iz prethodnoh konteksta je vidljivo da Glavno vijee nema kompetencije da se bavi
odluivanjem u oblasti monetarne politike ve je njegova uloga savjetodavnog karakta tj.
ocjnjuje sposobnost za pristupanje euro-zoni. Odluke monetarnoj politici redvno se
saopavaju u tampi, na konferencijama koje se odravaju odmah nakon prvog sastanka
guvernera mjesecu.

Ekonomski i finansijski komitet

Ekonomski i finansijski komitet je takoer savjetodavni organ koji je zamijenio Monetarni
omitet, rasputen na poeku tree faze, monetarne unije. Svaka drava lanica Evropkse unije,
KOmisija i Evropska entralna banka unutar ove neformalne grupe razmjenjuje miljenja o
pitanjima vezanim za jedisntvenu valutu, pripremu budeta i usklaivanje makro-ekonomskih
politika drava lanica Evropske monterne unije.

41

Eurogrupa
Eurogrupa predstavlja glavni forum za upravljanje podruja jedinstvene valute. Ovo tijelo se
sastoji od ministara finansija zemalja lanica Eurozone, odnosno zemalja ija je vauta euro.
Potpresjednik Evropske komisije za ekonomska i monetarna pitanja, kao i predsjednik
Evropske entralne banke, taoer sudjeluju in a sastancima Eurogrupe. Uloga je pripremanje
tzv. Eurosamita te osigurati usku koordinaciju ekonomskih politika unutar Eurozone. Ona
takoer ima za cilj promicanje uvjeta za snaniji ekonomski rast, kao i za promicanje
finansijske stabilnosti unutar Eurozone.

Nadlenosti i zadaci
Primarni cilj Evropske centralne banke odnosi se na stabilnost cijena u Eurozone odnosno
prevenirati da kupovna mo graana ne bi bila ugroena inflacijom. Cilj Evropske centralne
banke je da osigura da poveanje potroakih cijena na godinjem nivou bude manji od 2%.
Evropska centralna banka podie kamatne stope kad eli zaustaviti inflaciju, a sputa ih kad
procijeni kada je rizik od inflacije veoma ogranien. S druge strane, drave lanice takoer
treba da odravaju nisku stopu inflacije, vode zdravu fiskalnu politiku, odravaju niske stope
oporezivanja, te stabilne devizne kurseve. Evrospka centralna banka uspostavila je sistem
obaveznih rezervi unutar Eurozone, to znai da su nacionalne centralne banke drava lanica
monetarne unije obavezne da joj povjere 1.5 do 2.5 % visine uloga. Nadlena je za
provoenja jedinstvene monetarne politike u saradnji sa centralnim bankama drava lanica.
Osnovni instrumenti monetarne politike Evropske centralne banke su nadzor nad porastom
novane maseu opticaju, te procjena ekonomskih pokazatelja za budua kretanja cijena.
Unutar Eurozone, uveden je jedinstveni platni sistem pod nazivom TARGET. Ovaj sistem
povezuje sve sisteme drava lanica te na taj nain omoguava brze transfere novca unutar
sistema. U ostvarivanju svojih temeljnih funckija Evropska centralna banka donosi odluke i
uredbe, te izdaje miljenje i preporuke. Evropska centralna banka je jedina liena prava
donoenja direktiva. Odluke Evropske centralne banke obavezujee su samo za one na koje
se odnose dok su preporuke i miljenja pravno neobavezujui akti. Evropska centralna banka
takoer ima pravo da u granicama i pod uslovima koje odredi vijee izrie novane kaznei
druge finansijske sankcije licima kojima ne potoju njene uredbe i odluke. Evropska
centralna banka koristi odreene mehanizme sa kojima utie na procese institucionalnog
42

odluivanja Evropske unije. Ovi mehanizmi su poznati su kao davanje miljenja i obaveznog
konsultovanja Evrospke centralne banke.

Evropska centralna banka ima mogunost

podnoenja tube sudu pravde Evropske unije u sluaju kada nacionalne centralne banke ne
izvravaju obaveze predviene osnivakim ugovorom i statutom evropskog sistema
centralnih banaka.

Kapital Evropske centralne banke

Evropska centralna banka posjeduje sopstveni kapital sredstava i izvore prihoda. Njen kapital
ine sredstva koja su uloili nacionalne centralne banke drava lanica, iji iznos kapitala
zavisi od broja stanovnika drave lanice i ukupnog uea GDP u Evropske unije.
Nacionalne centralne banke su jedine koje mogu upisati kapital u Evropsku centralnu banku i
postati akcionari. Ukupni kapital Evropske centralne banke iznosi 5 milijardi eura.

Nezavisnost
Nezavisan poloan Evropske centralne banke i nacionalnih centralnih banaka drava lanica
utemeljen je Ugovorom o funkcioniranju Eu, do su odredbe o kojima se doatno pojanjava
ovakav status, kao i regulisanjeorganizacionih i finansijskih pitanja od znaaja z apoloaj i
rad monetarnih institucija Evropske unije sastavni dio statute Evropskog sistema centralnih
banaka i Evropske centralne vanke. Evropski standardi o nezavisnosti Evropske centralne
banke sadre razliite elemente koji mogu klasificirati u etiri kategorije:
1. Institucionalnu
2. Funkcionalnu
3. Finansijsku i
4. Personalnu nezavisnost

Institucionalna nezavisnost

43

Ova nezavisnost se odnosi na stepen uticaja ostalih ogana Eu, al ii dava lania na donoenje
odluka iz domena monetarne politike. Ova nezavisnost najveim, dijelom dolazi do izraaja u
odnosu centralne banke organa izvrne vlasti. Organi i tijela EU, odnosno vlada drava
lanica obavezuju na princip nemjeanja u kreiranje i voenje monetarne politike EU.
Odnosno zabranjuje se traenje i davanje instrukcija od organa i tijela EU, vladaa drava
lanica ili bilo kog drugog organa. Meutim, ne treba shvatati kao iskljuivanje svake vrste,
pa i neformalnih kontakata lanova Upravnog vijea i ostalih institucija tijela Unije, odnosno
predstavnika vlada drava lanica. Ovo zbog toga to osnovna zamisao nije bila da se
potpuno izoluje ECB, ve samo da nezavisno donosi odluke. Zbog toga se istie da u
kontekstu zakonodavnih ovlastipostoji razlika izmeu ECB i drugih institucija Unije. ECB
(Evropska centralna banka) svoje ovlasti vri nezavisno od ostalih institucija Unije.
Evropskoj centralnoj banci priznaje se svojstvo pravnog lica, kao to je to svojstvo priznato
Evropskoj Zajednici, zatim da ima svoje organi odluivanja, kao i znaajnu regulatornu mo
s obzirom na to da moe donositi uredbe, odluke, preporuke, miljenja te izricati sankcije za
nepotovanje njenih odluka.

Funkcionalna nezavisnost
Ova nezavisnost podrazumijeva da je mandate centrallne banke jasno definisan, to znai da
ECB ima precizno utvren primarni cilj zbog kojeg je osnovana. Definisanjem stabilnosti kao
prioritetnog cilja za iju je realizaciju odgovorna Evropska centralna banka postavaljeni su
temelji njene funkcionalne nezavisnosti. Drugi vaan segment ove vrste nezavisnosti je taj da
se odnosi na ekskluzivnu kompetentnost ESCB za utvrivanje i psrovoenje monetarne
politike, kao i slobodu u izboru instrumenata i mjera koje e koristiti. To znai da ECB ima
potpunu samostalnost u doneenju odluke o tome da li e i u kojoj mjeri intervenisati na
finansijskom tritu i na taj nain uticati na visinu kamatne stope, propisati obavezu dranja
minimalnih rezervi, onosno donijeti odluku o primjeni drugih opertivnih metoda monetarne
kontrole. Za ostvarivanje stabilnosti cijena od presudnog znaaja je vano to da bude
iskljuena mogunost finansiranja budetskog deficit kreditima centralne banke. Zabrana
prekoraenja po raunima ili bilo koji drugioblik kreditiranja koje institucijama, tijelima,
uredima ili aagencijama Unije, centralnim vladama, regionalnim, lokalnim ili ostalim javnim
tijelima ili tijelima javnog prava ili javnim poduzeima drava lanica odobravaju Evropska
centralna banka ili nacionalne centralne banke, kao i direktno kupovanje dunikih
44

instrumenata koje bi Evropska centralna banka ili nacionalne centralne banke od njih
kupovale.

Finansijska nezavisnost
Teko je zamisliti nezavisno voenje monetarne politike bez finansijske samostalnosti. Ova
nezavisnost detaljno je bila redviena Ugovorom iz Mastriha. Finansijska nezavisnot
podrazumijeva pravo Evrospke entralne banke da raspolae sopstvenim prihodima iz koojih
se podmiruju trokovi koji nastaju u vezi sa njenim poslovanjem, kao i jasno definisana
pravila o nainu raspolaganja ostvarenom dobiti, odnosno pitanje naina pokria eventualnog
gubitka. Dobit koju u okviru finansijskog poslovanj ostvari ECB je Statutom odreeno da se
dio dobiti odlukom Vijea guvernera prebacuje u Fond opih rezervi, dok se preostali dio
dobiti dijeli dioniarima ECB proprcionalno njihovim uplaenim udjelima. Sredsta Fona,
slue za pokrivanje gubitka banke, a ukoliko ona nisu dvooljna onda se koiste sredstva
onetarnog dohotka ostvarenog u finansijskoj godini.

Nezavisnost personala
Nezavisnost Evropske centralne banke zavisi i od naina na koji je regulisano imenovanje
personala, ali i upravljanje centralnom bankom. Prema evropskim standardima, guverneri
centralnih banaka biraju se na period koji je dui od perioda na koji se biraju lanovi
parlamenta, to znai da duina mandata ne moe biti kraa od pet godina. Nezavisnost
vrhovne onetarne vlasti dodatno je ojaana taksativnim navoenjem uslova koji moraju da
budu ispunjeni da bi se pokrenuo postupak za razrjeenje. Kao razlozi za razreenje mogu se
pojaviti izvrenje krivinih djela, gubitak radne sposobnosti, sukob interesa, ne ispunjavanje
uslova za izbor, nestruno i nesavjesno obavljanjedunosti, ozbiljni propusti u radu koji su
doveli do znatnog odstupanja od definisanog primarnog cilja. Prema tome, lanovi mogu biti
razrijeeni smao ukoliko nisu u stanju svojih obaveza. U takvim sluajevima, Vijee
guvernera ili Izvrni odbor podnese zahtjev Evropskom sudu pravde da razrijei Dunosti
lana organa ECB. Pod istim uslovima guvrner nacionalne centralne banke moe biti
razrijeen funkcije od srane organa definisanog nacionalnim zakonodavstvom. Nezavisnost
45

centralne banke prije svega treba traiti u eliminisanju vanjskog pritiska na ECB kada ona
utvruje politiku i preduzima mjere koje su u funkciji ostvarivanja primarnog cilja tj.
stabilnost cijena.

ZAKONODAVSTVO EVROPSKE UNIJE

Zakonodavni postupak
Zakonodavstvo EU se moe u najirem smislu predstavit kao akti koji su usvojeni u okviru
zakonodavnog postupka od sstrane bkimaeralnoog Unijskog legislatora Evropskog
parlamenta i Vijea. Unutar zakonodavnog postupka moemo indentificirati tri osnovna
naina donoenja odluka:
1. Osnovni postupak
2. Redovni zakonodavni postupak
3. Poseban zakonodavni postupak

Osnovni postupak
Postupak u kojem Vijee odluuje na prijedlog Komisije bez bilo kakvog uea Parlamenta
naziva se osnovni postupak. Ovaj postupak ini zajedniko jezgro svih ostalih zakonodavnih
postupaka. Iako je nekada bio dominantan danas je zdaran samo u rijietkim osjetljivim
oblastima kao to su: utvrivaje zajednike carinske tarife, dodjeljivanje pomoi, mjere o
utvrivanju cijena, nameta, podrke i koliinskih ograninenja, te o utvrivanju i raspodjeli
mogunosti ribolova, mjere kojima se utvruju mehanizmi kojima drave lanice, u saradnji
sa Komisijom, provode objektivnu i nepristranuocjenu provedbe politike Unije, mjere za
provedbu okvira uprvanih mjera za borbu protiv terorizma.

Redovni zakonodavni postupak

Redovni zakonodavni postupak omoguava smislenu i demokratski legitimiranu debate
izmeu Evropskog parlamenta i Vijea kroz viestepene runde pregovora. Sastoji se iz sedam
46

razliitih faza. Prvu fazu predstavlja podnoenje zakonodavnogprijedloga od strane Komisije

koja uz manje izuzetke, uiva ekskluzivno pravo pokretanja zakonodavne incijative. Komisija
formlano podnosi prijedlog istovremeno Evropskom parlamentu i Vijeu. Drugu fazu
predstavlja prvo itanje. U okviru ove faze Evropski parlament veinom glasova prisutnih
poslanika daje miljenje na prijedlog Komisije na osnovu kojeg Vijee moe da:
1. usvoji zajedniki stav
2. usvoji predloeni akt
3. usvoji amandman na predloeni akt
U ovim situacijama Vijee donosi odluku kvalifikovanom veinom. Ovim se zavrava
takozvano prvo itanje. Ako se VIjee sloi sa Evropskim parlamentom postupak e se
zavriti sa prvim itanjem, te se pristupa drugom itanju. Drugo itanje se odvija u
Evropskom parlamentu predstalja treu fazu postupka u kojoj se poslanici izjanjavaju o
zajednikom stavu Vijea. Evropski parlament moe u tom sluaju moe da postupi na etiri
naina:
1. odbaci zajedniki stav
2. ostane pasivan
3. izjavi amandmane na zajedniki stav apsolutnom veinom
4. usvoji zajedniki stav prostom veinom
Ako vijee ne odobri sve predloene amandmane Evropskog parlamenta predsjedavajui
Vijea u dogovoru s predsjednikom Evropskog parlamenta u roku od est sedmica saziva
sastanak Komiteta za usaglaavanje mirenje. Na taj nain je zapoeta etvrta faza postupka
ili posljednja faza da sse spasi zakonodavni prijedlog. Komitet za usaglaavanje se sastoji od
jednakog broja predstavnika Vijea EU i Parlamenta. U Komitet za usaglaavanje iz
Evropskog parlamenta ulaze tri stalna lana i lanovi koji se imenuju po potrebi iz
odgovarajuih parlamentarnih odbora vodei rauna o tome se odri balans izmeu politikih
frakcija u Evropkom parlamentu. Nakon to se postigne dogovor u Komitetu, slijedi tzv. tree
itanje ili konano izjanjvanje o usvajanju prijedloga u Parlamentu odnosno u Vijeu.
Prijedlog je usvojenn ukoliko se opet u Parlamentu za njega izjasni apsolutna veina
zastupnika odnosno u VIjeu za taj prijedlog bude kvalifikovana veina. POsljednje dvije
47

faze postupka su vie formalne prirode. Zakonodavne akte, usvojene u ovoj procedure
potpisuju predsjednik Vijea i predsjednik Evropskog parlamenta koji se nakon toga
objavljuje u SLubenom listu Evropske unije.

Posebni zakonodavni postupak

Ovaj postupak se primjenjuje samo u Ugovorom odabranim podrujima kao to su npr.
pitanja porezne politike, mjere o socijalnoj sigurnosti i socijalnoj zatiti migranata graana
Unije itd. Ugovoj razlikuje dvije osnovne varijante ovog postupka. U prvoj varijanti se daje
saglasnost, dok u drugoj varijanti Evropski parlament daje saglanost ili je konsultovan. Te
dvije varijante su:
1. postupak saglasnosti
2. postupak konsultacija.

Postupak saglasnosti
Ovaj postupak je uvedej Jedinstvenim evropskim aktom i daje mogunost Parlamentu ili
Vijeu da izraze odobavanje ili neodobravanje odreenih zakonodavnih instrumenata.
Postupak saglasnosti daje svvojevrsno pravo veta Parlamentu prilikom odluivanja vezanih
za: proirivanje saradnje, posebne zadatke Evropske centralne banke, promjene statute
Evropskog sistema centralnih banaka, strukturalne fondove i Kohezioni fond, jedinstvene
procedure za izbore, odreene meunarodne ugovore, krenje ljudskih prava i pristupanje
nvih lanica. Postupak saglasnosti podrazumijeva da Vijee, koje donosi odluku na prijedlog
Komisije, mora prethodno ribaviti odobrenje Evropskog parlamenta.Parlament odobrenje
daje na osnovu izvjetaja odgovarajueg komiteta koji u svom izvjetaju preporuuje da se
prijedlog usvoji ili odbaci. Za usvajanje je potrebna apsolutna veina.

Postupak konsultacija
Za razliku od postupka saglasnosti koji nedominatnoj instituciji nudi jednu mogunost
prihvati-odbij kod postupka konsultacija radi se mogunosti raspravljanja o prijedlogu. U
48

sluajevima koji su navedeni u Ugovoru, Vijee mora konsultovati Evropski parlament prije
glasanja, odnosno konanog izjanjavanja o prijedlozima Komisije. Miljanje Evropskog
parlamenta je obavezno, ali nije obavezujue. VIjee odluku moe donijeti kvalifikovanom
veinom, ali i jednoglasno. U Parlamentu, prijedlog Komisije se najprije razmatra u okviru
nadlenog komiteta koji svoj izvjetaj podnosi u fomi nacrta rezolucije. Ovaj nacrt razmatra
Parlament i daje svoje miljenje koje moe biti: pozitivno, negativno ili predloiti izmjene i
dopune. Ovlatenja Parlamenta su prilino ograniena u skladu sa ovom procedurom, u tom
smislu da se Parlament moe samo nadati da e Komisija uzeti u obzir njegove amandmane
u izmijeniti prijedlog. Komisija nije obavezna da to uini kao ni to Vijee nema obavezu da
taj prijedlog slijedi ili da obrazlae zato prijedlog nije usvojen. Ako Komisija pihvati neka
amandmane ona e Vijeu dostaviti revidirani prijedlog. Ukoliko dostavljeni prijedlog sadri
sutinske izmjene nda je Vijee u obavezi da ponovo konsultuje Parlament. Obaveza
ponovnih konsultacija nee postojati ako se prethodne izmjene odnose na metod, a ne na
sutinu akta ili ako su izmjene odnose na metod, a ne na sutinu akta ili ako su izmeje u
skladu sa miljenjem Parlamenta koje je prethodno izneeno. Vijee razmtra revidirani
prijedlog te ga ili usvaja ili ga dalje mijenja. Odluka se donosi bilo putem kvalifikovane
veine ili jednoglasno.

PRINCIP SUPSIDIJARNOSTI
Znaenje
Etimoloki pojam supsidijarnostimoe imati dva odvjena znaenja. Prvo znaenje polazi od
koijena subsidiary/substitute to asocira na nesto sekundarno i manje vano. Drugo
znaenje polazi od korijena subsidium to znai pomo ili podrka. Dakle, drugo znaenje
asocira na idejusubvencije ili pomoi te prema tome, u odnosu na prethodno, ono ima
pozitivan smisao.

Supsidijarnost kao princip Prava Evropske unije

Princip supsidijarnosti tei ka dva meusobno suprostavljenacilja. Sa jedne straneovaj princip
omoguava Uniji da djeluje ako se problem ne moe na adekvatannain ijeiti od strane
drava laanica. Sa druge strane, nastoji zadrati ovllasti drava lanica u onim podrujima u
49

kojima Unija ne djeuje uinkovitije. Institucije Unije mogu djelovati u ime ovog principa,
ako su ispunjena tri preduvjeta:
1. poruje djelovanja nije u iskljuivoj nadlenosti Unije
2. drave lanice ne mogu u dovoljnoj mjeri ostvariti ciljeve predleonog
djelovanja
3. zbog opsega ili uinka djelovnja uspjenije ga moe provesti Unija
Odnosno, primjena ovof principa zahtjeva da podruje primjene bude unutar sfere tzv.
podjeljenje ovlasti, u kojima Unija dijeli zakonodavne kompetencije sa drava lanicama. Da
bi Unija bila ovlatena da donese odnosni pravni akt potrebn je kumulaicno budu ispunjena
dva posebna uslova: pretpostavka o neophodnsti i pretpostavka o efikasnosti.
Pretpostavka o neophodnosti je ispunjena ako drave lanice ne mogu na zadovoljavajui
nain postii ciljeve koji su sadani u predloenim mjerama, bilo na centralnom, regionalnom
ili lokalnom nivou. Pretpostavka efikasnosti je ispunjena ako se ciljevi, koji bi se trebali
ostvariti mjerom, radi opsega ili uinka koji proizilazi iz predloene mjere, mogu ostvariti
mjerom, radi opsega ili uinka koji proizilazi iz predloene mjere, mogu na bolji nain postii
na nivou Unije. Ispunjenost ovih pretpostavki se utvruje odvojeno, no prije toga nakon to
se uoi problem treba utvrditi da li je njegovo otklanjanje nuno za ostvarivanje zadaa
zajednice.
Mehanizam nadzora nad potivanjem principa supsidijarnosti i propocionalnosti ureuju se
dva protokola, priloena ugovorima. Prvi protoko br. 1 ureuje obaveze proslijeivanja nacrta
zakonodavnih akata i savjetodavnih dokumenata Komisije nacionalnim parlamentima odma
im su dostavljeni drugim institucijama EU odnosno obavljeni i propisuju rok od osam
sedmica koji mora stii do doana kada je nacrta uvrten na dnevni red Vijea. Drugi, Protokol
br. propisuje mehanizam, po kojem bi prije svega sa ulogom nacionalnih parlamenata
osigurali potivanje naela supsidijarnosti i proporcionalnosti. Na taj nain kriterij za
primjenu ovih princpia su sadrani u primarnom pravu Unije to je svakako olakalo njegovu
primjenu.

Princip supsidijarnosti i Evropska komisija

50

Komisiji se, u cilju postizanja efikasne primjene principa supsidijarnosti nameuodreene

obaveze. U tom konekstu, Komisija prije predlaganja bilo kojeg zakona, provodi opsene
konsultacije i zatim svoje prijedloge dostavlja nacionalnim parlamentima istovremeno kada i
Vijeu i Evropskom parlamentu. Komisij je u obavezi da oprada svoje nacrte zakonodavnih
akata u skladu sa principom supsidijarnosti. Iako se ova obaveza Komisije smatra formalnom
i kozmetikom, ona ipak kod Komisije moe da proizvede potrebu za artikuliranjem
zakonodavnih prijedloga i principa supsidijarnosti, te na taj nain doprinese otvorenosti i
transparenstosti, odnosno jaanju demokratskog legitimiteta u postupcima Komisije. Pored
toga, KOmisija svake godine podnosi izvjetaj Evropskom Vijeu, Evropskom parlamentu,
Vijeu i nacionalnim parlamentima, te se ovaj izvjetaj prosljeuje Ekonomskom i socijalnom
komitetu i Komitetu regija.

Princip supsidijarnosti i Evropski parlament

Evropski parlament prema primjeni principa supsidijarnsti poprilino je rezervisan. Evropski
parlament strahuje da bi primjena principa supsdijarnosti mogla da dovede do ponovne
upotrebe prava veta drava lanica to ne odgovara sutini i trendu integracijskog procesa u
Uniji. Drugim rijeima, upotreba ovog principa moe da reducira aktivnosti unije u procesu
donoenja odluka ime se indirektno slabi pozicija Evropskog parlamenta. Sa pozicije
Evropskog parlamenta provoenje irokih konsultacija komisije prije podnoenje prijedloga
smatra se gubljenjem energije. Prema Evropskom parlamentu ono to je neophodno za
komisiju i za Vijee jeste jednostavno demontrirati zato je akcija Unije potrebna, te zbog
ega bi donoenje odreene mjere bilo uinkovitije na supranacionalnom nego na nivou
drava lanica.

Princip supsidijarnosti i Sud pravde Evropske Unije

Ugovor iz Lisabona uspostavlja jurisdikciju Suda pravde EU za ocjenu zakonitosti akata EU
na osnovu eventualnog krenja principa supsidijarnosti, te omoguva nacionalnim
parlamentima da pokrenu ovaj process. Kada institucije EU usvoje zakon, nacionalni
parlamenti, ukoliko to dozvaljaju domai propisi, mogu zatraiti ex post kontrolu od strane
Suda pravde EU. Sud prave EU nadlean je u postupcima zbog povrede ovog principa
51

zakonodavnim aktom, koje pokreu ili saopavaju drav lanice u skladu sa svojim pravnim
poredkom u ime svog nacionalnog parlamenta ili njegova doma. Protool odreuje nadlenost
Suda pravde EU za odluivanje o tubama zbgo krenja ovog pricncipa sa zakonodavnim
aktom, koje mogu drave lanice uloiti i u ime svojih parlamenata iako se ne ini da je
vejrovatno da e Sud samo zbog toga promijeniti svoj vrlo suzdani pistup u rjeavanju i
prosuivanju potovanja principa supsidijarnosti. Dakle, do daljeg osiguranja, potovanje
ovog principa u prvom redu ostaje u rukama politikih mehanizama, odnosno prije svega
nacionalnih parlamenata. Da bi oni svoju ulogu mogli obaviti na odgovarajui nain bit e
veoma vano kako e u odnosu na odredbe Lisabonskog ugovora o mehanizmu rano
upozoravanja prilagodii svoje djelovanje, kako u pogledu unutranje organizacije posla.

NADLENOSTI EU
Iskljuive nadlenosti
Iskljuiva nadlenost Unije prodrazmijeva cjelovit prenos zakonodavnih ovlatenja sa drava
lanica na institucije Evropske unije. U sluaju iskljuivih nadlenosti jedino je jedan nivo
upravljanja ovlaten da djeluje. Ugovor iz Lisabona u l.3 donosi listu iskljuivih nadlenosti
unije :

Crinska unija

Utvrivanje pravila o trinom natjecanju potrebnih za funkcionisanje

unutranjeg trzista

Monetarna politika za drave lanica ija je valuta euro

Ouvanje morskih biolokih resursa u okviru zajednike ribolovne politike

Zajednika trgovinska politika

U stavu 2 istog lana je navedeno da Unija posjeduje ikljuivu nadlenost za sklapanje

meunarodnih ugovora u slijedee tri situacije:

Kad njegovo sklapanje predvia zakonski akt Unije

52

Ako je potreban kako bi Uniji omoguio ostvarivanje njene unutranje

nadlenosti

Kada bi sklapanje meunarodnog ugovora moglo uticati na zajednika pravila

ili izmjeniti njihovo podruje primjene

Podjeljenje nadlenosti
Podjeljena nadlenost izmeu Unije i drava lanica predstavlja redovnu nadlenost unije u
podruijima gdje djelovanje na evropskom nivou moe doprinjeti djelovanju drava lanica.
Radi se o nadlenostima koje Unija dijeli sa dravama lanicama. Kad se Uniji Ugovorima
daje nadlenost koju ona u odreenom podruju dijeli sa dravama lanicama, pravno
obavezujue akte u tom podruju mogu izdavati i usvajati Unija i drave lanice. U svim
ovim podrujima Unija moe prva izravati svoje nadlenosti ali samo u onim pitanjima koja
su odreena instumentom Unije, kada Unija uredi odreenu oblast drave lanice nemaju
mogunosti posebnog ili dodatnog ureenja te oblasti.

Podijeljena nadlenost izmeu Unije i drava lanica primjenjuje se na slijedea glavna

podruja:

Unutranje trite

Socijalnu politiku za aspekte utvrene ovim Ugovorom

Ekonomsku, socijalnu i teritorijalnu koheziju

Poljoprivredu i ribarstvo, osim ouvanja morskih biolokih resursa

Zatitu okolia

Zatitu potroaa

Promet

Transevropske mree
53

Energetiku

Podruje slobode, sigurnosti i pravde

Zajedniki problematiku sigurnosti u pitanjima javnog zdravlja, za aspekte

utvrene Ugovorom

Koordinirajue nadlenosti
Koordinirajue nadlenosti predstavljaju nadlenostima u kojima drave lanice usklauju
svoje politike u podruju ekonomije i zapoljavanja u skladu sa mehanizmima utvrenima
ugovorom, za ije je utvrivanje nadlena Unija. Dakle radi se o takvoj vrsti nadlenosti u
kojoj odreena oblast ostaje u nadlenosti drava lanica , dok Unija moe poduzimati
odreene aktivnosti podrke i koordinacije. U okvire ove nadlenosti svrstavaju ekonomsku,
socijalnu i politiku zapoljavanja.

Komplementarne nadlenosti
Ova vrsta nadlenosti podrazumjeva da je Unija nadlena za mjere iji je cilj podupiranje ,
usklaivanje ili doppunjavanje mjera drava lanica, a da pri tome ne zamjenjuje njihovu
nadlenost u tim podrujima a to su:

Zatita i poboljanje zdravlja ljudi

Industrija

Kultura

Turizam

Obrazovanje, strukovno usavravanje, mladi i sport

Civilna zatita

Upravna saradnja
54

U ovim oblastima EU ne moe usklaivati nacionalno pravo nego je nadlena da osigura

minimum harmonizacije nacionalnih prava.

DEJSTVO PRAVA EU
Pravo EU predstavlja odreenu dozu unikatnosti a ona se odlikuje time to podjednako vai
na svim teritorijama drava lanica bez obzira da li se njihovo pravo temeljilo na
anglosaksonskom ili evropskom kontinentalnom pravu. Dejstvo pravnih pravila Prava EU
nije relevantno postojanje domaih ustavnih normi koje takvo dejstvo izriito doputaju
njegovo dejstvo osigurava se samim lanstvom drave lanice u EU. Sud pravde je taj koji
osigurava da neke odredbe Ugovora imaju direktno dejstvo u domaim pravnim poretcima
drava lanica, dok sami Ugovori predviaju usvajanje sekundarnog zakonodavstva da bi se
ostvarili neki od ciljeva Ugovora. Direktno dejstvo kao princip EU zakonodavstva trai da se
prava i obaveze pojedinaca priznaju i provode od strane sudova drava lanica.

Znaaj Suda pravde

Sud pravde EU, kao uvar zakonitosti i instrument kohezije unutar Unije, od poteka je imao
mogunost da definira status prava Unije te da mu da prednost kada dode do spora sa
nacionalnim pravom ovo se pokazalo i u presudi Van Gend en Loos. Ovom presudom
uspostavljena je doktrina direktnog dejstva istiui Pravo EU neposredno primjenjuje u
unutranjim pravnim poretcima drava lanica stvarajui utuiva prava za graane. Princip
direktnog dejstva se ogleda u tome da ono trai obavezu nacionalnih sudova da primjenjuju
Pravo EU tamo gdje je mogue.

Direktno dejstvo vs Direktna primjenjivost

Direktna primjenjivost podrazumjeva podesnost odredbi pravnih normi Prava Unije da budu
neposredno ili direktno inkorporirane u unutranje pravne sisteme drava lanica, bez
intervencije nadlenih nacionalnih vlasti. Osnovni razlog zbog ega se opravdava postojanja
55

principa direktne primjenjivosti nalazi se u tenji Unije da u svim dravama lanicama

osigura jedinstvenu primjenu svojih propisa radi ostvarivanja zajednikih ciljeva. Direktna
primjenjivost se u pravilu vee samo za uredbe kao vrstu pravnih akata EU.
Osnovni uvjet za direktno dejstvo jeste da se radi o pravno obavezujuim normama
kojemoraju biti jasne, precizne i bezuslovne. Princip direktnog dejstva nalae nacionalnom
sudu da odredbu koja je jasna, precizna i bezuslovna, neovisno od toga u kom izvoru prava
EU je ista sadrana, primjeni odnosno da osigura njenu primjenu.
Direktno dejstvo primarnog prava
Direktno dejstvo odredbi primarnog prava se pojavljuje u sluajevima kada Ugovor sadri
zabranu od nekog injenja ili zahtjeva obavezno suzdravanje pod uvjetom da je ista jasna i
bezuvjetna. Da bi ona bila bezuvjetna trai se da su ispunjena dva dodatna uvjeta tj. da
odredba primarnog prava treba predstavljati automatsku zabranu i da zabrana treba biti
apsolutna.

NADREENOST PRAVA EU
Nadreenost ili supremacija prava EU predstavlja jedan od osnovnih principa prava EU koji
se primjenjuje kako bi se omoguilo rjeavanje sporova tamo gdje ne postoje pisana pravila.
U sluaju da doe do konflikta dvaju pravnih normi evropske i nacionalne ona se rijeava na
nain da se prvenstveno imaju primjenjivati odredbe Prava EU.

PRAVOSUDNA ZATITA PRAVA POJEDINACA

Zatita kroz funkcije Suda pravde
Funkcije Suda pravde EU proizilaze iz njegovih nadlenosti i obrnuto njegove nadlenosti
proizilaze iz njegovih funkcija. U stavrnosti one predstavljaju nepodjeljenu cjelinu. Kada je u
56

pitanju razvrstavanje nadlenosti izmeu evropskih sudova postoji vie kriterija od kojih je
najvaniji onaj koji polazi od razlika izmeu presude i miljenja. Kada je presuda u pitanju
treba razlikovati da li je ona podnijeta neposrdno pred evropskim sudovima ili nacionalnim.
U pogledu davanja miljenja na zahtjev Vijea Sud pravde najee ovakvu situaciju ima
kada kod ocjene usklaenosti nekog meunarodnog ugovora sa Ugovorom o EU. UEU
predvia tri osnovne funkcije Suda pravde EU:

Odluuje o tubama koje podnose drave lanice, neka od institucija, fizika ili
pravna osoba

Odluuje u postupku prethodnih pitanja, na zahtjev sudova drava lanica,

odluuje o interpretaciji prava Unije ili valjanosti akata koje donose institucije

Odluuje o drugim sluajevima koje propisuju Ugovori

Pravo Suda pravde EU da vri ocjenu zakonitosti pravnih akata koje donose organi EU
predstavlja nunu pretpostavku za uspostavljanje vladavine prava u Uniji. Dakle njegove
funkcije se veu za tri nadlenosti : direktne, indirektne i eksplicite predvienim
ugovorima.

Direktne nadlenosti

Tube zbog neispunjavanja obaveza

Tube za proputanje djelovanja

Tube za naknadu tete

Tube slubenika institucija EU

Indirektne nadlenosti

Prethodno pitanje

Arbitracija, odnosno ugovorena nadlenost

57

Zahtjevi za davanja miljenja

Prethodno pitanje
Prema lanu 267 UFEU Sud pravde EU nadlean da donosi odluke u prethodnim pitanjima u
vezi : tumaenja Ugovora, valjanosti i tumaenja akata koje su donijele institucije, tijela ,
uredi i agencije EU. Dakle postoje dvije vrste prethodnih pitanja pitanje tumaenja i pitanje
valjanosti.

Arbitracija
odnosno ugovorena nadlenost, propisana je l. 272 UFEU. Ako u ugovoru sklopljenom od
strane ili u ime EU sa pravnim ili fizikim licem stoji klauzula da Sud pravde arbitrira u
sporu, onda Sud odluuje i o tim pitanjima.

Zahtjevi za davanje miljenja

Zahtjevi za davanje miljenja odnose se na sluaj kada Evropski parlament, Vijee ministara,
Komisija ili drava lanica mogu traiti miljenje Suda o tome da li su odredbe nekog
ugovora koji sklapa EU u skladu sa odredbama prava EU odnosno Ugovora. Miljenje se
moe zatraiti i u pogledu toga da li je budue sklapanje nekog ugovora u nadlenosti Unije.
U sluaju meunarodnih ugovora miljenja koja po ovom pitanju daje Sud su obavezujua.

58