Farmakologija 3.

razred
1. Oblici lijekova?
Farmakologija znanost o lijekovima. Prema agregatnom stanju lijekovi mogu biti:
-Cvrsti oblici: praci tablete, lingvaleste, orbilete, vaginalete i epii.
-Polucvrsti oblici: slue uglavnom za vanjsku upotrebu. To su masti, paste, kreme i elei,
a primjenjuju se na kou i sluznice.
-Tecni oblici: slue za unutranju, vanjsku i parenteralnu primjenu, a u njih spadaju:
rastvori, mjesavine, kapi i injekcije.
-Gasoviti oblici: su aerosoli (sitno rasprene tenosti) koje se unose u plua ili nos
inhalacijom.
Injekcije su sterilni lijekovi za parenteralnu primjenu pomocu price i igle.
2. Primjena lijekova?
Lijekovi se unose: peroralno, lokalno, parenteralno, intravenskom infuzijom i implantacijom.
1. Peroralno: je najei nain primjene lijeka. To je prirodan i bezbolan nain unoenja lijeka
koji se resorbuje u elucu ili digestivnom traktu. Bolesnik mora popiti lijek u prisustvu sestre,
osim ako je to drugaije propisano od lijekara.
2. Lokalno: lijekovi se mogu primjeniti lokalno na kou i sluznicu. Perkutano, na kou naneseni
lijekovi se veinom ne apsorbiraju u znatnoj koliini i njihovo je djelovanje preteno lokalno.
3. Parenteralno: primjena lijeka znai unoenje lijeka: pod kou, u mii, u venu, a rijee: u
kou, u arteriju, u srce, u kimeni kanal u zglob.
4. Intravenska infuzija je unoenje veih koliina tenosti u organizam venskim putem. Infuzija
se daje pomou posebnih sistema za jednokratnu upotrebu, infundiranjem tekuine u venu, kap
po kap.
5. Implantacija je hirurka metoda unoenja hormonskih preparata u obliku tableta. Lijek se
resorbuje postepno, po potrebi organizma.
3. Doze?
Doza je koliina lijeka koju unosimo u organizam.
Poznavanje terapijskih doza i osnovnih principa doziranja je od velikog znaaja za terapiju. Doze
lijekova seizraavaju u gramima ili dijelovima grama, miligram, mikrogram.
Minimalna doza je najmanja doza lijeka koja ima ljekovit uinak.
Maksimalna doza je najvea doza lijeka koja je korisna, a nije tetna. Maksimalna
terapijska doza da bi se sprijeilo predoziranje, za lijekove jakog dejstva se u farmakologiji
navode maksimalne doze i one se ne smiju prekoraiti.
Toksina doza je doza koja je vea od maksimalne i izaziva otrovanje.
Letalna doza je doza lijeka koja e prouzroiti smrt.
Optimalna doza je doza lijeka koja je najbolja doza izmeu najmanje i najvee
Pojedinana doza je doza koja se daje odjednom, a "dnevna doza" je doza koju bolesnik dobije u
24 sata.
Dozu treba smanjiti kod djece i staraca.
Kod djece organi za razgradnju jo nisu razvijeni, a kod starijih je funkcija tih organa oslabljena.
Terapijska irina lijeka opasnost od toksinih efekata je utoliko vea ukoliko je manji razmak
izmeu srednje terapijske i srednje toksine doze. Faktori koji utiu na doziranje lijeka su:
individualna osjetljivost, tjelesna masa, pol, uzrast, trudnoa, uticaj bolesti, farmakoloki inioci.

4. Nuspojave lijekova?
Izraz nuspojava pokriva iroko podruje neeljenih, neugodnih ili tetnih uinaka lijekova.
Mogu se smatrati i vrstom toksinosti, premda izraz toksinost mahom ukazuje na uinke
predoziranja, povienih razina u plazmi ili na pretjerani efekt lijeka uz primjerenu uporabu.
Uestalost i teina nuspojava ovise o osobinama bolesnika (npr. dob, spol, pratee bolesti,
genetski imbenici...), kao i o imbenicima lijeka (npr. terapijski razred, put primjene, doziranje,
trajanje lijeenja, bioloka valjanost). Veina je nuspojava ovisna o dozi, dok su druge alergijske
prirode. Dozno ovisne nuspojave su mahom predvidive, dok su ove druge obino nepredvidljive.
Nuspojave se obino dijele na: blage, umjerene, teke i letalne.
Simptomi se mogu javiti ve nakon prve doze ili tek nakon dugotrajnog primanja. Ponekad su
oita posljedica uzimanja lijeka, a drugi put se i ne pomisli da bi uzrok tegoba mogao biti lijek.
Kod starijih osoba takve suptilne nuspojave uzrokuju funkcijske ispade, promjene psihikog
profila i mentalnog statusa, usporenu rekonvalescenciju, gubitak teka, smetenost i depresiju.
Alergijske nuspojave se veinom javljaju ubrzo nakon uzimanja lijeka, ali u pravilu ne nakon
prve doze; tipino se razviju kad se odgovorni lijek primijeni nakon ranije ekspozicije. Simptomi
su svrbe, osip, kone eflorescencije, edem gornjih dinih putova s oteanim disanjem i
hipotenzija.
5. Lijekovi za srce i krvne ile?
Bolesti kardiovaskularnog sustava se esto "vuku" do kraja ivota i mnoge od njih znaju biti
kronine (hipertenzija, hiperlipidemija, angina pectoris). Uz lijekove, pacijenti koji boluju od
kardiovaskularnih bolesti mogu doivjeti dugu starost, ali, u konanici esto umiru zbog
posljedica tih bolesti. Od bolesti kardiovaskularnog sustava se esto umire, pa su lijekovi za
lijeenje bolesti kardiovaskularnog sustava jedni od najpropisivanijih i najtroenijih lijekova u
svijetu.
Lijekovi za lijeenje hipertenzije (povieni krvni tlak) su:
Pojam "antihipertenzivi" u kolokvijalnom razgovoru obino podrazumijeva sve lijekove koji se
koriste za lijeenje hipertenzije:
-Diuretici, diureticima se smatraju one tvari koji uz izluivanje vode dovode do poveanja
izluivanja i soli u prvom redu natrijeva klorida koji je uglavnom odgovoran za osmolarnost
izvanstanine tekuine.
-Vazodilatatori, pod pojmom vazodilatatora uglavnom smatramo organske nitrate poput
gliceriltrinitrata, izosorbid mononitrata i izosorbid dinitrata, lijekova koji se najee koriste za
lijeenje ishemijskih bolesti srca kao to su angina pectoris i prevenciju infarkta srca.
-Beta blokatori, oni blokiraju uinak adrenalina i noradrenalina na beta adrenergike receptore u
tijelu (prvenstveno u srcu, perifernim krvnim ilama, bronhijama, guterai i jetri). Koriste se
kod velikog broja bolesti - aritmija, angine pectoris, kongestivnog zatajenja srca, hipertenzije, za
prevenciju infarkta srca.
-ACE inhibitori, djeluju na nain da sniavaju krvni tlak smanjujui nastajanje jakog
vazokonstriktora (angiotenzin II) i smanjujui razgradnju jakog vazodilatatora (bradikinina).
Naime, irenje krvnih ila dovodi do pada otpora protjecanju krvi i posljedinog pada krvnog
tlaka.
-Blokatori kalcijevih kanala.
Za lijeenje aritmija (nepravilan rad srca) koriste se:
"Antiaritmici", jesu lijekovi za lijeenje nepravilnog ritma rada srca.

Kao antiaritmici mogu se primjenjivati etiri skupine kardiolokih lijekova: - blokatori natrijevih
i kalijevih kanala - antiaritmici u uem smislu, beta blokatori, blokatori kalcijevih kanala i srani
glikozidi (digoksin, metildigoksin).
U lijeenju i prevenciji ishemijskih bolesti (smanjen protok krvi (angina pektoris,
nestabilnu angina, infarkt miokarda)) koriste se: beta blokatori, vazodilatatori, blokatori
kalcijevih kanala i hipolipemici.
Kod kardiogenog oka (nastaje uslijed akutnog poputanja srca) koriste se:
-Srani stimulatori: su lijekovi koji potiu rad srca, poveavajui srani minutni volumen. U
srane stimulatore ne spadaju srani glikozidi - za razliku od njih srani stimulatori se koriste u
hitnim stanjima kad je neophodno to bre potai srce na rad.
U lijeenju kongestivnog zatajenja srca (srana slabost kod koje srce kao pumpa ne
zadovoljava tjelesne potrebe) koriste se:
-Srani glikozidi, su biljni ili polusintetski lijekovi za lijeenje kongestivnog zatajenja srca jer
pojaavaju snagu kontrakcije sranog miia.
-Diuretici,
-Vazodilatatori,
-ACE inhibitori.
Za lijeenje povienih masnoa u krvi i prevenciju ateroskleroze (proces zadebljanja i
oteenja stijenke krvnih ila stvaranjem razliitih aterosklerotskih promjena (npr. plak,
aterom), koji karakterizira upala i proliferacija stanica stijenke krvne ile) koriste se:
-Hipolipemici.
Za lijeenje bolesti vena (varikoziteti, hemoroidi) koriste se:
vazoprotektivi i periferni vazodilatatori (koriste kod smetnji periferne cirkulacije u udovima).
6. Lijekovi za probavni sustav?
Primjenjuju se za lijeenje: ira eluca ili duodenuma, gastritisa, gastroezofagealnog refluksa.
Koriste se:
-Antacidi, neutraliziraju kiselinu u elucu, ne smanjuju sekreciju kiseline. Primjer:
kalcijev-karbonat, magnezijev-hidroksid, aluminijev-hidroksid (Gastal, Altacil, Rennie).
-Spazmolitici, relaksiraju glatke miie crijeva, ublaavaju greve i popratne boli. Indikacije:
spazam crijeva, bilijarne i renalne kolike(hioscin-butilbromid "Buscol", mebeverin "Rudakol",
trospij "Spasmex").
-Antagonisti histaminskih H2 receptora, blokiraju sekreciju eluane kiseline. Tu spadaju:
Belomet, Ranitidin, Famotidin.
-Inhibitori protonske pumpe, blokiraju protonsku pumpu i time blokiraju sekreciju kiseline u
lumen eluca. Primjenjuju se kod: ulkusa, gastroezofagealnog refluksa, gastritisa (Omeprazol,
Pantoprazol, Lansoprezol, Esomeprazol)
-Lijekovi koji tite sluznicu (Sukralfat), sukralfat pokriva efekt sluznice.
7. Antidijabetici (vano pitanje)?
Dijabetes (eerna bolest) je kliniki sindrom karakteriziran hiperglikemijom zbog relativnog ili
apsolutnog manjka inzulina, to dovodi do poremeaja u metabolizmu ugljikohidrata, proteina i
Peterti, te znaajnim odstupanjima u homeostazi elektrolita i vode.
Lijekovi iz ove skupine moemo podijeliti na:
-Inzulin, koji je peptidni hormon i ne moe se uzimati oralnim putem jer se razlae probavnim
enzimima. (Inzulin je hormon koji lui lijezda guteraa, a slui za regulaciju eera u krvi, te

metabolizam ugljikohidrata i masti u tijelu). Glukoza je groani eer u kojeg se, prilikom
probave, rascijepe namirnice koje sadre ugljikohidrate. Inzulin takoer omoguava da se
prekomjerna glukoza sprema u miiima i u jetri (glikogeneza), te regulira sintezu novoga eera
koji ulazi iz jetre u krvotok (glikogenoliza). Ako inzulina uope nema ili ako ga je premalo, eer
ne moe nikako, ili samo djelomino, dospjeti u tjelesne stanice. Ostali eer se zadrava u krvi,
to se moe izmjeriti. Normalna koncentracija eera u krvi natate iznosi 3,75 - 6,0 mmol/L (67
- 108 mg%).
-Oralne antidijabetolike, postoji nekoliko grupa, a to su:
Derivati bigvanida (metformin): Jedini bigvanid koji se trenutno primenjuje je metformin.
Metformin smanjuje proizvodnju glukoze u jetri i pomae glukozi da doe u miie gde je
potrebna. Ne pomae u proizvodnji vie insulina i efikasan je samo kod ljudi kod kojih pankreas
jo moe da izluuje insulin. Najuobiajenija nuspojava primene metformina vezana je uz
digestivni trakt. Moe doi do munine i povraanja, promene stolice ako se uzimaju velike
doze. Metformin ne poveava telesnu proizvodnju insulina i zato ne poveava telesnu teinu.
Derivati sulfonilureje (glibenklamid, hlorpropamid, glikvidon, gliklazid, glimepirid): svi
lijekovi iz ove grupe podstiu pankreas na izluivanje vie insulina nego obino. Tako moe
delovati u sluaju dijabetesa tipa 2 zato to pankreas, iako prirodno ne lui dovoljno insulina, i
dalje funkcionie pa moe da povea luenje insulina. Uzimanjem bilo kog lijeka koji poveava
nivo insulina vea je mogunost porasta telesne teine. Sa poveanjem teine tee je kontrolisati
eer u krvi i zato je jako vano paziti na teinu.
Inhibitori alfa-glukozidaze (akarboza): smanjuju nivo eera u krvi inhibicijom
(zaustavljanjem) enzima alfa-glukozidaze u digestivnom traktu. To odlae apsorpciju eera.
Inhibitori alfa-glukozidaze mogu smanjiti porast eera u krvi do kog dolazi nakon obroka. To
moe biti korisno u ograniavanju hroninih komplikacija dijabetesa. Mogu se primenjivati sami
ili uz metformin ili SU. Najea neeljena dejstva su flatulencija (gasovi), tene stolice, bol u
trbuhu i nadimanje.
Tiazolidindioni (glitazoni): to su pioglitazon i roziglitazon. Ovi lekovi poveavaju osetljivost
telesnih elija na delovanje insulina. Takoe smanjuju proizvodnju glukoze u jetri. Najea
neeljena dejstva roziglitazona i pioglitazona su porast telesne mase i retencija tenosti. U retkim
sluajevima od nuspojava zapaene su i blaga anemija ili poveanje nivoa odreenih enzima u
krvi, to upuuje na oteenje jetre.
Ostali (repaglinid): Regulatori glikemije uz obroke grupa su lekova koja se od nedavno
primenjuje u leenju dijabetesa tipa 2. Prvi od njih je repaglinid. Lekovi kao to je repaglinid
deluju stimulisanjem pankreasa na luenje vie insulina, ali samo u vreme i neposredno posle
obroka. Delovanje repaglinida bre je i traje krae od delovanja SU. U poreenju sa SU,
uzimanjem repaglinida smanjena je opasnost od nastanka hipoglikemije.
8. Antibiotici (vano pitanje)?
Antibiotici su farmakoloki agensi koji mogu potpuno unititi patogene mikroorganizme ili
zaustaviti njihov rast ili razmnoavanje bez priinjavanja znaajnije tete organizmu domainu.
Antibiotici se mogu primenjivati:
-Oralno: oralni oblici su najei i najpoeljniji, jer su i najjednostavniji.
-Parenteralno: parenteralna primena je kod nekih antibiotika neizbena zbog nestabilnosti istog u
digestivnom traktu ili slabe resorpcije.
Kemijski agens mora, za uinkovitost u lijeenju, posjedovati selektivnu toksinost tj.
sposobnost unitavanja patogena s malo ili nimalo tetnog uinka na domaina.

Razina selektivne toksiosti moe biti izraena u obliku:

-Terapijske doze, odnosno koliine kemijskog agensa nunog za lijeenje dane infekcije
-Toksine doze, odnosno koliine agensa u krvi koja nije tetna za domaina.
Antibiotici djeluju iskljuivo na bakterije, gram pozitivne i gram negativne. Nemaju nikakvog
utjecaja na viruse.
Prema hemijskoj grai dele se na:
-Tetracikline (doksiciklin, oksitetraciklin...)
-Beta laktamske antibiotike (penicilini i cefalosporini)
-Makrolide (eritromicin, azitromicin, klaritromicin...)
-Linkozamide (linkomicin i klindamicin)
-Aminoglikozide (streptomicin, amikacin, gentamicin, rifampicin, neomicin...)
-Glikopeptide (vankomicin i teikoplanin)
Prema mehanizmu delovanja dele se na:
-One koji ometaju biosintezu elijskog zida: pencilin, beta-laktamski, bacitracin, cikloserin,
vankomicin.
-One koji ometaju sintezu proteina (veu se na pojedine ribozome): aminoglikozidi, amfenikoli,
tetraciklini, makrolidi, linkozamidi...
-One koji ometaju sintezu nukleinskih kiselina: grizeofulvin, rifampicin, antibiotici citostatici.
9. Analgetici, Antipiretici, Antireumatici, Antidepresivi, Sedativi?
Analgetici: (lijekovi za suzbijanje bolova). Od idealnog analgetika oekuje se da potiskuje
osjeaj bola, bez utjecaja na svijest i senzorne percepcije ili druge vane funkcije centralnog
ivanog susatava. Analgetici se ubrajaju u najee koritene lijekove.
U analgetike spadaju primjerice slijedee vrste lijekova:
-Nesteroidni antiupalni lijekovi.
-Opiodni analgetici (morfin, metadon i drugi).
-Derivati aminofenola.
-Derivati salicilne kiseline (aspirin).
Antipiretici: su lijekovi koji smanjuje tjelesnu temperaturu u stanju groznice. Meutim, on ne
utjee na normalnu tjelesnu temperaturu ako nema groznice.
Uobiajeni antipiretici koji se najee koriste su aspirin, paracetamol i drugi.
Antireumatici: u lijekove sa dejstvom na kotano-miini sistem spadaju antireumatici, lokalni
preparati za bolove u miiima i zglobovima, miorelaksansi, ali i lekovi za leenje gihta, lekovi
za leenje osteoporoze i drugi. To su:
-Nesteroidni antiinflamatorni lijekovi i specifini antireumatski lijekovi: veina ovih lijekova
ispoljava tri glavne vrste efekata: antiinflamatorne efekte - modifikacija inflamatorne reakcije,
analgetiki efekat ublaavanje izvesnih vrsta bolova i antipiretiki efekat snienje poviene
telesne temperature (Indometacin, Diklofenak, Piroksikam, Ibuprofen, Ketoprofen...)
-Specifini antireumatski lekovi: terapisjski efekt nastupa sporo, maksimum se postie posle 3-4
meseca. Bol i otok se smanjuju, a oteenja kostiju i zglobova usporava.
Antidepresivi: su lijekovi za lijeenje depresije. Dijele se na:
-Neselektivni inhibitori preuzimanja monoamina: neselektivno blokiraju preuzimanje
neurotransmitera noradrenalina, serotonina i dopamina i tako poveavaju njihovu koncentraciju
na spojevima nervnih elija. U ovu grupu ubrajaju se lekovi kao to su klomipramin, maprotilin,
imipramin, amitriptilin i drugi.
-Selektivni inhibitori preuzimanja serotonina (SSRI): selektivno blokiraju preuzimanje

serotonina, a na druge neurotransmiterske sisteme deluju slabo ili ne deluju uopte. U ovu grupu
lekova ubrajaju se paroksetin, sertralin, citalopram, fluoksetin i fluvoksamin.
Sedativi:Farmakoterapija nesanice podrazumeva primenu hipnotika iz grupe:
-Benzodiazepina: u ovu grupu spadaju lekovi midazolam, nitrazepam, brotizolam, triazolam.
Nedostaci ove grupe hipnotika su trajanje sedacije i u periodu posle buenja, kao i mogunost
fizike zavisnosti kod dugotrajne upotrebe.
-Ne-benzodiazepina: druga grupa savremenijih hipnotika su ne-benzodiazepinski agonisti
benzodiazepinskog receptora kao to su zolpidem, ezopiklon, zaleplon i indiplon. Prednost ove
grupe je to ne zazivaju jutarnju pospanost, amneziju (poremeaj pamenja), ne remete strukturu
procesa spavanja i imaju znatno manju mogunost zloupotrebe i izazivanja zavisnosti.
-Trea grupa su agonisti melatonerginih receptora kao to je ramelteon.
-Hipnotici imaju depresorno dejstvo na CNS, dovode do sniavanja budnosti i otuda imaju
umirujui psiholoki efekat. Ovi lekovi u veim dozama imaju hipnotiko (uspavljujue), a u
preterano velikim mogu imati i tetno dejstvo.
10. Lijekovi za disajni sustav?
Ekspektoransi su lekovi koji slue za podsticanje i ubrzanje uklanjanja bronhijalne sluzi iz
disajnih puteva. Ekspektoranske se dele na tri glavne grupe:
-Sekretolitici: pojaavaju bronhijalnu sekreciju tenosti i na taj nain razmekavaju i otapaju sluz
(ipekakuana, ekstrakti brljena, glicirize, senege, jaglaca, verbaskuma, eterina ulja timijana,
eukaliptusa, metvice, anisa, bora i terpentinsko ulje).
-Mukolitici: menjaju fizikalnohemijska svojstva sluzi uzrokujui smanjenje viskoznosti sluzi
(bromheksin, acetilcistein, karbocistein, dornaza alfa).
-Sekretomotorici: podstiu uklanjanje sluzi pojaanjem pokreljivosti cilijarnih resica (eterina
ulja).