1

1. VJEBA - RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

1. Na visini h=1 m, prema slici, nalazi se otvor cijevi iz koje izlazi mlaz fluida stalnom brzinom
v=8 m/s, pod kutom =49. Uz pretpostavku idealnog fluida i uz zanemarenje trenja izmeu
zraka i fluida odredite maksimalnu visinu H i duljinu L koju e mlaz dosegnuti.
pa
g

Rjeenje:
Mlaz fluida je sa svih strana okruen zrakom pod konstantnim atmosferskim tlakom, tako da je
rezultirajua sila tlaka na svaku esticu fluida u mlazu jednaka nuli, te od vanjskih sila ostaje samo
sila teine. Prema tome, svaka estica fluida u mlazu gibat e se poput materijalne toke u polju
gravitacije (kosi hitac). Budui da svaka estica u izlaznom mlazu ima brzinu v, dovoljno je
promatrati gibanje jedne estice fluida, a gibanje svih ostalih estica e biti potpuno identino.
Stoga e oblik mlaza biti jednak obliku putanje to bi ga opisala jedna materijalna toka izbaena
brzinom v pod kutom s visine h u odnosu na koordinatni sustav prikazan na slici.
z

g
vB
vA=v

tB
dmg

t A= 0
dmg

tC
x
dmg

vC

1. VJEBA - RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

Gibanje se rastavlja u smjeru osi x i osi z. U svakom trenutku na esticu djeluje samo sila teine











d F = d m g , te prema drugom Newtonovom zakonu d m a = d F , vrijedi a = g , ili
ax =
x=

d2 x
=0
dt 2

az =
z=

d2 z
= -g
dt 2

(1)

Jednadbe (1) se integriraju u vremenu nakon ega slijedi:

dx
= vx = C1
dt
dz
z =
= vz = - g t + C2
dt
x =

(2)

Konstante C1 i C2 se odreuju iz poetnih uvjeta. Vremenski trenutak t=0 odgovara trenutku

nailaska estice fluida u toku A u kojoj su komponente brzine
vx = v cos
vz = v sin ; za t=0

(3)

Uvrtavanjem (3) u (2) slijedi da je

C1 = v cos

C2 = v sin

(4)

odnosno vrijedi
dx
= vx = v cos
dt
dz
= vz = v sin g t
dt

(5)

Integriranjem jednadbi (5) dobije se promjena puta estice fluida u vremenu:

x = v cos t + C3
1
z = v sin t gt 2 + C4
2

(6)

Konstante integracije C3 i C4 se ponovo dobiju iz poetnih uvjeta, tj. U trenutku t=0 estica fluida se
nalazi u toki A s koordinatama x=xA=0 i z=zA=h, to uvrteno u (6) daje: C3 = 0 i C4 = h ,
odnosno:
x = v cos t
z = h + v sin t

1 2
gt
2

(7)

1. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

Poloaje toaka B i C mogue je odrediti iz jednadbi (5) i (7).

Do toke B mlaz fluida ide prema gore, odnosno brzina vz je pozitivna, a nakon toke B brzina vz je
negativna, to znai da je u toki B brzina vz jednaka nuli, te se iz jednadbe (5) moe izraunati
vrijeme tB potrebno da estica fluida doe od toke A do toke B.
vzB = 0 = v sin g tB

tB =

v sin
g

(8)

Iz jednadbe (7) za t= tB slijede koordinate toke B

xB = v cos
zB

v sin v 2 sin cos

=
= 3, 23 m
g
g

( v sin )
= H = h+
2g

= 2,86 m

(9)

U toki C je t=tC i zC=0 te iz jednadbe (7) slijedi

1
0 = h + vsin tC g tC2
2

(10)

Rjeenje kvadratne jednadbe (10) je:

vsin v 2sin 2 + 2 gh
(11)
g
gdje je oito samo jedno rjeenje fizikalno (tC mora biti pozitivno)
tC =

tC =

vsin + v 2sin 2 + 2 gh
g

= 1,379 s

Uvrtenjem tC u jednadbu (7) za x-koordinatu toke C slijedi:

xC = L = v cos tC = 7, 24 m .

1. VJEBA - RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

2. estica fluida giba se po zakrivljenoj putanji, prema slici. Odredite ubrzanje estice fluida za
sluaj da je brzina zadana u funkciji puta s, koji se mjeri du putanje.
estica fluida ili
materijalna toka

en

)
v=ves v=v(s

es

Rjeenje:




Definirat emo lokalne jedinine vektore es u smjeru putanje i en u smjeru normale na putanju.
Vektor brzine je tada

ds





v = v( s ) es ( s ) = es
dt


Ako je putanja zakrivljena, tada je vektor es promjenljiv.
Ubrzanje estice fluida je po definiciji



dv
a=
dt



Budui da je v = v ( s ) , po pravilima sloenog deriviranja vrijedi:




d

dv


dv d s
2 d es
a=
= v [ ves ] = v es + v
ds 
dt
ds
ds
ds
v

e s(s)

en

es(s+s)
R

d es
U svrhu odreivanja derivacije
putanja se
ds
lokalno zamijeni krunicom polumjera R.

Tada se moe pisati

d s = R d






es ( s + s ) es ( s )
d es
= lim
d s s 0
s

1. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

Iz slike je:

s)
e s(

B es(s+s)
C

s
- en

-es(s)

es ( s + s ) es ( s ) = en
iz slinosti trokuta ABC i ABC slijedi:
s
=
R 1

d es en en
=
=
ds
R
R

pa vrijedi:

to uvrteno u izraz za ubrzanje daje:

en

es
at
an

a=

dv
v
ds

tangencijalna
komponenta
ubrzanja

es

v2

en = at es + an en
R

normalna
komponenta
ubrzanja

Zakljuak: Tangencijalna komponenta ubrzanja moe gledati u smjeru es ili obrnuto, a normalna
komponenta ubrzanja uvijek gleda prema sreditu zakrivljenosti putanje.
Specijalni sluaj: Gibanje estice fluida po krunoj putanji polumjera R, uz konstantnu kutnu brzinu
d
=
= konst.
dt
v = R = konst.
v
at = 0
R
v2
an = = 2 R
t
s
n
o
R
=k

1. VJEBA - RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

3. Fluid konstantne gustoe struji stalnom brzinom v kroz svinutu cijev konstantnog poprenog
presjeka koja se nalazi u horizontalnoj ravnini. Primjenom zakona koliine gibanja odredite
smjer sile fluida na stijenku cijevi.

z = konst.
v

v
Rjeenje:


mv




Koliina gibanja mv jedininog volumena fluida
= v , je konstantna po veliini, a
V
promjenjiva po smjeru. Za promjenu smjera koliine gibanja od ulaza do izlaza iz cijevi je prema
zakonu koliine gibanja potrebna sila. Da bi fluid promijenio smjer strujanja potrebna je sila koja
gleda prema sreditu zakrivljenosti putanje estice fluida. Sila kojom fluid djeluje na stijenku cijevi
je suprotnog predznaka tj. djeluje kao na slici

Ffluida na stijenku

Ako bi cijev bila fleksibilna imala bi tendenciju izravnavanja.

1. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

4. Naite prirast tlaka p od ishodita do toke R (2,3,-4) fluida u relativnom mirovanju, ako je








specifina masena sila f = 3i 2 j + 9,81 k . Gustoa fluida je 998,2 kg/m3.
Rjeenje:


Komponente radijus vektora r (vektor koji pokazuje poloaj toke R u odnosu na ishodite








koordinatnog sustava) su koordinate toke R , pa je r = 2i + 3 j 4 k .

Promjena tlaka je definirana osnovnom jednadbom statike, koja za sluaj konstantnog vektora
specifine masene sile poprima oblik:



p = f r

p = ( f x rx + f y ry + f z rz ) = 998, 2 ( 3 2 2 3 4 9,81) = 39156 Pa 6.

5. Izraunajte izraz a b b , uz pretpostavku da je a okomito na b .








Neka je vektor d = a b b = c b



c

a b
b

Iznos vektora c
c = ab sin 90 = ab 1 = ab

Iznos vektora d
d = cb sin 90 = ab b sin 90 = ab 2




Vektor c a , b

Vektor d c , b . Vektor d ima smjer a .








d = c b = ab 2 a0 = b 2 a

(a b)

1. VJEBA - RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

6. Zapiite u Gibsovoj notaciji te nizom skalarnih jednadbi izraze za

a) moment sile F u odnosu na ishodite koordinatnog sustava




b) rad sile F na putu dr


Moment sile F u odnosu na ishodite koordinatnog sustava

a)
z

M = r F;

r = (rx , ry , rz ), F = ( Fx , Fy , Fz )

i

y
x

j

k

Fx

Fy

Fz

M z = rx Fy ry Fx
z

Rad sile F na putu dr

dr

dW = F dr = Fx dx + Fy dy + Fz dz
y

rz = ry Fz rz Fy i + ( rz Fx rx Fz ) j + rx Fy ry Fx k

M y = rz Fx rx Fz

ry

M x = ry Fz rz Fy

M = r F = rx

Snaga:

dW
dr


P=
=F
= F dv
dt
dt

1. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

7. U toki T
Oxyz
Txx

T = Tyx

Tzx

fluida tenzor naprezanja ima sljedee komponente u odnosu na koordinatni sustav

Txy
Tyy
Tzy

Txz 7 0 2

Tyz = 0 5 0

Tzz 2 0 4

2 2 1
Odredite vektor naprezanja na ravninu orijentiranu normalom n = , , te apsolutnu
3 3 3
vrijednost toga vektora.

Rjeenje:

Txx Txy

T = Tyx Tyy

Tzx Tzy

Txz

2 2 1
Tyz , n = , ,
3 3 3

Tzz

t ( n ) = n T = nxTxx + n yTyx + nzTzx , nxTxy + n yTyy + nzTzy , nxTxz + n yTyz + nzTzz
2
1
( 7 ) + 2 = 4
3
3
2
10
t y = nxTxy + n yTyy + nzTzy = ( 5 ) =
3
3
2
1
t z = nxTxz + n yTyz + nzTzz = 2 + ( 4 ) = 0
3
3
t x = nxTxx + n yTyx + nzTzx =

10
t ( n ) = 4, , 0 ,
3

t =

( 4 )

10
+ = 5, 21
3

2. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

1. Odredite jedan jedinini vektor s u ijem smjeru nema promjene polja p = 6 x 2 + yz u toki
T (1,2,3).

Rjeenje:
Openito:
grad p
T
.
s

s moe biti bilo koji vektor u ravnini koja je
tangencijalna na p=konst u toki T
p
p
p
p p p
grad p = p =
i+
j + k = , ,
x
y
z
x y z

p
p
p
= 12 x;
= z;
=y
x
y
z

U toki T (1,2,3) ...... p T = (12, 3, 2 )

x


Uvjet okomitosti p i s
p
p
p


p s = 0 ,
sx + s y + sz = 0
x
y
z

( p s ) T = 0

12 s x + 3s y + 2 sz = 0

Proizvoljno odabiremo sx = s y = 1 , pa je

sz =

1
12 s x 3s y = 7,5
2

2
s = sx2 + s y2 + sz2 = 12 + 12 + ( 7,5) = 58, 25
1

1
7,5
,
,
s =
= ( 0,131; 0,131; 0,983)
58,
25
58,
25
58,
25

2. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

2. Izraunajte vrijednost integrala F = pn d S gdje je S povrina kugle promjera R=3, sa
S

sreditem u toki S(2,1,3), a n je vanjska normala na povrinu, ako je p = x 2 + y 2 + z 2 . Kolika
bi bila vrijednost za sluaj p=konst?

Rjeenje:




F = pn d S = p d V ,
S

p
p
p
= 2 x;
= 2 y;
= 2z
x
y
z
4
Fx = 2 xdV = 2 x S V = 2 2 33 = 144
3
V
p = x2 + y2 + z 2 ,

4
Fy = 2 ydV = 2 y S V = 2 1 33 = 72
3
V
4
Fz = 2 zdV = 2 z S V = 2 3 33 = 216
3
V


F = (144 , 72 , 216 )

Za p=konst, p = ( 0, 0,0 ) , slijedi r = ( 0, 0, 0 )

3. Odredite fluks vektora Q = v n d S po povrini S kocke brida a=2 s centrom u ishoditu
S

T(0,0,0). Povrina S je orjentirana vektorom vanjske normale n , a vektor








v = 3 xy i + 6 yz j ( 3 yz + z ) k

v

je

Rjeenje:
Formula Gauss-Ostrogradski





Q = v n d S = v dV
S

v y
vx
vz
= 3 y,
= 6 z,
= 3 y 1
x
y
z

v v y vz
v = x +
+
= 3 y + 6z 3 y 1 = 6z 1
x y
z
Q = ( 6 z 1) d V = 6 z 1 T V = V = 8
V

Kada podintegralna funkcija predstavlja linearnu promjenu po koordinatama, integral je jednak

vrijednosti funkcije u teitu volumena pomnoen s volumenom

2. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

4. Blok mase m=10 kg klie po glatkoj povrini kosine nagnute pod kutom =20. Odredite
brzinu U bloka koja e se ustaliti, ako se izmeu bloka i kosine nalazi uljni film debljine h=0,1
mm. Koeficijent dinamike viskoznosti ulja je =0,38 Pas, a povrina bloka u dodiru s uljem
A=0,15 m2. Pretpostavite linearni profil brzine u uljnom filmu.

U=?

Rjeenje:

U
h

F = A

F = mg sin

mg

U
A = mg sin
h

U=

mg sin h
A

U=

10 9,80665 sin 20 0,1103

0,38 0,15

in
m gs

U = 0, 0588 m/s
Napomena: Za konstantu g se koristi vrijednost g = 9,80665 m/s 2 .

2. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

5. Newtonska kapljevina gustoe =920 kg/m3, kinematikog koeficijenta viskoznosti =510-4

m2/s struji preko nepomine stijenke. Profil brzine uz stijenku dan je izrazom
y

u 3 y 1 y
=

U 2 2

u(y)

gdje je y udaljenost od stijenke, a udaljenost na kojoj je brzina u = U . Odredite veliinu i smjer

tangencijalnog naprezanja na povrini stijenke, u zavisnosti od U i .
Rjeenje:

du
dy

=
y =0

du
dy

y =0

3 1 3 y2
du
=U 3
dy
2 2

du
dy

=
y =0

3U
2

3U
2
3 U
2

= 920 5 104

{ }N/m

= 0, 69

{U }m/s
{ }m

Tangencijalno naprezanje fluida na stijenku djeluje u smjeru relativne brzine fluida u odnosu na
stijenku.

2. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

6. U cilindrinoj posudi polumjera R0=220 mm, nalazi se cilindar polumjera R=216 mm koji rotira
stalnom brzinom vrtnje n=200 o/min za to se troi snaga P = 46 W. Odredite koeficijent
dinamike viskoznosti kapljevine koja ispunjava prostor izmeu cilindra i posude u kojem
pretpostavite linearni profil brzine, a utjecaj dna zanemarite. Zadano je: h=20 cm.

n=konst

POSUDA

cilindar

=?
R
R0

Rjeenje:

n
30

u =R;

F = 2 R h ;

M = F R ; P = M

P = F R = 2 R 2 h = 2

P = 2

2 R3
R0 R

u
R0 R

h = 2

3n 2 R 3

900 ( R0 R )

450 P ( R0 R )

3n 2 R 3h

450 46 ( 0, 220 0, 216 )

3 2002 0, 2163 0, 20

= 0, 0331 Pa s

u
R 2 h
R0 R
h

3. VJEBA - RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

1. U jedan krak U-cijevi u kojoj se nalazi voda gustoe =999,1 kg/m3 nadoliveno je ulje gustoe
0=820 kg/m3, prema slici. Ako je visina stupca ulja h0=150 mm, odredite razliku visina h
razina ulja i vode.

pa

pa

h=?

ulje

h0

Rjeenje:
Jednadba manometra od A do B:

pa + g ( h0 h ) 0 gh0 = pa

pa B

pa

h0 h 0 h0 = 0

h
h0
h0-h

h = h0 1 0

820

h = 0,150 1

999,1
h = 0, 0269 m = 26,9 mm

(1)

3. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

2. Odredite apsolutni i manometarski tlak u toki A spremnika, za otklone manometra i barometra

prema slici. Zadano je: =999 kg/m3, 1 =771 kg/m3, 0 =13560 kg/m3, h=5 cm, h0=17,5 cm,
h1=12,5 cm, ha=752 mm.

h0

ha
h
h1

Rjeenje:
Barometar:

pa = 0 gha = 99999, 6 Pa = 1000 mbar = 1000 hPa

0,001 bar = 1 mbar = 1 hPa

Manometar : pA = pa + 0 g ( h0 + h1 ) 1 gh1 gh
Apsolutni tlak u toki A: pA = 138 458 Pa=1385 mbar
Manometarski tlak u toki A: pMA = pA pa = 38 458 Pa = 385 mbar

3. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

3.

Hidrostatski manometar moe se iskoristiti za mjerenje koliine fluida u spremniku oblika

paralelopipeda. Odredite zavisnost visine l ive gustoe 0 u lijevom kraku manometra o
volumenu V nafte gustoe u spremniku dimenzija dna LxB. Visina h se mjeri od ravnotenog
poloaja ive prije punjenja spremnika i prikljune cijevi naftom.
pa
nafta

pa

spremnik dimenzija dna

L xB
prikljuna
cijev

h
ravnoteni poloaj ive
l

iva

Rjeenje:
V = LBH

H=

V
LB

(1)

p + g ( H + h + l ) 2 0 gl = p
a

(2)

(1) u (2)
V

+ h = l ( 2 0 )
LB

l=

+ h

2 0 L B

Sluaj V=0, prikljuna cijev puna, l = l0

l0 =

h
2 0

3. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

4. Na slici je shematski prikazan princip rada hidraulike pree. Odredite kojom silom F treba
gurati ruicu da se ostvari sila preanja F2=4800 N. Zadano je: m=25 kg, D=200 mm, h=1,3 m,
l1= 52 cm, l2=12 cm, A1=19,6 cm2, =820 kg/m3.
F2

otpresak

g
D

F=?

h
l1

l2

A1

Rjeenje:
F2
F2
otpresak

mg
F2
F2

stap 2

mg

p2

A2
F

p2

ulje

l1
p1

F1

p1

F1
l2

A1

3. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

Poluga:

F ( l1 + l2 ) = F1 l2

Stap 1:

p1 A1 = pa A1 + F1

Jednadba
manometra
Stap 2:

p2 A2 = pa A2 + F2 + mg

(2) i ( 4) u (3)

F2 + mg
F
= p/ a + 1 gh
2
D
A1
4

F + mg
F1 = A1 gh + 2 2
D

4
F1 = 335 N
F = F1

l2
l1 + l2

F = 62,9 N

p1 = pa

F1
A1

(2)

p2 = p1 gh

Nepoznanice: F, F1, p1, p2

p/ a +

(1)

(3)

p2 = pa +

F2 + mg
D 2
4

(4)

3. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

5. Osjetljivost hidrostatskog manometra (definirana odnosom otklon manometra / mjerena razlika

tlakova) poveava se naginjanjem kraka manometra. Za mikromanometar na slici, duljina l u
nagnutom kraku mjeri se od poloaja meniskusa kod jednakih tlakova p1 i p2.
Odredite kut nagiba kraka da bi osjetljivost manometra bila 1mm/Pa. Zadano je: =800 kg/m3.

l
d

h1

D=10 d

Rjeenje:
h2 = l sin

J.M.

(1)

p2 + g ( h1 + h2 ) = p1

(2)

D 2
d 2
h1 =
l
4
4

(3)

d
iz(3) h1 = l
D

(3a)

(1) i ( 3a) u (2)

d 2

g l + sin = p1 p2
D

osjetljivost =

l
p1 p2

(4)

1
d 2

g + sin
D

= 103 m Pa
(5)

103 d
10 3 g + sin = 1 sin =

= 0, 017
g D
D

sin = 0,117

= 6, 72
= 6
438

h2

4. VJEBA - RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

1. Odredite rezultantnu silu tlaka (veliinu, smjer i hvatite) na kvadratni poklopac dimenzije
a=0,8 m, ije se teite nalazi na dubini H=1,8 m, za sluajeve prema slikama (a), (b) i (c).
Zadano je: h=0,8 m, H1=1,2 m, =998,2 kg/m3, 1 =820 kg/m3, =70o.

g
.

.
.

h
.

.
.

.
.

.
.

.
.

(b)
(a)

H1

(c)

4. VJEBA - RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

Rjeenje:
(a)

Fh = gH a 2 = 11277 N

O
=70

yC =

a4
I
a2
y =
= 12 2 =
= 0, 0278 m
yC S yC a
12 yC

yC
Fh

H
= 1, 92 m
sin

Sile konstantnog tlaka

ponitavaju.

pa izvana i iznutra se

(b) 1. nain

h
.

.
.

.
.

.
.

.
.

Izvana djeluje sila uslijed atmosferskog tlaka pa, a

iznutra sila uslijed konstantnog tlaka p0.
Razlika tih dviju sila je sila F0 pretlaka pM0 iznutra.
Sila Fh uslijed hidrostatskog tlaka je ista kao pod (a).

Jednadba manometra

H
pa + gh = p0
pM0

p0 pa

gh = 7831 Pa

F0 = pM0 a 2 = 5012 N

Rezultantna sila :
poklopac

FR

F0
y

y R

FR = F0 + Fh = 16289 N

M
C

Fh

=0
FR yR = Fh y
y

= y

Fh
FR

0, 0193 m

4. VJEBA - RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

(b) 2. nain

z
fiktivna
slobodna
povrina

h
.

.
.

.
.

.
.

Ako se pretlak pM0 pretvori u visinu

p
tlaka M0 = h dolazi se do fiktivne
g
slobodne povrine na kojoj vlada
atmosferski tlak, te na povrinu
djeluje samo sila
uslijed
hidrostatskog tlaka raunata na
osnovu dubine mjerene od fiktivne
slobodne povrine.

yC

Fh = FR = g ( H + h ) a 2 = 16289 N

HH

H +h
= 2, 77 m
sin
a4
I
yR =
= 12 2
yC S yC a
yC =

y R

yR =

a2
= 0, 0193 m
12 yC

(c)
Sile konstantnog tlaka
pa se
ponitavaju.
Sila Fh uslijed hidrostatskog tlaka je
ista kao pod (a).

y R

H1

FR

Fh
y 1

H1
= 1, 28 m
sin
a4
I
y1 =
= 12 2 = 0, 0418 m
yC1 S yC1 a
yC1 =

Fh1

Fh1 = gH1 a 2 = 6176 N

FR = Fh Fh1 = 5101 N

=0

Fh y Fh1 y1 = FR yR
y

Fh y Fh1y1
= 0, 0109 m
FR

4. VJEBA - RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

2. Potrebno je odrediti na koju visinu h treba opasti razina vode, da bi se poklopac jedinine irine,
okretljiv u toki O, prema slici, otvorio uslijed vlastite teine. Gustoa poklopca je jednolika, a
masa mu je m=250 kg. Zadano je: L=160 cm , = 15
, =998 kg/m3.

pa

g
pa
L

h=?
poklopac

pa

mg
pa

mg

yC

Fh

L
L

cos > Fh y izrazom

2
2

Na poklopac djeluje vlastita teina

i
sila
hidrostatskog
tlaka.
Poklopac e se otvoriti kada
moment sile teine u odnosu na
toku O bude vei od momenta
sile hidrostatskog tlaka.
Krak sile teine u odnosu na toku
L
O je,
cos a krak sile Fh
2
L
hidrostatskog tlaka je
y , te
2
vrijedi

(a)

Sila hidrostatskog tlaka je definirana

Fh = ghC A = g yC sin L 1

(b)

a pomak
1 L3
L2
y =
=
=
yC A 12 yC L 1 12 yC
I

(c)

4. VJEBA - RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA

Uvrtavanjem izraza (b) i (c) u (a) slijedi izraz za yC

yC <

m
L
ctg + = 0,851 m
L
6

(d)

Iz slike (a) slijedi granina visina h fluida

L

h = x sin = yC + sin = 0, 427 m

2

(e)

Oito je h > L sin = 0,414 m, to znai da je razina fluida iznad gornjeg ruba poklopca, kao to je
pretpostavljeno na slici (a). Da to nije tako, trebalo bi ponoviti proraun uz pretpostavku da je samo
dio povrine poklopca u dodiru s fluidom.

5. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

1. Treba odrediti silu F koja dri u ravnotei poklopac AB jedinine irine, zglobno vezan u toki
A, u poloaju prema slici. Zadano je : a=0,84 m; H=0,65 m; h=35,5 cm; =999 kg/m3.
B
.
. ..
... . . p0=?
.
.. .

pa
g

a
H

pa

A
poklopac

Rjeenje:
B
F
hC=yC=H/2
..
..
p0
.2.. . ..
.
.

pa
1
h

F0

H/2
Fh
y

a/2

U ovom primjeru nije pogodno uvoditi

fiktivnu slobodnu povrinu, jer povrina
AB nije itava uronjena u fluid. Na dio
povrine poklopca koji se nalazi iznad
fluida, djeluje samo sila konstantnog
a tlaka p0, a na potopljeni dio povrine i
sila tlaka p0 i sila hidrostatskog tlaka.
Zbog toga je u ovom sluaju
jednostavnije raunati silu F0 (uslijed
konstantnog tlaka p0) na itavu
povrinu, koja djeluje u teitu
poklopca AB i silu hidrostatskog tlaka
Fh, na dio poklopca ispod stvarne
slobodne povrine, kao to je prikazano
na slici (a).

Slika (a) Sile na poklopac

Sila teine poklopca prolazi tokom A, te u ravnotei momenata nije bitna. S obzirom da fluid u
spremniku miruje, tlak p0 e se odrediti iz jednadbe manometra od toke 1 u piezometrikoj cijevi
do toke 2 na slobodnoj povrini, koja glasi
pa + gh gH = p0

(a)

iz koje je manometarski tlak

pM0 = p0 pa = g ( h H ) = 2890Pa

(b)

5. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

Negativni predznak ukazuje da se radi o podtlaku, te e sila F0

F0 = pM0 a 1 = 2428N

(c)

biti negativna, odnosno usmjerena suprotno nego to je ucrtano na slici (a). Sila Fh je
Fh = g

H
H 1 = 2070 N
2

(d)

a pomak hvatita sile Fh je

1 H 3
I
H
y = = 12 = = 0,108 m
yC A H H 1 6
2

(e)

Sila F se odreuje iz uvjeta ravnotee momenata u odnosu na toku A, koja glasi

a
H H
F a = F0 + Fh
2
2 6

(f)

U gornjoj se jednadbi sila F0 uvrtava s negativnim predznakom, te slijedi sila F= -680 N, to

znai da na poklopac treba djelovati silom F u suprotnom smjeru od smjera na slici (a). S obzirom
da se poklopac naslanja na stijenku u toki B, sila F e biti sila reakcije izmeu poklopca i stijenke,
te za dranje poklopca u ravnotei nee trebati djelovati silom izvana.

5. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

2. Kvadratina greda zglobno je uvrena u bridu A. Odredite silu F kojom treba djelovati na
gredu jedinine duljine da bi bila u ravnotei u poloaju prema slici.
Zadano je: a=1 m; =999 kg/m3.
pa

F=?

pa
A

Rjeenje:
1. nain (studenti sami kod kue)
Treba odrediti i reakcije u toki A.

pa

F
F1

C1

C1

C2C

F2
A

2. nain povrina se tretira kao zakrivljena povrna

z
pa

B=1

S x = B ( 2a )

Sx

hC=a

Cx

C2

H= 2a

A
projekcija povrine

I =

B ( 2a )
12

2a 3
3

5. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

Horizontalna komponenta Fh

Fh = g hC S x = g a ( 2a ) = 2 ga 2 = 19593 N
2 a3
I
1
h = = 3 = a = 0,333 m
hC S x a 2a 3

Vertikalna komponenta Fv

a
2a a
= a2
2
Fv = gV = ga 2 = 9797 N

V=

2a

1
3

x = a = 0,333 m

pa

Uvjet ravnotee:

M
Fh

Fv

2a

=0

F 2a = Fv x + Fh ( a h )
F=

1
a
2a
Fv + Fh

2a
3
3

F = 8164 N

5. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

3 . Drvena homogena greda gustoe =940 kg/m3, duljine L=8 m i promjera D=0,5 m, privrena
je pod vodom gustoe v=999kg/m3 u toki O, oko koje se moe okretati. Kolika e duljina l
grede biti u vodi ?

l=
?

pa

v
O

Rjeenje:

G = g

Fb

D 2
L
4

Fb = v g

=0

l/2

D 2
l
4

L/
2

L
l
G cos = Fb cos
2
2

O
G

D 2 L2
D 2 l 2
cos = v g
cos
4 2
4 2

l=L

= 7,76 m
v

5. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

4. Homogena elina kugla gustoe c=7800 kg/m3 radijusa R=8 cm zatvara otvor na ravnoj
stijenci promjera d=12 cm.. Treba odrediti kut nagiba kose stijenke da kuglica oslobodi otvor
kada u spremniku nastupi pretlak od pM=5000 Pa.
pa

g
R

=?

plin
pM=konst.

Rjeenje:
Od vanjskih sila na kuglu djeluju sila teine G u
teitu C kugle, te sila F0 uslijed pretlaka pM koja je
okomita na projekciju dijela povrine kugle izloenog
pretlaku pM, te takoer prolazi teitem C kugle, kao
to prikazuje slika (a). Gledajui raspored sila moe se
zakljuiti da e se kuglica pomaknuti kada moment
sile F0 bude vei od momenta teine, a kuglica e se
gibati oko toke O u kojoj e biti nepoznata sila
reakcije, koju nije nuno odrediti jer se postavlja
momentna jednadba oko toke O u obliku

k
C
A

F0

O
G

F0

d
Gk
2

(a)

d/2

Slika (a) Sile na kuglu

Sila F0 konstantnog tlaka je jednaka umnoku pretlaka i projekcije povrine pod pretlakom, to u
ovom sluaju glasi
F0 = pM

d 2
= 56,5 N
4

(b)

5. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

Sila teine je
G = mg = c

4 3
R g = 164 N
3

Krak k sile teine, prema slici (a) je

k = R cos ( + )

(c)

(d)

gdje se kut moe odrediti iz pravokutnog trokuta AOC prema slici (a), iz jednadbe
cos =

d 2
R

= 41, 4o

(e)

Uvrtavanje izraza (d) u izraz (a) daje

cos ( + )

F0 d
2R G

(f)

odakle je

+ 75o , odnosno 33, 6o .

(g)

6. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

1. Tankostijena bava mase m=94 kg, volumena V=600 l, potpuno je potopljena pod vodu gustoe
=998,2 kg/m3. Do polovine volumena ispunjena je zrakom zanemarive teine i privezana
uetom za dno. Odredite silu F u uetu.

pa
=998,2 kg/m
. .
. .
.
. . . . .
.
. .
.
.
.
. ..
. . .

zrak

. .. . .
. . .
.
. .
. . .
.
.
.
.
.
.

voda

ue

Rjeenje:

Fb
. .
.
. .
. .
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
. .
.
. .
. .
. . .
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
.
.
.
.

mg

Fb = g

V
2
Fb F G = 0
F = Fb G = g
F = 2015 N

V
mg
2

6. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

2. Treba odrediti rezultantnu silu na zatvara, oblika polucilindra, jedinine irine B, prema slici.
Zadano je: H=3 m, R=1 m, =60o, =998,2 kg/m3.

pa

g
H
pa
R

Rjeenje:
z
G H
O

I
V
H

A
2Rsin

Ishodite koordinatnog sustava Oxz je smjeteno

na slobodnu povrinu. Sile atmosferskog tlaka pa
izvana i iznutra se ponitavaju tako da na
zatvara djeluje samo sila hidrostatskog tlaka,
koja se razlae na horizontalnu i vertikalnu
komponentu. Horizontalna komponenta sile se
rauna iz izraza
Fx = pCx S x

(a)

n C

2Rcos

gdje je Sx projekcija povrine zatvaraa, a pCx

hidrostatski tlak u njenu teitu. Gledajui sliku
(a), horizontalne sile na dijelu povrine DEF
zatvaraa se meusobno ponitavaju jer je
projekcija dijela EF jednaka projekciji DE, a
suprotnog je predznaka.

Slika (a) Sile na zatvara

Projekcija Sx se dakle odnosi na dio ABD povrine zatvaraa, oblika je pravokutnika povrine


2BRsin i pozitivna je, jer vektor normale n na povrinu ini s pozitivnim smjerom osi x kut manji
od 90o. Teite projekcije povrine Sx je u toki C u kojoj je hidrostatski tlak pCx = gH , te je

Fx = gH (2 R sin B ) = 50,9 kN

(b)

Negativni predznak sile Fx kazuje da sila gleda u negativnom smjeru osi x, tj. u lijevo.
Vertikalna komponenta sile je po veliini jednaka teini fluida u volumenu od povrine zatvaraa do
slobodne povrine. Volumen je definiran vertikalama AH i FI, povuenim iz rubnih toaka povrine
zatvaraa. Vertikala BG dijeli povrinu zatvaraa na dijelove s pozitivnom i negativnom
projekcijom Sz. Dio AB povrine ima negativnu projekciju Sz, te vertikalna sila na taj dio povrine

6. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

gleda u pozitivnom smjeru osi z, a definirana je volumenom ABGHA. Dio povrine BDEF ima
pozitivnu projekciju Sz, na koju vertikalna komponenta sile hidrostatskog tlaka gleda prema dolje, a
definirana je teinom fluida u volumenu BDEFIGB.
G

G H

I
V

=
B

Kada se ove dvije sile zbroje dobije se ukupna vertikalna komponenta sile hidrostatskog tlaka koja
gleda prema dolje, a definirana je volumenom ABDEFIHA, koji je osjenan na slici (a). Veliina
tog volumena se rauna kao umnoak zbroja povrina polukruga i trapeza AFIH sa irinom B
zatvaraa, te je izraz za silu Fz

D2

Fz = g
+ 2 R cos H B = 44, 7 kN
8

(c)

Negativni predznak sile Fz ukazuje da ona gleda prema dolje.

Za odreivanje hvatita rezultante u opem bi sluaju bilo potrebno prvo odrediti poloaj hvatita
horizontalne i vertikalne komponente sile hidrostatskog tlaka. Za sluaj cilindrine povrine to nije


nuno, jer se unaprijed zna da e rezultanta prolaziti tokom C jer i sve elementarne sile pndS
prolaze tokom C.
Rezultantna sila je po veliini jednaka

FR
Slika (b) Poloaj rezultantne sile

FR = Fx2 + Fz2 = 67, 7 kN

(d)

a djeluje pod kutom prema slici (b)

= arctg

Fz
= 41, 3o
Fx

(e)

6. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

..
. . . . .. .
.. . ..
. . ..
.
.
. ..
.

3. Treba odrediti silu F u vijcima, kojima je privren poklopac, oblika stoca, mase m=474 kg,
prema slici. Zadano je: H=1,4 m, h=0,9 m, R=0,8 m, pM0=2800 Pa, =998 kg/m3.

pM0

poklopac
H

.
..

Rjeenje:

F0

..
.

..
.. . .

pM0
sl. povrina

Fz

h
mg

R
Fv

Na slici (a) su prikazane sile koje djeluju na

poklopac. Osim sile teine samog poklopca i sile Fv
u vijcima (koja je pretpostavljena tako da izaziva
vlana naprezanja u vijcima), djeluje jo vertikalna
sila F0 konstantnog pretlaka pM0 i sila Fz
hidrostatskog tlaka. Horizontalne sile tlaka se
meusobno ponitavaju. Sila F0 konstantnog
pretlaka je jednaka umnoku pretlaka i plotine
projekcije Sz povrine stoca sa strane pretlaka pM0.
Projekcija Sz je oblika kruga polumjera R i negativna
je, te je sila jednaka
F0 = pM0 R 2 = 5630 N

(a)

Slika (a) Sile na poklopac

i gleda prema gore.
Vertikalna komponenta Fz sile hidrostatskog tlaka je po veliini jednaka teini fluida u prostoru od
povrine stoca u dodiru s fluidom do slobodne povrine. Taj volumen je osjenan na slici (a).
Njegov je obujam
h 2
V = R 2 h
R + r 2 + R r
(b)
3
Nepoznati polumjer r se odreuje iz slinosti trokuta, prema kojoj je
r
R
H h
=
r=R
= 0, 286 m
(c)
H h
H
H
to uvrteno u izraz (b), daje obujam V=0,914 m3. Sila Fz takoer gleda prema gore (jer je projekcija
povrine u dodiru s fluidom negativna), a po veliini je
Fz = gV = 8945 N
(d)
Iz ravnotee vertikalnih sila, prema slici (a), slijedi traena sila u vijcima
Fv = F0 + Fz mg = 9930 N

(e)

6. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

4. Kocka gustoe 0=495 kg/m3, brida a=0,44 m, zglobno je vezana u bridu O i zatvara kvadratini
otvor na dnu spremnika, prema slici. Treba odrediti silu F potrebnu za podizanje kocke. Zadano
je: H=1,2 m, =35o, =999 kg/m3.
g

pa

O
pa

Rjeenje:

F=?

pa

pa

F1

F1

F2

F2
pa

pa

F4

F3
A
Slika (a) Sile tlaka na kocku

F4

F3

Slika (b)

Na slici (a) su prikazane sile tlaka koje djeluju na kocku. Sile koje djeluju na plohe kocke koje su
paralelne ravnini slike, meusobno se ponitavaju. Ako se na plohi OA doda i oduzme sila F4






hidrostatskog tlaka, kao to je prikazano na slici (b), tada suma sila F1 , F2 , F3 i sile F4 izvana, daju
silu uzgona, koja djeluje u teitu kocke, te osim nje ostaje sila hidrostatskog tlaka F4 iznutra na
plohu OA, kao to je prikazano na slici (c), na kojoj je ucrtana i sila teine kocke, odgovarajui
krakovi sila, te veliine yC i y za silu F4. Iz slike (c) slijedi
L = a sin + a cos = 0, 613 m

(a)

k = L 2 = 0,306 m

(b)

6. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

pa

yC =

H
a
+
= 1, 685 m
cos
2

hC = yC cos = 1, 38 m

k=L/2

Na temelju ega je
yC

Fb

F4 = g hC A = g yC cos a 2
F4 = 2618 N

pa

O C F4

mg

A
acos

asin
L

a4
I
y =
= 12 2 =
yC A
yC a
a2
y =
= 0, 0096 m
12 yC

Fb = g V = ga3 = 834,5 N

Slika (c) Sile na kocku

Kocka e se podii kada moment sile F (u odnosu na toku O) svlada momente ostalih sila, tj.
a

L
F L > F4 + y + (mg Fb )
2

2
odakle je sila F > 772 N .

(e)

7. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

1. Stap injekcije je promjera D = 9 mm, a igla je promjera d = 0,2 mm. Odredite brzinu v1 strujanja
nestlaivog fluida kroz iglu, ako je brzina pomicanja stapa v = 3 mm/s.

Rjeenje:
Iz jednadbe kontinuiteta
Q1 = Q2
v

D 2
d 2
= v1
4
4
2

D
v1 = v = 6, 075 m s
d

7. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

2. U mjealite kroz prvu cijev promjera D1 = 100 mm ulazi nestlaivi fluid gustoe 1=850 kg/m3
masenim protokom m 1 = 6, 9 kg/s , a kroz drugu cijev promjera D2 = 150 mm ulazi nestlaivi
fluid gustoe 2=980 kg/m3, brzinom v2 = 2,1 m/s. Odredite kojom e brzinom iz mjealita
istjecati homogena mjeavina ovih fluida kroz cijev promjera D3 = 200 mm. Koja je gustoa
mjeavine ?

Rjeenje:
Prema jednadbi kontinuiteta
m 1 + 2 v2

m 1 + m 2 = m 3 ili

D32
D22
= 3v3
4
4

(1)

Zbog nestlaivosti strujanja vrijedi:

m 1

Q1 + Q2 = Q3 ili

m 1
iz (2)

iz (1)

v3 =

3 =

+ v2

+ v2

D 2
D22
= v3 3
4
4

D22
4

D32
4

m 1 + 2 v2
v3

= 1, 44 m s

D22
4 = 956, 7 kg m3

D32
4

(2)

7. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

3. U cilindrini spremnik ulazi voda, kroz jednu cijev protokom Q1 = 18 l/s, a kroz drugu
protokom Q2 = 25 l/s. Kroz treu cijev promjera D3 = 100 mm voda istjee brzinom v3 = 3,8 m/s.
Odredite vrijeme potrebno da u spremnik utee 3 m3 vode.

Rjeenje:
Q3 = v3

D32
= 29,8 l s
4

Quk = Q1 + Q2 Q3 = 13, 2 l s
t =

V
= 228 s
Quk

7. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

4. Voda se prepumpava iz nieg u vii spremnik, protokom Q=14 l/s. Odredite visinu dobave hp
pumpe i potrebnu snagu PM motora za pokretanje pumpe ako su iskoristivost pumpe P=0,75,
visina gubitaka do ulaza u pumpu hF1-2=1,5 m, visina gubitaka od pumpe do ulaza u vii
spremnik hF3-4=1,5m. Zadano je: =998,2 kg/m3, D=71,4 mm, z1=6,2 m, z5=12,5 m,
5
g

pa

1
z1

D
Q

3
pumpa

Rjeenje:
4Q
= 3,5 m s
D2
hF1-2 = 1,5 m

v4 =

hF3-4 = 1,5 m

v42
hF4-5 =
= 0, 63 m
2g
hF1-5 = hF1-2 + hF3-4 + hF4-5 = 3, 63 m
M.B.J. 1-5
pa
p
+ z1 + hp = a + z5 + hF1-5
g
g
hp = z5 z1 + hF1-5 = 9,92 m

Pp = gQ hp = 1360 W
PM =

Pp
p

= 1813 W

pa

7. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

5. Pumpa dobavlja vodu mlaznici protokom Q=56 l/s.. Motor predaje pumpi snagu PM=40,2 kW, a
ukupna iskoristivost pumpe je 85%. Na ulazu u pumpu je izmjeren manometarski tlak
pM2=-0,351 bar. Odredite visinu gubitaka energije hF1-2 od razine vode u spremniku do ulaza u
pumpu, te hF3-5 od izlaza iz pumpe do izlaza iz mlaznice. Skicirajte energetsku i hidraulikugradijentnu liniju. Zadano je: h=1,5 m, =998,2 kg/m3, D2=150 mm, D3=100 mm, D5=50 mm.
g

pa

D3

D5

pa

4 5

D2

Rjeenje:

pa

D3

D5

pa

4 5
z=0

D2

Budui da je poznat protok, mogue je odrediti brzine u svim karakteristinim presjecima:

4Q
4Q
4Q
v2 = 2 = 3,17 m s
v3 = v4 = 2 = 7,13 m s
v5 = 2 = 28,5 m s
D2
D3
D5

pM2
v22
0=
+
+ h + hF1-2
g
2g

Bernoullijeva jednadba od 1 do 2

hF1-2 =

PUMPA:

pM2
v2
2 h = 1,57 m
g
2g

Pp = p PM = 34,17 kW

Bernoullijeva jednadba od 2 do 3

pM3 = pM2 + ghp +

hp =

Pp

gQ

= 62, 3 m

p
v2
pM2
v2
+ 2 + hp = M3 + 3
g
2g
g
2g
2
v2 v32 ) = 5,55 bar
(
2

7. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

2
3

2
5

Bernoullijeva jednadba od 3 do 5

pM3
v
v
+
=
+ hF35
g
2g
2g

Bernoullijeva jednadba od 4 do 5

v2
pM4
v2
+ 4 = 5 (gubici u mlaznici se zanemaruju)
g
2g
2g

pM3
1
+
v32 v52 ) = 17,8 m
(
g
2g

pM4 = (v52 v42 ) = 3,80 bar

2

hF3-5 =

Toka
1. spremnik
2. ulaz u pumpu
3. izlaz iz pumpe
4. ulaz u mlaznicu
5. izlaz iz mlaznice

G.L.
0
1,5
1,5
1,5
1,5

pM
g

pM
+z
g

0
-3,1
56,7
38,9
0

H.G.L.
0
-1,6
58,2
40,4
1,5

v2
2g

pM
v2
+z+
g
2g

0
0,5
2,6
2,6
41,5

E.L.
0
-1,1
60,8
43,0
43,0

Napomena: Energetska linija je raunata s pretlakom, pa je visina energije u toki 2 negativna zbog
podtlaka na ulazu u pumpu.
v32
2g

60,8
58,2

E.L.

43,0
40,4

H.G.L.

D5

pa

v22
2g

4 5

3
G.L.
-1,1

H.G.L.

pM4
2g

v52
2g

8. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

1. Odredite minimalni protok Q u nestlaivom strujanju fluida kod kojeg e ejektor poeti usisavati
fluid kroz vertikalnu cjevicu. Zadano je A2=14 cm2, A1=3,5 cm2, h=0,9 m.
A2

A1

Q=?

pa

h
g

pa

Rjeenje:
Da bi ejektor poeo usisavati fluid kroz vetikalnu cjevicu, tlak p1 u presjeku A1 mora biti manji od
hidrostatskog tlaka koji vlada pri mirovanju fluida u vertikalnoj cjevici.
p1 < pa gh

(a)

B.J. od presjeka A1 do presjeka A2 glasi:

p1 v12
p
v2
+
= 2 + 2
g 2g g 2g
J.K. v1 A1 = v2 A2 = Q

v1 =

(b)
Q
A1

i v2 =

Uvrtavanjem (c) i (a) u (b)

pa gh
pa
Q2
Q2
+

+
2 gA12 g 2 gA22
g
odakle je:

A1 A2
A22 A12

2 gh 1,52 l s

Q
A2

(c)

8. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

2. Odredite visinu zB kraja B sifona, pri kojoj se u neviskoznom strujanju fluida ostvaruje
maksimalni protok Q nestlaivog fluida gustoe =995,6 kg/m3, tlaka isparavanja pv =4241 Pa,
ako je: pa =1010 mbar, z1=34 m, z0=30,5 m, d=150 mm.

1
z1

g
pa

z0

pa

zB=?

Rjeenje:
Sputanjem izlaznog kraja sifona brzina strujanja se poveava, a tlak u najvioj toki sifona
smanjuje. Pri minimalnom tlaku u najvioj toki, koji odgovara tlaku isparavanja pv postie se
maksimalno mogua brzina.
Iz Bernoullijeve jednadbe od toke 1 do toke B slijedi:
2
pv vmax
p
v2
+
+ z1 = a + max + zB
g 2g
g 2g

odakle je:
zB = z1

pa pv
= 24,1 m
g

Iz B.J. od 0 do B slijedi:

v2
z0 =
+ zB
2g
Q = v

v = 2 g ( z0 zB ) = 11, 2 m s

d 2 d 2
=
2 g ( z0 z B )
4
4

= 198 l s

8. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

3. Odredite visinu h koju e dosegnuti mlaz vode (=1000 kg/m3) na izlazu iz ravaste cijevi,
prema slici, ako su manometarski tlakovi pM1= pM2=2,68 bar. Zadano je: D1=200 mm, D2=150
mm, d=100 mm, H=8 m.
4
pa

h=?

3
d
H
1

2
z=0

pM1

D1

pM2

D2

Rjeenje:
Budui je cijev horizontalna, a u presjecima 1 i 2 vlada pretlak moe se zakljuiti da e voda
strujati od oba presjeka prema izlazu, te se moe postaviti Bernoullijeva jednadba od 1 do 3 i
od 2 do 3. U izlaznom presjeku 3, pretlak je jednak nuli, a brzina jednaka v3 pa vrijedi:
B.J. 1-3

v2
pM1 v12
+
= 3 +H
g 2g 2g

(1)

B.J. 2-3

v2
pM2 v22
+
= 3 +H
g 2g 2g

(2)

Gornje jednadba imaju jednake desne strane, a budui su jednaki pretlaci pM1= pM2 zakljuuje
se da je v1= v2.
Iz jednadbe kontinuiteta slijedi
Q1 + Q2 = Q3
(3)

Q3

Q1

Q2

ili

v1

D12
D 2
d 2
+ v2 2 = v3
4
4
4

odakle je v3 = v1

Uvrtavanjem (4) u (1) slijedi:

D12 + D22
d2

(4)

8. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

pM1 v12
v 2 ( D1 + D2 )
+
= 1
+H
g 2g 2g
d4


2 2

v32
2g

ili

2
v1 =

pM1 2 gH

( D12 + D22 )
d4

= 3,16 m s

v3 = 19, 7 m s

Iz B.J. od 3 do 4

v32
= h h = 19,8 m
2g

8. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

4. Odredite promjer d mlaznice u sustavu prema slici uz uvjet da fluid u prikljunoj cijevi
spremnika 2 miruje. Pretpostavite neviskozno strujanje.
Zadano je H=3,4 m, h=2,6 m, D=100 mm.
pa

pa
1

H
h
D

pa
2

d=?

Rjeenje:
Ako fluid u prikljunoj cijevi u spremniku 2 miruje. Znai da u toki 2 vlada hidrostatski tlak
p2 = pa + gh ili pM 2 = gh
B.J. 1-3

H=

v32
2g

B.J. 1-2

H=

v22 pM 2
+
v2 = 2 g ( H h )
2g 
g
h

v2

v3 = 2 gH

D12
d 2
= v3
4
4

d=D

d=D

v2
v3

H h
= 69, 7 mm
H

U sluaju d < 69,7 mm protok Q bi bio manji, brzina v2 manja, a tlak p2 vei, te bi dolo do
strujanja u spremnik 2.
U sluaju d > 69,7 mm fluid bi istjecao iz spremnika 2.

8. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

5. Voda neviskozno struji izmeu dva velika spremnika u kojima je razlika visina razina H, kroz
cijev promjera d. Odredite postotno poveanje protoka Q ako se na cijev ugradi difuzor izlaznog
promjera D=2d.

pa
g
H

pa

d
D

Rjeenje:
B.J. 0-1

pa
pa v 2
+H =
+
g
g 2g

v = 2 gH
Ova Bernoulijjeva jednadba vrijedi i za cijev konstantnog promjera d i za cijev s difuzorom
promjera D, a v je brzina utjecanja u spremnik.
d 2
D 2
Stoga e u prvom sluaju protok biti Q0 = v
, a u drugom sluaju Q = v
, odakle je
4
4
Q D2
=
= 4 to znai da bi se protok poveao etiri puta.
Q0 d 2
Komentar: Iz gornjeg slijedi da bi se poveanjem promjera D mogao dobiti po volji veliki protok,
to u stvarnosti nije sluaj.
1) Poveanjem protoka Q poveava se brzina u cijevi promjera d, viskozni gubici postaju znaajni
to smanjuje brzinu i protok.
2) Kod velike razlike promjera D i d dolazi do odvajanja
strujanja od stijenke difuzora, te je izlazna brzina v
vea od prosjene brzine koja bi bila za sluaj
jednolikog profila brzine po presjeku to dovodi do
veih gubitaka, odnosno smanjenje protoka Q.

8. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

6. Odredite protok vode mjeren Venturijevom cijevi, prema slici. Uzmite u obzir i koeficijent
korekcije brzine. Pri kojem bi protoku, za isti smjer strujanja i apsolutni tlak p1=1,96 bar
nastupila kavitacija u presjeku 2. Zadano je: =998,2 kg/m3, pv =2337 Pa, 0=13546kg/m3,
h0=360 mm, L=0,75 m, D1=300 mm, D2=150 mm, kinematika viskoznost vode =1,00410-6
m2/s.

,,pv

D2
2

L
1

D1

h0

Rjeenje:
Q = v1

J.K.
,,pv

D12
D 2
= v2 2
4
4

8Qid2
8Qid2
p1
p2
+
= L+
+
g gD14 2
g gD24 2

B.J. 1-2

(1)

(2)

v2, p2
2

J.M.

p1 + g ( x + h0 ) 0 gh0 g ( x + L ) = p2 (3)

Iz (3)

p1 p2
L = h0 0 1
g

L
1

v1, p1

(4)

h0
Iz (2) Qid =
0
Qid =

D12 D22

D D

D12 D22

D D

4
1

4
1

4
2

4
2

p p2

2g 1
L
g

2 gh0 0 1 = 171,9 l s

(5)

8. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

Stvarni protok Q = Cd Qid

gdje je Cd koeficijent protoka
Cd = Cc Cv
Cv koeficijent brzine
Cc koeficijent kontrakcije

Re1 =

v1id D1

4Qid
= 7, 27 105 > 105
D1

pa je prema dijagramu u Tehnikoj enciklopediji broj 8 str. 148, Cv = 0, 984

Za Venturijevu cijev, CC = 1 pa je koeficijent protoka Cd = CC Cv = 0,984
Q = 0,984 Qid = 0,1692 m 3 s

Kavitacijski protok uz p1=1,96 bar i p2 =pv =2337 Pa i Cd=0,984 je prema (5)

Qkav = 0,984

0, 32 0,152
4

0,34 0,154

Qkav = 0, 347 m3 s

1, 96 105 2337

2g
0, 75
998, 2 g

9. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

1. Odredite brzinu v1 i tlak p1 zraka (z =1,23 kg/m3) u simetrali cijevi promjera D=50 mm,
pomou mjernog sustava s Prandtl-Pitotovom cijevi prema slici. Pretpostavite neviskozno
strujanje i uzmite u obzir debljinu Prandtl-Pitotove cijevi. Zadano je: d=5 mm, L=100 mm,
=11, a=800 kg/m3, h=40 mm, pa=101325 Pa.

p1, v1=?

D
z

a
Rjeenje:

Toka 2 je toka zastoja, a u toki 2 e zbog smanjenja presjeka brzina v3 biti od brzine v1, a tlak p3
manji od tlaka p1. Diferencijalni manometar s kosom cijevi mjeri razliku tlaka p2-p3 , a U cijev
razliku tlaka p3-pa (ako se u jednadbama manometra zanemari gustoa zraka).
Gustoa zraka z je puno manja od gustoe alkohola a u manometrima. Postavljanjem B.J, J.K. i
jednadbi manometra slijedi:
B.J. 1-2

p1
v2
p
+ 1 = 2
z g 2 g z g

(1)

B.J. 2-3

p
v2
p2
= 3 + 3
z g z g 2 g

(2)

J.K.

D2 d 2 )
(
D 2
v1
= v3
4
4

(3)

J.D.M.

p2 p3 = a g L sin

(4)

J.M.

pa p3 = a g h

(5)

9. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

U gornjem sustavu 5 jednadbi nepoznanice su: p1, v1, p2, p3, i v3.

iz (4)

p3 = pa a g h = 101011 Pa
p2 = p3 + a g L sin = 101161 Pa

iz (2)

v3 =

iz (5)

( p2 p3 ) = 15, 6 m s

D2 d 2
= 15, 44 m s
D2
vidimo da je korekcija neznatna pa se najee zanemaruje debljina Prandtl-Pitotove cijevi

iz (3)

v1 = v3

iz (1)

1
p1 = p2 z v12 = 100841 Pa
2

9. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

2.

Osnosimetrina posuda prema slici otvorena je prema atmosferi, a u poetnom je trenutku

ispunjena nestlaivim fluidom do visine H. Treba odrediti vrijeme pranjenja posude ako
otvor na dnu ima koeficijent protoka Cd=0,96. Zadano je: D=42 cm, d=12 mm, H=59,5 cm,
h=29 cm.

D
pa

H
h
Cd
pa

Rjeenje:
D
pa

A(z)
dz

t1
z
h
z=0

Cd
pa

Slika (a)

U ovom je primjeru promjer D posude dosta vei od

promjera d otvora, te se moe pretpostaviti
kvazistacionarno strujanje. Ova pretpostavka prestaje
vrijediti u zadnjem stadiju pranjenja koji traje vrlo
kratko, pa to nee bitno naruiti tonost ukupnog
vremena pranjenja.
Opi integral za odreivanje brzine pranjenja
spremnika slijedi iz jednadbe kontinuiteta
d 2
dz
Q = Cd
2 gz = A ( z )
(vidjeti predavanja), a
4
dt
glasi:
A( z )
1
d t = d 2
z dz (a)
Cd
2g
4

gdje je A(z) plotina poprenog presjeka posude na visini z, na kojoj se nalazi razina fluida.

Problem e se rijeiti u dva koraka. Prvo e se izraz (a) integrirati za cilindrini dio posude, gdje je
A( z ) = D 2 4 konstantno, visina z se mijenja od H do h, a vrijeme t od nula do t1. Zamjenom
mjesta donje i gornje granice integrala na desnoj strani izraza (a) mijenja se i predznak integrala te
se moe pisati.

t1 =

D2
Cd d 2 2 g

dz
D2
2
=
z
Cd d 2 2 g

H h = 134, 2 s

(b)

9. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

U koninom dijelu posude promjer se mijenja od d na z=0 do D na visini z=h. Jednadba pravca
z
izmeu te dvije toke glasi D ( z ) = d + ( D d ) , to daje izraz za plotinu A( z ) oblika
h
2

2
z
2d z
2
A( z ) =
d + 2 (D d ) +
D d )
(c)
(

4
h
h

Integriranje izraza (a) uz A( z ) prema izrazu (c), gdje se vrijeme mijenja od t1 do t2, a visina z od h
do 0 daje
2
t2
h
2
( D d ) 3 2 2d ( D d )

1
d
z d z
(d)
dt = C d 2 2 g z + h2 z +
h

0
t1
d
odnosno
2

1
2d + 2 ( D d )2 + 4 d ( D d ) h
(e)
t2 = t1 +
2

5
3
Cd d 2 g
Izraz (e) definira ukupno vrijeme pranjenja t2 = 198, 7 s .

h0
D
d

2
2

D
d
= h

2
2

z 0 =
h

r d

D( z )
d

2
2
z
( D d ) = D( z ) d
h
z
D ( z) = d + (D d )
h

9. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

3. Benzin (=680 kg/m3; =3,710-7 m2/s) struji kroz cijev od trgovakog elika promjera D=76
mm i duljine L=305 m. Odredite protok benzina, ako se za svladavanje gubitaka tlaka raspolae
s pf = 1,7 bar.
Rjeenje:

k=0,045 mm (prema podacima iz tablice u Moodyevom dijagramu)

k 0, 045
=
= 0, 000592
D
76
L v2
L 16Q 2
pf = =
D 2
D 2 D 4 2
pf =

L 8Q 2

D5 2

Q=

Q=

= Re,

pf D5 2
pf D5 1
=
8 L
8 L

1, 60125 103

4Q

= 4,52788 107 Q

= 0, 000592

Re =

vD

iteracija
1.
2.
3.
4.
5.

Q=11,85 l/s

Q , m3/s
0,1
0,008235
0,011744
0,011846
0,011848

1, 325
k
5, 74
ln 3, 7 D + Re0,9

Re
4,52788106
3,72871105
5,31758105
5,36373105
5,36456105

0,037808
0,018590
0,018272
0,018266
0,018256

9. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

4. Odredite promjer cijevi kojom protjee voda izmeu dvaju jezera, ako se razine vode u jezerima
ne mijenjaju. Zadano je: H=45 m, L=100 m, =998 kg/m3, =1,1.10-6 m2/s, Ku=0,2, Kv=0,6;
Q=14,85 m3/s, k=0,1 mm.

pa

,
Ku

H
pa

1
,

Kv
D

L
Rjeenje:

M.B.J. 0-1

p/ a
p
v2 L

+ H = /a +
+ K u + K v + 1
g
g 2g D

8Q 2 L

H = 4 2 + K u + K v + 1
D2 g

D 
Lek
D

H=

8Q 2 Lek

2 g D5

D=

8Q 2
2g H

Lek

Lek = L +

( K u + K v + 1)

Lek = 100 + 1,8

D = 0,834645 5 Lek

9. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

4Q
1, 7188734 107
=

D
D
1,325

=
2
k
0,1
k
5, 74

=
ln 3, 7 D + Re0,9

D
D

Re =

Pretpostavka za promjer D u prvoj iteraciji potpuno je proizvoljna.

iteracija
1.
2.
3.
4.

D,m
0,1
1,0397
1,04494
1,04551

0,0119942
0,012042
0,012032

Lek , m
250,07
255,41
256,35

D=1045 mm.

pa

,
Ku

H
pa

1
,

Kv
D

E.L.

9. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

5. Odredite gubitke tlaka pri strujanju zraka (=1,225 kg/m3=konst., =1,460710-5 m2/s)
protokom Q=5 m3/s kroz cjevovod duljine L=60 m pravokutnog presjeka axb=600x300 mm.
Cijev je od galvaniziranog eljeza.

b
,
a
Rjeenje:
Budui nije zadana visina hrapavosti stijenke cijevi uzima se vrijednost definirana u tablici uz
Moodyev dijagram, prema kojoj je za galvanizirano eljezo k = 0,15 mm.
Ovdje se radi o nekrunom presjeku pa se proraun pada tlaka vri s ekvivalentnim promjerom, koji
je definiran formulom:
De =

4A
4ab
=
= 0, 4
O 2(a + b)

gdje je: A- povrina poprenog presjeka toka (ovdje je to puni presjek A=ab) i
O- oplakani opseg toka odnosno duljina opsega poprenog presjeka u dodiru s fluidom,
ovdje O=2(a+b)
U nastavku se koriste izrazi za proraun pada tlaka u okruglim cijevima, s tim da se u svim izrazima
umjesto promjera D, koristi ekvivalentni promjer De, osim pri definiciji brzine strujanja, koja se
definira omjerom protoka Q i stvarne povrine A poprenog presjeka toka. Dakle vrijedi:
k
0,15
=
= 0, 000375
De 0, 4
Q
v=
= 27, 7 m s (prosjena brzina se rauna sa stvarnom povrinom toka!!)
ab
v De
Re =
= 7, 6 105

1,325
k
5, 74
+ 0,9
ln
3, 7 De Re

= 0, 01647

te je traeni gubitak tlaka prema Darcy-Weissbachovom

izrazu:
L 2
p =
v = 1167,3 Pa
De 2

10. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

1. Pri maksimalnoj potronji Qmax= 300 l/s u vodovodnom sustavu prema slici pumpa dobavlja
75% protoka, a akumulacijsko jezero 25%. Stupanj djelovanja pumpe je P=0,8, a lokalni gubici
su ravnomjerno rasporeeni po mrei i iznose 6% od linijskih gubitaka. Odredite pretlak u toki
4, snagu pumpe i snagu koja se troi na svladavanje gubitaka. Koliki je stupanj djelovanja
cjevovoda?
Zadano je: =1000 kg/m3, =1,5210-6 m2/s, H=68 m, L1=1890 m, L2=1563 m, L3=214 m,
D=450 mm, k=0,045 mm.

pa

D, k
QA

pa
D, k
z=0

0
QA

D, k

QP
2

Rjeenje:
Qmax = 0,3 m3 s
QA = 0, 25 Qmax =0,075 m 3 s
QP = 0, 75 Qmax =0,225 m 3 s
Linijski gubici u dijelu cjevovoda od toke 1 do toke 2

h f 1-2 = 1

L1 8QP2
L1 8QP2
=

1
D D 4 2 g
D5 2 g

Linijski +lokalni gubici u dijelu cjevovoda od toke 1 do toke 2

L 8Q 2
h F 1-2 = h f 1-2 + 0, 06h f 1-2 = 1, 06 1 15 2 P
D g

Qmax

10. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

4QP
= 4,19 105

D
1 = 0, 0147
k

= 0, 0001

Re1 =

h F 1-2 = 6, 70 m

Linijski +lokalni gubici u dijelu cjevovoda od toke 2 do toke 4

L 8Q 2
h F 2-4 = 1, 06 2 25 2max
D g

4Qmax
= 5,58 105

D
2 = 0, 0142
k

= 0, 0001

Re2 =

h F 2-4 = 9, 49 m

Linijski +lokalni gubici u dijelu cjevovoda od toke 3 do toke 2

L 8Q 2
h F 3-2 = 1, 06 3 35 2 A
D g

4QA
= 1, 395 105

D
3 = 0, 0174
k

= 0, 0001

Re3 =

h F 3-2 = 0, 0994 m
M.B.J.3-4

p/ M3
p
v2
+ H = M4 + 4 + h F 3-2 + h F 2-4
g
g 2g
8 Qmax 2
p M4 = g ( H h F 3-2 + h F 2-4 )
D 4 2
p M4 = 571033, 23 Pa = 5,71 bar

10. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

M.B.J.0-4 (uz zanemarenje gubitaka u usisnom dijelu cjevovoda-od usisa do pumpe)

p M4 v4 2
+
+ h F 1-2 + h F 2-4
g 2g
hP = 74, 6 m

hP =

PP = gQP hP
PP = 164605, 93 W=164, 6 kW

PM =

PP

= 205, 76 kW

Snaga za savladavanje gubitaka cjevovoda

PF = gQP hF1-2 + gQmax hF 2-4 + gQA hF3-2
PF = 42,8 kW

Stupanj djelovanja cjevovoda

1

Qmax pM4 + v44

P
2

c = u toki 4 =
PP + PA
PP + QA gH

c = 0,8007

10. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

2.
Treba odrediti visinu h, protok Q i
snagu PF koja se troi na svladavanje
trenja, u situaciji prema slici. Koliku
bi visinu hid dosegao mlaz i koliki bi
bio protok Qid da je fluid idealan.
Zadano je: =999 kg/m3, =1,13.10-6
m2/s, D=65 mm, d=30 mm, Luk=9,9
m, k=0,045 mm, H=2,4 m, Kk=0,9,
Ku=0,5, Km=0,05 (uz izlaznu brzinu),
pM0=0,86 bar.

g
pa

pM0

h=?

,
H

Ku

d
Km
D, k
Kk
Luk

Kk

Rjeenje:
Osnovni zadatak u ovom primjeru je nai protok, odnosno brzinu na izlazu iz mlaznice jer je tada
jednostavno odrediti visinu h koju e dosegnuti mlaz. Zadatak se kao i uvijek rjeava primjenom
modificirane Bernoullijeve jednadbe i jednadbe kontinuiteta.
Na
slici
(a)
su
ucrtane
g
karakteristine toke sustava. Toka
pa
0 se nalazi na slobodnoj povrini
pM0
0
fluida u velikom spremniku, tako da
je brzina u toki 0 jednaka nuli.
,
h=?
Neka
je izlazna brzina u toki 1
H
Ku
d
oznaena sa v1, a brzina strujanja u
cijevi s v. Ukupni lokalni i linijski
z=0
1
gubici mehanike energije su
Km
D, k
Kk
Luk

Kk

Slika (a)
hF = ( K u + 2 K k )

v2
v2
L v2
+ Km 1 +
2g
2g
D 2g

(a)

gdje je lokalni gubitak u mlaznici izraunat s izlaznom brzinom v1. Modificirana Bernoullijeva
jednadba od toke 0 do toke 1 glasi
pM0
v12
+H =
+ hF
(b)
g
2g
a jednadba kontinuiteta
D 2
d 2
Q=v
= v1
(c)
4
4
Ako se brzine v i v1 u jednadbama (a) i (b) izraze s pomou protoka Q, te jednadba (a) uvrsti u
jednadbu (b), slijedi izraz

10. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

K
+
2
K
+

u
k
8 1 + K m
D = p M0 + H
Q2 2
+
(d)

4
4
g d
D
g

U gornjem su izrazu nepoznati protok Q i koeficijent trenja , koji zavisi od protoka Q, te e za

odreivanje protoka trebati primijeniti iterativni postupak. Za tu svrhu e se u izraz (d) uvrstiti sve
poznate veliine, nakon ega se dobiva
11,63
(e)
{Q}m3 s =
1, 425 106 + 8,532 106
Reynoldsov broj izraen s pomou protoka je
4Q
Re =
= 17, 33 106 {Q}m3 s
(f)
D
U izrazima (e) i (f) sve konstante su dimenzijske, a s obzirom da su sve veliine uvrtavane u SI
sustavu jedinica, protok Q e biti izraen u m3/s. Koeficijent trenja za turbulentno strujanje se
rauna iz izraza
1, 325
=
(g)
2
k
5, 74
ln 3, 7 D + Re0,9

Iterativni postupak zapoinje s pretpostavljenom vrijednou koeficijenta trenja u reimu potpuno
izraene hrapavosti, koja se dobije iz izraza (g) za Re . Nakon toga se iz izraza (e) rauna
protok Q, a iz izraza (f) Reynoldsov broj koji uvrten u izraz (g) daje korigiranu vrijednost
koeficijenta trenja , s kojom zapoinje nova iteracija. Rezultati iterativnog postupka su sumirani u
sljedeoj tablici
Broj iteracije
0
1
2

0,0180
0,0202
0,0202

Q, m3/s
0,009256
0,009200
0,009200

Re
1,60.105
1,59.105

Oito se protok Q u posljednje dvije iteracije slae u prve etiri signifikantne znamenke te se
iterativni postupak prekida i usvaja Q=9,2 l/s. Iz jednadbe (c) slijede brzine v=2,77 m/s i v1=13,0
m/s, a iz jednadbe (a) uz =0,0202 prema gornjoj tablici hF=2,54 m. Snaga koja se troi na
svladavanje gubitaka je PF = gQhF = 229 W . Visina h koju dosegne mlaz se odreuje iz
Bernoullijeve jednadbe od toke 1 do toke 2 prema slici (a). U obje toke vlada atmosferski tlak,
a s obzirom da je toka 2 najvia toka mlaza, u njoj je brzina jednaka nuli. Ako se zanemari utjecaj
sile trenja izmeu mlaza i okolne atmosfere, moe se tvrditi da od toke 1 do toke 2 nema gubitaka
mehanike energije, te vrijedi
v12
= h = 8,64 m
(h)
2g
Kada bi fluid bio idealan, tj. strujanje bez gubitaka mehanike energije, brzina strujanja bi se
raunala na temelju Bernoullijeve jednadbe koja ima oblik jednadbe (b) uz hF=0, odnosno
2
vid =
pM0 + 2 gH = 14,8 m s
(i)

Protok bi bio Qid=10,5 l/s, a mlaz bi dosegnuo visinu hid=11,18 m.

Napomena: Kao to je kod istjecanja fluida kroz otvor na velikom spremniku uveden koeficijent
korekcije brzine Cv, tako bi se i u ovom sluaju mogao definirati isti taj koeficijent kao odnos
stvarne i idealne brzine strujanja to bi u ovom sluaju bilo

10. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

v
Cv = 1 = 0,878
(j)
vid
U ovom sluaju koeficijent Cv obuhvaa sve lokalne i linijske gubitke mehanike energije, koji se
takoer mogu pokazati jednim jedinstvenim koeficijentom lokalnog gubitka uz izlaznu brzinu
1
K uk = 2 1 = 0, 294
(k)
Cv

v12
Isti taj koeficijent se moe izraunati iz izraza (a) uz uvjet hF = K uk
, tj.
2g
L v2

K uk = K m + K u + 2 K k + 2 = 0, 294 .
D v1

(l)

10. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

3. Odredite promjer D2 cjevovoda da bi razina fluida u spremniku 2 prema slici ostala konstantna.
Zadano je: =997 kg/m3, =0,8610-6 m2/s, H=18,2 m, h=11,4 m, L1=898 m, D1=200 mm,
k1=k2=0,02 mm i L2=2610 m.

pa
1

pa
Q=?
2

L1,k1, D1

pa
L2, k2,D2=?

Rjeenje:
U ovom primjeru imamo istjecanje fluida iz velikog spremnika 1, u spremnik 2 konanih dimenzija,
iz kojeg fluid istjee u atmosferu. Trai se da razina fluida u spremniku 2 ostane konstantna, te je
prema jednadbi kontinuiteta jasno da protok Q kojim fluid utie u spremnik 2 mora biti jednak
protoku kojim fluid iz njega istjee. Budui je zadana visinska razlika H, te svi podaci za cjevovod
izmeu spremnika 1 i 2, mogue je izraunati protok Q, kojim fluid utie u spremnik 2, a zatim se
treba odrediti promjer D2, da bi fluid istim tim protokom istjecao iz spremnika 2.
Protok Q e se odrediti iz modificirane Bernoullijeve jednadbe, koja postavljena od toke 1 na
slobodnoj povrini u spremniku 1, do toke 2 na slobodnoj povrini u spremniku 2. Uzimajui u
obzir da su brzine na obje slobodne povrine jednake nuli, te da izmeu toaka 1 i 2 imamo lokalni
gubitak utjecanja u spremnik 2 (K=1) modificirana Bernoullijeva jednadba glasi:
pa
p
v2
L v2
+ H = a + K 1 + 1 1 1
(a)
2g
D1 2 g
g
g
a brzina v1 u cjevovodu izmeu spremnika 1 i 2 se moe izraziti preko protoka Q u obliku
4Q
v1 = 2
(b)
D1
Kombinacijom izraza (a) i (b) slijedi
8Q 2
H = 2 2 ( D1 + 1 L1 ) ,
D1 g
odnosno traeni protok Q je
g 2 D15 H
8( D1 + 1L1 )
Uvrtavanjem zadanih veliina iz gornjeg izraza slijedi
0, 2654
{Q}m3/s =
0, 2 + 8981
gdje je
Q=

(c)

(d)

10. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

1 =

1,325
k1
5, 74
+
ln
0,9
3, 7 D1 Re1

(e)

i
vDe

4Q
= 7, 4 106 {Q}m3 /s
(f)

D1
Protok Q se odreuje iterativno iz izraza (d), (e) i (f), s tim da iterativni postupak zapoinjemo s
izrazom (e) uz pretpostavku Re1=. Nakon odreivanja 1, odreuje se protok prema izrazu (d), a
zatim Reynoldsov broj prema izrazu (f), nakon ega se ponovo moe izraunati 1 prema izrazu (e).
Tablica se popunjava sve dok se protok ne prestane mijenjati u prve tri znamenke.
Re =

1
0,0119
0,0142
0,0143
0,0143

Iteracije
0
1
2
3

Q [m3/s]
0,0803
0,0739
0,0735
0,0735

Re1
5,947105
5,467105
5,442105

Iz tablice je oito da je strujanje turbulentno jer je Reynoldsov broj daleko vei od kritine
vrijednosti 2300, to opravdava i pretpostavku da je koeficijent ispravka kinetike energije priblino
jednak jedinici. Budui se protok Q prestao mijenjati u prve tri znamenke nakon druge iteracije, za
rjeenje se uzima konana vrijednost Q=73,5 l/s.
Nakon to je odreen protok Q kroz prvu cijev, trai se promjer druge cijevi da bi kroz nju fluid
strujao jednakim protokom Q. Promjer D2 e se odrediti iz modificirane Bernoullijeve jednadbe
(M.B.J.) postavljene od toke na slobodnoj povrini spremnika 2, gdje vlada atmosferski tlak, a
brzina strujanja je nula, do toke u mlazu, na izlazu iz cjevovoda, gdje je tlak jednak atmosferskom
4Q
tlaku, a brzina mlaza jednaka brzini u cjevovodu v2 = 2 . Uzimajui u obzir linijske gubitke
D2
M.B.J. glasi
v2
L v2
8Q 2
h = 2 + 2 2 2 = (2 L2 + D2 ) 5 2
(g)
D2 2 g
D2 g
2g
odakle je

8Q 2
(D + L )
2 gh 2 2 2
Uvrtavanjem svih zadanih vrijednosti u izraz (h) slijedi:
{D2 } = 0,1314 5 ({D2}m + 26102 )
D2 =

(h)

(i)

gdje je

2 =

1,325

k2
5, 74
+
ln
0,9
3, 7 D2 Re2
i Reynoldsov broj
4Q 1 108817
Re2 =
=
D2 { D2 }m

(j)

(k)

10. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

Promjer D2 e se takoer odrediti iterativno iz izraza (i), (j) i (k), pri emu je iterativni postupak
mogue zapoeti pretpostavkom bilo koje veliine. Sljedea tablica prikazuje rezultate dobivene u
iterativnom postupku koji zapoinje s pretpostavkom D2=D1=0,2 m. Na kraju bi dobili isti rezultat
da se krenulo i s nekom drugom vrijednou promjera D2.
Iteracije
0
1
2
3

D2 [m]
0,2000
0,2580
0,2723
0,2723

k2/D2
0,0001
0,000073
0,000074

Re2
5,430105
4,199105
3,998105

2
0,01130
0,01446
0,01450

Iz tablice je oito da se nakon druge iteracije promjer D2 prestao mijenjati u prve etiri znamenke,
pa se za konano rjeenje usvaja D2=272 mm.

10. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

10

4. Treba odrediti snagu koju pumpa predaje fluidu u sustavu za hlaenje kada je izveden kao
otvoreni, prema slici (a), te kao zatvoreni prema slici (b). U oba je sluaja protok u sustavu Q=5
l/s, a promjenu gustoe i viskoznosti s temperaturom se moe zanemariti. Zadano je: =998,2
kg/m3, =1,2.10-6 m2/s, La=10,4 m, D=80 mm, k=0,05 mm, H=2,4 m, h=0,5 m, svi lokalni gubici
u otvorenom sustavu Ka=4,2, a u zatvorenom Kb=4,8, Lb=La+H.

hlaeni
objekt

hlaeni
objekt

La
D
k

Lb=La+H
D
k

pa
,

hladnjak

h
pumpa

pumpa
Pa=?

Pb=?
(b)

(a)

Rjeenje:
hlaeni
objekt

z=0

pa

0
,

Problem strujanja u otvorenom sustavu e se

rijeiti
postavljanjem
modificirane
Bernoullijeve jednadbe od toke 0 na
slobodnoj povrini spremnika do toke 1 na
izlazi iz cijevi sustava za hlaenje, kao to je
prikazano na slici (a). U otvorenom sustavu
za hlaenje cirkulira stalno jedan te isti fluid,
te se moe pretpostaviti da je razina fluida u
spremniku stalno na istoj visini te da je
brzina strujanja u toki 0 priblino jednaka
nuli. Prema tome je oito da je kinetika
energija mlaza u toki 1 sa stajalita strujanja
izgubljena. Ako se usvoji da se ravnina z=0
poklapa sa slobodnom povrinom u
spremniku,
modificirana
Bernoullijeva
jednadba od toke 0 do toke 1 glasi

Slika (a) Otvoreni sustav

hp = H +

v2
v2
L v2
+ Ka
+ a
2g
2g
D 2g

(a)

10. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

11

iz koje je oito da e se visina dobave pumpe troiti na svladavanje geodetske visine H, lokalnih i
linijskih gubitaka, a da e se dio visine dobave pretvoriti u kinetiku energiju izlaznog mlaza.
Traena se visina dobave pumpe moe izraunati direktno iz izraza (a) jer su poznati i protok i
promjer cjevovoda. Brzina strujanja fluida je
4Q
v = 2 = 0,995 m s
(b)
D
Reynoldsov broj je
vD
Re =
= 6, 63 104
(c)

iz ega se zakljuuje da je strujanje u cijevi turbulentno, te se koeficijent trenja rauna iz izraza

1, 325
=
(d)
2
k
5, 74
ln 3, 7 D + Re0,9

to uvrteno u izraz (a) daje visinu dobave pumpe hp = 2,8 m . Snaga koju pumpa predaje fluidu je
tada
Pa = gQhp = 137, 4 W
(e)
hlaeni
objekt

hladnjak

Slika (b) prikazuje zatvoreni sustav hlaenja u kojem

cirkulira jedan te isti rashladni fluid. U ovom su sluaju
strujnice zatvorene krivulje, te se modificirana Bernoullijeva
jednadba moe postaviti npr. od ulaza u pumpu, toka 1 na
slici (b), du strujnice kroz pumpu, hlaeni objekt i hladnjak
ponovo do toke 1 na ulazu u pumpu. S obzirom da polazna
toka odgovara dolaznoj u Bernoullijevoj jednadbi se
izjednauju dovedena energija i energija gubitaka, tj. vrijedi
v2
L v2
hp = K b
+ b
(f)
2g
D 2g
Iz gornje je jednadbe oito da e se visina dobave pumpe
troiti samo na svladavanje lokalnih i linijskih gubitaka
trenja. Brzina i koeficijent trenja su jednaki kao i u
prethodnom sluaju, te je hp = 0, 42 m .

Slika (b) Zatvoreni sustav

Snaga pumpe u ovom sluaju je
Pb = gQhp = 20,6 W

(g)

Oito je u zatvorenom sustavu potrebna puno manja snaga pumpe nego u otvorenom jer u
zatvorenom sustavu nije potrebno svladavati geodetsku visinu H, a nema ni gubitka kinetike
energije.

10. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

12

5.
Treba odrediti promjer D cjevovoda
da bi se na izlazu iz mlaznice dobilo
92% raspoloive potencijalne energije u
obliku kinetike energije izlaznog
mlaza uz protok od Q=0,552 m3/s.
Koliki je promjer D3 mlaznice. Zadano
je: =998,2 kg/m3, =1,139.10-6 m2/s,
L=390 m, k=0,2 mm, H=274 m, Ku=0,1,
Km=0,06.

pa
,
Ku
H

?
D=

g
L, k

Km

D3
pa

Rjeenje:
Ovdje se radi o cjevovodu koji dovodi fluid iz akumulacijskog jezera do Pelton turbine, gdje se trai
da se turbini privede to vie raspoloive energije. Zbog toga e se fluid transportirati kroz cjevovod
velikog promjera D, u kojem e strujanje biti malom brzinom, te e i gubici mehanike energije biti
mali. Pred mlaznicom e tlak biti visok, a u mlaznici e se ta energija tlaka pretvoriti u kinetiku
energiju mlaza.
0
,

pa

1
Ku

Km
2 3

Slika (a)

pa

Slika (a) prikazuje cjevovod s ucrtanim

karakteristinim tokama. U toki 1 na
ulazu u cjevovod nastaje lokalni gubitak
mehanike energije koji se obraunava kroz
koeficijent lokalnog gubitka Ku, od toke 1
do toke 2 postoje linijski gubici, a od toke
2 do toke 3, ponovo lokalni gubitak u
mlaznici koji je zadan koeficijentom Km
lokalnog gubitka. S obzirom da nije
naglaeno uz koju se visinu brzine rauna
ovaj lokalni gubitak, podrazumijeva se vea
visina brzine, a u ovom sluaju to je izlazna
brzina.

Visinska razlika H oznauje raspoloivu potencijalnu energiju po jedinici teine fluida, a kinetika
energija mlaza po jedinici teine fluida je v32 2 g , gdje je v3 brzina mlaza. Trai se da kinetika
energija mlaza bude 92% raspoloive potencijalne energije, tj.
v32
= 0,92 H
(a)
2g
odakle je brzina v3=70,3 m/s. Promjer D3 mlaznice koji e osigurati traenu brzinu v3 kod zadanog
protoka Q slijedi iz jednadbe kontinuiteta
4Q
D3 =
= 100 mm
(b)
v3
Promjer D cjevovoda e se odrediti iz modificirane Bernoullijeve jednadbe, koja postavljena od
toke 0 do toke 3 glasi

10. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

13

v
v
v
L
+ Km
+
Ku +
2g
2g 2g
D
i jednadbe kontinuiteta
D 2
D 2
Q=v
= v3 3
4
4
gdje je sa v oznaena brzina u cijevi promjera D.
H=

2
3

2
3

(c)

(d)

Uvrtavanjem jednadbe (d) u (c) se dobiva

v2
8Q 2
H = 3 (1 + K m ) + 2 5 ( K u D + L )
2g
Dg
iz koje se moe izraziti promjer D u obliku

(e)

8Q 2 ( K u D + L )
{ D}m = 0,3261 5 0,1{ D}m + 390

5
v32
2
g H (1 + K m )
2g

Reynoldsov broj je
4Q
6,17 105
Re =
=
(g)
D
{D}m
D=

(f)

Iz jednadbe (f) je oito da za odreivanje promjera D treba poznavati koeficijent trenja koji je
funkcija Reynoldsova broja, a za ije je odreivanje potrebno poznavati promjer D, te je oito
nuan iterativni postupak. Iterativni postupak zapoinje pretpostavljanjem promjera. Jedan od
naina je da se u jednadbi (f) pretpostavi koeficijent trenja =0,02, a da se lan 0,1D zanemari.
Tada je
D0 = 0,3261 5 390 0,02 = 0, 492 m
(h)
Sljedea tablica prikazuje rezultate iterativnog postupka koji zapoinje s vrijednou D0.
Broj iteracije
0
1
2

D, m
0,492
0,4739
0,4745

k D
0,000407
0,000422

Re
1,254.106
1,301.106

0,0165
0,0166

U gornjoj tablici je koeficijent trenja izraunat iz izraza (7.6) jer se oito radi o turbulentnom
strujanju. Vrijednost promjera D u gornjoj tablici se prestala mijenjati u prve tri znamenke te se
moe usvojiti da je konana vrijednost D=474 mm. Isti bi se rezultat dobio da se krenulo od neke
druge vrijednosti promjera D0. Za kontrolu se moe izraunati brzinu v = 4Q D 2 = 3,12 m s , koja
uvrtena u polaznu modificiranu Bernoullijevu jednadbu (c) daje visinu H=273,9 m, to se vrlo
dobro slae sa zadanom vrijednou H=274 m, te je time dokazana tonost rezultata.