OSNOVI DEMORATIJE I

NJEN NASTANAK U CRNOJ GORI

Svetlana Mikovi
Today, each society has its form of the governing system, but
we can say that there are more democratic states than those with
nondemocratic governing system. Systems of government are of
different kind and some are better than the others. Societies in
which principles are breached are under those in which that isnt
the case. In that context, this article deals with the range of
democracy in Montenegro.

Drava kao samostalni mehanizam vlasti ima svoj ureeni sistem putem kojeg izraava i sprovodi volju. Ta se volja smatra
suverenom, a to se svojstvo pripisuje i samoj dravi.1 U dravi
se odvijaju sve osnovne drutvene funkcije i zadovoljavaju se
osnovne drutvene potrebe, pa s toga, dravno ureenje jedne
zemlje utie na drutveni ivot pojedinca, i samim tim, zajednice u cjelini. Danas, u XXI vijeku, svako drutvo mora imati
svoju formu dravnog ureenja, i prisutna je situacija da je znatno vei broj demokratski ureenih drava u odnosu na one u
kojima jo uvijek postoji nedemokratski oblik ureenja vlasti.
1 Pavle Jovanovi, Politika i politika nauka, u: Pavle Jovanovi, Nenad
Dimitrijevi, Milan Popovi: Savremeni politiki sistemi, Podgorica:
Univerzitet Crne Gore, Cetinje, tamparija Obod, 1998., str. 29.
www. maticacrnogorska.me

MATICA, zima 2011.

137

Svetlana Mikovi

Mi vidimo da su dravna ureenja razliita po vrsti i da su jedna

gora, a druga bolja. Jer oni oblici u kojima se grijei i odstupa
od naela moraju da budu ispod onih u kojima se to ne ini2.
Imajui u vidu ovo, veoma je vano koji tip dravnog ureenja
egzistira u odreenoj dravi.
Osnovna distinkcija izmeu demokratskih i nedemokratskih
politikih reima je postojanje izborne konkurencije i kompeticije, kao i uee graana u glasanju, u skladu sa zakonom.
Zavretkom Hladnog rata i ruenjem Berlinskog zida oznaen
je raspad komunizma. Raspadom Sovjetskog Saveza i druge
dvije manje federacije (SFRJ i ehoslovake) otpoeo je proces
stvaranja mladih demokratija. Usvajanje zapadnih ideja i vrijednosti, u cjelini, obiljeili su novi svjetski poredak na istoku
Evrope. Oslobaanjem od totalitarnih reima, zemlje nove
demokratije su poele da se pretvaraju postepeno u nove
drave nacije, to je bila novina za meunarodnu zajednicu, ali
isto tako i jedna vrsta opasnosti od novih konflikata. Demokratizacija je sloen proces i podrazumijeva sprovoenje radikalnih
promjena u gotovo svim segmentima politikog ivota. Proces u
kojem autoritarni reimi mijenjaju svoje funkcionisanje
okreui se potovanju politikih i graanskih prava naziva se
liberalizacija. Meutim, proces demokratizacije je znatno obuhvatniji jer podrazumijeva mijenjanje osnova prethodnog autoritarnog sistema, odnosno, potpuni prekid sa njim.
Za razvoj demokratije vani su istorijska pozadina, socijalnokulturne karakteristike i stabilnost institucija u novoformiranom
sistemu. Zbog ovoga su mlade demokratije bile suoene sa
brojnim izazovima jer su, osim demokratije, usvajale cjelokupan sistem vrijednosti sa Zapada. Ono to su demokratske zemlje Zapada poznavale i gradile godinama, postkomunistike
zemlje su usvajale za relativno kratko vrijeme.
2 Aristotel, Politika, Beograd: BIGZ, 2003 (Beograd: Velika filozofska biblioteka), str. 60.
138

MATICA, zima 2011.

www. maticacrnogorska.me

Osnovi demokratije i njen nastanak u Crnoj Gori

Politiki razvoj Crne Gore umnogome determinie moderne

demokratske procese, zato kratak osvrt na tu istoriju moe biti
od koristi za razumijevanje njenih specifinosti.
U periodu od 1852. do 1905. Crna Gora je sekularna drava,
ima dravno-statusni rang knjaevine, i organizovana je strogo
centralistiki. Nakon meunarodnog priznanja na Berlinskom
kongresu, 13. jula 1878. znatno je ojaana funkcija drave, a
drava je postala vienacionalna i vievjerska. Oblik vladavine u
ovom periodu se zove prosvijeeni apsolutizam pravno neograniena vlast Knjaza Gospodara3.
Donoenjem ustava 1905. godine uspostavljena je ustavna
parlamentarna monarhija, koja je postojala do 1918. U ovom
periodu Crna Gora je bila monarhija sa ustavnom ogranienom
vlau. Glavni organi su bili: knjaz/gospodar, Narodno predstavnitvo/Narodna skuptina, Ministarski savjet, Dravni savjet
i Glavna dravna kontrola, a sudstvo je bilo nezavisno.4 Nijedan
od ovih organa nije imao apsolutnu vlast. Ovaj period je poznat
po tome to je Crna Gora proglaena za kraljevinu, 1910. godine
Na kraju Prvog svjetskog rata, 1918. godine u Crnoj Gori je
uveden vojno civilni totalitarizam, nelegalno i nelegitimno
uspostavljen odlukom Podgorike skuptine 26. novembra.
Ovom odlukom je ukinuta drava Crna Gora i njena teritorija je
pripojena Srbiji.
Bez dravnog subjektiviteta Crna Gora je u unitarnoj
jugoslovenskoj kraljevini i sa njenim politikim sistemom.
Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca je bila apsolutna monarhija
do 1921. kada je donesen ustav koji ju je odredio kao dravu
unitaristikog ureenja, bez decentralizacije i dekoncentracije
3 Mijat ukovi, Politiki sistem novovjekovne drave Crne Gore od 1796.
do 1992.; presjek istorijskog razvoja, str. 129
4 Mijat ukovi, Politiki sistem novovjekovne drave Crne Gore od 1796.
do 1992.; presjek istorijskog razvoja, str. 208
www. maticacrnogorska.me

MATICA, zima 2011.

139

Svetlana Mikovi

vlasti. Drava je monarhija, a kralj je glavni organ vlasti. Kralj

uestvuje u vrenju sve tri grane vlasti - zakonodavnoj, sudskoj
i izvrnoj. U periodu od 1929. do 1941. godine Crna Gora je bila
u sastavu Kraljevine Jugoslavije, koja je od 1929. godine bila
ustavna monarhija. Za vrijeme rata AVNOJ i CASNO odredili
su federativni karakter budue Jugoslavije. Socijalistika
Federativna Republika Jugoslavija je postojala u periodu od
1945. do 1992. godien a Crna Gora se dobrovoljno pridruila
federaciji i prihvatila obavezu da njeno dravno ustrojstvo i
politiki sistem budu saglasni sa dravnim ustrojstvom i politikim sistemom federacije. Glavne karakteristike zemlje su bile
socijalistika usmjerenost i marksistika komunistika ideologija. U okviru ove federacije, Crna Gora je ustavom od 3. novembra 1946. godine uspostavljena kao narodna drava republikanskog oblika.
Raspadom SFRJ, etiri zemlje (Slovenija, Hrvatska, BiH i
Makedonija) su postale samostalne, a Srbija i Crna Gora su 27.
aprila 1992. stvorile Saveznu Republiku Jugoslaviju - federativnu dravu, iji je centralistiki federalizam bio na tetu Crne
Gore. Organi Crne Gore nijesu priznavali savezne organe i njihove propise, i nijesu uestvovali u finansiranju federacije. Uvoenjem eura kao svoje monete i uobliavanjem privrednog sistema, Crna Gora se znatno udaljava od Srbije. Nefunkcionisanja
Savezne Republike Jugoslavije i nezadovoljstvo Crne Gore neravnopravnim udjelom u vlasti, rezultirali su stvaranjem Dravne
zajednice Srbije i Crne Gore. Ovo je bila dravna tvorevina konfederalnog tipa. Nakon nefunkcionisanja konfederacije, 21. maja
2006. godine u Crnoj Gori je sproveden referendum kojim je
stvorena je nezavisna drava Crna Gora. Politiki sistem Crne
Gore se odreuje kao parlamentarni sistem sa predednikom.
Raspad socijalizma 1989. i 1990. godine nije oznaio nestanak
starog drutva, jer je ono u neto izmijenjenom obliku i dalje bilo
osnov djelovanja kljunih politikih institucija novoizgraenog
140

MATICA, zima 2011.

www. maticacrnogorska.me

Osnovi demokratije i njen nastanak u Crnoj Gori

poretka. Sve postkomunistike zemlje su imale sline karakteristike - proizvod dugogodinje dominacije real-socijalizma.
Ovo zadravanje osobina prethodnog reima je uveliko usporavalo i oteavalo proces uspostavljanja demokratije. Pored ovog,
bitan problem koji se nametao bio je uspostavljanje trine
privrede, zato to je dominacija dravnog vlasnitva nad privatnim proizvela sputavanje private inicijative. Interesne razlike
izmeu grupa i slojeva drutva bile su minimalne i pojedinani
interesi su bili u sjenci real-socijalizma. Pojedinac se u ovakvom
sistemu oslanjao na dravu zato to su sve sfere drutva bile pod
njenom strogom kontrolom. Nakon promjena devedesetih godina dolo je do zaokreta kako u formiranju novog dravnog ureenja tako i u formiranju linosti, jer demokratija sa sobom nosi
konkurentnost u svim sferama. U novom okruenju, pojedinac
je morao vie da koristi svoj potencijal a u manjoj mjeri da se
oslanja na dravu, pa je tako dolo i do stvaranja novog drutvenog karaktera. U izmijenjenom sistemu vrijednosti pojedinac pronalazi nain da postigne svoje ciljeve. Organizovanje
slobodnog trita zahtijevalo je posebne napore koji su podrazumijevali potpunu eliminaciju elemenata ekonomije real-socijalizma. Ovaj proces je promijenio i sastav drutva, izdvajajui sloj
bogataa koji su u velikom broju bili i pripadnici bivih komunistikih partija i svoje nekadanje veze pretvorili u svoju prednost i korak ka privrednom kapitalu. Na drugoj strani, stvoren je
brojniji sloj drutva koji je podreen izvjesnom broju bogataa.
Ove razlike su bile vee u poetnoj fazi uspostavljanja demokratije, ali su postepeno ublaene zahvaljujui velikim investicijama SAD-a i zemalja zapadne Evrope. Pomou njih su privrede
postkomunistikih zemalja ostvarivale bri napredak. Zemlje
centralne i jugoistone Evrope su siromane i u njima se odvija
ubrzana transformacija dravne u trinu ekonomiju.
Vladajue komunistike partije su odluke donosile
rukovodei se svrsishodnou, smatrajui ovaj princip bitnijim
www. maticacrnogorska.me

MATICA, zima 2011.

141

Svetlana Mikovi

od principa zakonitosti. Ovakvo nasljee je dovodilo do nepovjerenja u pravo to je oteavalo ostvarivanje vladavine prava koja je najvaniji uslov za konsolidaciju demokratije. Kao dodatak
na ovo javlja se nepovjerenje u politike institucije i procedure.
Jo jedan bitan problem je etniki problem - nacionalna homogenost i etniki problem kao bitan faktor stabilnosti demokratije.
Veina postkomunistikih zemalja je izrazito etniki heterogena
to je u pojedinima (Hrvatska, BiH, Srbija - Kosovo, Rusija eenija, Inguetija) izazvalo slabije ili intenzivnije etnike
sukobe. Dugo godina je potiskivana etnika samosvijest pojedinih
grupa, a buenje te etnike samosvijesti je bio uzrok ratne drame
u nekim zemljama. Rat je izabran kao sredstvo rjeavanja pitanja
dravnosti i ouvanja svog identiteta. Takav sluaj je bio sa SFRJ,
e je prekid sa komunizmom nastavljen u krvavi rat, jedan od
najbrutalnijih od Drugog svjetskog rata. Crna Gora nije etniki
homogena zemlja ali je stepen zadovoljstva etnikih manjina najvei meu zemljama u regionu. U Crnoj Gori je, kao i u drugim
zemljama prisutan proces stvaranja modernog identiteta, uz isticanje istorijskog nasljea, obnovu crkve i imenovanje jezika.
Postkomunistika ili postsocijalistika tranzicija je istorijski
proces poslije 1989. godine. Ova tranzicija je neizbjeno bar
dvostruka. To je prvo, prelaz iz poretka jednopartijskog ideoloko-politikog monopola u viepartijsku takmiarsku demokratiju. To je, zatim, prelaz iz dirigovane, planske ekonomije sredstvima u dravnoj svojini na otvorenu trinu ekonomiju zasnovanu na privatnoj svojini i profitu.5
Dok su se Poljska, eka, Slovaka, Maarska i Slovenija uspjeno suoavale sa tranzicijom, u Crnoj Gori, Srbiji, Albaniji, BiH
i Hrvatskoj vlast je odlagala ulazak u tranziciju (koji je bio neizbjean), tako da je ove taj proces poeo 5 do 10 godina kasnije.
5 Pavle Jovanovi, Tranzicionizam: Refleksije o postkomunistikoj tranziciji, Podgorica: CID, 2006. - Biblioteka Politea / CID, Podgorica, str. 19.
142

MATICA, zima 2011.

www. maticacrnogorska.me

Osnovi demokratije i njen nastanak u Crnoj Gori

U Crnoj Gori je dolazak do tranzicije i njeno sprovoenje ilo

na tei nain nego kod ostalih postkomunistikih zemalja (osim
Srbije), a glavni razlog za to je problem dravnosti, koji je bio
baziran na jakim etnikim osnovama, odnosno teritorijalnom
etno-federalizmu.
Prvi viestranaki izbori nakon Drugog svjetskog rata odrani
su krajem burne 1990. godine, i na taj nain je Crna Gora, 9.
decembra formalno oznaila raskid sa jednostranakim komunistikim sistemom. Ostale republike bive SFRJ (osim Srbije)
uinile su to neto ranije. Razvoj, pravac, intenzitet i dinamika
procesa transformacije sistema politike reprezentacije bili su
uslovljeni mnotvom razliitih faktora.
U Crnoj Gori su postojale dvije tranzicije - prva 1989. i druga
1996. U prvoj tranziciji je dolo do eliminisanja s vlasti konkretne rukovodee garniture, ali ne i sistema. Naime, masovne
demonstracije u Podgorici 10. i 11. januara 1989. godine, dovele
su do uklanjanja partijskog i dravnog rukovodstva, ali nijesu
zahtijevale stvaranje nove partije. Ovaj dogaaj je poznat kao
obraun unutar komunistike elite6, i nakon prevrata nije stvorena nova politika stranka, nego su lideri ovog pokreta preuzeli
vodee funkcije unutar Saveza komunista. Lideri januarskog
pokreta bili su lanovi Saveza komunista Crne Gore i Jugoslavije i organizacija SSRN (Socijalistiki savez radnog naroda)
i SSO (Savez socijalistike omladine). Sam pokret nije bio usmjeren na ruenje komunistikog i izgradnju demokratskog reima, ve je bio usmjeren na konkretnu rukovodeu garnituru i
stvaranje nove, unutar iste partije. Ideja o politikom pluralizmu
je postojala i pored toga to su se ovi dogaaji odvijali prije pada
Berlinskog zida (novembra 1989). ak je u aprilu 1989. godine,
Savez komunista Crne Gore istakao interesovanje za ideju o
6 mr Sran Darmanovi, Demokratske tranzicije u Junoj i Istonoj Evropi,
doktorska disertacija, Univerzitet Crne Gore, Pravni Fakultet, Podgorica 2002,
str. 185.
www. maticacrnogorska.me

MATICA, zima 2011.

143

Svetlana Mikovi

politikom pluralizmu. Glavni lideri nakon prevrata su bili

Momir Bulatovi budui predednik i Milo ukanovi - budui
premijer Crne Gore, koji su do 1996. godine bili saradnici u jednoj partiji, a nakon toga postaju politiki protivnici - pripadnici
dvije razliite partije, proizale iz one prethodne.
Novoobrazovani pluralistiki poredak nije oznaio jasan
prekid sa socijalizmom. Partije nastale iz komunistike partije
(ranije monopolistike), bez znaajnijih reformi, su ubjedljivo
pobijedile opoziciju na prvim pluralistikim izborima, u decembru 1990. Ove partije nijesu prekinule vezu sa starim reimom,
istiui dvosmisleni stav prema procesu privatizacije. Post-januarska vlada je prihvatila demokratiju, viepartijski sistem, ljudska prava i slobode, ali stvoreni reim je bio nedovoljno odreeni i dvostruki, u kojem su autoritarni elementi bili dominantni u odnosu na demokratske. Ovaj period je bio obiljeen preplitanjem elemenata iz oba reima. Demokratska partija socijalista
je bila dominantna i istakla se kao velika stranka. Period 19901996. godine moe se oznaiti kao poluautoritarni ili autoritarno-demokratski reim (jedna partija vlada na monopolistiki
nain ali uz postojanje opozicije).
Druga tranzicija je zapoela novembra 1996. godine rascjepom u vladajuoj partiji nakon pobjede na parlamentarnim
izborima. Sukob se odigrao na liniji predednik ili premijer
odnosno reimski reformisti protiv reimskih konzervativaca.
Ovo dovodi do pregovora i kreiranja Sporazuma o minimunu
principa za razvoj demokratske infrastrukture u Crnoj Gori, koji
je potpisan 1. septembra 1997. Sporazumom je opozicija dobila
garancije za odravanje slobodnih i fer izbora ubudue, to je
predstavljalo jedan od osnovnih temelja uspostavljanja demokratije u Crnoj Gori. Nakon ovog nastaje period takmiarskih
i neizvjesnih, slobodnih i fer izbora, ime Crna Gora ulazi u fazu
izborne demokratije. Na osnovu ovog se moe rei da je stvarna
tranzicija u Crnoj Gori poela 1997., a ne 1989. godine, a
144

MATICA, zima 2011.

www. maticacrnogorska.me

Osnovi demokratije i njen nastanak u Crnoj Gori

dovrena je tek 5. oktobra 2000., padom Miloevievog reima.

Politiki sistem Crne Gore se odreuje kao parlamentarni sistem
sa predednikom.
Posljedica pola vijeka komunizma je borba izmeu dvije opcije: tradicionalistike i proevropske. Tradicionalistika opcija je
imala prevagu nad proevropskom opcijom na izborima 1990,
1992. i 1996. Do preokreta dolazi 1997, kao posljedica internog
sukoba u vladajuem DPS-u, formiranjem dvije strane.
Tradicionalistiko krilo je izalo iz partije i stvorilo novu
Socijalistiku narodnu partiju, a zastupnici proevropske ideje su
ostali unutar DPS-a. Nakon podjele, DPS pobjeuje na parlamentarnim izborima 1998.
Ovaj raspad je bio prelomna taka u politikoj orjentaciji Crne
Gore jer je nakon raspada DPS-SNP poela ubrzana programska transformacija DPS-a7, koja je bitno redefinisala svoja
stanovita i prihvatila demokratiju, trinu privredu, uee u
evroatlanskim integracijama. Koaliciona vlada formirana nakon
izbora 1998. preuzela je korake ka privatizaciji. Tako se DPS na
dimenziji ljevica-desnica pribliio centru (vie lijevom), a SNP je
i dalje ostao na lijevoj strani. Meutim, i crnogorska opozicija je
postepeno poela da prihvata ideje demokratije i da ih primjenjuje, naroito nakon deavanja u Srbiji 5. oktobra (izgubila
je i podrku), tako da je zauzela umjereno lijevu poziciju. Podjela na pristalice snanijih promjena i pribliavanje EU (evropeiste) i pristalice statusa quo (tradicionaliste) je postepeno dobila jo jedno obiljeje: indipendentisti-federalisti, tj. stvaranje
suverene drave Crne Gore ili federacija sa Srbijom. Udaljavanje
ideja je rezultiralo referendumom, 21. maja 2006. kada je veina
crnogorskih graana (55,5%) glasala za nezavisnost dravu Crnu
Goru sa punim meunarodno-pravnim subjektivitetom.
7 Vladimir Goati, Politike partije i partijski sistemi, Podgorica, Fakultet
politikih nauka: Univerzitet Crne Gore, 2008., str. 301.
www. maticacrnogorska.me

MATICA, zima 2011.

145

Svetlana Mikovi

Uspostavljanje i postizanje visokog stepena demokratinosti

drutva je proces koji moe da se odvija dugi niz godina, u zavisnosti od spremnosti i sposobnosti drave da usvoji i potuje
demokratska naela. Pobjeda demokratije nad komunistikom
diktaturom ne pretvara se odmah u kraj svih diktatura: to je
napola pobjeda. Demokratija je pobijedila kao princip legitimiteta: to je mnogo, ali to nije sve. Meutim, trini sistem pobjeuje u svemu: to je potpuna pobjeda. Ekonomski poraz komunizma je jo tei od njegovog politikog poraza.8
Demokratsko konstituisanje politikih poredaka zasniva se na
priznavanju opteg, jednakog, neposrednog i tajnog izbornog
prava. Meusobna borba politikih partija, neregularni biraki
spisak, nezakonita djelatnost organa za sprovoenje izbora, nizak nivo politike kulture - neki su od faktora koji ometaju regularno sprovoenje ovog prava. Zato je vano da se izbori odravaju dovoljno esto da bi autoritet vlade odravao volju naroda.
U svim nekadanjim socijalistikim zemljama dominiraju proporcionalni izborni sistemi. Prisutan je bio postupan prelazak sa
veinskih na proporcionalne izborne sisteme, to je uglavnom
odreivano interesima tadanjih politikih elita. Nakon opredeljenja za prelazak na proporcionalni izborni sistem dolo i do
odreene vrste manipulisanja, uvoenjem veeg broja izbornih
jedinica i njihovim drugaijim teritorijalnim rasporedom.
ovani Sartori smatra da je izborni sistem u postkomunistikim
zemljama odigrao znaajnu ulogu, istiui da je reinenjering i
odabir izbornog sistema bio fundamentalan za (re)konstituisanje demokratije u postsocijalistikim drutvima.9
Posebnost izbornog sistema Crne Gore predstavlja injenica
da je u njoj od uvoenja viepartizma, 1990. godine postojao
8 ovani Sartori, Demokratija, ta je to? Podgorica, CID, 2001, str. 274
9 ovani Sartori, Uporedni ustavni inenjering: strukture, podsticaji i ishodi , Filip Vinji, Beograd, 2003, str. 36-7.
146

MATICA, zima 2011.

www. maticacrnogorska.me

Osnovi demokratije i njen nastanak u Crnoj Gori

proporcionalni izborni sistem. Jedino je u meuvremenu varirao

broj izbornih jedinica (1-14), kao i visina izbornog cenzusa - od
3 do 5%. Danas je cjelokupna teritorija Crne Gore definisana
kao jedna izborna jedinica, izborni census je relativno nizak 3%, a mandati se raspodeljuju na osnovu Dontove metode. U
Crnoj Gori postoje zatvorene neblokirane liste, to znai da su
njihovi podnosioci u obavezi da polovinu osvojenih mandata
rasporede prema redosljedu koji je utvren na izbornoj listi
tokom kandidovanja, a ostatak moe da bude izmijenjen. U
Crnoj Gori se putem izbora ostvaruje i afirmativna akcija za pripadnike albanske, bonjake i hrvatske etnike zajednice
Politike partije su odigrale kljunu ulogu u procesima tranzicija iz autoritarnog u demokratski poredak, o emu govori injenica da su zemlje centrale i jugoistone Evrope (meu kojima i
Crna Gora) kao glavni zahtjev u procesu tranzicije isticali zahtjev za slobodnim i fer viepartijskim izborima. I upravo na
ovom zahtjevu temeljila se demokratija u ovim zemljama (Slovenija, Maarska, Poljska, eka, Slovaka), dovodei do prve
mirne smjene vlasti od komunistikih partija do novoformiranih opozicionih partija. U onoj mjeri u kojoj su se zemlje centralne i jugoistone Evrope formirale kao moderne demokratije,
po uzoru na zemlje stabilne demokratije, u toj su mjeri i njihove
partije bivale suoavane sa problemima stabilnih demokratija.
Partije koje su nastale u Evropi i SAD-u uticale su na formiranje partija u drugim djelovima svijeta.
Postkomunistike zemlje su se razlikovale u odnosu na razvijenije zapadne zemlje. Razlog za jedan dio razlika su vrijednosti koje su zemlje komunistikog bloka dijelile, ali, veliki dio razlika posljedica je vremenske dimenzije jer su partije postkomunistikih zemalja nastale 1989. i 1990., dok partije zemalja
stabilne demokratije imaju iza sebe vie decenija, a u nekim
sluajevima i oko dvije stotine godina postojanja.10 Partije
10 Vladimir Goati, navedeno djelo, str. 286.
www. maticacrnogorska.me

MATICA, zima 2011.

147

postkomunistikih zemalja imaju krau istoriju, i zato nastoje da

se to bre organizaciono uvrste.
I pored ovakvog stava o vanosti partija za demokratiju, pojedini autori su nastojali da istaknu njihovu nepotrebnost i mogunost zamjene drugim oblicima udruivanja privremenim partijama, masovnim pokretima, sindikatima, ekolokim pokretima
i drugim organizacijama. Meu autorima koji su vjerovali u
nepotrebnost partija bio je i Ostrogorski koji se zalagao za obrazovanje privremenih partija koje bi prestale da djeluju ostvarivanjem cilja radi kojeg su osnovane11. Ova ideja ipak nije
ostvarena, a pokuaj marginalizacije partija (Vaington u SADu i De Gol u Francuskoj) govori o neophodnoj funkciji partija u
demokratskim procesima. One omoguavaju da se veliki broj
ideja, ciljeva, vrijednosti i planova pretvori u odreeni politiki
program o kojem e graani moi da odlue na izborima.
Demokratija poiva na pretpostavci da je sloboda pojedinca i
njegovo pravo da odluuje jedan od temelja socijalnih i politikih odnosa. Individuale slobode su podignute na znatno vii
nivo nego u drugim sistemima, i svaki drutveni odnos u sebi
sadri funkciju odbrane i unapreenja sloboda. Jedan od
osnovnih zadataka demokratije jeste da isticanjem osloboenja
linosti i teorije o prirodnim pravima ovjeka pronalazi, podrava i stvara kult individue.

11 Vladimir Goati, Politike partije i partijski sistemi, Podgorica, Fakultet

politikih nauka: Univerzitet Crne Gore, 2008, str. 12.
148

MATICA, zima 2011.

www. maticacrnogorska.me