istraivanja

CRNOGORSKA MISIJA
GROFA SERAFINA MACOLINIJA
Slavko Burzanovi

This text is an introductory study to the diary of the count

Serafin Macolini for which he states that enriches knowledge
about Italian occupation and the attempted renewal of
Montenegrin State in the context of expanding fascistic Italia on
the Balkans.

Na dan kapitulacije Kraljevine Jugoslavije, 17 aprila 1941,

Crnu Goru su okupirale italijanske trupe.1 S njima su na Cetinje
uli i lanovi Komiteta za osloboenje Crne Gore koji je prema
naredbi italijanskog ministra inostranih poslova Galeaca ana i
kraljevskog namjesnika Albanije, Franeska Jakomonija, nekoliko dana ranije stvoren u Albaniji. Komitet su inile nekolike
linosti iz Crne Gore eksponirane kao protivnici reima
1 Divizije Kentauro, Mesina i Marke koje su 17. aprila ule u Crnu Goru bile

su iz sastava XVII armijskog korpusa. Jo u toku Aprilskog rata (12. IV) Italija
i Njemaka sporazumjele su se o Privremenim smjernicama za podjelu
Jugoslavije. Crna Gora pripala je italijanskoj okupacionoj zoni. Njemake
snage iz sastava Druge armije: 60 motorizovanih i 8 oklopnih divizija, koje su
uestvovale u zauzimanju Crne Gore povukle su se iz nje poetkom maja
1941. Sredinom tog mjeseca uspostavljena je demarkaciona linija izmeu njemakih i italijanskih okupacionih snaga.
www. maticacrnogorska.me

MATICA, Jesen 2009.

81

Slavko Burzanovi

Karaorevia ali bez veeg politikog znaaja i pristalica u

zemlji. S njima je stigao i ef italijanske propagande u Tirani,
Nikola Loruso, iji zadatak je bio da organizuje kvislinku
podrku okupaciji. Komitet za osloboenje zamijenjen je Privremenim upravnim odborom koji je opet uskoro prerastao u Privremeni administrativni komitet koji su sainjavali istaknuti pripadnici zelenakog pokreta uvjereni da je Crna Gora na putu da
povrati svoju dravnost i slobodu.
O karakteru slobode koju su donosili Crnoj Gori, u Rimu tada
jo nijesu imali precizne ideje. Na traenje rjeenja za ureenje
istone obale Jadrana, bio je angaovan visoki Vladin funkcioner
Luka Pjetromarhi. Ovo rjeenje zavisio je od ishoda sreivanja
prilika na irem balkanskom prostoru. Za Crnu Goru razmatrane
su dvije opcije: obnavljanje drave ili pretvaranje u albansku
provinciju. U oba sluaja pod italijanskom hegemonijom. Benito
Musolini je 16. i 17. aprila koncipirao soluciju o italijanskoj aneksiji itave Dalmacije i situiranju autonomne Crne Gore u dravni
okvir Velike Albanije koju je smatrao najpouzdanijim sredstvom
za obezbjeivanje italijanskog prodora na Balkan. Takav tretman
Crne Gore Musolini je objasnio svojim protivljenjem stvaranju
operetskih dravica. Nekoliko dana kasnije, ova crnogorskoalbanska kombinacija je pod uticajem dvora odbaena. Italijanski
kralj Viktor Emanuel III iz obzira prema svojoj supruzi,
crnogorskoj princezi Jeleni, podravao je ideju o posebnoj
crnogorskoj dravi politiki i konstitucionalno povezanoj sa
Italijom. elje kraljevskog para kod efa italijanske diplomatije
Galeaca ana zastupao je ministar dvora Pjetro Akvarone. Osoba
koja je u svemu ipak imala posljednju rije bio je Musolini.
Njegovo naputanje prethodnih planova uslovila je, uz dinastike
razloge, i injenica da su za vrijeme italijansko-njemakih pregovora o podjeli Jugoslavije odranih u Beu 21. i 22. aprila,
Njemci podrali stvaranje NDH sa irokim izlazom na more, to
je ruilo pomenutu Dueovu koncepciju.
82

MATICA, Jesen 2009.

www. maticacrnogorska.me

Crnogorska misija grofa Serafina Macolinija

Posao obnove crnogorske drave Musolini je povjerio diplomati - grofu Serafinu Macoliniju ovjeku s dokazanim organizacionim i propagandnim sposobnostima i kolonijalnim iskustvom.2
Imenovanje za civilnog komesara Crne Gore grof ano saoptio
je Macoliniju 24. aprila.3 Dan kasnije Macolini se susreo s kraljem koji mu je izloio svoje poglede na crnogorsko pitanje. Kralj
se protivio kombinacijama o personalnoj uniji Crne Gore i Italije.
2 Serafino Macolini (1890 - 1945) studirao je pravo, bavio se advokaturom i

novinarstvom. Bio je poznati nacionalista i sljedbenik Gabrijela D Anuncija u

njegovoj rijekoj avanturi 1919. Uesnik je mara na Rim 1922. kojim su faisti
doli na vlast u Italiji. Istakao se kao faistiki funkcioner u oblasti Marke. Bio
je lan Velikog faistikog savjeta i poslanik u parlamentu, blizak sa partijskim
prvacima Federconijem, Grandijem i Balbom. Od kraja dvadesetih godina
prolog vijeka imao je zapaenu diplomatsku karijeru u Urugvaju i Brazilu e je
nastojao da brojni italijanski iseljenici u ovim zemljama prihvate i podre
faizam. Kao italijanski diplomatski predstavnik boravio je i u Jerusalimu i u
Kairu. U vrijeme rata dobijao je istaknute dunosti. Poslan je u Egipat kao
administrator ali je njemako-italijanski poraz kod El Alamejna omeo njegovu
elju da bude italijanski guverner ove zemlje. Nakon kapitulacije Italije 8. septembra 1943. ostao je vjeran Musoliniju nastavljajui svoj rad u vladi Republike
Salo e je zauzimao mjesto podsekretara Ministarstva inostranih djela.
3 Prema Musolinijevom dekretu od 17. maja institucija civilinog komesara

bila je potinjena vojnoj komandi. Italijanske vojne vlasti u Albaniji izdale se

28. aprila naredbu u kojoj je izmeu ostalog pisalo: Via komanda oruanih
snaga Albanije odluuje da se na teritoriji Crne Gore formira Civilni komesarijat na elu sa civilnim komesarom ije e sjedite biti u Cetinju i koji e do
dalje naredbe biti potinjen Viem komandantu oruanih snaga Albanije ...
Civilni komesar stara se oko reorganizacije i obnove funkcionisanja slubi
javnog interesa zadravajui ako nae za shodno nadletva, slube i personal
crnogorske nadlenosti bive uprave ... Civilni komesar stara se za zatitu
javnog poretka koristei se snagama koje su mu za to odreene, ne prejudicirajui nadlenost vojnookupacione vlasti ukoliko se odnosi na bezbjednost
okupacionih vojnih snaga i okupiranih teritorija.
www. maticacrnogorska.me

MATICA, Jesen 2009.

83

Slavko Burzanovi

Smatrao je da se prije razmatranja bilo kog drugog rjeenja

crnogorska kruna prvo mora ponuditi legitimnom nasljedniku
Mihailu Petroviu, sinu princa Mirka. Kralj nije imao iluzija o
uspjehu ponude i pokazae se da je bio u pravu. Mihailo je bio
vaspitavan u duhu prihvatanja ujedinjenja i lojalan Beogradu
odakle je dobijao redovnu apanau. Odbie krunu koju su mu
nudili iz Rima, utoliko prije to je vjerovao da e sile osovine
izgubiti rat. Zbog Mihailovog odbijanja razmatrana je mogunost
da krunu naslijedi kraljica Jelena ili neki princ iz familije
Romanova, potomak dinastije Petrovia po enskoj liniji.
Pomenuti susret s kraljem kao i kasniji susreti u Tirani, na
Cetinju i u Rimu, pokazali su Macoliniju da o crnogorskom pitanju imaju bliske stavove ali je nezavisno od toga morao sprovoditi onu liniju koju su nametali Musolini i ano. To pogotovo
vai za problem odrezivanja crnogorskih granica. Uprkos linom stavu da Crnu Goru treba restaurisati s granicama iz 1914,
kralj je potpisivao dekrete kojima je po njegovom miljenju
Crna Gora teritorijalno sakaena. Takvim aktom 20. maja Boka
Kotorska anektirana je Italiji a od nje je obrazovana Provincia
di Cattaro.4 Italijani su svom protektoratu Albaniji prikljuili
Ulcinj sa okolinom i djelove podgorikog, andrijevakog i beranskog sreza, odnosno Tuzi, Hote, Grude, Zatrijeba, Vranj, Vladne i Kodrabudan, Plav i Gusinje s okolinom te Roaje s okolinom. I Macoliniji je bio svjestan da se ovakvim aktima gube
pristalice i izaziva neprijateljstvo naroda u Crnoj Gori. Ipak bio
je optimista. Nastojaemo da Crnogorci svare ovu gorku pilulu, izjavljivao je tim povodom.
Poslije kratkih dvodnevnih priprema za misiju, u pratnji ekipe
administrativnih, ekonomskih i propagandnih strunjaka Macolini je otputovao za Tiranu. Tamo je sa zapovjednikom Albanije,
4 Prilikom razgranienja Kotorske oblasti i Crne Gore Macolini je morao da

lobira da Loven, crnogorski nacionalni simbol, ne bude ukljuen u teritorije

koje je Italija anektirala.
84

MATICA, Jesen 2009.

www. maticacrnogorska.me

Crnogorska misija grofa Serafina Macolinija

generalom Ugom Kavalerom, kome su bile potinjene i snage u

Crnoj Gori, dogovorio da se s Cetinja u Dubrovnik premjesti zapovjednik armijskog korpusa kako bi se uzdigao autoritet civilnih vlasti i ohrabrila vjera u stvaranje crnogorske drave. Macolini je traio i dislokaciju veine italijanskih snaga iz Crne Gore u
kojoj je nakon toga ostala samo divizija Mesina pod komandom
generala Karla Tuija. Na Cetinje je Macolini stigao 29. aprila.

Grof Serafino Macolini

Macolini je za kratko vrijeme organizovao Civilni komesarijat

koji je preuzeo svu graansku vlast u Crnoj Gori. Najavio je da
je njegova vlast i uloga privremenog karaktera te da e trajati
najvie dva mjeseca dok se ne uspostavi crnogorska Vlada i andarmerija. Macolini 5. maja rasputa Privremeni crnogorski
administrativni komitet, koji je tokom prvih dana okupacije
preko svojih lokalnih komiteta bio poeo da preuzima graansku vlast. Umjesto komiteta, 13. maja uspostavlja Savjetodavno
vijee Crnogoraca pri Civilnom komesarijatu (Konsultu) u koje
imenuje Mihaila Ivanovia kao poasnog predednika, Jova
Popovia kao predednika, i lanove Petra Plamenca, Sima
Martinovia, Duana Vuinia i Sekulu Drljevia.
www. maticacrnogorska.me

MATICA, Jesen 2009.

85

Slavko Burzanovi

U administrativnom pogledu, Macolini se oslanja na inovniki aparat jugoslovenskog reima. Pokuava da pridobije ak i
njegove najvanije eksponente poput generala Blaa ukanovia, biveg bana Zetske Banovine. Uspostavlja kontakt i sa vladikom Joanikijem. Civilnu vlast na lokalnom nivou Macolini
ostvaruje preko civilnih delegata, Italijana, koje poev od 6.
maja do 15. juna imenuje za sva sreska mjesta.
Zelenake voe poput Jova Popovia gledali su u tome slabljenje svojih pozicija pa i samog projekta obnove crnogorske
drave. Nain na koji su Italijani u teritorijalnom pogledu tretirali Crnu Goru razoarae mnoge federaliste.5 S druge strane,
oekivanja indipendentistikih crnogorskih krugova od Italijana, u pogledu teritorija na kojima se uspostavlja nova drava
bila su nerealna. To posebno vai za Sekulu Drljevia i Jovana
Plamenca.6 U zelenakim redovima izbijaju nesuglasice. Podgoriki komitet, u kome je najznaajnija linost bio Novica Radovi, distancirae se od veine u Savjetodavnom vijeu.
5 Svog pretpostavljenog ministra ana, Macolini o tome izvjetava: San o

Velikoj Crnoj Gori nestao je pod udarcima koji su joj dati sa desna i sa lijeva. Sahranivi slavu Kosova i ivotni prostor koji je garantovao hljeb narodu,
Crna Gora je doivjela jedno za drugim bolna sakaenja. Ustupanjem Ulcinja
Albaniji dola je u pitanje nabavka soli za pastire, strahovalo se da e zajedno sa Kotorom doi u posjed Italije Njegui, kolijevka Petrovia, i Loven, e
je kao simbol nacionalnog ponosa sahranjen Pjesnik Domovine; sa granicom
na Drini nestadoe srezovi Foa i ajnie i napokon se doznalo da e Plav i
Gusinje i optine ravnjaka Podgorice progutati Albanija.
6 Drljevi je od Macolinija traio da se Crnoj Gori pripoji: Dubrovnik s

dijelom Hercegovine, istona Bosna, dio Sandaka, Metohija, Skadar sa evernom Albanijom do rijeke Mae... Prieljkivao je i itavo Kosovo s dijelom
Srbije. Jovan Plamenac je traio jo i vie, praktino veinu srpskih teritorija.
Obojica su se izmeu ostalog pozivali i na odredbe Londonskog ugovora od
26. aprila 1915. koje su se odnosile na teritorijalno proirenje koje je Crna
Gora trebalo da dobije po okonanju Prvog svjetskog rata.
86

MATICA, Jesen 2009.

www. maticacrnogorska.me

Crnogorska misija grofa Serafina Macolinija

U okolnostima faistike okupacije zabiljeen je i pokuaj

brae Marka i Steva urovia da se u Crnoj Gori organizuje
faistika stranka, ali nije dao rezultate.
Civilni komesarijat nastoji da normalizuje prilike u Crnoj
Gori. Hranu, ija se nestaica zbog ratnih prilika ve oeala,
doprema ne samo za vojsku ve i za stanovnitvo. U tim okolnostima uspostavljanje redovnih saobraajnih veza jedan je od
njihovih prioriteta. Nastoji se obezbijediti pomo za oko 20.000
izbjeglica s Kosova i Metohije, Vojvodine i drugih jugoslovenskih krajeva, koje su preplavile Crnu Goru.7 Iz ratnog zarobljenitva oslobaaju se i repatriraju crnogorski graani.
Posmatrano iz perspektive srpskog stanovnitva u okruenju
(Hercegovina, Sandak), egzistencijalno ugroenog od ustake
strahovlade, prilike u Crnoj Gori pod italijanskom okupacijom
izgledale su toliko dobro da se peticijama obraaju italijanskoj
Vladi da njihove teritorije pripoji Crnoj Gori.
7 Macolini u ovoj pojavi nije vidio samo humanitarni problem ve i ozbiljan

uzrok politike destabilizacije Crne Gore. U jednom izvjetaju Ministarstvu

spoljnih poslova Italije od 26. jula 1941. on pie: Prvi znaci pometnje i nezadovoljstva pojavili su se kad je zapoelo prisilno iseljavanje Crnogoraca sa teritorije Kosova i Metohije. Oko 5.000 izbjeglica otilo je iz tih zona prema
naseljenim centrima Crne Gore pruajui sliku bijede i priajui o zlostavljanjima i pljaki kojima su bili izloeni. Osim osjeaja solidarnosti bio je
povrijeen i nacionalni ponos... Vie puta sam javljao o tom duevnom stanju
i ukazivao na odraze tog stanja i opasnosti... Meutim i pored stalnih koraka
koje je preduzimalo to ministarstvo kod raznih vlada i dalje su stizale izbjeglice iz Maarske, iz Bugarske, iz Srbije ... Situacija se pogorala kad se ista
pojava, ovog puta praena neuvenim okrutnostima, ispoljila na teritoriji
okupiranoj od Hrvatske. Druge hiljade izbjeglica pristigle su u Crnu Goru
gotovo svi bez ikakvih sredstava i uz to sa prepolovljenim porodicama. Ne
umanjujui ni teinu, ni domaaj, ni posljedice, preduzeo sam mjere za
pruanje pomoi mada je to bilo teko usljed oskudnog snabdijevanja.
www. maticacrnogorska.me

MATICA, Jesen 2009.

87

Slavko Burzanovi

Jedna od vanih ekonomskih mjera Civilnog komesarijata je i

sreivanje valutnih odnosno novanih prilika. Prave se ambiciozni planovi o javnim radovima, o ekonomskom i kulturnom
preporodu zemlje na osnovu kojih bi se mogao stei utisak da je
u okolnostima svjetskog rata Crna Gora imala sreu da umjesto
okupatora dobije mecene. Ostaje otvoreno pitanje u kojoj su
mjeri ovi planovi izraavali stvarne namjere njihovih tvoraca a
koliko su bili dio propagandnog nastupa faistike Italije. Ono
to nedvosmisleno govori o prirodi italijanskog okupatorskog
reima, odnosno Civilnog komesarijata jesu mjere na sekvestriranju svih jugoslovenskih dravnih preduzea i imovine i znaajnog broja privatnih preduzea i kapitala.
U okviru nastojanja da se normalizuje ivot obnovljen je i rad
kola. Ocjenjujui da su postojei kolski programi nesaglasni s
namjerom o obnovi samostalne crnogorske drave, Macolini nareuje da se intervenie u programske sadraje drutvenih nauka,
odnosno da se vie panje pokloni crnogorskoj istoriji i knjievnosti. Italijanski jezik uvodi se kao obavezan u kole. Radi vezivanja budue upravljake elite za Italijane, stipendira se kolovanje izvjesnog broja crnogorskih aka u Italiji. Djelujui na trajnijem separisanju Crne Gore i Srbije, postarao se da se uklone simboli ujediniteljskog pokreta. Prvo su italijanski vojnici daskama
zaklonili spomenike kralju Aleksandru Karaoreviu i bjelaima
poginulim u vrijeme Boinjeg ustanka, a kasnije ih pod okriljem
noi i sruili. Mijenjaju se imena ulica sa srpskom i jugoslovenskom simbolikom. Po hitnom postupku, kralj Aleksandar je izgubio a kralj Nikola dobio ulicu na Cetinju. Sentimentalnost
Crnogoraca prema dinastiji Petrovia Macolini nastoji da probudi
manifestacijama poput pomena Velikom vojvodi Mirku ili javne
proslave krsne slave Petrovia - urevdana. Zbog propagandnih
potreba obnovljeno je izlaenje Glasa Crnogorca. List se tampa
dvojezino, na srpskom i na italijanskom jeziku. Podrku
Macoliniju glasno daje i glasilo federalista - Zeta.
88

MATICA, Jesen 2009.

www. maticacrnogorska.me

Crnogorska misija grofa Serafina Macolinija

Proklamuje se zatita crnogorskog kulturnog nasljea, ali

upravo u vrijeme okupacije dio te batine netragom nestaje u
Italiji kao i zlato iz jugoslovenskih dravnih rezervi zateeno u
Crnoj Gori.
Kratkotrajna poeta kralja Vitoria Emanuela Cetinju 16. maja
1941. po svemu sudei bila je motivisana njegovim sentimentalnim ciljevima i eljom da obie mjesta koja je zajedno sa svojom vjerenicom poetio prije mnogo godina. U svakom sluaju,
mogla je da dobro poslui za stvaranje slike o posebnim prijateljskim relacijama Italije i Crne Gore. Meutim, to se nije
desilo. Crnogorci su ga doekali dosta hladno. Opinjen kraljevom blizinom, njegov domain Macolini to nije mogao vieti. U
svoj dnevnik upisao je: Kakav trijumfalan dan za pamenje!
Nakon kraljeve poete, Macolini je otputovao za Italiju kako
bi nastavio pripreme za obnovu crnogorske drave. Onemoguio je lanove Konsulte da u Rim poalju delegaciju opunomoenu da s italijanskom Vladom rijei ono to su smatrali spornim, u prvom redu pitanje teritorija. Macolini je prihvatio jedino
da u Rim ponese deklaraciju s crnogorskim zahtjevima. Bila je
to nova potvrda injenice da je Konsulta samo dekor i instrument italijanske okupacije a ne subjekt obnavljanja crnogorske
drave. Tokom Macolinijevog boravka u Rimu njegova prvobitna titula civilnog komesara zamijenjena je 22. maja titulom
visokog civilnog komesara kad je umjesto Vioj vojnoj komandi u Albaniji potinjen direktno Rimu. Macolini je tom prilikom
dobio i diplomatski rang opunomoenog ministra.8
Macolini se tokom maja 1941. posebno angaovao oko ustavnog
ureenja Crne Gore. Prema instrukcijama iz Ministarstva spoljnih
poslova, zajedno s Karlom Albertom Biginijem,9 pripremao je
8 Zanimljivo je da ovo imenovanje ni jednom rijeju ne pominje u svom

dnevniku.
9 Karlo Alberto Bigini bio je visoki faistiki funkcioner, a 1943. postae i

ministar obrazovanja.
www. maticacrnogorska.me

MATICA, Jesen 2009.

89

Slavko Burzanovi

Statut odnosno Ustav budue drave. Koliko je poznato ovaj akt

nije nikada dobio konanu formu, a sauvane su nekolike verzije u
obliku nacrta. Oigledan je uticaj italijanskog ustava odnosno
faistikog korporativnog dravnog poretka. S jednog sauvanog
koncepta vidi se da je statut predviao specijalne dinastike, vojne
politike veze Crne Gore s Italijom. Dosta panje poklanjalo se
ideolokom momentu, himni, zastavi, grbu, autokefalnoj pravoslavnoj crkvi. Statut je predviao italijanski kao jedan od dva
slubena jezika. Postojala je i odredba po kojoj, u sluaju gaenja
crnogorske vladajue kue po mukoj liniji, prijesto nasljeuje
italijanski kralj. Predviena je bila i institucija regenstva.
U zavrnoj etapi svog rada na obnovi crnogorske drave
Macolini obilazi vea mjesta u zemlji i na kraju ove turneje 19.
juna u Podgorici sveano najavljuje: Crna Gora dobija svoju
slobodu i nezavisnost sa svojim Kraljem i svojom dinastijom.
Krajem juna i prvih dana jula ponovo je u Rimu zbog posljednjih instrukcija pred veliki in. Kako je jedna od slabih taaka
projekta obnavljanja Kraljevine Crne Gore bila nedostatak adekvatnog kandidata za vladara razmiljalo se o buduem regentu.
Musolini i ano namijenili su ovu funkciju Macoliniju koji time
nije bio oduevljen. Iz Rima Macolini na Cetinje 3. jula donosi
gotov tekst deklaracije kojom je trebalo proglasiti obnavljanje
crnogorske drave. Za sveanost je odabran 12. jul, odnosno
Petrovdan. Macolini reira veliku predstavu i ne eli nita da prepusti sluaju, od odabira podobnih delegata za Crnogorski sabor
pa do njihovog upoznavanja sa tekstom Deklaracije na prethodnom zasijedanju 11. jula. Dio federalistikog vostva pokuava
da intervenie na tekstu Deklaracije, ali je Macolini nepopustljiv.
S Deklaracijom i konceptom proglaenja nezavisnosti od strane
Crnogorskog sabora ne slae se Petar Plamenac, jedan od federalistikih lidera i bivi crnogorski ministar spoljnih poslova. On
podnosi ostavku na lanstvo u Konsulti. Na prethodnoj ednici
tzv. Crnogorskog sabora, 11. jula, Novica Radovi, jedan od
90

MATICA, Jesen 2009.

www. maticacrnogorska.me

Crnogorska misija grofa Serafina Macolinija

vodeih intelektualaca u federalistikom pokretu, odbija da potpie Deklaraciju, nakon ega nastaje burna debata meu delegatima. Macolini zamjenjuje nepouzdane delegate, pa narednog
dana tzv. Crnogorski sabor jednoglasno usvaja Deklaraciju o
ponitavanju odluka Podgorike skuptine, stavlja van snage
reim koji je stvoren u Crnoj Gori od strane Kraljevine
Jugoslavije. Crna Gora proglaava se suverenom i nezavisnom dravom u obliku ustavne monarhije. Deklaracija izraava
zahvalnost italijanskoj vojsci zbog osloboenja i istie sudbinsku povezanost Crne Gore i Italije. Deklaracijom se konstatuje
odluka Sabora o uspostavljanju kraljevskg namjesnitva i moli
italijanski kralj da odredi namjesnika koji e proglasiti Ustav.
Izgledalo je da je Macolinijeva crnogorska misija uspjeno
zavrena, da je ratnim plamenom zahvaena Evropa dobila jo
jednu satelitsku dravnu kreaturu. Ve u zoru narednog dana
Evropa je dobila do tada najmasovniji antifaistiki ustanak.
Macolini je 24. jula dobio kratku depeu grofa ana kojom mu
saoptava Musolinijevu naredbu da svoja civilna ovlatenja
preda vojnoj vlasti, odnosno generalu Aleksandru Pirciju
Biroliju. 26. jula Macolini je ve bio na putu za Italiju.
II
Dnevnike biljeke koje je visoki faistiki funkcioner grof
Serafino Macolini vodio od januara 1939. do februara 1945.
postale su dostupne javnosti 2005 zahvaljujui prireivau
aniju Scipionu Rosiju koji je uz tekst dnevnika publikovao i
obimnu uvodnu studiju o Macoliniju. Dio Macolinijevih
dnevnikih biljeki koji se odnosi na period april - jul 1941.
nastale su tokom njegovog boravka u Crnoj Gori i po prvi put
se publikuju na naem jeziku. Predstavljaju vrijedno i zanimljivo tivo koje obogauje postojea saznanja o italijanskoj okupaciji i pokuaju obnavljanja crnogorske drave u funkciji
ekspanzije faistike Italije na Balkanu.
www. maticacrnogorska.me

MATICA, Jesen 2009.

91

Izvori i literatura:
Radoje PAJOVI, Kontrarevolucija u Crnoj Gori, etniki i federalistiki pokret 1941-1945, Cetinje 1977;
Gianni SCIPIONE ROSSI, Musolini e il diplomatico, la vita e i diari
di Serafino Mazzolini, un monarhico a Salo, Catanzaro 2005;
Francesco CACCAMO, L occupazione del Montenegro: dai progetti indipendetistici alla collaborazione con i etnici, in L occupazione italiana della Yugoslavia, 1941-1943. a cura di F. CACCAMO e L. MONZALI, Firenze 2008;
Giulio VIGNOLI, La vicenda italo- montenegrina, L inesistenta
indipendenza del Montenegro nel 1941, Genova 2002;
Giulio VIGNOLI, Rinascita del movimento indipendentista in
Montenegro e la proclamazione d indipendenza nella II guerra mondiale, in Federalismo & Liberta, maggio - giugno 1998;
Eref VRAALI, Okupacioni sistem u Crnoj Gori i meunarodno
pravo, Istorijski zapisi, 1962. sv. 2;
Radoica LUBURI, Drutvo Crne Gore u Drugom svjetskom ratu,
Podgorica 1995; I Documenti Diplomatici Italiani, Roma 1952 serie
IX, vol. VI;
Zapisnik sa sasluanja Novice Radovia, Matica 2003, br. 16 (ed.
Slavko BURZANOVI);
Zapisnici sa sasluanja i suenja Jovu Popoviu i Duanu Vuiniu,
Matica, 2004, br. 17 (ed. Slavko BURZANOVI).

92

MATICA, Jesen 2009.

www. maticacrnogorska.me