Salawikain

Ang

Salawikain

Kasabihan

ay

madalas

nating

naririnig

banggitin ng mga matatanda bilang paalala o pangaral sa atin

subalit hindi binibigyan ng pansin ang mga salita lalo na ng mga
kabataan. Ang mga salita ay matalinghaga subalit may kahulugan
upang mapag ingatan natin ang mga sarili at mapaghandaan ang
kinabukasan.
1. Nasa Diyos ang awa, nasa tao ang gawa.
2. Ubos-ubos biyaya pagkatapos nakatunganga.
3. Madaling ang maging tao, mahirap magpakatao.
4. Daig ng maagap ang taong masipag.
5. Aanhin pa ang damo, kung patay na ang kabayo.

Sawikain
Ang sawikain o idyoma ay salita o grupo ng mga salitang
nagsasaad

ng

hindi

tuwirang

paglalarawan

sa

isang

bagay,

pangyayari, kaganapan o sitwasyon o sa pormang patalinhaga.

1. balat-sibuyas - maramdamin, madaling masaktan
2. ahas, ulupong - taksil, traidor
3. bantay-salakay - traidor, mabait lamang sa harapan
4. kabiyak ng dibdib - asawa, maybahay.
5. ngising-aso - nakakaloko, hindi sinserong pagkatuwa

Kasabihan

Ang kasabihan ay madalas paulit-ulit at pamilyar na ekspresyon

ng tao.
1. Wala nang hihigit pang kadakilaan sa pag-alay ng buhay sa
bayan.
2. Huwag kang magtiwala sa 'di mo kakilala.
3. Walang mahirap na gawa 'pag dinaan sa tiyaga.
4. Ang tunay na pag-ibig sa bayan ay nasa pawis ng gawa.
5. Ang hindi magmahal sa kanyang wika ay mahigit pa sa hayop at
malansang isda.

MaikLing
Kwento
Ang maikling
salaysay

kuwento o maikling

hinggil

sa

isang

kwento ay
mahalagang

isang

maigsing

pangyayaring

kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may iisang kakintalan o

impresyon lamang.
Halimbawa

Alamat
Ang alamat ay isang uri ng panitikan na nagkukuwento tungkol
sa mga pinagmulan ng mga bagay-bagay sa daigdig. Ito ay mga
kwento ng mga mahiwagang pangyayari na nagpasalin-salin sa bibig
ng mga taong-bayan kaya't walang nagmamay-ari o masasabing
may

akda

ito.

Ang alamat ay kuwento na kathang isip lamang na kinasasangkutan

ng

kababalaghan o 'di pagkaraniwang pangyayari na naganap noong

unang panahon.
Halimbawa

Alamat ng Butiki
Noong araw, sa isang liblib na nayon ay may mag-ina na
naninirahan sa tabi ng kakahuyan.Ang ina; si Aling Rosa ay isang
relihiyosang babae. Palagi siyang nagdarasal, at sinanay din niya
ang kanyang anak na lalaki na magdasal at mag-orasyon bago
sumapit ang dilim.Ang anak; si Juan ay isang mabuti at masunuring
anak. Palagi niyang sinusunod ang utos ng kanyang ina tungkol sa
pagdarasal. Bago dumilim, kahit saan sya naroon ay umuuwi siya
upang samahan ang ina sa pag-oorasyon sa tapat ng kanilang
bahay.
Maagang namatay ang asawa ni Aling Rosa, natutuwa naman
siya at naging mabait ang kanyang anak na si Juan, na nakatuwang
niya sa pagtatanim at paghahanap ng mga makakain.
Sa paglipas ng panahon, mabilis na tumanda si Aling Rosa, at si Juan
naman ay naging isang makisig na binata.
Si Aling Rosa an nanatili na lamang sa bahay at palaging
nagpapahinga, samantalang si Juan ay siyang naghahanap ng
kanilang makakain sa araw-araw. At kahit mahina na si Aling Rosa
ay hindi pa rin nila nakakalimutan ni Juan ang magdasal.
Minsan, habang si Juan ay nangunguha ng bungangkahoy sa
gubat, isang babae ang kanyang nakilala; si Helena. Si Helena ay
lubhang kaaki-akit, kung kayat agad umibig dito si Juan. At dahil sa
panunuyo ni Juan kay Helena, gabi na ito nang makauwi. O anak,
ginabi ka yata ng uwi ngayon. Hindi mo na tuloy ako nasamahang
mag-orasyon, ang wika ni Aling Rosa sa anak.

Pasensiya na po, Inay! Nahirapan ho kasi akong maghanap ng

mga prutas sa gubat, ang pagsisinungaling ni Juan.
Dumalas ang pagtatagpo ni Juan at Helena sa gubat. Nahulog
ng husto ang damdamin ni Juan sa dalaga. Hangang minsan, nabigla
si Juan sa sinabi ni Helena.
Hanggang ngayon ay hindi ko pa nararamdaman na tunay ang
pag-ibig mo sa akin, kaya nagpasya ako na ito na ang huli nating
pagkikita.
Ngunit, bakit? Sabihin mo, paano ko mapapatunayan sa iyo na
tunay ang aking pag-ibig. Sabihin mo at kahit ano ay gagawin ko,
ang pagsusumamo ni Juan.
Maniniwala lamang ako sa pag-ibig mo, kung dadalhin mo sa
akin ang puso ng iyong ina na nasa iyong mga palad! ang matigas
na wika ni Helena.
Hindi makapaniwala si Juan sa narinig. Malungkot itong umuwi
dahil binigyan siya ng taning ni Helena. Kailangan niyang madala
ang puso ni Aling Rosa bago maghatinggabi.
Nang dumating si Juan sa kanilang bahay ay agad siyang
niyaya ni Aling Rosa na mag-orasyon. Nagtungo ang mag-ina sa
harap ng kanilang bahay. Ngunit habang nagdarasal iba ang nasa
isip ni Juan. Naiisip niya ang pag-iibigan nila ni Helena. At bigla,
hinugot ni Juan ang kanyang itak at inundayan si Aling Rosa sa
likod. Bumagsak sa lupa ang ina ni Juan, at kahit nanghihina na ay
nagsalita ito.
Anak, bakit? Ngunit anupaman ang iyong dahilan ay
napatawad na kita. Ngunit humingi ka ng tawad sa Diyos!
Napakalaking kasalanan ang nagawa mo sa iyong sariling ina, ang
umiiyak na wika ni Aling Rosa.
Dios ko po, Inay! Patawarin nyo ako! ang nagsisising nawika
ni Juan na nagbalik sa katinuan ang isip. Umiyak nang husto si Juan
lalo na nang pumanaw ang kanyang ina.

Kasabay niyon ay bigla na lamang nagbago ang anyo ni Juan.

Siya ay naging isang maliit na hayop na may buntot. Si Juan ay
naging isang butiki; ang kauna-unahang butiki sa daigdig.
Mula sa malayo, natanaw ni Juan si Helena na papalapit.
Nasindak si Juan nang makita niyang si Helena ay naging isang
napakapangit-pangit na engkanto. Humalakhak itong lumapit.
Sa takot, dagling gumapang si Juan papanhik ng bahay
hanggang makarating sa kisame.
Nakita rin ni Juan ang engkanto, sa labis na katuwaan ay naging
ibat ibang uri ng kulisap at insekto, at naglaro sa paligid.
Agad na pinagkakain ng butiking si Juan ang mga kulisap na
napagawi sa kanya. At dahil doon ay hindi na nakabalik sa dating
anyo ang engkanto, at nagtago na lamang ito sa mga halamanan
bilang kulisap.
Nagsisi ng husto si Juan ngunit huli na. At bilang pag-alala sa
kanyang ina, sinasabing si Juan at ang sumunod pa niyang lahi ay
patuloy na bumababa sa lupa bago dumilim upang mag-orasyon.
At haggang sa ngayon nga ay patuloy pa ring pinupuksa ng
mga butiki ang mga kulisap na sa paniniwala nila ay mga engkanto.

Epiko
Ang epiko ay mahabang salaysay na patula. Ito ay karaniwang
inaawit o binibigkas. Ang epiko ay madalas na patungkol sa
mahiwagang pangyayari o kabayanihang kinapapalooban ng mga
paniniwala, mga kaugalian, at mga huwaran sa buhay ng mga
sinaunang mamamayan ng isang bayan. Ang salaysay ay umiikot sa
kabayanihan ng pangunahing tauhan. Ang kwento ay hango kung
minsan sa mga karaniwang pangyayari ngunit ang mga tauhan ay

kadalasang

hango

sa

mga

hindi

pangkaraniwang

nilalang

na

mayroong pambihirang katangian.

Ibalon (Epiko)
Ang Ibalon ay matandang pangalan ng Bicol. Noong 1895, si
Prayle Jose Castao ay may kinaibigang bulag na lagalag na mangaawit na si Cadungdung. Sa kanya narinig ng pari ang epikong
Ibalon. Itinala at isinalin ng pari sa Castila ang isinalaysay sa kanya
ni Cadungdung.
Si Baltog ay nakarating sa lupain ng Ibalon dahil sa pagtugis
niya sa isang malaking baboy-ramo. Siya'y nanggaling pa sa lupain
ng Batawara. Mayaman ang lupain ng Ibalon at doon na siya
nanirahan. Siya ang kinilalang hari ng Ibalon. Naging maunlad ang
pamumuhay ng mga tao. Subalit may muling kinatakutan ang mga
tao,

isang

malaki

at

mapaminsalang

baboy-ramo

na

tuwing

sumasapit ang gabi ay namiminsala ng mga pananim. Si Baltog ay

matanda

na

upang

makilaban.

Tinulungan

siya

ng

kanyang

kaibigang si Handiong.
Pinamunuan ni Handiong ang mga lalaki ng Ibalon upang
kanilang lipulin ang mga dambuhalang buwaya, mababangis na
tamaraw at lumilipad na mga pating at mga halimaw na kumakain
ng tao. Napatay nila ang mga ito maliban sa isang engkantadang
nakapag-aanyong magandang dalaga na may matamis na tinig. Ito
ay si Oriol. Tumulong si Oriol sa paglipol ng iba pang mga
masasamang hayop sa Ibalon.
Naging payapa ang Ibalon. Ang mga tao ay umunlad. Tinuruan
niya ang mga tao ng maayos na pagsasaka. Ang mga piling tauhan
ni Handiong ay tumulong sa kanyang pamamahala at pagtuturo sa
mga tao ng maraming bagay.

Ang sistema ng pagsulat ay itinuro ni Sural. Itinuro ni

Dinahong Pandak ang paggawa ng palayok na Iluad at ng iba pang
kagamitan sa pagluluto.
Si Hablon naman ay nagturo sa mga tao ng paghabi ng tela. Si
Ginantong ay gumawa ng kauna-unahang bangka, ng araro, itak at
iba pang kasangkapan sa bahay.
Naging lalong maunlad at masagana ang Ibalon. Subalit may
isang halimaw na namang sumipot. Ito ay kalahating tao at
kalahating hayop. Siya si Rabut. Nagagawa niyang bato ang mga tao
o hayop na kanyang maengkanto. May nagtangkang pumatay sa
kanya subalit sinamang palad na naging bato. Nabalitaan ito ni
Bantong at inihandog niya ang sarili kay Handiong upang siyang
pumatay kay Rabut.
Nalaman ni Bantong na sa araw ay tulog na tulog si Rabut.
Kaniya itong pinatay habang natutulog.
Nagalit ang Diyos sa ginawang pataksil na pagpatay kay Rabut.
Diumano,

masama

man

si

Rabut,

dapat

ay

binigyan

ng

pagkakataong magtanggol sa sarili nito. Pinarusahan ng Diyos ang

Ibalon sa pamamagitan ng isang napakalaking baha.
Nasira ang mga bahay at pananim. Nalunod ang maraming tao.
Nakaligtas lamang ang ilang nakaakyat sa taluktok ng matataas na
bundok. Nang kumati ang tubig, iba na ang anyo ng Ibalon.
Nagpanibagong buhay ang mga tao ngayon ay sa pamumuno ni
Bantong.