NILALAMAN

Ang Misteryo ng Gintong

Barko sa Binunsarian

CRDHS, Leader
School sa Catnes

Hunyo-Oktubre 2016

Milagro at ang
Pananaw ng Siyensya

Bakit napuwing
ang Unit III
ng Unit II?

Ang Opisyal na Pahayagang Pampaaralan at Pangkomunidad ng Caramoran Rural Development High School,
Caramoran, Catanduanes, Rehiyon V (Bikol) - Sangay ng Catanduanes

ANG RIMORA

Tomo I, Blg. 1

Amar, nanguna sa
Tagisan ng Talino
sa Filipino
ni: Valerie A. De Leon

Ang Pagsibol
ng Mapanagutang
Pamamahayag

Alyn I. Amar, sa kanyang pagtatanghal

ng monologo na nagwagi ng unang
pwesto sa Pansangay na Pagdiriwang ng
Buwan ng Wikang Pambansa.

Kuha ni JDR

KAHANDAAN AY PAIGTINGIN. Ang mag-aaral at kaguruan ng Caramoran Rural Development High School habang isinasagawa ang Earthquake Drill sa
pangunguna ng LDDRMO, RHU, BFP, at PNP at suporta ng Vice Mayor ng Caramoran na si Ginang Glenda Aguilar noong ika-22 ng Setyembre, 2016.

Earthquake drill, isinagawa sa CRDHS

Nagsagawa ng Earthquake
Drill sa Caramoran Rural Development
High School noong ika-22 ng Setyembre 2016 sa pangunguna ng Local Disaster Risk Reduction and Management
Office (LDRRMO) at ng ibat ibang mga
ahensiya ng gobyerno tulad ng Philippine National Police (PNP), Red Cross,
MDRRMO at ang Local Health Unit ng
Caramoran. Nilahukan naman ito ng
mga School Personnels at mga estudyante.
Bahagi ng gawain ang pagsasagwa ng Duck , Cover and
Hold ng mga estudyante at maging

guro.

Nagkaroon ng eksena ng
pagsaklolo ng mga rescuer sa pitong
kabataan na natrap matapos ang
paglindol, anim dito ang nakaligtas at
sa kasamaang palad isa ang namatay.
Ipinakita rin ng mga trained
rescuer ang tamang pagbibigay ng
First Aid sa mga nasugatan.
Isa sa mga naganap sa pagsasagawa ng Earthquake Drill ay ang
pagsagip sa mga nasugatan at
natrap. Natapos ito ng eksaktong
oras ng alas diyes ng umaga.
Pagkatapos, nagkaroon ng
isang post conference ang school

Personnel at mga ahensiyang nagsagawa ng earthquake drill, nagkaroon ng

ebalwasyon sa aktibidad na ginawa at
mga mungkahi para sa ikabubuti ng
susunod na pagsasagagawa ng earthquake drill.
Iminungkahi naman ni Ginang
Josefa Sales Zape, namumunong guro
ng Caramoran Rural Development High
School ang pagkakaroon ng fire alarm
ng paaralan at first aid
kit.
Idinagdag
pa
niya
na
kailangan daw na magkaroon ng pagsasanay o training-workshop sa

Task Champ Award nagpaigting sa kasipagan ng mga estudyante

inigyang parangal ng
kaguruan ng Caramoran
Rural Development High School ang
mga estudyanteng nakitaan ng bukod
-tanging kasipagan sa unang markahan. Ginanap ito noong ika-26 ng
Setyembre, 2016 sa bulwagan ng paaralan.
Isa sa mga ginawaran ng
parangal na ito ay si Pia Taon na nasa
ika-10 baitang, seksyon Gentleness.
Ayon sa kanya, masaya siya
na ginawaran ng parangal na ito dahil
unang beses pa lamang na nagkaroon
ng ganitong klaseng award at hindi
niya inaasahan ito. Ibayong pagpupursige raw ang kanyang gagawin upang
mapapanatili raw niya ito sa pamamagitan ng pagpapatuloy ng kanyang
sinimulan tulad ng palaging pagtulong
sa mga gawaing pampaaralan sa
tuwing may bakanteng oras daw siya.
Dagdag pa niya na ang nagtulak sa kanya na gawin ang gawaing
pampaaralan ay ang kanyang sarili,
ginagawa raw niya kung ano ang nararapat at makabubuti sa paaralan.
Ipinahayag naman ni Ginang
Tugay na pagkatapos ng Recognition
Day sa unang markahan, nabigla siya
sa pagpasok sa kanyang silid-aralan
dahil napakalinis nito at maayos na
nakasalansan ang mga upuan, kaiba
ang ayos kanina bago magsimula ang
programa sa paggawad ng mga parangal.
Dagdag pa niya, kinabukasan,
tinanong niya ang kanyang mga estudyante kung sino ang naglinis at
napag-alaman niya na ang binigyan
niya ng task-champ award ang
nagpaiwan at siyang naglinis ng silidaralan kahit hindi niya ito inutusan.

Ayon
sa
kanya
ang
pinagbatayan niya sa pagbibigay
parangal ng task-champ award ay
ang paggawa na kahit hindi utusan
ay may sariling pagkukusa sa paggawa at paglilinis sa paaralan, gumagawa ng walang anumang reklamo,
hindi tumatakas sa mga gawain at
gumagawa kahit wala siya o hindi

siya

nakatingin.
Nararapat silang tumanggap ng
parangal kasi gumagawa silang hindi man
lang umaasa ng anumang kapalit. Itoy
mula sa kanilang puso, at ang taong
masipag ay malayo ang mararating, pahayag ni Ginang Tugay, adviser ng grade
9-Humility.
-Angeline Trollano

Bullying, may pinakamataas na tala

sa guidance office
Bullying ang kadalasang dahilan kung bakit tumaas ang
bilang ng rekord sa guidance, yan ang naging pahayag ni Mrs.
Eva Bien, guidance counselor ng Caramoran RDHS tungkol sa pagtaas ng bilang nito ngayong taong aralan 2016-2017.

B
U
L
L
Y
I
N
G

P
H
Y
S
I
C
A
L
A
B
U
S
E

M
I
S
B
E
H
A
V
I
O
R

C
U
T
T
I
N
G

T
R
U
A
N
C
Y

Unang linggo pa lamang ng

pasukan ay may naitala na ng kaso ng
bullying na kinasasangkutan ng mga
mag-aaral ng ikapitong baitang .
Playful, yan ang naging
deskripsiyon ni Ginang Bien sa mga baytang 7 kung bakit sila ang laging biktima
at nadadala sa opisina.
Nasundan din ito ng iba pang
kaso katulad ng physical abuse, misbehavior, cutting classes, at absenteeism.
Batay sa rekord, naitalang
tumaas ng isang porsyento ang bahagdan kumpara noong nakaraang taon.
Gayunpaman, naging madalang na ang pagbisita ng mga estudyante sa Guidance Office nitong mga
nakaraang buwan.
-Valerie De Leon

pagbibigay ng first aid sa

biktima ang school personnel
lalong-lalo na ang mga guro.
Sapagkat ayon sa kanya kung
sakaling magkaroon ng sakuna o paglindol ang buong
Catanduanes ay handa ang
mga guro dahil nga sa katotohanan na kakaunti lamang
sila, posibleng ma-delay ang
kanilang pagrescue kasi marami ang nangangailangan ng
tulong hindi lang ang CRDHS.
Itoy sinang-ayunan naman ng

Unang pagkakataon, Unang sabak kamit ay unang parangal.

Nagkamit ng unang karangalan ang kinatawan ng CRDHS na si Alyn
Amar na nasa ika-siyam na baitang sa
isinagawang pansangay na tagisan ng
talino bilang pagdiriwang ng Buwan ng
Wikang Pambansa na ginanap sa Amenia Beach Resort noong ika 24-25 ng
Agosto, 2016.
Bagamat ito ang kanyang
unang sabak sa ganitong uri ng patimpalak ay nanguna siya sa labing-pitong
mag-aaral na nagmula pa sa ibat ibang
paaralang sekundarya ng Catanduanes
upang makipagtagisan ng kanilang
galing pagdating sa pagmomonologo.
Ang napiling piyesa na siyang
nagpanalo sa nasabing kinatawan ay
hango sa akdang pampanitikan na nagmula sa Singapore na pinamagatang
ang ama na isinalin sa wikang Filipino ni
Mauro R. Avena. Ang nasabing piyesa
ay ginawa ng kanyang tagapagsanay na
si Ginang. Cresalyn Tugay.
Binigyan niya ng buhay ang
panig ng ina ni mui-mui na siyang
pangunahing tauhan sa kwento na
nakaranas ng pagmamaltrato mula sa
iresponsable at malupit na asawa.
At bilang nagkamit ng unang
parangal siya rin ay naging kinatawan
ng Catanduanes upang makipagtagisan
sa iba pang kinatawan ng bawat
probinsiya ng Bicol.
Masaya ako dahil hindi ko
inaasahan na ako ay mananalo Pahayag ni Alyn...
mga nagsagawang ahensiya ng gobyerno at kasama rin ang Vice Mayor
ng Caramoran na si Ginang Glenda V.
Aguilar na nakiisa rin sa pagsasagawa
ng nasabing Earthquake Drill.
-Roanne
De
Quiroz
mula sa ulat ni Josepha Mae Vera

Pista sa Nayon, isinagawa

sa kauna-unahang pagkakataon
Sa unang pagkakataon ay isinagawa sa Caramoran Rural Development
High School ang pista sa
nayon bilang bahagi ng pagdiriwang ng Buwan ng
Wikang Pambansa na ginanap
noong ika-31 ng Agosto, 2016.
Naging tampok sa
pagdiriwang ng Buwan ng
Wika ang pagkakaroon ng
kauna-unahang
pista
sa
nayon. Isinagawa ito sa
pamamagitan ng pagsasagawa ng mga paligsahan, tulad
ng paggawa ng mga kubo at
paghahanda ng pagkaing
Pilipino. Ito ay kinasangkutan
ng mga mag-aaral pati ng
mga guro mula ikapitong
baitang hanggang Senior
High School. Sa huli, ikapitong
baitang ang nagwagi.
Bukod sa pagsasagawa ng piyesta sa nayon,
nagkaroon din patimpalak sa
paggawa ng poster, islogan,
at pagsulat ng sanaysay, tula,

maikling kuwento , at nagkaroon din

ng tagisan ng talento tulad ng isahang
pag-awit, dalawahang pag-awit ng
makabayang awitin at nagkaroon din
ng paligsahan sa pinakamagandang
katutubong kasuotan.
Masayat maganda ang naging pagdiriwang, na-manage nang husto ang oras, nagkaroon ng magaling at
bihasang tagapagsalita, tulong-tulong
ang bawat guro at estudyante, nagkaroon pa ng kauna-unahang pista sa
nayon
kayat
masasabi
kong
matagumpay na naisagawa ang pagdiriwang, ito ang pahayag ni Gng.
Meriam Completo, tserman ng nasabing pagdiriwang ukol sa matagumpay
na pagsasagawa ng Buwan ng Wika.
Dagdag pa niya, layunin ng
pagkakaroon ng Pista sa Nayon na maibalik ang nakagisnang panlasa ng Pinoy
at ang pagkakaroon ng bayanihan na sa
ating kultura lamang ito mararamdaman at masasaksihan.
-Pia Tanon

ANUNSYO:
SENIOR HIGH SCHOOL EARLY REGISTRATION for SY 2017-2018
(October 16-29, 2016)
* All Grade 10 students in SY 2016-2017 in all public and private secondary
schools, including State Universities and Colleges (SUCs)
* High school graduates who are passers of the Philippine Educational Placement Test (PEPT) and Accreditation and Equivalency (A&E) Examination for JHS
Level
* Learners outside the formal system (those who are not covered by the LIS)
Registration Form and Preference Slip are available at the Guidance Office

Balita

Pagbisita ng Pilgrim Cross of Mercy, nagpaigting sa pananampalataya ng kabataang Catandunganon

Binigyang kahulugan sa pagbisita ng Pilgrim Cross of Mercy noong
Hulyo 20, 2016 sa Parokya ni San Juan
Bautista, ang makabuluhang papel ng
Kristiyanong pamumuhay.
Mula sa Parokya ng San Andres, inabangan ng mga deboto lalong
-lalo na ng mga kabataan ng Caramoran Rural Development High School
at mga delegadong kabataang nagmula sa Parokya ni San Lorenzo Ruiz
De Manila ng Tubli at Parokya ni San
Ignatius of Loyola ng Pandan,
Catanduanes.
Hindi magkamayaw ang mga
kamay sa pagwawagayway ng kanikanilang mga flaglets habang isinasagawa ang motorcade mula Dariao
patungong Poblacion Proper.
Pagkarating sa simbahan ng
parokya, sinimulan ang Welcome Rites
ang Opening Liturgy na sinundan ng
maikling katesismo ng YOUCAT Representative.
Dito ipinaliwanag ang mga
icon na nakalagay sa cross of mercy, Ito
raw ay ang mga gawain sa pagtulong
sa kapwa, o act of mercy tulad ng
pagpapakain sa mga nagugutom,
pagpapatuloy sa walang matuluyan,
pagpapainom sa mga nauuhaw, pagbisita ng maysakit at nasa bilangguan,
at pagbibigay ng bukal sa kalooban na

hindi naghihintay ng anumang kapalit.

Pinangunahan naman ng
Youth ng Caramoran ang Novena to
our Mother of Perpetual Help na
agad namang sinundan ng Banal na
Misa ng Vicarial Youth Coordinator
na si Rev. Fr. Jason C. Macuja.
Bandang 7:15 ng gabi,
isinagawa naman ang Prayer Vigil sa
imahen ng Pilgrim Cross of Mercy,
pagkatapos nagkaroon ng Animation
na ikinasigla ng lahat.
Naging sentro sa karunungan ng mga kabataan ang mensaheng ipinaabot ni Pope Francis
ukol sa Extraordinary Jubilee Year of
Mercy for the Youth.
Laman nito ang tungkulin
ng kabataan sa pagpapanatili ng
buhay na presensya ng Diyos sa
bawat isa. Sinundan ito ng maikling
repleksyon ng Caramoran Youth
Core Group at tinapos sa isang basbas.
Ang imahen ay nanatili ng
magdamag sa simbahan ng parokya.
Kinaumagahan, tinapos sa
isang Send-off Mass at Send-off Rite
ang pagbisita ng imahen sa parokya.
-ROANNE DQ

Programang Hakot Eskwela, sinimulan

ni Mayor Popa
Kuha ni AJS

HAKOT-ESKWELA: Bunsod ng kahirapan ng masasakyan sa pagpasok at pag-uwi

sa paaralan ng mga taga brgy Tucao, Maysuram at Buenavista, ang mayor ng Caramoran na si Agnes Popa ay naglunsad ng proyekto para sa mga estudyante ng
CRDHS na magkaroon ng masasakyang sa pagdukal ng karunungan.

Sa sektor ng edukasyon sa
High School, inilunsad natin ang
Hakot Eskwela Program, benepisyo
para sa mga mag-aaral mula sa
malalayong Baranggay ng Buenavista, Tucao at Maysuram
Ito ang pagmamalaking sinabi
ni Mayor Agnes B. Popa sa kaniyang
First 100 Days Report noong ikawalo ng
Oktubre 2016.

Ayon kay Maricol camata, isa sa mga

estudyanteng benepisyaryo ng programa, malaki raw ang naitutulong nito
sa kanila sapagkat bukod sa nakatitipid
sila sa perang pamasahe, naiiwasan rin
nila ang pagiging huli sa klase.
Ayon naman sa isang magaaral ng baytang 9, nakatutulong din
daw ito upang maiwasan ang madalas
na pagliban sa klase sa bunsod ng
kakulangang pampinansiyal.

Kontribusyong larawan
MATAOS NA PANANAMPALATAYA: Pagbisita ng Cross of Mercy sa bayan ng
Caramoran na dinaluhan ng mga kabataan mula sa bayan ng Pandan, brgy. Dariao at brgy. Tubli noong Hulyo 20, 2016. Nagkaisa ang lahat na mga karatig ng
paaralan ng Caramoran sa pagsalubong sa Cross of Mercy na inililibot sa buong
Pilipinas kaugnay ng tema ngayong taong 2016 na Year of Mercy.

Mga guro, nakatanggap ng dolyar

sa pagdiriwang ng teachers day
Walong guro ng CRDHS
ang maswerteng nakatanggap ng
dolyar mula sa espesyal na panauhin
na si Jose De Guzman o mas kilala
bilang Tita Ganda, isang malapit na
kaibigan ng eskwelahan, matapos
ipagdiwang ang kaarawan ng mga
kaguruan o Teachers Day noong
Oktubre 5, 2016 sa Anahaw Hall ng
paaralan.
Alas-otso ng umaga ng
pasimulan ito ng isang Banal na Misa
na pinangunahan ng kura paroko ng
Pandan.
Make sure that the teacher
is teaching not the half truth but with
act of hope, yan ang mga katagang
iniwan sa mga pusot isipan ng mga
guro ng tapusin ni Fr. Sualivio ang
homiliya sa Banal na Misa.
Agad namang sinundan ito
ng isang programa na inihanda ni
Ginang Jackeline P. Cantar (ADMIN.
Officer/ TPA President) ang tserman
ng nasabing pagdiriwang.

Bilang parte ng pagdiriwang, ang lahat ng guro at personnel ay pinangkat upang magpaligsahan at magpagalingan ng mga
talento. Ang bawat grupo ay
bumunot ng uri ng presentasyong
ipapalabas.
Ang mga guro sa Agham
ay nakabunot ng remix dance ng
mga tugtugin mula 1970s hanggang
sa kasalukuyan, modernong sayaw
naman ang nabunot ng mga guro sa
Matematika, awitin naman sa mga
TLE teachers, samantalang modern
folkdance sa mga guro ng wika at
isang dula-dulaan naman sa mga
personnel.
Naging katawa-tawa ang
bawat presentasyon dahil sa mga
pasabog nitong kalokohan.
Sa huli, tinanghal na panalo
ang mga science teachers at sinundan naman ng English at Filipino
teachers.

Bahagi ng programang ito

ang pagtulong sa mga estudyante sa
serbisyong hatid-sundong transportasyon ng truck mula sa malalayong baranggay patungo sa Caramoran Rural Development High
School.
Mula pa noong Hulyo taong kasalukuyan hanggang ngayon,
anim na malalayong barangay ng
Caramoran ang nakikinabang sa

Hakot Eskwela Program.

Pero may mga nabu-bully
din dahil dito, may mga walang magawang umanong estudyante na sa
tuwing sasakay sila ng truck, tinatawag silang basura.
Ayon sa kanila, masakit
pero wala naman silang magagawa
dahil libre na ito at tipid sa bulsa.

-VALERIE & NIEL

PAFTE, bumisita
sa Catanduanes
Palakasin ang personal at
propesyunal na kaugnayan sa indibidwal at institusyunal na miyembro ng
PAFTE.
Ito ang pangunahing layunin
sa pagbisita ng Philippine Association
for Teachers and Educators (PAFTE) na
isinagawa sa Catanduanes State University (CSU) Auditorium noong ikalabimpito n g Setyembre 2016.
Dinaluhan ito ng mga guro
mapa-public o private man sa ibat
ibang sangay ng paaralan ng
Catanduanes sa pangunguna ni Dr.
Minerva I. Morales, presidente ng CSU.
Pakay ng pagbisita ng PAFTE
ang pagsusuri sa mga kasanayan sa
pagtuturo na may kaugnayan sa ikadalawamput isang siglo ng pagtuturo
pag-aaral ng mga kalahok.
Bukod dito, layunin nitong
idagdag ang istratehiya ng ikadalawamput isang siglo ng pagtuturo
pag-aaral upang linangin at pagandahin ang kanilang kaalaman at isabuhay ang mga natutunan sa teaching demonstration na kung saan ginamit ang 21st Century teaching-learning
skills.
Bahagi rin ng seminar ang
paghahanda sa nalalapit na 45th National and 6th International PAFTE Convention na gaganapin sa Oriental Hotel
mula ika-20 ng Oktobre hanggang 22
sa taong ito.
-Reanne Kristine Sapanta

CRDHS, Leader
School sa
Catanduanes
Isa ang CRDHS sa dalawamput tatlong paaralan sa Catanduanes
na idineklara bilang leader school
ngayong taong aralan 2016-2017.
Batay ito sa PBB o Performance Based Bonus na ipinakita ng
nasabing eskwelahan.
Nakatanggap din ito ng P140,
000.00 pesos na ilalaan para sa mga
gagawing pagtulong sa mga karatig
paaralan tulad ng PSAT, CCES at CES.
Layunin din nitong maging
modelo sa mga nasabing eskwelahan
sa pamamagitan ng pagpapakita ng
mga best practices ng paaralan na naging dahilan kung bakit napabilang ito sa
mga leader school.
Itinalaga bilang level 7 performing school ang CRDHS sa buong
Catanduanes.
-Valerie DL.

- Valerie DL.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Paglaganap ng Fraternity, ikinabahala ng administrasyon

Nabahala ang kaguruan ng
CRDHS sa ipinahayag ng namumunong
guro III na si Ginang Josefa Sales Zape
tungkol sa panghihikayat ng isang estudyante sa grade 11 na miyembro
umano ng isang Fraternity.

Binilaan niya ang estudyanteng ito

na hindi niya pinangalanan na kapag
hindi tumigil sa panghihikayat sa mga
estudyante na menor de edad ay
maaari siyang ma-expel sa paaralan
kasi ayon sa kanya ay hindi nila

Kuha ni P. Asanza

BANTAY-SEGURIDAD: Pagtatanong at pagsisiyasat ng kapulisan tungkol sa

lumalaganap umanong illegal na recruitment ng mga fraternity.

kinukonsinte ang ganoong gawain

lalo pat wala pa sa hustong edad.
Itoy nangyari noong
katatapos pa lang ang flag ceremony
noong buwan ng Hulyo, 2016.
Sa kabila ng paghihigpit at
pagbabawal sa loob ng paaralan, ang
mga pangyayari sa labas pagkatapos
ng class hour ay doon nangyayari ang
malayang panghihikayat ng mga
miyembro ng fraternity.
Ika-28 ng Agosto nang maganap ang hazing sa Toytoy Beach
sa bayan ng Caramoran, upang makatiyak silang walang ibang makakakita sa kanilang ginagawa kaya tinahak nila ang malayong bahagi ng
nasabing lugar.
Ang naturang hazing ay
dinaluhan ng mahigit isang daang tao
na kung saan ang anim dito ay babae.
Ayon kay Jacob, hindi niya
totoong pangalan 17 anyos, bagong
miyembro ng Fraternity, ang mga
lalaking nagnanais maging miyembro
ng organisasyon ay pinapalo ng 35
beses ng paddle board at ang mga
babae naman ay 15 beses.
Wika pa niya, mabuti na
lang daw at hindi na sinusunod na
ang dapat ay 75 ang palo ng paddle
board sa lalaki at 43 naman sa babae.
Hindi lamang kaguruan ang
nababahala bagkus pati na rin ang
mga magulang.
Ayon sa isa sa mga magulang na pumunta sa paaralan upang
pumirma sa form 138 o report card ng
kanilang anak, sa tuwing hapon

daw ay marami siyang napapansin na

kumpol-kumpol na kabataan sa ilalim
ng kawayan sa Bothoan Junction, ito
raw ang mga kabataan na dati ng
miyembro ng fraternity at mga sasali
pa lamang, ang iba raw ay may hawak pang sigarilyo at maiingay.
Isa namang guro sa PSAT
ang tumawag sa cellphone at nagtanong sa isang guro rin sa CRDHS
kung nakarating na ba ang mga
nangrerecruit na grupo sa fraternity
kasi may tatlong estudyanteng babae
raw ang nawawala at kasalukuyang
pinaghahanap na ng mga magulang.
Ayon sa mga nakakita ay
sakay raw ang mga ito ng bus papuntang Calolbon at dadalhin daw
ang mga ito sa Maynila upang doon
isagawa ang itinatawag na initiation.
Pahayag naman ng isa sa
mga estudyante, hindi lang daw dito
sa CRDHS at PSAT ang pangrerecruit bagkus ay pati na rin sa Tubli
National High School at Dariao National High School.
Dagdag pa nito, mas deligado raw sa kababaihan kasi pinapapili
raw ng dalawang pagpipilian na
maaaring makasira ng moralidad ng
babaeng sasali.
Sinabi naman ng isang mag
-aaral na nasa baytang 9, kasali sa
fraternity, ang pinagawa raw sa
kanya upang makasali ay pinapulot
siya at pinaipon ng isang libong
(1000) filter ng sigarilyo.

JOHN ALBERT ROJAS

Ipinahayag naman ng magulang ng mag-aaral na nababahala sila
na baka raw hindi nila alam ay kasali na
ang kailang anak. Mapanganib daw kasi
wala sila sa hustong pag-iisip at minsan
lihis ang Gawain sa kagandahang asal.
Ayon naman kay Police Chief
Inspector Nicolas Malipot, ang fraternity
daw ay may batas na pinapairal, at may
by-law silang sinusunod, as long as
hindi nila nilalabag ang karapatang
pantao ng taong sumasali. Pero kung
menor de edad o kaya ay may namatay, iyon daw ang labag talaga sa batas
pero kung tungkol naman sa kung ano
ang pinapagawa sa kanila, walang pakialam daw ang mga pulis doon dahil
nasa by-laws iyon ng organisasyon.
Halimbawa nito ay pagcommunity service , pero wala naman daw
batas na nilalabag doon. Pero kung
aabot doon sa mamamatay ang isang
taong gustong sumali, yun ang labag sa
batas.
Dagdag pa niya rito ang mga
organisasyong tulad ng fraternity ay
labag sa batas kapag ito ay nagpapasali
ng mga menor de edad.
Kadalasan daw ay may nagsusumite ng kaso ukol dito ngunit kapag kanilang pinupuntahan ay hindi
raw nila naaabutan.
-Albert Rojas

Balita

Deboto ni Seora Peafrancia, bumaba ang bilang

Tuluyan na nga bang humihina ang debosyon ng mga Caramoranon kay Ina?
Kapansin-pansin ang pagbaba ng
bilang ng mga taong nananampalataya
kay Ina matapos ipagdiwang ang

Killer Clowns sa US at
UK, Kinatatakutan
ni Jethro Yves S.

Nagkalat na sa maraming
dako ng mundo ang nauusong killer
clowns na nagdudulot ng pangamba
sa publiko.
Ayon sa ulat, inumpisahan ng
ilang mga walang magawang indibidwal sa bansang Amerika ang pananakot
kung saan ay nabibihis payaso ang mga
ito at may bitbit na patalim at palakol.
Sinasabing pakay ng mga ito
na takutin ang kanilang bibiktimahin na
tila ay akma nilang papatayin ang mga
ito.
Sa ilang estado ng US kabilang ang South Carolina at New York
ay nakita ang mga killer clowns habang
nasa kakahuyan.
Dahil dito, naaalarma na ang
mga awtoridad dahil sa mga serye ng
nasabing pagbibiro.
Inihalimbawa pa nito ang
pagkakaaresto sa dalawang menor-deedad na nanakot sa mga estudyante
habang nakasuot bilang clowns.
Mula Estados Unidos ay ginaya na ito sa maraming lugar sa United
Kingdom. Partikular na sa Newcastle,
Caernarvon, Manchester, Sheffied, Liverpool, Sudbury, Claxton at Leeds.

Iskawting, naudlot
dahil sa bagyong Karen
Oktubre 13 ng hapon ng
pasimulan ang tent pitching na siyang
naging hudyat ng pagsisimula ng iskawting 2016 sa CRDHS.
Kahit umuulan ay tuloy pa rin
ang Iskawters sa pagtatayo ng tent.
Subalit, kinabukasan ay mas
lalong lumakas ang ulan at hangin at
iniulat ng PAG-ASA na nasa signal #2
na ang bagyong bagyong Karen sa
Catanduanes na siyang naging dahilan
ng pagkakaudlot nito.
Ikalabing-lima matapos ang
pananalasa ni bagyong Karen itinuloy
na ang iskawting, inayos at pinatayo
ulit ang mga nagibang tent ng iskawters.
-Roanne DQ.

kapistahan nito noong ika-24 ng

Setyembre, 2016 sa barangay Baybay
na pinangunahan ng bagong kura
paroko na si Rev. Fr. Juan Tejerero Jr.
Tinatayang kalahating porsyento na lamang ng mga deboto
ang nakilahok sa nasabing pagdiriwang kumpara noong nakaraan taon.
Bagamat bumaba ang
bilang ng tao, naging makabuluhan
pa rin ang pagdiriwang matapos
pasimulan ito ng isang motorcade na
siyang pinangunahan ng PNP Caramoran. Inilibot ito sa buong
poblacion ng Caramoran at nagtapos
sa Dariao.
Hindi rin nawala sa pagdiriwang ang tradisyunal na maritime
procession na sinimulan sa Dariao
papunta sa pier ng Brgy. Baybay.
Ang nasabing maritime
procession ay nilahukan ng mga may
-ari ng de motor na Bangka na

na nagmula sa Dariao, Toytoy, Palumbanes at Baybay. Nakatanggap

din ng bendisyon ang mga
bangkang ito.
Pagkatapos nito ay sinunod ang banal na misa na sinundan
naman ng sayawan pagsapit ng
gabi.
-Valerie DL

Our Lady of Peafrancia

Konstruksyon ng SHS building sa CRDHS, sinimulan na

Kuha ni R. K. Sapanta

PUNDASYONG MATIBAY TUNGO SA TAGUMPAY: Lokasyon kung saan itatayo

ang klasrum ng SHS na sinimulan pa lang ngayong buwan ng Setyembre, 2016.
Matapos ma-delay ng
mahigit isang taon ay sinimulan na
ngayong Setyembre, 2016 ang pagtatayo ng Senior High School.
Sinasabing failure sa bidding o ang hindi pagkakaisa sa presyo
ang naging dahilan kung bakit hindi
ito nasimulan. Dapat raw ay noong
Agosto pa ng nakaraang taon pa ito
nasimulan.
Ang
kontraktor
sa
pagpapatayo ng nasabing building
na ito ay ang Zues Trading and Construction na nangako raw na magtatayo sila ng tatlong palapag na
gusali (3 storey building) na mayroong siyam (9) na klasrum.
Ayon sa namumunong-

guro ng Caramoran Rural Development High School na si Gng. Josefa

Zape ay inaasahan nilang tuloy-tuloy
na ang pagtatrabaho sa Senior High
School Building para magamit na raw
ito ng mga Grade 11 ngayon pati na
rin ng mga susunod na estudyante
ng SHS.
Dagdag pa nito, isa ang
CRDHS sa tatlong paaralan na failed
ang bidding kung kayat nadelay ito.
Inaasahan naman na matatapos ang pagtatayo sa building na
ito sa loob ng limang buwan.
Ikinatuwa naman ito ng
lahat ng estudyante dahil sa wakas
raw ay nasimulan na ito.
-Allina Mae P.

3
Pagkamatigasin ni PNP Chief Bato,
namana sa Catandunganong Lolo
Ang yumaong tatay ng
sinasabing ama ni PNP Chief Bato
na si Sixto Dela Rosa ay isang matapang, istrikto at tigasing tao.
Ito ang paglalarawan ni
Gng. Francisca Dela Rosa Yutan,
ukol sa pagkatao ng hinihinalaang
lolo ni PNP Chief Director Ronald
Bato
Dela
Rosa
dito
sa
Catanduanes. Siya ang sinasabing
tiyahin at kapamilya ni PNP Dela Rosa
ditto sa bayan ng Caramoran.
Ayon pa sa kanya, ang sinasabing ama raw ni PNP Bato ay
ang kanyang kapatid na si Atty. Bomfilio Dela Rosa. Sa katunayan nga
raw, namatay ito na may malaking
pilat sa may kaliwang binti dahil sa
kagagawan
ng
ama.Noong
nakaraang araw galing na dito si PNP
Chief Jose Nicolas Malipot Jr. upang

-Roanne DQ.

Larawang google

Hunyo-Oktubre
2016

akoy kapanayamin kung sakaling kami

raw talaga ang tinutukoy na pamilya ni
PNP Bato, sa ngayon wala pa kaming
kaukulang komunikasyon kay PNP Dela
Rosa, dagdag pa nito.

Naudlot na SK Election,
ikinagalit ng mga botante

Mga Bagong Opisyal ng SHS

Council, Nanumpa na

Nagalit dahil napagod at

naumagahan kami kahihintay at kakapila para makarehistro ng maaga.
Nalulungkot ako dahil ito sana ang
unang beses na boboto ako sa SK,
nahinto pa. Ito ang pahayag ni Leigh
Ann Asanza ukol sa pagkakaudlot ng
SK Election.
Sinimulan noong ika-15 at
natapos ng ika-31 ng Hulyo 2016 ang
pagrehistro ng mga estudyante na
edad 15 pataas dito sa Caramoran,
Catanduanes.
Unang araw ng pagrehistro,
marami ang pumunta hanggang sa
huling araw ay mayroon pa ring pumila umulan man o umaraw.
Maraming mga botante
ang nagbigay at nagpakita ng kanilang mga saloobin; isa na rito si Leigh
Ann Asanza na matapang na nagbigay ng kanyang saloobin.
Ayon din kay Gng. Nenita
Roslin na pinuno ng Comelec dito sa
Caramoran, sinabi niya na Hindii ako
sang-ayon sa pagkakaudlot nitong
SK Election dahil as of now wala pa
tayong SK Chairman sa buong Pilipinas. Dahil may mga barangay officials na mga kurap na matagal nang
nakaupo, nakakaawa ang mga barangay. Kaya gustong-gusto kong
matuloy ang SK Election para sa mga
kabataan.
-Niel Bao

Buong
pagpapakumbaba
kong tinatanggap ang mga hamon sa
pamumuno ng institusyon ng Senior
High School Council, sa pagharap sa
walang katiyakang kinabukasan na puno ng pag-asa at masayang pakikilahok
para sa mas mabuting paglilingkod sa
paaralan.
Ito ang mga salitang buong
pusong binitawan ng kauna-unahang
naitalagang Presidente ng konseho ng
SHS na si Noreen Marco Baldrez sa
kaniyang pampasinayang salita sa
ginanap na SHS Induction Ceremony sa
paaralang ng Caramoran Rural Development High School noong ika-12 ng
Oktubre 2016.
Pinangunahan ito ng bisemayora ng Caramoran na si ViceMayor Glenda Aguilar bilang panauhing pandangal at siya ring tagapagtalaga sa katunngkulan ng mga bagong
halal na opisyales ng SHS Council.
Alinsunod ito sa Division Memorandum
No. 108 s. 2016 mula sa DepEd Order
No. 52 s. 2016.
Bago pa man ang panunumpang ito , nagkaroon ng isang
mainit na labanan sa idinaos na halalan
na giananap noong ika-11 ng Oktubre
2016 na pinangunahan ng tatlong
seksyon ng mga mag-aaral mula sa
Grade 11 ng Mataas na Paaralan ng
Caramoran.
-Roanne De Quiroz mula sa
panulat ni Joeman Paul Isuela

Unang sandaang araw na panunungkulan ni Mayor Popa, mga nagawa, ibinida!

Roanne De Quiroz
And by that scheme of
things, masisisguro niato that nobody in
Caramoran is left out, na gabos na
kaipuhan para sa pankagabsan na karahayan kan mga Caramoranon matatawan nin maninigong atensyon asin
soulusyon. Asin yan man talaga an
dahilan kun ngata yaon kaming mga
elehidong opisyal asin mga empleyado
kan satong munisipyo. Para magtao sa
katawohan kan banwaan nin Caramoran asin dedikadong serbisyo publiko pahayag ni Mayor Agnes Popa.
Oktubre 8, 2016- itinalaga
bilang ika-100 araw sa panunungkulan
ng bagong halal at nagbabalik na
mayora ng Caramoran na si Mayor
Agnes Popa. Subalit ginanap ang Report to the People, First 100 days noong
ika-10 ng Oktubre, 2016 na dinaluhan
ng mga inihalal na opisyal ng bawat
barangay ng Caramoran sa Multipurpose Hall.
Ipinahayag dito ang nagawa
ng administrasyon sa loob ng tatlong
buwan nitong panunungkulan. Isa na
ditto ang programang Hakot Eskwela na kung saan ito ay para sa mga
estudyante ng sekondarya na mula pa
sa malalayong baryo tulad ng Buenavista, Tucao at Maysuram na nagaaral sa CRDHS at sinundan sa Tubli
Area na mula pa sa Maui, Panique, San
Jose at Mabini ay naabot din ng programang ito.
Namigay din ng scholarship
program ang administrasyon para sa
mga kolehiyo. Ang Scholarship Program for the Poor ay inaplayan ng
isang daan labing-tatlong estudyante
(113) na nagmula sa dalawamput pitong
barangay
ng
Caramoran.
Tinatayang 1.5 milyong piso
ang pondong nakalaan para dito
subalit ang mga karapat-dapat at mas
nangangailangan lamang ang siyang
nakatanggap nito.

Hindi rin mawawala ang

aksiyon ng mayora pagdating sa
kalusugan ng mga nasasakupan nito.
Ang kalahating milyong pisong halaga ng mga gamot ay katatapos pa
lamang ibidding nitong Setyembre.
Ang mga nasabing mga gamot ay
nakalaan para sa konsumo ngayong
2016 para sa Caramoranon na
nagpakonsulta ngayong 2016 para sa
Caramoranon na nagpapakonsulta sa
Rural Health Unit ( RHU).
Binigyang-pansin din ng
administrasyon ang paglaganap ng
diarrhea sa Isla ng Palumbanes na
sinasabing bunsod ng maruming
tubig kaya bilang pagresolba dito
namahagi ng tig-iisang container ng
mineral water sa mahigit 140 pamilya
na apektado nito.
Dagdag pa nito ang Municipal Nutrition Office ay nagsasagawa
ng feeding, milk feeding at pamamahagi ng bitamina sa mahigit kumulang 300 kabataan maliban na
lamang doon sa walong barangay na
ginawaran na sa mga contractor at
pinundohan na galing sa BUB projects, na katuwang din ng LGU.
Mayroon din tinatayang
839 day care children sa buong munisipalidad na kung saan ang mga
day care workers nito ay nabigyan ng
kanilang honorarium kamakailan
lamang.
Magmula naman noong
Hulyo hanggang Setyembre ay
naglabas ng 85,000 piso para sa financial assistance ng 24 pamilya na
kabilang sa Crisis Situation at 742
social pensioners ang nakatanggap
ng 500
pesos buwan-buwan.
Samantala, ang paghahanda at pagpasa ng mga project proposal na nagkakahalaga ng 3.5 milyong piso ay naipasa na sa funding
ng MSWD na nakalaan para
pagpapaunad ng Social Welfare

Ibinida rin ang mga

hakbang
nito
pagdating
sa
pagpapaunlad
sa aspeto ng
ekonomiya. Sa Agricultural at Fishery subseksyon ay may 868 yunit ng
Tuna handline, 23 yunit ng shallow
Payao, 14 units gillnet at 3 units ng
kitang ang ipinamahagi sa mga
mangingisda mula sa 17 coastal
barangays. Sa kasalukuyan nasa
ilalim pa ng proseso ang 2.5 million
na nakalaan sa proyekto na Barangay Food Terminal, high value crops
at Integrated Community Food
Production na nagbibigay benepisyo sa walong lugar sa Caramoran.
Namigay din ng mga vegetable seeds sa 117 na magsasaka at
rodenticides o lason para sa mga
daga sa 15 na magsasaka ang Municipal Agricultural Office.
Para naman sa subsector
sa tubig na siyang pangunahing
kailangan ng mga Caramoranon ay
may 8 milyong piso na ibibid para
sa pat na water system sa mga barangay ng Tubli, Hitoma, Milaviga
at Icanbato.
Sako-sakong basura naman ang makikita bago makarating
sa poblacion kayat agaran itong
ipinalinis at ipinaabot, ang Executive
Order sa mga LGU personnel at
mga
Punong
barangay
na
maaksyunan sa pagaaply ng provisions of Republic Act 9003 o ang
Ecological Solid Waste Management
Act of 2006.
Sa ngayon ay naayos na
ang nasabing problema at kapansin
pansin na rin ang pagbabago sa
nasabing lugar dito sa unahang
parte ng sementeryo ng Caramoran.
Nagkaroon din ng Peace
and Order Meeting na dapat nang

Kuha ni G. Atole

100 ARAW SA PANUNUNGKULAN: Binanggit ni mayor Agnes Popa sa kanyang

First 100 Days ang kanyang mga nagawa na sa bayan ng Caramoran sa loob ng 3
buwan. Idinagdag pa niya ang kabyang mga isasagawang plano sa munisipalidad
na ang iba ay aabot daw na anim hanggang sampung taon.
ibalik ang programang Bantaydagat na nagpapatrolya sa mga
dagat sa koordinasyon ng ibang
ahensiya ng gobyerno. Ito ay para
matigil na ang illegal fishing sa Caramoran.
Nagpadala naman ng
isang kinatawan para sa legal seminar on forestral laws, na siya ring
magiging designated Environment
and Natural Resources Officer at
mag-aasikaso sa implementasyon
ng mga batas base sakapaligiran
lalo na sa kabukiran.
Naglaan naman ng halagang
4, 417, 186 milyong piso para sa

pagpapaayos at rehabilitasyon ng
Tucao- Buenavista road widening ng
Gasuboc, Mabini road at rehabilitasyon
ng Datag- Maui road at 408, 515 halaga
naman ang nakalaan para sa flood control and damage subsector na nakalaan
sa konstruksyon sa seawalls sa Baybay,
Hitoma, Guiamlong at flood control sa
Datag East .
Karagdagan pa dito ang 223, 244
na halaga para sa water proofs para sa
multipurpose hall ng LGU Caramoran
na pinapasok ng tubig kapag umuulan.
Sa pangkalahatan umabot ng mahigit kumulang 22 milyong piso ang
nailaan para sa nasabing proyekto.

Opinyon

4
Hinay-hinay lang po Pangulo
Sa nagdaang mga buwan,
hindi makailang gumawa ng ingay si
Pangulong Rodrigo Duterte sa kanyang
matatapang at mapantutyang mga
pahayag sa kanyang mga kritiko, lokal
man at internasyunal.
Nagigi siyang usap-usapan sa
publiko at laman ng mga pahayagan
ng ibang bansa.
Kamakailan lamang, kinondena ng mga Hudyo ang pahayag ni
Pangulong Duterte nang ihambing siya
sa diktador ng World War II na si Adolf
Hitler.
Umani ang pangulo ng mga
negatibong reaksyon mula sa international community. Dapat daw na hindi
inihahambing ang mga biktima ng holocaust sa tatlong milyong drug addicts
sa Pilipinas.
Maraming kongresista at senador ang nagpayo sa pangulo na
gawin na lamang nito ang kanyang
trabaho.
Agad namang humingi ng
tawad ang pangulo sa kanyang mga
sinabi sa Jewish Community.
Isa pang isyu ay ang
pangmumuna ng Pangulo sa European
Union at iba pang international com
munity sa pangingialam daw nito sa
kanyang
kampanya
kontra-droga.
Matatandaang kinondena ang extrajudicial killings sa bansa dahil sa paglabag

nito sa mga karapatang pantao.

Nalamatan din ang relasyon
ng Pilipinas sa Estados Unidos nang
ipahayag ng pangulo na hindi na
magkakaroon ng balikatan exercises
sa pagitan ng mga sundalong Amerikano at pwersa militar ng bansa sa
kanyang termino.
Sa kabila nito, iginiit pa rin
ni Department of Foreign Affairs
(DFA) Sec. Perfecto Yasay Jr. na
nanatiling malakas ang alyansa ng
dalawang bansa.

Pangulong Tudling
Sa isang daang araw ng
panunungkulan ni Pangulong Duterte,
marami nang isyu ang kanyang naranasan.
Paano pa kaya sa loob ng
anim na taon?
Sa aming mahal na Pangulo, patunayan po ninyo na tama ang
pasya ng labing anim na milyong
Pilipino sa pagluklok sa iyo sa pwesto.
Ang lahat ay nagtitiwala sa
lahat ng iyong pasya.
Hinay-hinay
lang
po
lamang. Isip muna bago bibig.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bala ng Pamahalaan,
Buhay ng Mamamayan
Bala kontra droga
Mula sa pangangampanya,
bago maupo, hanggang sa kasalukuyan, iisa ang prayoridad ng kasalukuyang administrasyon. Ito ang sugpuin
ang salot na elemento sa lipunan, ang
droga.
Simulat sapol, ito na ang
pinakaunang obheto ng Pangulong
Duterte bago pa man siya maluklok sa
pagka-presidente.
Nais
niya
ng
pagbabago at malinis na lipunan na
kung saan walang maabuso ng masamang droga.
Isa itong magandang hangarin para sa ganap na pagbabago sa
lipunan.
Mas magiging madali ang
ibat ibang proseso sa paghahatid ng
kaayusan sa lipunan, paglilinis sa maruruming elemento nito at pagpapatalsik sa mga salot na nagdadala ng ibat
ibang kaguluhan.
Simula nang maupo ang
kasalukuyang administrasyon, mas
lalong umigting at lumakas ang pwersa
sa kampanya kontra droga na naging
mainit at kontrobersyal na isyu sa
lipunan.
Karamihan sa mga bunga ng
kilusang ito ay nauuwi sa masama at
mabuting dulot.
Una, nagkakaroon ng pangalawang pagkakataon ang mga naging biktimang illegal na droga na
magbago at magbalik loob sa Diyos.
Nagkaroon ng mga rehabilitasyon para
dito.
Pangalawa, ay unti-unting
nabubuwag ang mga malalaking sindikato na nagpapalaganap ng mga
masasamang elementong ito. At ang
panghuli ay nababawasan ang ibat
ibang krimen dulot ng epekto ng illegal
na droga.
Subalit sa kabila nito, makatao
nga ba ang pagsasagawa ng kilusang
ito?
Isang malaking katanungan
para sa masamang dulot nito sa
lipunan lalong-lalo na sa mga mamamayan. Mas nagiging aktibo ang
kilusang ito dahilan ng iisang layunin ng
pangulo para sa lipunan.
Karamihan sa dulot ng kampanyang ito ay nagbibigay daan sa
pagbubukas ng maraming sakuna at
pagkakaabuso.

BALA KONTRA
DROGA
Joeman Paul Isuela

Halos unti-unting
naglalaho ang
karapatang pantao na siyang
pinakamahalaga
sa isang lipunan.

Polisiyang No Uniform, Pabor sa Publiko

Isa sa mga gustong ipatupad ng administrasyong Duterte ay
ang pagbuwag sa sapilitang paggamit ng uniporme sa mga estudyante ng pampublikong paaralan.
Nararapat ba ang administrasyong ito para sa kapakinabangan ng mga estudyante?
Noong 2008, nag-isyu si
dating DepEd Secretary Jesli Lapus
alinsunod sa utos ni dating Pangulong Arroyo na magpalabas ng DepEd Order No. 45 na nagsasabing
alisin ang lahat na sagabal sa
edukasyon ng mga estudyante
partikular na sa pampinansyal para
mapataas ang partisipasyon sa paaralan.
Sa hakbang na ito, hindi na
iniutos ang sapilitang pagsuot ng
uniporme sa mga paaralan. Ngunit
kung kanilang gugustuhin, maaari pa

rin namang gamitin ang mga uniporme.

Malaking tulong ito sa mga
magulang dahil magagamit nila sa
ibang bagay ang perang nakalaan
para sa uniporme ng kanilang mga
anak.
Sa positibong perspektibo
nito, mababawasan ang drop outs at
absenteeism sa mga paaralan at
mapapataas ang literacy rate ng mga
estudyante.
Kung susuriin natin ang sitwasyon,
malaki ang maitutulong ng DepEd
Order No. 45 para sa mga estudyante at kanilang mga magulang
sa pinansyal na aspeto.
Kailangan lamang na pormal pa rin naman ang isusuot ng
isang estudyante kung papasok sa
paaralan.

TIRADOR
Mark Nichol San Juan
Sa kabila nito, marami pa ring
kritiko ang hindi sang-ayon sa pahayag
ni Pangulong Duterte dahil
makakaapekto raw ito sa pormalidad ng
mga paaralan at maaaring maging isyu
sa seguridad ng mga estudyante. Para
sa mga estudyante, kailangan nating
maging pursigido dahil ang pamahalaan ay naghahanap ng paraan para
maibigay ang edukasyong nararapat
para sa atin.
Kailangang suportahan nating
lahat ang pangulo sa kanyang mga
plano para sa ating bansa. Kung makabubuti ito, bakit hindi?

Liham sa Patnugot
Minamahal naming Punong Patnugot,
Magandang Araw!
Bilang isang mag-aaral ng CRDHS personal kong nasasaksihan ang bawat kaganapang hinarap at patu-

Dahil dito mas naging malagablab ang pagsasagawa ng kilusang ito na nauuwi sa patayan at
pagkawala ng maraming buhay.
Base sa mga ulat na naitala,
libo-libo na ang napapatay sa pagsugpo ng malalang isyung ito. Halos
unti-unting
naglalaho
ang
karapatang pantao na siyang pinakamahalaga sa isang lipunan. Kasabay
nito ang kawalang pagpapahalaga sa
bawat buhay na nagiging biktima.
Bala ang
nagiging kasangkapan sa pagsugpo
sa droga na kumikitil naman ng
maraming buhay.
Hindi ito
mabisang paraan para sa makatarungang pagsugpo ng illegal na
droga. Kung patuloy ang mga
kaganapang ito, Paano na ang mga
karapatang pantao na natatapakan?
Paano na ang kinabukasan ng bansang Pilipinas? Dahilan nitoy hindi na
magiging matatag ang lipunang pundasyon ng kaunlaran dahil sa dimakataot di-tuwirang kilusan ng
pamahalaan.

loy parin nating kinakaharap. Totoong umuunlad ang ating paaralan mula sa pisikal nitong aspeto at maging sa
larangan ng aspetong sosyal at pang-akademiko. Subalit imposible ring sabihin na nakatuon lamang ang paggalaw
ng panahon

sa mga positibong bagay. Maraming suliranin ang ating paaralan na kung hindi man masulosyunan

ay sa kasamaang palad ay pilit ipinagsasawalang bahala na lamang.

Ang dapat sanang lugar kung saan nakalagak ang mga disiplinadong pg-asa ng baan ay nagiging tahanan
na ng mga mag-aaral na sumisira sa pisikal na ganda at reputasyon ng paaralan. Nariyan ang mga estudyanteng
patagong naninigarilyo sa mga sulok ng campus lalo na sa mga confort rooms na kadalasan ay mga lalaking seniors. Laganap rin ang bandalismo at pagsira ng kagamitan na pag-aari ng paaralan at gobyerno. Kung ano-anong
mga salita ang makikita sa mismong mga upuan, mesa, palikuran at mga pader na kadalasan ay naglalaman ng
mga temang sekswal at animoy mga pambubulas. Hindi rin mawawala ang problema patungkol sa basura. Bagamat ang isyung ito ay paulit-ulit na lamang na tinatalakay animoy wala paring pagbabago at hindi pa rin ito
tuluyang nasusugpo. Ilang basurahan na ang inilagak sa bawat sulok ng paaralan subalit kung saan sann parin
makikitang nakakalat ang mga basura.
Ang lahat ng suliranin ng ating paaralan ay masusugpo lamang kung ang bawat isa ay may didiplina sa
sarili. Mahalaga rin ang magandang interaksyon ng mga faculty at mag-aaral upang gumawa ng mga desisyong
naaayon at malinaw sa lahat. Bukod sa pagsabuhay ng mga batas sa paaralan, importante ring responsible at mahigpit ang mga namumuno sa pagpapatupad ng mga batas na ito. Sa ganitong paraan masisiguro ang pagpuksa sa
mga problemang nabanggit sa siyang magiging tulay sa tunay na pagbabago at pag-unlad ng paaralan.
Lubos na gumagalang,
EARL ANGELO SALAMEA

PATNUGUTAN
Punong Patnugot: Mark Nichol San Juan, Kapatnugot:Roanne De Quiroz, Tagapamahalang Patnugot: Edel Mirasol Sebastian,
Patnugot sa Balita: Valerie De leon, Patnugot sa Lathalain:Pia Taon, Patnugot sa Isports: Archie Z. De Quiroz,
Patnugot sa Agham: Joeman Paul Isuela: Patnugot sa Sirkulasyon: Allina Mae Pongan,
Senior Staff: Angel Joy Surell/Jannel Delos Reyes/Jobesan Yusores/Jethro Salamea/Jaymark Briones/Josepha Mae Vera/John Ian Interno,
Junior Staff: Reanne Kristine SapantaWenalyn Yusores/Angeline Trollano/Alyn Amar/Paul Nikko Yuga/Albert Rojas,
Kontribyutor: Noreen Marco Baldrez/April Mae Icamen/Eddie Boy Balute/ Bryan Perenia
Tagapayo: Cresalyn C. Tugay

Opinyon

Hunyo-Oktubre
2016

Teenage pregnancy, kailan matutuldukan?

Gasgas na ang ganitong uri ng sitwasyon sa Pilipinas ngunit magpahanggang ngayon ay patuloy pa rin itong
namumutawi saan mang sulok ng ating
bansa.
Marahil
isang
malaking
palaisipan pa rin maging sa kasalukuyan kung papaano lulusawin sa mata
ng ating lipunan ang lumolobong
bilang ng maagang pagbubuntis.
Isang makapukaw-atensyon
ang datos na nakalap ng Philippine
Statistical Authority (PSA) noong 2014
na sa bawat oras na lumilipas, dalawamput apat na sanggol ang isinisilang
ng pawang mga batang ina.
Ayon naman sa Young Adult
Fertility and Sexuality (YAFS) mahigit
labing apat na bahagdan ng kababaihang nasa edad kinse hanggang
labingsiyam ay maaaring nasa unang
pagkakataon ng pagbubuntis o silay
mga ina na at mayroon nan g kanyakanyang pamilya. Ayon naman sa ibat
ibang pag-aaral, karamihan sa mga
kabataang nabubuntis ay nasa edad
labingpito hanggang labingsiyam, dahilan upang ang Pilipinas ay manguna
bilang isa sa anim na bansang kasapi sa
ASEAN na may pinakamataas na kaso
ng maagang pagdadalang-tao ayon sa
United Nations Population Fund.
Habang patuloy na nagkukumahog
ang ating pamahalaan upang limitahan
ang lumalaking bilang ng populasyon
sa ating bansa sa kabilang dako namay
patuloy pa rin ang pagtaas ng bahagdan ng mga kabataang napapasabak
sa mas mabigat na responsibilidad sa
kanilang murang edad. Kasabay ng
pagtaas ng antas ng kababaihang
nabubuntis ng maaga ay ang patuloy
na pagtaas ng kaso ng kahirapan sa
ating bansa sa kadahilanang karamihan
sa mga itoy nakadepende pa sa kanikanilang mga magulang o kamag-anak
at wala pang mapagkukunan ng ikinabubuhay. Bukod pa ritoy karamihan
sa kanilay tumitigil na sa pag-aaral

SAGIMSIM
Edel Mirasol Sebastian

Kasabay ng pagtaas ng
antas ng kababaihang
nabubuntis ng maaga
ay ang patuloy na pagtaas ng kaso ng kahirapan sa ating bansa.

at nasa mababang posibilidad na

ipagpatuloy ang edukasyon sa akademiko man o sa larangang bokasyunal.
Tunay ngang isang nakakaalarmang kaso ang kinakaharap ng
ating bansa lalong lalo na ng
kabataan sa kasalukuyan. Habang
bumababa ang antas ng maternal
deaths sa ating bansa ay ang patuloy
pa rin na pagtaas ng teenage maternal deaths dahil na rin sa ibat ibang
pangkalusugang
kadahilanan katulad na lamang ng
kawalan ng sapat na nutrisyon habang nagbubuntis at ang kritikal na
sitwasyon na kung saan ang katawan
ng babae ay hindi pa handa sa
pnganganak, halos sampung porsyento ng kabataang maagang

nabuntis ang namatay noong 2013,

ayon sa PSA. Naitala din ng WHO
ang mataas na antas ng fetal death
sa pagitan ng mga inang nasa edad
20 pababa.
Hindi lamang sa pagbubuntis
natatapos ang lahat, dahil na rin sa
kawalan ng sapat na kasanayan sa
pagiging isang magulang, ang mga
batang magiging bunga nitoy
maaaring mapabilang sa kaso ng
malnutrisyon at dahil na rin sa kakulangang pampinansiyal, ang ibay
nauudyok na lamang na pasukin ang
iligal na antas ng kriminalidad sa
bansa.
Isang panawagan ang patuloy pa
ring naghahanap ng kasagutan sa
mahigit ilang taon nating pakikibaka
sa suliranin ng maagang pagbubuntis,
sanay
paglipas
ng
panahon at hindi ito maging isang
tradisyon na lamang na sapilitang
tatanggapin at babalikatin ng lipunan
dahil sa itoy malabo nang masulosyunan. Kaya naman ilan sa mga
responsableng mamamayan ay nagsusulong ng makataong adbokasiya
patungkol sa responsableng pamamahala lalong lalo na sa usaping
sekswal.
Totoo ngang hindi madaling
gamutin ang lumalalang sugat ng
maagang pagbubuntis sa ating
bansa, hindi ito isang bagay na
kailangang madaliin, ngunit sa pamamagitan ng sapat na edukasyon para
sa kabataan at responsableng pagganap ng bawat kasapi ng lipunang
ating ginagalawan, hindi malabong
pagdating ng panahon ay unti-unti
na nating masisilayan ang progresibong dulot ng mapanagutang
pagkilos para sa lumalalang kaso ng
maagang pagdadalangtao.

PAGBABA NG DEBOTO NG PEAFRANCIA, BAKIT KAYA?!

Likas na sa ating mga Pilipino
ang pagiging malapit sa Diyos.
Sa katunayan, marami tayong
idinadaos na mga
pagdiriwang at
okasyon upang ipakita ang ating taospusong debosyon at pasasalamat sa
Poong Maykapal.
Saan mang dako ng bansa ay
nariyan ang makukulay at malalaking
selebrasyon para sa mga banal na
pigura at simbolo ng katolisismo at
pananampalataya.
Isa ang Birhen ng Peafrancia
sa mga pigurang lubos na iginagalang
sa buong kabikuoan.
Tuwing ika-labingwalo ng
Setyembre ay idinadaos ito partikular
ng siyudad ng Naga sa Camarines Sur.
Maging ang ilang lugar gaya
ng Catanduanes lalo na sa munispalidad ng Caramoran ay hindi rin kinakaligtaan ang araw na ito upang maglaan ng panahon para sa birhen.
Idinadaos ng mga Caramoranon ang isang payak na selebrasyon sa pamamagitan ng mga misa,
pagdarasal ng rosaryo at awit ng mga
himno para kay Ina.
Taon-taon sa nasabing araw
ay ganitong mga gawain ang pinagkakaabalahan ng mga Caramoranon para
sa birhen.
Subalit sa mga nagdaang
panahon ay kapansin-pansin din ang
literal na pagbaba ng bilang ng mga
Caramoranong dumadalo tuwing idinaraos ang okasyon.
Isa itong malaking katanungan sapagkat likas sa mga tao ang
pagiging relihiyoso at naging bahagi na
rin ito ng kulturat tradisyon ng Caramoran.
Noong nakaraang taon ay
kapansin-pansin na ilang mamamayan
na lamang ang dumalo sa mismong
misa at fluvial procession ni Ina.
Sa
pangkalahatan
napakaraming partikular na dahilan ang
patuloy na naglalalayo sa isipan ng
mga Caramoranon sa mga maka-Diyos
na paniniwala at gawain.
Tulad ng bukambibig noon ni
Father De Quiroz, sa modernong mundo at panahon, maraming distraksyon
ang nagdidikta at nakaiimpluwensiya sa
bawat tao.
Maraming maaaring pagkaabalahan ang mga tao para sa kanilang
ispiritwalidad na kaunlaran at kaligtaan
ang mga bagay na nagpapababa ng
kanilang ispiritwalidad na kabuuan
bilang tao.

riparo
Jobesan Yusores

Ang matatandat
mga taong dapat
sanay maging
magandang
ehemplo at modelo
sa kabataan ay siya
rin nangangailangan
pa ng kaalaman at
pagkukusa upang
gawin ang mga
ispiritwal na
gawaing ito.

Ang mga distraksyong ito ay mismong mga gawain ng ilang mga

Caramoran na sa kanilang sapantaha
ay pansamantalang makatutulong at
tutugon sa kanilang mga pangunahing pangangailangan.
Naging
pangkalahatang
mentalidad na rin na hindi isang pangangailangan ang paglahok sa mga
ispiritwal na pagtitipon bagkus ay
isang kagustuhan lamang ng tao, na
personal na nakadepende sa kanya
kung yayakapin ito o hindi.

Para sa karamihan namay

mas mahalaga ang matatag na
paniniwala sa Diyos at sapat na ito
upang ipakita ang kanilang pagiging
relihiyoso, na lingid sa ibay dapat ay
balanse ang pisikal at ispiritwal na
pagsamba sa Panginoon.
Kung ang matatanday
nalilihis sa ganitong mga gawain,
mas malala at malaki pa ang nagiging sanhi at resulta sa kabataan.
Mas madaling nadidiktahan
ang isipan ng bawat bata dahil sa
isang pangunahing dahilan ang
masamang impluwensiya ng barkada.
Partikular sa kanila ang
kagustuhan lamang na kamtin ang
mga personal na kasiyahan, at hindi
nila makita ang kasiyahang ito sa
paglahok sa isang misa o prusisyong
para sa kanilay laan sa matatanda.
Isa pa, ang matatandat
mga taong dapat sanay maging
magandang ehemplo at modelo sa
kabataan ay siya rin ding nangangailangan pa ng kaalaman at pagkukusa upang gawin ang mga ispiritwal
na gawaing ito.
Kung ano ang nakikita ng
kabataan ay siya ring patuloy nilang
gagawin at tuluyang kakaligtaan ang
mga gawaing dapat sanay hinubog
nila para sa kanilang pansariling
kaunlaran.
Ang mga kadahilanang
mayroon ang tao, nararapat lamang
na unahin ang mga bagay na makaDiyos at para sa Diyos.
Ang paniniwala sa Birhen
ng Peafrancia ay higit pa sa kagustuhan ng taong paniwalaan at
paglaanan ng panahon.
Itoy isang biyaya ng Poong
Maykapal at nararapat na hubugin at
patatatagin upang ipakita ang lubos
nating pagsamba sa Kanya.
Ang mga deboto ng birhen
hindi lamang sa Caramoran, bagkus
ay ang lahat na nanalig kay Ina ay
dapat na maudyukang buksan ang
isipan at hatakin ang kapwa tungo sa
matatag na paniniwala sa Diyos at
pagbuo ng matibay na komunidad at
pananalig na hindi matitibag ng anumang makamundong pamumuhay..

Imbestigasyon sa EJK,
nauwi sa wala
ni Mark Nichol C. San Juan

Pormal na tinapos ang pagdinig sa Senado ng mga kaso ng extrajudicial

killings ni Committee on Justice Chairman Sen. Dick Gordon noong nakaraang
linggo.
Kasabay nito tuluyang nang nauwi sa wala ang pinanghahawakan ni Senator Liela De Lima na nalalabag ng mga kapulisan ang karapatang pantao at hindi
maayos ang pagsugpo ng droga sa bansa.
Sa mga nagdaang buwan naging kontobersyal ang War on drugs ni
Pangulong Rodrigo Duterte kaya maraming kritiko ang nagkainteres sa kung paano
sinusugpo ang droga sa bansa.
Isa na rito si Sen. Liela De Lima na simulat sapul ay isang malaking kritiko
ng pangulo nang siyay alkalde pa ng siyudad ng Davao patungkol sa Davao Death
Squad.
Sa pag-upo sa opisina ni Pangulong Duterte, tinatayang higit kumulang
1,200 na ang namatay; sa operasyon man ng polisya o kung hindi sa mga vigilant

Ang kanyang mga nais patunayan ay nauwi

lamang sa wala.
killings.

Dito itinuon ni Sen. De Lima ang kanyang kampanya sa mga hinihinalaang extrajudicial killings.
Si De Lima ay chairman sa Justice Committee ng senado ngunit siyay
pinalitan ng ngayoy chairman na si Sen. Gordon.
Iniharap ng senadora ang witness na si Edgar Matobato noong ika-22 ng
Setyembre sa hearing ng Senado tungkol sa mga kaso ng EJK sa bansa.
Ikinanta ni Matobato ang kanyang nalalaman sa Davao Death Squad
kung saan idiniin niya ang pangulo bilang utak ng samahan noong alkalde pa ito.
Subalit hindi nagpatinag ang Malacaang at iginiit na nililihis ni De Lima
ang imbestigasyon sa EJK para siraan si Pangulong Duterte.
Kasunod sa mga hakbang na ito ng Senadora, inakusahan naman siya ni
Pangulong Duterte bilang utak ng Bilibid Drug Trade.
Sinabi ng Pangulo na inutusan ng Senadora si Jaybee Sebastian, isang
high profile inmate sa Bilibid, na magkaroon ng drug trade para makaipon ng pondo sa kandidatura ng noong Department of Justice ( DOJ) Secretary De Lima.
Dahil dito, nagkarooon ng imbestigasyon sa Batasang Pambansa hingil sa
kalakalan ng droga sa Bilibid.
Kung ating susurrin, dehado ang senadora na si De Lima dahil sarado na
ang imbestigasyon ng Senado sa extrajudicial killings at siya pa ang nagigipit sa
mga akusasyon ng administrasyon sa kanya bilang Drug Queen ng Bilibid.
Ang kanyang pinanghahawakan ukol sa paglabag sa mga karapatang
pantao sa hakbang ng pangulo sa pagpuksa sa droga ay nawalan ng saysay dahil
sa kanya nakasentro ang mata ng tao sa anomalyang kanyang kinakaharap.
Isang malaking patunay ang nangyari kay Senadora De Lima na hindi
malalamatan ng iisang tao ang lakas ng alyansa ng administrasyon.
Ang kanyang mga nais patunayan ay nauwi lamang sa wala.

Tubig Para sa Lahat

Kamakailan lamang nang
ipahayag sa 100 days report ni Mayor
Agnes Popa ang paglalaan ng 8 milyon para sa apat na water system sa
mga barangay ng Tubli, Hitoma,
Milaviga, at Icanbato.
Isa ito sa mga proyekto ng
administrasyon upang maibsan ang
labis na pangangailangan ng mamamayan pagdating sa suplay ng tubig.
Bakit kaya hindi napabilang
sa mga nasabing lugar ang Palumbanes sa grantee na proyektong
ito na kung ating babalikan ay may
naitalang kaso ng diarrhea sa isla?
Ayon pa sa sarbey, bukod
sa matinding init, ang walang kasiguraduhan sa malinis na maiinom na
tubig ang isa sa dahilan kung bakit
lumaganap ang diarrhea sa lugar.
May pagkakataon na iba
ang amoy ng tubig at kung minsan
pa ay parang may nakahalong mga
putik sa pinagkukunan ng maiinom
na tubig.
Kung tutuusin ang ganitongpopulasyon ng nasabing lugar.
Kung ating pagtutuunan ng
pansin ay isa ang tubig sa pangunahing pangangailangan ng isang lugar
na maaaring ugat ng samut saring
suliranin sa lipunan na siyang makasisira uri ng sitwasyon ang mararapat
na maaksyunan bagamat namahagi
na ang munisipyo ng tig-iisang container ng mineral water sa mga
apektadong pamilya ay masasabi pa
ring hindi ito sapat para sa
pangmatagalan na pagkonsumo.
Hindi rin malayong bumalik
ang sakuna dahil sa temporaryong
aksyon na isinagawa at maging ang
mga nakatanggap nito ay di
napunan ang buong imahen nito

Tilamsik
ng Diwa
Valerie De Leon

Hindi rin malayong

bumalik ang sakuna
dahil sa
temporaryong
aksyon na isinagawa at
maging ang mga nakatanggap nito ay di napunan ang buong
populasyon ng nasabing lugar.

at kung ating mamarapatin mas

kailangan ang mabuting pagsusuri at
matinding batayan lalo na sa pagpili ng
mahahandugan ng mga ganitong uri
ng proyekto lalo pat limitado lamang
ang mga pondong nakalaan dito.
Sana sa mga susunod pang
tatlong buwan ay madadagan pa ang
benepisyaryo ng water system project
para wala ng barangay ang salat sa
tubig.

Opinyon

Child Protection Policy, Ano naman sa Titser?

Maraming guro ang nagugulantang na lamang sa mga napapabalita ngayong pang-aabuso maging ang
pagpatay sa kapwa nila guro sa kamay
mismo
ng
kanilang
estudyante.
Sa panahon ngayon, tila nababaliktad na yata ang sitwasyon. Hindi
na mga estudyante ang nababalutan
ng takot kundi ang mga guro. Kung
may ipinatupad na Child Protection
Policy para sa mga estudyante, ano
naman kaya ang nararapat na
proteksyon para sa mga guro?
Noong nakaraang 2012 ay
ipinatupad ang DepEd Order No. 40 s.
2012 o mas kilala bilang Child Protection Policy sa ilalim ng pamumuno ng
dating kalihim ng DepEd na si Jesli
Lapus alinsunod sa utos ng Dating
Pangulong Aquino sa lahat ng antas ng
paaralan sa Pilipinas- sekondarya at
elementarya.
Layon ng polisiyang ito na
pangalagaan ang mag-aaral sa mga
pang-aabuso, eksploytasyon, diskriminasyon, bullying at lahat ng klase ng
karahasan sa paaralan.
Nagsilbi
itong
malaking
hamon sa mga gurong mabibigat ang
kamay at pahabain pang muli ang kanilang pasensiya sa kanilang makukulit
na mag-aaral.
Sa
ilang
buwan
ng
pagpapatupad ng polisiyang ito ay
naging malaki at maganda ang naging
resulta nito sa bawat paaralan.
Hindi na umuuwing mayluha
o kaya namay namamantal na kamay
ng ilang mag-aaral dahil sa palo ng
kanilang titser.
Ngunit hindi na yata talaga
mapaghihiwalay ang maganda sa
pangit. Kung may positibong resulta
ang pagpapanukala ng polisiyang ito ay
may lumabas ding negatibo.
Ayon sa opinyon ng ilang
mga guro, nawawalan na raw ng respeto ang ilang mga estudyante sa
kanilang mga guro.
Minsan pa nga raw ay binabantaan at hinahamon ng isang magaaral sa elementarya ang kaniyang
guro na pagalitan at paluin sila dahil
alam na nila ang tungkol sa Child Protection Policy.

Eksplosibo Ngunit
Walang Saysay
Ni Mark Nichol San Juan
Si Mayor ang utak ng Davao Death Squad!

repleksyon
Allina Mae Pongan

Ang tanging rason

lamang ng mga
mag-aaral ay wala
naman daw
magagawa sila
Maam at Sir dahil
protektado sila ng
polisiyang ito.
Ang tanging rason lamang
ng mga mag-aaral ay wala naman
daw magagawa sila Maam at Sir
dahil protektado sila ng polisiyang
ito.
Isa sa malalang naging
epekto ng polisiyang ito ay ang kagimbal-gimbal na pagwawakas ng sa
loob mismo ng kanilang paaralan sa
Cagayan De Oro City matapos
buhay ng isang guro na si Vilma
Cabactulan

siyang saksakin ng kaniyang menor

de edad na estudyante.
Sinasabing
sinita
raw
umano nito ang kaniyang Grade 9 na
estudyante dahil sa paglalaro ng
cellphone sa kaniyang klase at pinagsabihan niya itong huwag ng liliban.
Dahil ditoy sinaksak siya ng
tatlong beses. Patunay lamang ito na
nawawalan na ng respeto at wala ng
kinatatakutan ang mga mag-aaral sa
kanilang mga guro.
Batay sa mga ipinakita ng
mga estudyante sa ngayon, ay
masasabi kong mahirap ng bigyan
sila ng kalayaan.
Bigyan mo lang ng pagkakataong makahinga at luwagan ang
pagkakatali sa kanila ay biglang lalaki
na lang ang kanilang ulo.
Wala ng sasantuhin kahit na
guro ka man nila. Nabubuhay silang
may kagustuhang maging malaya at
dahil ditoy wala na silang kinatatakutan.
Ang akin lang, sa kapwa ko
estudyante, sanay pahalagahan at
gamitin natin ng tama ang polisiyang
ito.
Maganda ang pagkakaroon
ng polisiyang ito subalit hindi ito ang
dahilan para mawalan tayo ng respeto at paggalang sa ating mga
guro.
Isipin na lamang natin
kung gaano kahirap para sa mga
guro ang magtimpi at pahabain ang
kanilang pasensya para lamang may
mailagay tayo sa ating mga utak.
Sa gobyerno naman ay
sanay bigyan niyo rin ng pansin ang
ganitong sitwasyon maging ang
karapatan ng mga guro ay naaabuso
na rin.
Paano na ang mag-aaral
kung wala nang gurong magtuturo?
Kung may Child Protection
Policy, ano namang polisiya ang
ipapatupad para sa mga titser?

--------------------------------------------------------------------------------

FYI
Ang mga manunulat sa ating paaralan ay unti-unti nang nagiging endangered Ikaw? Nasa iyo ba ang kalibre ng
isang mamamahayag? Kung gayon, kailangan mong tumayo at manindigan.
MAKIALAM.
MAGSULAT.
MAGPAHAYAG.
Halinat magtampisaw sa mundo ng mga titik Tuklasin ang sining ng malayang pamamahayag.

Ito ang iginiit ng testigong si Edgar Matobato nang humarap siya sa senado noong ika-22 ng Setyembre hinggil sa pag-iimbestiga ng mga kaso na extrajudicial killings sa bansa.
Ikinanta niya ang samahang binuo ni Pangulong Duterte noong alkalde
pa ito ng siyudad ng Davao na kilala sa tawag na Davao Death Squad.
Naging eksplosibo ang mga binitawang paratang ni Matobato subalit
bakit kaya tila walang saysay ito sa taumbayan?
Isa sa mga rason kung bakit hindi kumagat sa publiko ang mga pahayag
ni Matobato ay dahil sa pananaw na sinisiraan lamang ng testigo ang pangulo.
Pinaratangan ng administrasyon na isang black propaganda ng partidong
liberal ang pagtestigo ng dating miyembro ng DDS.
Nais daw na patalsikin ng LP ang pangulo sa posisyon kaya naisip na siraan ito.
Kung ating susuriin, mabigat ang mga pahayag ni Matobato laban sa
pangulo kayat maaaring nagsasabi ito ng katotohanan. Pero sa kabilang banda,
kinikuwestiyon din ang kredibilidad ng testigo sa kanyang mga sinabi.
Isa pang salik ay ang kalumaan ng isyu. Noong kasagsagan ng kampanya
para sa halalan, makailang beses na inamin ni Duterte na siya ang utak ng DDS at
mahigit isang libo na ang kanyang ipinapatay noong alkalde pa lamang siya. Hindi
naman ito naging isyu sa publiko bagkus nakumbinsi pa silang iboto ang alkalde
dahil sa katapangan na kaniyang ipinakita.
Nakumbinsi rin ni Duterte ang taumbayan dahil sa kanyang mga
ipinangakong pagbabago. Isa na rito ang pagsugpo sa iligal na droga kung saan
ito ang pinakatutuunan ng pansin ng administrasyon. Hindi na iniisip ng tao ang
mga nagawa ni Duterte sa Davao subalit mas nakatuon ang kanilang mata sa mga
hakbang ng pangulo sa pagpapaunlad ng bansa.
Sa mga nabanggit na rason, maaaring makabuo tayo ng konklusyon na
kung sakaling magkakaroon man ng impresyon sa tao ang mga pahayag ni Matobato ay mawawalan rin naman ng saysay dahil hindi na ito bago sa karamihan.
Bilang mga mamamayan, kailangan pa rin nating itimbang ang argumento ng dalawang panig bago gumawa ng desisyon o kung ano ang ating panghahawakan.
Sa isyu naman ng Davao Death Squad, ang alas ni Sen. Leila De lima ay
eksplosibo subalit walang saysay sa mata ng tao.

Salaulang Panulat
Ni Mark Nichol San Juan

Tunay na malaki ang nagagawa ng panulat sa atin. Sa pamamagitan nito,

nakapagpapahayag tayo ng Malaya patungkol sa kung anumang bagay. Tulad nito,
nakapagsusulat ako dahil sa pluma sa aking kamay. Subalit ang bolpen ay ginawa
lamang para sa papelat hindi para sa pader. Ang tintang panulat ay isa sa mga
lumalamat sa ating paaralan.
Maraming kaso ng vandalism ang naiulat sa tanggapan ng guidance
counsellor. Kung tutuusin, masasabing ang vandalism ay human nature na ng mga
estudyante.
Maraming epekto ang vandalism, hindi lamang sa mga kagamitan sa
paaralan kundi pati na rin sa tao, kalimitan makakakita tayo ng bakas ng bolpen sa
mga upuan, mesa, pader, at pati sa mga palikuran. puro walang katuturan ang mga
nakasulat at kung minsay naninirang-piri pa. Dahil sa vandalism, nakasisira at
nakarurumi ito sa mga bagay na pagmamay-ari ng eskwelahan. Naaapektuhan rin
nito ang reputasyon ng paaralan dahil sa hindi nadidisiplina ang mga estudyanteng
gumagawa ng ganito. Ang mas malala ay kung magkaroon ng layunin ang vandalism na siraan ang isang individwal.
Maaari itong magdulot ng trauma sa isang estudyante.
Hindi natin matutukoy kung bakit marami pa ring sa mga estudyante ang
walang disiplina at walang pakundangan sa pag-vandal.
Maaaring gusto lang nilang magpasikat o kung hindiy manira.
Kailangang maaksyunan ang suliraning ito sa ating paaralan.
Ang pagdidisiplina sa mga mag-aaral sa pamamagitan ng counselling ay
isang mabisang paraan para mabawasan ang kaso ng vandalism.

Nararapat na magsimula sa bawat estudyante

ang solusyon sa problemang ito.
Ngayon ay kayoy aking hinihikayat na huwag
bahiran ng mantsa ang mukha ng paaralan dahil repleksyon ito sa kung anong klaseng estudyante tayo.
Maging disiplinado at iwaksi ang salaulang
panulat.
--------------------------------------

Bawal Yan
Vandalism :
Inilaan ang panulat sa papel, hindi sa pader.
Smoking on School Grounds:
Alam naman natin ang masamang epekto ng paninigarilyo sa kalusugan at maging sa kapaligiran, kaya huwag na
sana nating hintayin pang masita ng iba, bagkus kusang-loob na itigil ito.
Fraternity:
Sa totoo naman talagay brotherhood ang kahulugan ng Fraternity Kaya sa mga estudyanteng bumuo o bumubuo
ng ganitong samahan, wala namang masama bastat siguraduhin lang nilang mabuti ang kanilang pakay para sa mismong
grupo at sa kapwa.
Cellphone use during Class Hours:
Dapat sigurong hindi na lang puro salita.
Ang mga taong may kakayahang maghigpit sa pagpapatupad ng pagbabawal sa paggamit ng cellphone tuwing may
klase ay ganap na dapat ipatupad.
Tsk...tsk...Pagtapon ng Basura kung saan-saan: Palagay koy sobra na nga ang basurahan sa school campus.
Ang problemay hindi disiplinado ang ilang mag-aaral sa tamang pagtatapon ng basura.
Cutting Classes:
Ano kaya kung maging mahigpit si sir security guard at nandoon sa guard house nakabantay upang maiwasan ang
paglabas ng mga estudyante sa oras ng klase upang maiwasan cutting classes?
...Tubig...tubig, nasaan ang tubig, nauuhaw ako!
Hashtag: water dispenser no water at all..

Ni Valerie De Leon

Kamakailan lamang nang

maibalita ang isang insidente nang
pananaksak ng estudyante sa isang
guro matapos itong sitahin sa paggamit ng cellphone sa kalagitnaan ng
klase.
Tuluyan na nga bang nawawalan ng respeto at disiplina ang
mga mag-aaral dahil sa matinding
epekto ng paggamit ng cellphone?
Isa sa mga rules at regulations ng isang paaralan ay ang
pagbabawal sa paggamit ng cellphone sa oras ng talakayan sa klase,
na siyang hindi masunod-sunod ng
mga mag-aaral. Pagkaadik sa mga
android games, social media, pagteteks at maging ang panonood at
pagbabasa ng may kinalaman sa
pornograpiya ay iilan lamang sa mga
dahilan kung bakit hindi maalis sa
palad ng mga estudyante ang cellphone.

Sa panahon ngayon, masyado

ng matitigas ang ulo ng mga kabataan
at maging ang mga simpleng kautusan
sa paaralan ay di kayang sundin.
May pagkakataon pang kapag
pinapagalitan ay ito pa ang magagalit
at magsasabi ng kung ano-ano sa gurong ito.
Kaya nararapat lamang na
higpitan o di naman ay bigyan ng
kaukulang parusa ang mga estudyante
na madadakip na gumagamit ng cellphone tuwing oras ng klase at lantarang nagtsa-charge sa klasrum.
Huwag ding hayaan na matalo ng mga estudyante ang isang guro
naman ang may sala kahit na pinuprotektahan ng child protection policy ang mga kabataan dahil parte ito o
paraan lamang ng pagdidisiplina.

Huwag ding hayaan na matalo ng mga estudyante ang isang guro naman ang may sala
kahit na pinuprotektahan ng child protection policy
ang mga kabataan dahil parte ito o paraan
lamang ng pagdidisiplina.

Opinyon

Hunyo-Oktubre
2016

Karagatan, biktima ng kasakiman

Ang
probinsiya
ng
Catanduanes ay biniyayaan ng magagandang mga likas na yaman.
Isa na rito ang di matatawarang kagandahan ng karagatan na
busog na busog sa yamang dagat
mapa isda, bahura at iba pa.
Ngunit sa paglipas ng
panahon ang kabusugan at kagandahan nito ay unti-unti ng nawawasak.
Itoy dahilan sa kasakiman ng
tao o sa tumataas na bilang ng illegal
na pangingisda sa probinsiya.
Ang illegal na pangingisda
(illegal fishing) ay ang paggamit ng
mga bomba, lason (cyanide), maliliit na
butas ng lambat sa pangingisda.
Bunga nito ang napakalaki
ang epekto at pagbabago nito sa ating
karagatan . Sa bawat paghagis ng
bomba, hindi lamang maliliit na isda
ang namamatay kundi maging ang
naggagandahang mga corrals na bilyon
-bilyong taon ito nabubuo.
Sa bawat paglaganap ng lason sa dagat hindi lamang isada ang
siyang biktima kundi maging ang iba
pang nilalang sa karagatan at maaaring
makasama ito sa kalusugan ng tao sa
bawat nilasong isdang kakainin.
Kabilang ang Barangay Dariao
at Palumbanes Island sa mga lugar
kung saan laganap ang illegal na
pangingisda ditto sa Bayan ng Caramoran, Catanduanes.
Kayat noong ikawalo ng Oktubre 2016, sa kanyang First 100 Days
Report, nasambit ni Mayor Agnes Popa

Pamukaw-diwa
Roanne De Quiroz

Sa panahon ngayon
pera lang ang katapat
ng tao, hindi na sila
nakokonsensiya na sa
bawat pagputok ang
hatid ay kamatayan at
katapusan ng karagatan.

ang nirerekomenda niyang ibalik muli

ang programang Bantay Dagat na
nagpapatrolya sa ating karagatan
para matuldukan na ang illegal na
pangingisda ditto sa Caramoran.
Tunay na malaki ang
maitutulong nito upang masulosyunan na nag suliraning kinakaharap ng ating karagatan.

Ngunit para sa akin ang tao

ay ipinanganak na may likas na kaalaman tungkol sa tama o mali, hindi
ba?
Eh, bakit lumalala pa ang bilang ng
illegal fishing kung alam naman pala
ng mga mangingisda na mali ito.?
Alam niyang sa tuwing
ihahagis niya ang bomba at lason ay
kasalanan ito.
Pero bakit patuloy pa rin
itong ginagawa? Siguro kasi ang
gusto ng tao ay makarami ng pera.
Sa panahon ngayon pera
lang ang katapat ng tao, hindi na sila
nakokonsensiya na sa bawat pagputok ang hated ay kamatayan at katapusan ng karagatan.
Nakapanlulumong isipin na
dating ang mapang-alindog na karagatan ay napalitan nang isang nagsusumamong kamatayan.
Maging kuntento naman
tayo sa kung ano ang mayroon tayo.
Napakabuti ng karagatan sa
atin, siya ang nagbibigay ng pagkain
upang tayoy mabuhay at ang isusukliy pang-aabuso? Abay tama na,
isipin naman natin ang kinabukasan.
Hangad ko balang araw
darating ang panahon na mananamnam pa rin ng mga susunod pang
henerasyon ang sarap at tamis imbes
na kapaitan ng karagatan.

Tama bang mangutang?

ni Mark Nichol San Juan

Sa pagbalik ng administrasyong Popa sa bayan ng Caramoran,isa sa

mga proyektong nais niyang gawin ay ang pagpapagawa ng munisipyong pambayan.Para maisakatuparan ito,planong mangutang ng administrasyon sa halagang
Php69 milyon sa bangko.
Subalit, tama ba ang hakbang na ito ni Mayor Agnes Popa para magawa
ang proyekto?
Ipinahayag ng alkalde noong ika-8 ng Oktubre sa kanyang talumpati,
alinsunod sa unang isangdaaang araw ng kanyang panunungkulan,na naipasa ng
Sangguniang Bayan sa pangunguna ni Vice Mayor Glenda Aguilar ang resolution
no. 030-2016 na nagpapasinaya sa administrasyon na mangutang sa bangko ng
Php69 milyon para matapos na ang pagpapagawa ng munisipyo.
Matatandaang naunsyami ang pagsasaayos ng munisipyo dahil mali raw
ang naging proseso ayon sa dating alkalde Salvacion Isuela. Kaya ngayon,nais tapusin ni Mayor Popa ang kanyang nasimulan.
Kung matutuloy man ang konstruksyon, maraming mabuting maidudulot
ito sa mga Caramoranon.
Magkakaroon ng bagong mukha ang bayan ng Caramoran dahil sa bagong munisipyong pambayan.
Magiging mas organisado rin ang mga tanggapan at mapapabilis ang
serbisyo sa tao.
Kasabay nito ay ang mga pasilidad na makatutulong sa pangangailangan
ng bawat isa.Maitataas rin nito ang moral ng pamahalaan at ng buong bayan ng
Caramoran.
Subalit sa ibang pananaw, marami pa rin ang hindi kumbinsido sa
planong ito ng administrasyon dahil sa sistema ng pagpondo sa proyekto.
Kung mangungutang raw sa bangko,kinakailangang ang itatayong establisyemento ay kikita ng pera para mabayaran ang utang.Ipinapangamba rin ang
interes na ipapataw sa utang kada taon dahil maaring lumaki ang kabuuang
bayarin.Isang malaking katanungan ng publiko ay kung paano babayaran ang
uutangin ng pamahalaang lokal.
Walang direktang pahayag ang alkalde sa usaping ito.
Sa loob ng tatlong buwan, marami ng mga nagawa ang administrasyon
ni Mayor Popa sa ibat ibang sektor.
Nangako siyang palalawigin ang mga proyekto para sa taumbayan at
sisiguruhin na madadama ng bawat isa ang kanyang `gobyernong may puso.
Sa usaping ito ng pagpapagawa ng munisipyo, kailangang maging
estratehiko ang mga plano ng alkalde dahil maraming mata ang nakasubaybay sa
mga hakbang na kanyang gagawin.
Para sa iyo, tama ba ang hakbang na ito? Tama bang mangutang?

--------------------------------------------------------------------

Fraternity, may masama nga bang impluwensiya?

Sa likod ng mga patakaran at
batas ng kagawaran ng Edukasyon,
patungkol sa pagtatalaga ng mga legal
na organisasyon sa bawat paaralan,
itoy nakatuon lamang sa iisang tunay
na layunin -ang magbahagi ng serbisyong
kapakikinabangan
ng
parehong paaralan at mga nasasakupan nito.
Ang mga
samahang kinabibilangan ng SSG, YESO, NDEP, Red Cross at iba pa, ay may
ibat ibang partikular na gampanin at
obhetibo base sa lahat ng aspektong
nasasakupan ng kanilang mga kaalaman at tungkulin.
Ang
pagkakaiba sa gampanin ay siya ring
pagkakatulad
ng mga grupong
nabanggit sa pagnanais nilang pagtulong sa paaralan.
Subalit kapag nauusapan ang
mga isyu patungkol sa animoy, illegal
na mga organisasyon tulad ng mga
fraternities sa loob ng paaralan ng sekondarya,
ay
hindi
maiiwasang
magpahayag ng kanilang saloobin at
pagtutol ang ilang mag-aaral.
Napakaraming dahilan kung bakit halos lahat ng sapantaha
sa kung ano at sino ang mga kasapi ng
isang partikular na fraternity ay puro
negatibo.
Sa ating paaralan, o maging
sa iba pa, pinakaunang dahilan ang
maling persepsyon sa kung ano ang
fraternity.
Maraming estudyante na
kapag tinatanong kung ano ba sa kanilang hinuha ang fraternity, hindi magdadalawang isip na isasagot ang mga
salitang masama o maging ang lahat
ng kasingkahulugan nito.
Pangalawa, ang mismong
mga kasapi na ng ilang partikular na
fraternity ang nagsisiwalat ng kanilang
mga maling gawain.
Dahil ditoy hindi natin

masisisi ang karamihan tungkol sa

persepsyon nila sa ganitong mga
organisasyon dahil ito ang nakikita at
nalalaman nila.

Hindi rin maiiwasan na

may mga pagkakataong dito sila natututo
ng ibat ibang bisyo gaya ng sugal, pag-inom
ng alak, paninigarilyo,
pagliban sa klase, at
mas masama pay posibleng matuto silang
gumamit ng illegal na
droga.
Hindi magkakamali ang
kanilang mga mata at isipan sa
negatibong paghuhusga sa isang
fraternity at mga miyembro nito dahil
sa CRDHS, bagamat hindi pa naman
lantaran ang pagbubunyag o
pagpapakita ng ganitong mga organisasyon, marami na ang naiuulat
na mga mag-aaral na nasasangkot
rito.
Mga itim na damit, hikaw,
at marka sa katawan ang kadalasang
sinusuot nila bilang pagkakakilanlan
at pagkakakilanlan.
Dahil sa lumalalang kompetensyon at personal na mga hidwaan
ng ilang miyembro ng mga fraternities, nauuwi ito madalas sa awayan,
mapa- mental, emosyunal, o pisikal
man na sakitan.
Ang mga pangyayaring ito
rin siguro ang nagiging dahilan kung
bakit nauuwi sa masasamang bunga
ang nararanasan ng mga kasapi nito.

Dito na susulpot ang mga

negatibong impluwensiya upang
madiktahan ang isip ng kabataan na
maging basagulero at mambubulas.
Hindi rin maiiwasan na may
mga pagkakataong dito sila natututo
ng ibat ibang bisyo gaya ng sugal,
pag-inom ng alak, paninigarilyo,
pagliban sa klase, at mas masama
pay posibleng matuto silang gumamit ng illegal na droga.
Ang lahat ng ito ay sapat
na upang makagawa ang mga magaaral ng konklusyon at negatibong
persepsyon sa kahulugan at layunin
ng fraternity.
Sa kabutihang palad, hindi
pa naman ganito kalala ang mga
fraternities sa loob ng ating mga
paaralan.
Sa katunayay
iilan pa
lamang ang patuloy na minamatyagan ng ating mga awtoridad upang
masupil
ito.
Bagamat
totoo,
kailangan pa rin ng ibayong tulungan
ng mga tauhan ng paaralan lalo na
ng mga guro at estudante, upang
masugpo ang masama at maling
gawain ng ilan nating kamag- aral sa
pagsabak sa mundo ng fraternity.
Subalit, paulit- ulit ri nating
pakaisipin na ang ibig sabihin ng
fraternity ay brotherhood. Kung
gayoy sa umpisa pa lamang, ay literal na isang mabuti at tapat na
laynin ang nararapat nga mithiin ng
pagkakapatiran ng mga kasapi nito.
Ang pinakamainam na
tulong ay mismong pagbabahagi ng
personal na kaalaman, tungkol sa
kabutihang tunay na maidudulot ng
mga fraternities, kung silay mabibigyan ng pagkakataong magbago at
baguhn ang nakasanayanng persepsyon ng masa sa ganitong uri ng
organisasyon.
-Jobesan Yusores

SAAN PUPULUTIN
Lulubog, Lilitaw.
Isa sa mga pangunahing
problema ng mga guro sa Caramoran
Rural Development High School ay sa
tuwing may mga mag-aaral na kung
pumasok ng paaralan ay tuwing may
mga aktibidad lamang na gagawin
gaya ng Intramurals, Induction Ceremony and Ball at iba pa maging sa
araw lamang ng Quarterly Exam.
Dahil dito, maraming estudyante ang nakakakuha ng mabababang marka na kung saan ito ang siyang nagiging sanhi upang mamroblema ang mga guro kung paano
nila masusulusyonan ang kanilang
suliranin.

Sa ganitong mga kaganapaan, Bakit kaya halos paulit-ulit na

lang itong nangyayari? Masusulusyonan pa kaya ito?
Ayon sa mga guro ng
CRDHS ay makailang beses na silang
nagsagawa ng Home Visit subalit
hindi ito nagiging susi upang silay
makumbinsi .
Ano na lang kaya ang
maaaring kahahantungan ng kanilang buhay? Saan sila pupulutin kung
palagi na lang ganito ang kanilang
mga gawain? Sa kapwa ko estudyante naway maging responsable
tayo sa pananagutang nakaatang sa
ating pagkatao bilang kabataang

kabataang siyang pag-asa ng ating

bayan.

Ano na lang kaya ang

maaaring kahahantungan
ng kanilang buhay? Saan
sila pupulutin kung palagi
na lang ganito ang kanilang mga gawain?
Archie De Quiroz

Biyaheng Iskul
Ni Mark Nichol San Juan
Isa ang Hakot Eskwela sa mga tinatawag na pet project ng administrasyong Popa sa bayan ng Caramoran. imula noong Hulyo hanggang ngayon sa
taong kasalukuyan, marami ng mga estudyante ang natulungan lalong lalo na sa
mga malalayong barangay.
Ang layunin ng Hakot Eskwela ay pagaanin ang pagpasok ng mga estudyante sa kanilang paaralan.
Isa itong malaking tulong mula sa pamahalaan ni Mayor Agnes Popa
para sa mga estudyante.
Dahil sa proyektong ito, hindi na nahihirapang pumasok ang mga estudyanteng nasa high school mula sa malalayong barangay ng Maysuram, Buenavista, Tucao, Panique, Mabini, at San Jose.
Marami sa mga estudyante ay may positibong feedback sa proyektong
ito ng alkalde.
Ayon sa kanila, hindi na nakakatamad pumasok dahil may nasasakyan
na sila patungong paaralan. Isa pang mabuting dulot nito ay hindi na sila nahuhuli sa pagpasok dahil natugunan na ang kakulangan sa mga bumabyaheng
pampasadang sasakyan.
Dagdag seguridad din ito sa mga estudyante dahil hindi na sila napipilitang maglakad patungong eskwelahan.
Maganda rin ang naging tugon ng mga magulang ukol sa proyektong
ito dahil naiibsan raw ang kanilang pangamba sa kanilang mga anak.

Dagdag seguridad din ito sa mga

estudyante dahil hindi na sila napipilitang maglakad patungong eskwelahan.
Ang ginagamit sa Hakot Eskwela ay ang ilang truck ng pamahalaang
bayan ng munisipyo upang ipanghakot sa mga nahihirapang estudyante.
Ayon naman sa isang drayber ng truck, sinisigurado niya ang kaligtasan
ng mga estudyante at maingat niyang minamaneho ang dahil sa kanya nakaatang ang obligasyon na walang mangyaring masama sa mga ito.
Ang proyektong ito ay maraming natatanggap na magagandang
reaksyon mula sa taumbayan.
Ayon sa mga guro nabawasan ang tala ng drop outs, absenteeism, at
tardiness ng mga estudyante.
Isang maliit din itong hakbang patungo sa maunlad na literacy rate ng
paaralan.
Kung tutuusin, ang administrasyong Popa na ang gumagawa ng paraan
para mapabuti ang sitwasyon ng mga estudyante kayat walang dahilan na silay
lumiban sa klase. Kailangang maging determinado ang mga estudyante para sa
hayahay na buhay.

IWASAN MO

Simula ng magbukas ang pasukan noong Hulyo hanggang sa ngayon ay

may iilang mag-aaral na ang naiuulat na bago pumasok sa paaralanay maninigarilyo na muna.
Dahil sa kaganapang ito ay maraming estudyante ang apektado nito
sapagkat sa tuwing papasok ng silid ang mg a mag-aaral na naninigarilyoat umiinom ay bukod sa may masamang amoy na nalalanghap ay nagiging sanhi pa ito
upang magkaroon ng takot sa kadahilanang baka ano ang maaaring gawin ng
mga ito.
Ayon sa mga mag-aaral na si Bryan Perenia isang grade 11, ay may
kamag-aral siya na kung minsan ay sa tuwing itoy tatabi sa kanya aynalalanghapan
niya ito ng amoy usok ng sigarilyo kayat pinagsasabihan niya ito na lumayo sa
kaniyang tabi.
Kung iisipin ay halos lahat ng bilang na napag-aalaman na naninigarilyo
ay galing sa Baitang labing- isa o ang mga Senior High School Student na siyang
sana ang modelo ng mabubuting gawain ng mga nakababatang estudyante mapa
Grade 7 hanggang Grade 10.
Bakit kaya ganito ang kanilang mga ginagawa? Hindi ba nila iniisip ang
epekto nito hindi lamang sa kanilang kalusugan kundi maging ang epekto nito sa
ating kalikasan?
Hindi pa huli ang lahat, Iwasan mo na!
Archie De Quiroz

Larawang google

Isang hiwaga ang bumabalot sa barangay ng Camburo na lugar na kung saan

pinaniniwalang dumadaan at nagpapakita ang misteryosong barkong ginto. Ito ay
naging bantog sa buong bayan ng Caramoran dahil sa animoy mga hiyas na taglay
nito tuwing ito ay lilitaw.
barko.

Ayon sa may-ari ng lupain ng Binongsarian, na si Salome Zape ito ay lugar kung saan matatagpuan ang gintong

Ang barkong ito ay dumadaan at lumilitaw o nagpapakita sa ilog ng Camburo kapag may mga malalaking
pagbaha. Ngunit hindi bilang isang barko, kundi isang puno kung saan may nakasakay na ibon sa ibabaw nito.
Masasabing hindi ito barko sa pisikal ngunit sa ilalim ng punong may nakasakay na ibon habang inaanod ng mismong katawang barko.
Sinasabing ang barkong ito ay gumagalaw sa baha, ngunit hindi sa ibabaw kundi sa ilalim.
Base sa ulat ni Lola Tasya, na saksi rin sa barkong ito, ito ay nagpapakita mismo sa kaanyuang barko tuwing kabilugan ng buwan sa gilid ng ilog at maging sa karagatan sakay ang mga kakaibang nilalang na tila umano may mga
transaksiyong ginagawa.
Ito ay ang panahon kung saan nagaganap ang paggunita sa Mahal na Araw.
Sinasabi rin, na ito ay may pagkakataon kung saan masisilayan ang sasakyang pandagat na punong-puno umano
ng mga hiyas.
May mga ulat sa libro ng kasaysayan ng Caramoran na ang barkong ito ay bumibiyahe sa ibat ibang parte ng
daigdig lulan ang mga di kilalang nilalang.
Bawat makasalubong ng barkong ito ay namamangha dahil sa ningning na taglay nito. Isa sa mga ulat ukol sa
barkong ito ay nagsasabing ito ay mismong matatagpuan sa bayan ng Caramoran.
Sinabi ang mismong sakay ng barkong ito ay matatagpuan sa Binongsarian City, bayan ng Caramoran matapos
tanungin ng isa sa mga nakapansin sa ningning na taglay nito habang tinatamaan ng liwanag ng buwan.
Ayon sa saksi na si Pio Tarroquin Jr. na isang mamamayan na matagal nang naninirahan sa barangay ng Tucao,
ang pagkakakilanlan ng barkong ito may banderang nakasulat na Manuel Uy na mismong may-ari ng barkong ito habang
nakalutang sa malalim na gilid ng ilog ng Tucao.
Ayon sa mga nakasaksi, ang barkong ito ay hindi pagmamay-ari ng isang tao. Sinasabing ito ay pagmamay-ari ng
mga di pangkaraniwang nilalang na naninirahan sa mga misteryosong lugar.

Ang Misteryo
ng gintong
barko sa Binunsarian
Kuha ni J. Delos Reyes

-Joeman Paul Isuela

Lakbay Gunita

Talon
ng Buenavista

Sadya bang sa isang sulyap lang ay mahuhulog ka na kapag nakakita ka ng maraming taong masasayang nagtatampisaw sa malakristal at malamig na tubig ng talon? Siguro naman mapapa-wow ka dahil sa sobrang kagandahan nito.
Gusto mo bang maligo tayo sa Talon ng Buenavista kahit hindi ka marunong lumangoy?
O, kahit makita lang ang nakakabighaning kagandahan nito. Tara nat lakbayin na natin ang mundo ng paraiso sa
isang natatagong talon sa Buenavista. 1,2,3...Go! Aarangkada na ang hari ng daan!
Ang talon ng Buenavista ay isa sa mga natatagong paraiso na may nakabibighaning kagandahan na matatagpuan sa
Brgy. Buenavista Caramoran, probinsya ng Catanduanes. Mahigit 3 hanggang 4 na talampakan ang tinatayang lalim ng talon.
Nagtataglay ng malamig, asul,at malakristal na tubig ang nasabing talon. Mahigit tatlong kilometro kung lalakbayin ito galing
ng Brgy. Buenavista.Maraming mga tao ang naliligo rito lalo na kung panahon ng tag-init.Sa totoo lang po,hindi ako nagbibiro
dahil totoo pong may sirena diyan na nakatira sa talon.Eh,mayroon nga diyang namatay na bata ani ni Mang Jesus na pitumput walong taon nang naninirahan sa Brgy. Buenavista.Nagpasama kami ki Mang Jesus papunta sa talon upang makita
ito.Dagdag pa nito,nasaksihan ko po talaga iyon.
Noong akoy malakas pa palagi akong pumupunta sa bukid,dumadaan pa naman ako sa gilid ng talon at sabay turo
kung saan si Mang Jesus ay dumadaan noong siyay pumupunta pa sa bukid.Kami ay nakarating na sa talon ng Buenavista.Maganda nga talaga, parang gusto ko na ngang maligo eh. Ibinaba muna namin ang aming mga dalang bag sa tabi ng
talon sa may malaking bato.ang iba naming kasamahan ay naghahanda para sa pananghalian.Maya-maya ay ipinagpatuloy ni
Mang Jesus ang kanyang pagkukuwento sa amin.Kasi kung sa daan talaga ako dadaan sigurado namang darating ako doon
ng tanghali.Noong mga huling araw na galing ako sa bukid,pauwi na dala-dala ang mga gulay,nang akoy malapit na sa talon
bigla na lamang akong nabigla dahil may sumisigaw ng tulong!Tulong!Tulungan niyo po ako! at akoy nagsalita,sino iyon?
Dali-dali naman akong tumakbo para tulungan ang bata ngunit noong akoy malapit na,itoy palubog na nang palubog.Pahayag pa ni Mang Jesus,bago pa man tuluyang sa aking paningin ang bata,ay nakilala ko agad ito.Ito pala si
Dablay,isang batang palaging sinasaktan ng ina.Itoy madalas kong madaanan sa gilid ng talon na umiiyak habang naglalaba
ng gabundok na labahan.Malungkot ni Mang Jesus.
Pagdating naman ng bata sa bahay nila ay sermon ang aabutin nito sa kanyang ina kahit wala itong ginagawang
masama.Sa aking pagkakaalam,nagsusugal itong ina ni Dablay kaya pagnatatalo sa sugal,ang bata palagi ang binubuntungan
ng galit,kulang na lang ay patayin nito ang bata dahil sa araw-araw na ginawa ng Diyos,palagi nitong sinasaktan si
Dablay.Ngayon minsan raw na magpakita ang kaluluwa ng bata lalo na pagsapit ng takipsilim,ang ibang kababayan naming
ay hindi na nakababalik sa kanila dahil sa hinaharang sila ng kaluluwa ni Dablay.
Ang aking yumaong ama,noong buhay pa siya Ikinuwento niya samin na may nakita raw siyang isang bangkang ginto
nakasakay ang isang magandang sirena na inaanod sa talon. Wika pa ni Mang Jesus, Minsan ngay sinubukan kong sumisid sa
kailaliman ng talon kasama ang mga kapatid dahil noong buhay pa ang aming ama mayron daw ditong malaking batong bilog
na mesa sa ilalim ng talon. Ngayon, di mo mabilang ang mga taong naliligo dito lalo na kung araw ng pista. Sus naman, kaya
nga kahit gusto naming maligo dito kasama ng mga pamangkin ko ay hindi na lang kami naliligo bagkus sa bahay na lamang
dahil umaga pa lang hanggang dapit hapon ay napakarami pa ring mga taong naliligo dito. pahayag ni Mang Jesus habang
kamiy nanananghalian.
Sinasabing sa talon na ito ay ditto kumukuha ng mga suplay ng tubig na kinakailangan sa barangay kaya sa barangay
na ito ay hindi daw masyadong namomroblema ng tubig. Ani ni Mang Jesus, Oo nga, hindi talagaa kami namomroblema ng
tubig sa barangay dahil sa biyayang ibinigay sa amin ng Diyos, ang talong ito. Eh kaahit nga doon sa Caramoran na kahit sentro na yun ng bayan, kulang nga raw ang suplay doon ng tubig.
-ALYN AMAR

Patumbahin ang lata, hindi ang Laro ng Lahi.

Tila nagniningning ang aking biluging mga mata
habang unti-unti kong iminumulat kasabay ng pakurbang
namumuo sa aking mamula-mulang labi. Isa na namang
nakakapagod ngunit masayang araw ang aking sasalubungin kasabay ng mga halakhak ng aking mga kalaro,
mga ekspektasyong namumuo sa aking mapaglarong
isipan.
Agad- agad kong nilisan ang mumunti kong silid
at sumalubong ang napakatahimik na sala. Marahil ay

nakapasok na sa eskwelahan ang aking mga kapatid.

Samantala, isang nagkakagulong tinig ng
kabataan ang naabot ng aking pandinig, marahil isa itong
hudyat na nagsisimula na ang tunggalian sa pagitan ng
mga kabataang may mga sandatang tsinelas laban sa
nakaabang na taya na may isang lata sa gitna ng kalsada
ng hinihintay ng mapatumba.
Walang pag-aalinlangang nilisan ko ang aming
tahanan kahit kanina pa kumukulo ang aking tiyan, kahit
may namumuo pang tuyong laway na nakabalandra sa
aking labi, ang mutang di na pinagkaabalahang tanggalin
at ang buhok kong akala moy pinagtulong-tulungang
sabunutan dahil sa pagmamadali na makisalo sa isang
pagtitipon ng mga kabataan tuwing umaga.
Pasipol-sipol pa ako habang lumalapit sa mga
nagkakagulong mga bata.
Kay gandang pagmasdan ang tumatagaktak na
pawis at makikita sa mga mukha nito ang matinding kapaguran ay di pa rin maiaalis ang bahid ng kasiyahan .
Dinakma ko ang kulay asul na tsinelas sa aking
kaliwang paa at ipinokus sa target kong lata at ng pakawalan ko ito , sapul sa binti ng taya ang tsinelas na nagpabalot
ng halakhak sa buong kalsada.
Nang magkaroon ng tsansa ay kinuha ko ang
tsinelas sabay takbo ng matulin. Pagkaraan ng ilang tira,
ayon nasapul ang lata na siyang tumalsik sa isang mababaw na kanal.
Kasabay ng pagtalsik ng tubig sa kanal ay kasabay
rin nito ang pagkagising ko sa aking mahimbing na pagkakatulog na siyang nagpamulat sa akin sa realidad, ang untiunting pagbubura sa kulturang Pilipino ng mga laro na
siyang na nagpaligaya at naging tatak ng pagkakakilanlan
ng mga Pinoy. Labis ang aking paghahangad na masilayan
muli ang mga ngiti na dulot ng paglalaro ng tumba lata,
patintero, bahay-bahayan, bingkay, holen at iba pa sa mga
susunod na henerasyon kahit na patuloy ang paglawak ng
teknolohiya sa bansa.
Patayuin ang latang unti-unting tinutumba ng
tsinelas at hayaang magbigay ng kasiyahan sa bawat
kabataan .
Valerie

May nasilayan ka bang isang kakaibang kagandahan na

sa buong buhay mo ay ngayon mo pa lang nakita at
nagpamulat ng sarado mong paningin? Sadyang sa unang
pagkakataon pa lamang ay parang mapasisigaw na ng, Naks
naman uy! Ang ganda, na parang wala na sa pagkatao ang mga
sinasabi. Baka naman kalalapag mo pa lang ng gamit ay bigla ka
na lamang kakaripas ng mabilis sabay talon sa dagat upang
madama ang saya na kanina mo pa inaasam?
At pagkatapos ng ilang minutong pagpapatanggal ng pagod ay wala lang
sayo na liligid-ligid sa mainit na pinong-pino at puting buhangin ng baybayin at sasabihing, Saan na nga bang lupalop ng mundo ako nakaarating?. Tara nat dadamhin
na natin ang haplos ng isang magandang dalampasigan na magpapabago ng kulay ng
iyong buhay. Maghanda ka nan g isang dosenang lotion dahil mamaya baka kasing
puti na natin ang pwet ng kaldero dahil sa kabibilad natin sa araw habang masayang
naglalanguyan sa dagat at kaliligid sa mainit na buhangin ng Toytoy Beach. 1,2,3!!!
Paunahan! Kung sinong mahuli siya ang taya.
Ang Toytoy Beach ay isa sa mga magagandang tanawin o dalampasigan na
matatagpuan sa Barangay Toytoy, bayan ng Caramoran, probinsiya ng Catanduanes.
Madalas bisitahin ito ng mga turista na galing sa ibat ibang lugar upang
makita lamang ang nasabing kagandahan nito. Lalo na kung panahon ng tag-init,
maraming mga tao ang dumadagsa ditto upang mamasyal at maligo. Mahigit nasa 1
kilometro lang naman ang layo nito sa barangay kung gusto mong tunguhin ito.
Pwede naman na sumakay ka ng tricycle o lakarin niyo n lamang habang
nagkukuwentuhan kayo ng mga kaibigan. Mayroon ka rin namang matatagpuang mga
cottage sa Toytoy Beach na maaari rin namang pagpahingahan o kahit panandalian
lamang na pagpapaalis ng pagod sa kalalangoy.
Mayroon din namang mga punong kahoy na makikita sa mga tabi ng cottage
na pwedeng pagpahingahan din. Pwede din maglaro dito sa taas ng punong kahoy ng
taya-tayaan habang mainit pa ang araw.
May nakahanda ring mga bangka kung gusto niyong magbalsa sa dagat.

Napakagandang gawin ito lalo na kung palubog na ang araw. At

lalo na pagsapit ng dapithapon, ay magandang umupo sa baybayin kasama ang mga kaibigan. Pwede rin namang kunan ang
napakagandang paglubog ng araw habang itoy nakahalik sa
mga ulap na nakapaligid.
Magandang pagmasdan ang malawak na dagat na ito habang naka-upong
mag-isa sa putiing buhangin ng baybayin. Sa gawing dulo ng baybayin ay doon matatagpuan ang mga mararambong na mga bakawan na nagsisilbing tirahan ng mga
maliliit na isda.
Para sa amin, napakhalaga ng dagat na yan sa aming buhay. Sa pang-arawaraw na aming mga pangangailangan ay diyan kami kumukuha, katulad na lamang ng
pangingisda, na nagsisilbi naming hanapbuhay. Sa isang araw na pumapalaot ako ay
mahigit 5 o 7 kilo ng isda ang nakukuha ko. Kung minsan ay sinuswerte rin kaya mahigit 10 kilo ng isda ang itinitinda ng asawa ko sa sentro ng bayan.
Pagdating nga niyan doon ay pagkakaguluhan pa iyan ng mga tao. Kahit
papaano ay malaki ang naitutulong ng dagat na iyan sa aming buhay, pahayag ni
Mang Nestor, isang mangingisda na di naman kalayuan ang bahay sa Toytoy Beach.
Maraming mga yamang-likas na matatagpuan dito na tumutugon sa pangangailangan ng tao sa barangay.
Sadyang kakaiba ang kagandahan nito hindi ba? Talaga namang wala nang
hihigit pa sa mga naggagandahang tanawin ditto sa Pilipinas. Kaya saan ka pa? Dito na
sa Toytoy Beach! Sa susunod naman ah! Basta pag may problema kayo, punta lang
kayo sa Toytoy Beach. Tiyak, talagang aabot ang ngiti mo hanggang tainga.
-ALYN AMAR

Hindi kaylaman matitibag

ang pananalig kong matatag.
Hunyo 1, 2016, isang aakalaing mamang pulis este isa palang
bagong pari sa Parokya ni San Juan
Bautista, siya ay ang pogi na paring si
Rev. Fr. Juan C. Tejerero Jr., ang bagong kura-paroko ng Caramoran.
Ang PNP o Pogi na Pari ay
bansag sa kanya ng amigo niyang
pulis.
Magkahalong
pananabik,
saya at lungkot ang kanyang nadarama sa kaibuturan ng kanyang puso.
Pananabik at saya para sa mga
makabagong mukha na kaniyang
makasasalamuha at lungkot sa mga
alaala sa nagdaan niyang parokya.
Sa kaniyang paglisan sa
Parokya ni San Antonio De Padua
Church sa Bagamanoc ay may naibaon
siyang
kahanga-hangang
pangyayari,
na
tunay
ngang
makaaantig ng puso at kaylanmay
hindi mo nanaising kalimutan.
Isa na rito ang patungkol sa
isang pulubi. Ang isang hamak na
pulubi ang siyang naging instrumento upang subukin at palakasin ang
kanyang pananampalataya.
Sa pagkakaalam niya sa
pulubi ay parating namamalimos
mapa pera o pagkain man. Kaya
dahil sa hindi naman maputi ang
kanyang tainga at naawa rin siya rito, V

binibigyan niya parati ang pulubing

namamalimos ng pagkain sa simbahan.
Hanggang sa isang araw bago sumapit
ang Disyembre, madapa-dapang tinungo ng pulubi ang kumbento na may
pasan-pasan na saging.
Father, regalo ko po ito
sainyo. Kahit na akoy pulubi lamang,
mahirap, minsan ninanais ko ring masuklian ang kabutihang ipinamalas mo
po sa akin, aniya pulubi.
Nilikha tayo ng Diyos upang
mahalin at tulungan ang ating kapwa,
tunay ngang the more you give, the
more you receive, sa mga oras na iyon
ito ang mga salitang namutawi sa
kanyang isipan at bibig sabay ngiting
nagsabi Salamat.
Minsan nga naman talaga,
kinakailangan ng mahirap ang tulong
mula sa kaniyang kapwa, ang mas
makaaantig ritoy hindi lamang sila hingi
ng hingi bagkus ninanais rin nilang masuklian ang kabutihang nakamtan mula
rito.
Ito ang pambihirang karanasang nakamtan sa buong buhay
pagka-pari ni Rev. Fr. Juan Tejerero Jr.
Buong puso niyang napatunayan na
ang Diyos ang siyang nagbibigay sa
kanya ng lakas upang kaylanman ay
hindi malalagas ang kanyang pananampalataya bilang isang Pogi na Pari
(PNP).

Its More Fun in Caramoran

Toytoy
Beach

Lathalain

10

Babaeng Bakal
Eksplosibo!
Palaban!
Walang
Inaatrasan!
Mga salitang tumutukoy sa isang
ina, isang lingkod bayan, sa isang taong
may
paninindigan.
Siyay
may
pinanghahawakang prinsipyo sa bawat
umuusbong na isyu sa lipunan. Siya si
Miriam
Dumadagundong ang apat na
sulok ng senado tuwing siyay nakaharap sa mikropono. Matatapang at
maaanghang na komentaryo ang
kanyang binibitawan. Isang kritiko sa
mga taong gumagawa ng labag sa
batas.Kanyang tinitimbang ang dalawang panig ng usapan para makatiyak
na ang kanyang desisyon ay papabor
sa taumbayan. Siya si Miriam
Subalit sa kanyang mga salitang
sinasambit ng matapang ay ikinukubli
ang kanyang mga ngitit tawa.
Siyay isang mabuting ina at maybahay. Magaling sa pangaral pati na
mapagmahal. Nasubukan na rin ang
tatag ng kanyang pagkatao ng minsay
pumanaw
ang
kanyang
anak.

Napuno ng hinagpis ang kanyang

pusot damdamin subalit siyay tumayo at hinarap ang malaking dagok na
ito sa kanyang buhay. Siya si Miriam
Idolo siya ng maraming Pilipino
lalo na ng mga kabataan. Hindi lang
siya hinahangaan sa kanyang katalinuhan at lakas ng loob, subalit kuha
niya ang kiliti ng taumbayan. Marami
siyang pinausong pick-up lines at
mga hugot na kung hindi may kawilihan ay kapupulutan ng aral. Siya si
Miriam
Ngunit sa mga unang araw ng
ikasampung buwan ng 2016, isang
kaganapan ang sumindak sa bansa.
Ang babaeng matapang at palaban
ay
pinayuko
ng
malubhang
karamdaman. Ang kanser sa baga na
pilit niyang nilalabanan ay ang lumagot sa kanyang hininga. Iniwan niya
ang
kanyang
pamilya,
ang
taumbayan at ang Pilipinas.
Sa kanyang pagpanaw ay dalumhati ang hatid. Isa siyang malaking
kawalan sa ating bansa. Ang bayan

ay sumasaludo patiy nagluluksa.

Isa
siyang
pangulo sa mata ng
karamihan. Isa siyang
mabuting
lingkobayan. Isang mapagmahal na ina. Isang
ilaw ng bansa.
Siya si Miriam.
Ang babaeng bakal
na hindi nangangalawang.

Larawang google

Mabigat na Responsibilidad sa Murang Edad

Madilim na ang kalangitan,
hudyat ng malakas na pagbuhos ng
malakas na ulan. Muli kong sinilip ang
aming tahanan nagbabasakaling wala
ang aking ina na walang ibang ginawa
kundi pagbuntungan ako ng galit ng
dahil sa aking ama. Iniwan kami ng
aking tatay dalawang buwan palang
ang nakalilipas sapagkat di na raw niya
matiis ang sitwasyon namin ngayon,
akala namin umalis siya para magtrabaho, umalis pala siya para takasan ang
responsibilidad na hindi na raw niya
kayang pasanin.
Halos araw-araw, wala sa
timpla ang aking nanay, palagi niya
akong sinasaktan at pinapalayas sa
bahay, mabuti nga at wala akong kapatid dahil kung meron man mas nakakaawa ang aming sitwasyon. Palagi
siyang laman ng inuman, pasugalan at
iba pa. Itoy isang napakalaking hamon
sa aking musmos pang katawan.
Tuwing gabi, umaalis ako sa aming
bahay, aantayin ko ang oras kung saan
tulog na aking ina saka ako papasok at
matutulog na rin.
Alas onse na pala baka tulog
na si inay. Ito palagi ang ginagawa
kong pagkakataon upang makapasok
sa aming tahanan at upang makatulog
na rin. Habang naglalakad ako pataas
sa aming hagdanan patungo sa aking

patungo sa aking kwartoy nakita ko

sa isang madilim na sulok ng aming
bahay ang isang litratong kupasin na
at luma pa, ngunit nakahalata pa
naman doon ang mga mukhang
nakaukit at nakita ko doon ang mga
mukha namin nina inay, itay pati na
rin ang mukha ko, isang buo, matatag at masayang pamilya. Ngunit ang
lahat ng mayroon kami noon ay wala
na ngayon para bang isang bulang
naglaho bigla. Ang mga ngiti namin
sa labi noon ay hindi masukat-sukat,
ang pagmamahalan namin noon ay
hindi kayang tumbasan ng kahit
anong uri ng mga bagay mayroon
ang mundo, at ang pagkakaisa at
pagtutulungan namin noon ay hindi
kayang gayahin ninuman. Pero ang
lahat na iyoy isa na ngayong masalimuot na panaginip ng kahapon
na dapat nang ibaon sa hukay at
kalimutan. Isang mundong pinuno ng
pagsubok.
Sa bawat pagpatak ng oras,
minuto, segundo ang mundo koy
unti-unting binabalot ng isang maitim
na usok na siyang pumupuno sa sarili
ko
ng
kalungkutan,
lumbay,
pagkamuhi, kawalan ng kalayaan,
tiwala sa sarili, pag-asa at katatagan.
Halos hindi ko na makaya ang mga
pangyayaring ito. Ang mga prob-

lemat responsibilidad na ngayoy ako

na ang sumasalo ay hindi na kaya ng
musmos kong katawan, labis-labis na
yata itong pasakit na dinarama ko.
Pati na rin ang pagkatao at isipan
koy nalilito na hindi na malaman ang
gagawin. Hindi ko na yata kayang
pangatawanan ang mga ito, lalong
lalo nat labing anim na taong gulang
palang ako, namumukadkad pa lang
ang mga mata, isipan at pagkatao ko
sa mundong ito.
Sa kawalan ko ng paraan na
makadama muli ng kalayaan ang
tanging naisip ko ay lisanin ang
aming tahanan. Sa aking pag-alis ay
umaasa akong mahahanap ko ito
pati na rin ang mga bagay na siyang
pupuno muli sa sarili ko. Natuloy ako
sa aking plano at pinuntahan ko ang
bayan kung saan nakatira ang kapatid ni inay, tinanggap nila ako doon
ng malugod. Doon ko rin nakilala ang
isang lalaking gumising sa aking
pagkatao at puso sa mahimbing nitong
pagkakatulog.
Siya
ang
nagpakita sa akin ng magagandang
bagay na mayroon ang mundo na
hindi nakikita ng bulag kong mga
mata. Hindi man ganoon kalapit ang
aming loob nung una ngunit habang
tumatagal ay mas nagkakilala kami
ng husto hanggang sa mahulog ang

aming kalooban sa isat isa hanggang

sa naging kami. Halos araw-araw ay
nagkikita kami sa aming tagpuan,
namamasyal na magkasama, sabay
kung gumimik, at palaging nagkukuwentuhan at kung anu-ano pa ang
ginagawa
naming
dalawa
ng
magkasama. Tumagal kami ng halos
anim na buwan. Ngunit dahil sa isang
pangyayari kami ay nagkahiwalay,
iniwan niya ako, hindi raw niya kayang
panindigan ang nangyaring ito sa
akin. Habang nag-aalmusal kasi kami
nina tito at tita pati na rin ng aking
mga
pinsan
nang
biglang
nakaramdam ako ng pagsusuka, akala
nina tito at tita ay may nakain lamang
ako na nagpasama sa aking pakiramdam. Kaya dinala nila ako sa
hospital at doon ay nakumpirmang
buntis pala ako. Yung mga araw na
iyon ay hindi ko matanggap ang
aking sinapit, hindi pa ako handa, iyak
lang ako ng iyak halos matunaw na
ang mundo ko noon. Hindi ko naisip
na pwede pala itong mangyari sa
akin, pinagtangkaan ko na ring ipalaglag ko itong bata sa sinapupunan
ko ngunit hindi ko kaya, ayaw kong
pumatay ng isang batang walang
kamuwang-muwang
sa
mga
pagkakamaling ginawa ko. Halos hindi ako nagpakita ng dalawang linggo

sa aking kasintahan, natatakot ako na

baka iwan niya kami at pabaayaan
lalong-lalo nat kailangan namin siya ng
aming anak. Ganoon nga nangyari
nang pumunta ako sa aming tagpuan,
nakita ko siya doon at sinabi ko sa
kanya na buntis ako at siya ang ama
nito. Hindi siya makapaniwala, marami
pa siyang sinabing baka nagkakamali
lang ako, hanggang sa tinakbuhan niya
ako at hindi nagpakita hanggang ngayon na malapit na akong manganak ay
wala na aakong balita sa kanya. Ngunit
ang hirap nitong pinasok kong sitwasyon, lalong-lalo na lalaki ito ng walang
ama.
Sa lahat ng nangyari sa buhay
kong ito ang tanging aral na natutunan
ko ay sa mundong ito kahit gaano
kalalim at katibay ang inyong pagsasama ay may panahong iiwanan pa rin
nila tayo ngunit may mga dumarating
rin na panibago. Kahit hindi pa tayo
handa ay hindi ito nangangahulugang
ang kabanata ng ating buhay ay dapat
ng tumigil at hanggang dito na lamang,
kailangan pa rin natin itong ipagpatuloy
kahit mahirap. Ngunit isang katanungan
ang hindi ko pa kayang sagutin,
Kakayanin ko bang gampanan ng
maayos ang aking responsibilidad
bilang ina pati na rin ang tumayo
bilang ama at mapalaki ng maayos at
masaya sa piling ko ang aking anak?
-DELBERT SEBASTIAN

Tulay tungo sa pangarap

Masaya hindi ba? Na kahit
maghapong nakakasama mo ang iyong
guro sa Filipino, ay hindi mo pa rin
mapigilang hindi maging masaya daahil
sa mga jokes nito at kung ano-ano
pang mga katatawanang ipinapakita
niya sayo. Di mapigilan na sabihin sa
sarili na, Napakabait naman ni Mam
Cres, sa tuwing naiisip mo ang mga
kabutihang naidulot sayo ng guro.
Minsan ay kapag mayroon
kang nagawang hindi niya nagustuhan,
babagsak sa pagkakatampuhan, hindi
ka tuloy direktang nakakangiti ng buo
kapag nakita mo siya bagkus hindi na
lamang papansinin, ngunit pag may
nabuong pasya sa sarili ay gagawa ng
paraan upang magkabati. Si maam
Maam, sige na maam.. Eh kaaway ko na
po tuloy kayo..maam sorry na maam
plss.. Iyan ang mga salitang madalas
na maririnig mo sa isang estudyante na
humihingi ng patawad.
At kung patawarin man ito ng
guro, ay tatalon talon pa ito sa sobrang
saya, Thank you maam, maam hindi ko
na po yan uulitin.
Tanong ko sa inyo, eh kung
ang gurong ito ang siyang magsilbi na
maging tulay mo sa bawat sa pagsubok
upang makamit ang iyong inaasamasam na pangarap na darating sa iyong
blankong buhay? Ipagmamalaki mo ba
siya sa gitna ng mga sakripisyot pawis
na ngayoy binibilang mo na kung ilan
na nga bang kabutihan ang nagawa
niya sayo?
Halinat tuklasin niyo mga
kapwa ko ang isang kakaibang kwento
na punung puno ng mga aral na siyang
tatagos rin hanggang sa kaibuturan ng
iyong puso. Handa ka na ba sa isa na
namang landas na ating tatahakin na
puno ng samut saring impormasyon?

Tara nat ating lakbayin ang mundo

ng mga pagsubok.
Magandang
umaga.
Madalas iyan ang sinasabi sa amin ng
gurong si Gng. Cresalyn C. Tugay
bago niya umpisahan ang klase.
Sa una, tinatamad akong
makinig kay maam, nawawalan talaga ako ng gana. Pero akala ko patuloy na ganoon palagi ang nararamdaman ko sa tuwing asignatura
na ni maam. Lumilipas pala ang mga
araw, hindi ko na napapansin eh.
Palapit na palapit na pala ako kay
maam.
Marami pala akong natutunan sa kanya.
Oh class, ngayon ay pagaaralan natin ang alamat, susuriin
ninyo at pagkatapos ng ating aralin
ay inaaasahan na makasusulat kayo
ng isang Alamat. Iyon ang pamantayan sa pagganap sa ating aralin
ngayon. Alalahanin ninyo na napakalaki ng bahagdan sa performance
task sa Filipino. Kapag hindi kayo
gumawa, malaki ang epekto nito sa
marka ninyo. Huwag ninyo akong
sisihin kung maging mababa ang
marka ninyo.
Napakarami naman ng
pinagagawa ni mam, pero kahit ni isa
ay wala akong inurungan.
Ayaw ko kasing mapagalitan lalo na kung sa mga grades
na ang pinag-uusapan, ayaw kong
mahuli sa karera, hanggat kaya ko
pang bilisan ang pagtakbo, bibilisan
ko talaga para maabot ko yang
layunin ko. Nang sabihin ni mam na
may paligsahan raw sa monologo ay
bigla na lamang akong napaisip.
Kaya ko ba yan..eh.., hindi naman
ako marunong magdrama o kayay

kayay magbaliw-baliwan. Pero Alyn

kaya mo yan, kung kaya nila, mas
kakayanin mo. Iyon ang isang bagay
na pumasok sa isip ko kaya kahit
nagdadalawang isip man, mas pinili
ko na harapin ang pagsubok. Magkakaroon raw ng audition, eh parang
magagaling ata itong mga kalaban
ko ah?
Nang matapos na ang audition ay pipili pa raw siya ng top 6 at
maglalaban-laban uli. Nagulat ako
nang sabihin ni mam ang aking pangalan. Diyos ko! Sino na kaya ang
isasabak sa paligsahang iyan?
Nasasabik tuloy ako! Pero yung magaudition na kami, FINAL ROUND.
Sino ba talaga? Nang matapos na
ang audition, nagapapasya na si
mam Cres at sir Anjo kung sino ang
pipiliin. Mam, Sir, bilis naman eh
mamamatay na ako eh kung sino ang
pipiliin niyo tanong ng isip ko. Mayamaya, So ang pipiliin na dadalhin sa
Virac kailangan magsakripisyo ng
panahon at oras sa pag-eensayo.
si Sino kaya?
Si Alyn Amar! Ani Mam Cresalyn.
Halos magiba na ang dibdib ko sa sobrang saya. Talaga naman na walang palihis na praktis,
lahat ng mga sinasabi ni mam ay
sinusunod ko ddahil kailangan ko rin
namang suklian ang bawat pagod at
sakripisyo na ginagawa ni mam.
Pinagdasal ko bago kami umalis ng
Caramoran Rural Development High
School na sanay manalo sa patimpalak na ito.
Alam kong sa bawat letra
ng aking pangalan ay napakaraming
magbabago pag itoy aking naipanalo. Noong oras na ng paligsahan ay
hindi naman ako kinakabahan.

Totoo talaga, ang saya-saya ko nga

na habang pinapalakpakan ko ang
aking kalaban. Alyn, basta kaya mo
yan ha? Galingan mo lang, tayo ang
mananalo rito, pahayag ni mam
Cres, ang aking tagapagsanay.
Sa una ay parang walang
kibuan itong mga audience, ngunit
nang matatapos na ang aking
monologo, maraming mga audience
ang namangha lalo na nang akoy
umiyak. Lahat na ng mga contestant
ay tapos na. Isa na lamang ang pinakahihintay at pinakasasabikan ko,
Sino nga ba ang mag-uuwi ng gantimpala sa monologo? Ito na ang
pinakahihintay ng lahat. Monologo,
ikatlong gantimpala, mula sa ani
ng isang guro na siyang nagsasabi
ng mga nanalo sa bawat paligsahan
na nasa stage. Nag-ayos na ako dahil
baka CRDHS na. Ikatlong gantimpala, mula sa Catanduanes National
High School, nagkamit ng tropeyo,
medalya at sertipiko. Ikalawang gantimpala, mula sa.. Bato National High
School, pahayag ng guro. Alyn,
nasaan na ba yung Rural? Akala ko
ba ipapanalo mo?, hindi tuloy mapakali ang isip ko dahil sasabihin na
kung sino ang kampeon sa
monologo. At ang pinakahihintay ng
lahat, ang kampeon sa monologo ay
mula sa, Caramoran Rural Development High School, please come on
stage Alyn Amar, ani ng emcee.
Halos maiyak na ako sa
sobrang saya na nadarama ko ngayon. Sa unang pagkakataon pa
lamang, ay pinuno ni mam Cresalyn
ng samut saring mga eksperiyensiya
na nagpabago ng aking buhay at
pag-aaral. Alyn, sa lahat ng mga
pagsubok na kakaharapin, palagi

iisipin na dapat numero 1, palaging iniaim ang number 1, magkaroon ka lang

ng tiwala sa sarili na kaya mong
lagpasan ang mga pagsubok na kinakaharap mo at higit sa lahat, isipin mo
palagi na nariyan ang Diyos na siyang
nakakaalam ng lahat. Minsan ay di rin
naman maiiwasang may pagkakabigo
sa buhay. Basta Alyn, kung ginawa mo
na ang lahat-lahat ng makakaya mo.
Tagumppay na yon, ani mam Cresalyn.
Mula ngayon, napagpasiyahan ko na ipagpatuloy ang pagiging
isang magaling na dramatista. Siguro
kung hindi ko naging guro si Mam Cres,
di ko siguro magagawang umiyak sa
harapan ng maraming tao. Sa pagtatapos ng aking pagkukuwento, gusto
kong bigyang halaga ang isang tulad
niyang guro na siyang nagpabago ng
aking buhay. Isa siyang natatanging
tulay para sa aking buhay upang makamit ang aking minimithi. Liwanag na
maituturing sa isip na walang alam kundi ay para sa mga walang kwentang
bagay lamang ginagamit. Pader na
bawat kaisipang pumipigil para hindi
tuluyang magiba ang pinapangarap.
Sanay ating mahalin ang
ating mga pangalawang magulang sa
paaralan na walang sawaang nagmamahal sa atin. Ating purihin, ipagmalakit igalang ang ating mga guro. Guro
na pag-asa, guro ng kaalaman at mga
samut saring karanasan na di malilimutan at guro ng bawat indibidwal na
estudyante na ang hangad ay walang
iba kundi ang Tagumpay sa Buhay.
Ang pinakamagandang obra
na ginawa ng isang guro ay gawing
makabuluhan ang isip at puso ng estudyante.
ALYN AMAR

Panitikan

Hunyo-Oktubre
2016

11

ANG BABAE SA BALON

Bolpen
Sa iyong kamay, akoy mapapaluha
luhang makapaglilimbag ng sari-saring salita
sapagkat akoy ginawa upang maglathala
magsatitik ng datos, kaisipan at ibat ibang paghihinuha

Kasalo sa pag-aaral maging sa pagtatrabaho

Ang tinta ko ang siyang simbolismo
ng aking gampanin sa buhay ng tao,
Ito ang dahilan kung bakit ako naimbento

Paglipas ng panahon buhay koy lalamlam

Ang bawat markang nais moy hindi na maaasam
ang dating masiglang tinta mauuwi sa wala
buhay koy unti-unti nang hihina

Dahil sa akoy wala nang silbi

Marapat lamang na itapon at isantabi
ngunit iyong pakatandaan,
ang bawat pag-iyak koy isang bakas
na kahit ilang bugso pa ng panahon ang lumipas
itoy hinding hindi na kukupas.
Edel

Tsinelas
Kaibigan mo sa pagtahak
ng daang pantay man o malubak
kaagapay ng iyong dalawang paa, sa bawat makahulugang
pagyapak
Kung saan ka patungo akoy naroon din,
bawat biyahe ng buhay pinagsasaluhan natin.
Maligaw ka man akoy kasama mo rin.
Sa bawat paninindak ng panahon akoy kasangga mo rin
Kahit gaano katibay ang pagkakagawa
panahon pa rin ang siyang luluma
tulad ng taong nakibaka ng mahabang taon
sa huliy sa lupa pa rin ibabaon.
Pagkat akoy wala nang lakas
para tahakin pa ang napili mong landas
sa kasagsagan ng iyong pagbabagtas
maaaring akoy tuluyan nang kumalas
Bagaman isang tsinelas lamang
ngunit kung wala akoy iyong malalaman
kung gaano katinik, kahapdi at kabagsik ang iyong daraanan
Ngunit narito ako tagasalo ng hindi mo dapat maranasan.
Edel

BANGKANG PAPEL

Alas dos ng gabi nang iniwan siya ng magandang tulog, hanggang napabiling-biling na lang siya sa higaan at
hindi na siya nakaramdam ng antok hanggang sa naisipan niyang lumabas ng bahay at nagpalinga-linga sa paligid.
Walang ibang maririnig kundi ang mga huni ng kuliglig sa paligid. Nanunuot ang hamog sa kanyang makinis na
balat. Kakaiba ang pakiramdam niya parang may kakaibang pares ng mga mata na nakatitig sa kanya Hindi niya mawari
kung ano..
Walang ano-anoy, may isang bahaw na tinig ang nagmumula sa ilalim ng balon na tila ba nagmamakaawa at
humihingi ng tulong..
Nimfaaaparang a..wa mo na tulungan mo koo..oo
Nagpalinga-linga siya walang ibang tao sa paligidtanging siya lamang..
Kinilabutan siya nanindig ang balahibo niya sa kanyang buong katawan.
Pinagpawisan siya ng malamig, hindi siya makaalis sa kanyang kinatatayuanhindi siya makahakbang upang kumaripas ng takbo.
Maya-maya pay parang nagkaisip bigla ang kanyang mga paa dahan-dahan itong humahakbang patungo sa
balon. Hindi niya mawari kung bakit ang balon na kanyang kinatatakutan ang tinatalunton ng kanyang mga paa, parang
may kapangyarihan ang nasa ilalim ng balon upang mapagalaw ang kanyang naninigas na mga paa..
Aghhh. Hindi maaari ito, mommmyyyy!!!! sigaw niya. Ngunit anumang sigaw niya ay parang walang nakaririnig
sa kanya tsaka niya naalala na wala pala ang mommy niya, na nag-iisa lang pala siya sa kanilang bahay-bakasyunan.
Oh, no. hindi, ayoko. Hmmmppsino ka?
Please, parang awa mo na tulungan mo ko.. please?????
Hanggan sa nawalan siya ng ulirat.
Kinaumagahan, nagising siya dahil sa kakaibang lamig na dumadampi sa kanyang katawan, ang tubig
pala sa tabi ng balon.
Anong ginagawa ko dito sa tabi ng balon?
Hah, kagabi.. oh, no.. anong nangyari sa akin?
Hanggang hindi siya makatiis, dahan-dahan niyang tiningnan ang balon. Napakalinaw ng tubig, kitang-kita niya ang
kanyang repleksyon sa tubig hanggang sa
Bakit, parang nag-iiba ang aking repleksyon sa tubig? Hindi ako yan.
Sino ka?
Tulungan mo koooo. ani ng tinig.
Anong maitutulong ko? Tanong niya sa garagal na tinig.
Pabendisyunan mo ang balong ito, gusto ko ng manahimik ang aking kaluluwa. Dito naganap sa lugar na ito ang
karumal-dumal na nangyari sa aking buhay kayat hindi ako matahimik. Pinagsamantalahan nila ko. Dito nila pinalaya ang kanilang pagkahayok sa tawag ng kanilang mga laman hanggang sa silay magsawa at pagpira-pirasuhin ang
aking katawan at ilibing sa lugar na ito. Parang-awa mo na tulungan mo ko.
Natigagal siya, totoo ba ang kaniyang naririnig? Pagbaling niya ulit sa kausap niya ay nakita niya ang kanyang amang lumuluha.
-Mapangaraping tinta ni CSMCT

Pagbasag ni bagyong Karen sa katahimikan ng Catanduanes

Sa bawat hinagpis ng hangin, nagsasayawan ang mga kable ng kuryente, nagliliparan ang mga yero,
nagtutumbahan at nabuwal ang mga puno, at sa walang humpay na buhos ng ulan kabi-kabila ang pagbaha at
pagguho ng lupa na siyang nag-uudyok ng malaking takot sa mga tao na walang kahit na sino ang nanaising
lumabas ng kani-kaniyang tahanan lalong lao na sa pagsapit ng gabi na ang buong paligid ay binabalot ng
matinding kadiliman.
Ito ang mga eksena sa bawat hagupit ng hangin at ulan dala ng bagyong si Karen, matapos tumbukin
ang buong probinsiya ng Catanduanes noong nakaraang ikalabing apat hanggang ikalabing-lima ng Oktubre
2016.
Sa mga sandaling iyon, hindi lamang ng hangin at ulan ang siyang maririnig kundi maging ang ingay ng pagtigak ng mga bubungan ng bawat bahay na sinasabayan pa ng matinding panalangin na sana itoy
huwag namang tangayin . Puspusan pa rin ang paglalagay ng mga timba sa sandaling may tumulo mula sa
bubungan nito.
Sa katunayan nga dahil sa lakas ng hangin at ulan bukod sa natuklap na sakbong ( sim) ng bahay
naming nilipad rin po yung kalahati ng aming pawid ( Tikrad) ng bubungan nito. Sa kabutihang palad, nagtungo na kami sa Evacuation Center bago pa man bumagyo kaya wala ni isa sa amin ang nasaktan maliban
lamang sa ilan naming kagamitan na lubusang nabasa ng ulan Itoy ayon sa pahayag ni Jamaica San Juan,
isang residente ng Barangay Baybay, Caramoran na ang mismong tahanan ay nakabungad sa karagatan ilang
metro lang ang layo.
Ngunit nakakalungkot isipin na sukat nga namang naaalala lamang ng mga tao ang Panginoon sa
tuwing may kalamidad o delubyong nangyayari. Kaya mapabata o matanda, may ngipin man o wala ay
taimtim na nananalangin buhat sa mga pusong nanginginig sa takot sa maaaring maidulot ng bagsik ng
bagyo. Hindi lamang tahanan at kagamitan ang posibleng mawasak nito, kundi maging ang natatanging buhay
ng isang tao sa panahon ng pagbasag ni Bagyong Karen sa katahimikan ng Catanduanes.
-Roanne De Quiroz

Di ko malirip ang takbo ng buhay,

Kay hirap
punong-puno ng pighati
di ko alam kung itoy akin pang malalampasan
Kay hirap sumagwan sa Bangka na iisa lang ang sumasagwan
lalo pat ikay salungat sa agos ng naglalakihang daluyong
bangkay kay liit
kung pagmamasdan ay anong rupok
katunggali ang hangin
tanging sa sagwan lang maaaring kumapit
di makaalis
nananatili
di makaalis-alis
paikot-ikot
pagiwang-giwang
walang magawa
kundi ang makisabay
makisabay sa patak
ng naglalakihang buhos ng ulan
luhay malayang pumatak
mula sa mga matang mapanglaw
unti-unti
paunti-unting nararamdamdaman
hampas ng daluyong
marahas, mapanakit,
sa gitna ng laot
walang malapitan
sigaw moy naglalaho sa kawalan
tinig moy uni-unting namamaos
luhay naging ulan
sinabayan pa ng kulog
at nangangalit na kidlat
sa madilim na kapaligiran
bangkay parang di na lumulutang
at parang bangkang papel na lamang sa kawalan.
-Mapangaraping tinta ni CSMCT

Masisisi mo ba ako kung naging bato na ang puso ko?

Walang pakiramdam o tinatago ang nararamdaman?
Masisisi mo ba ako kung hindi ko maipahayag sa salita ang naisasaloob ko?
Masisisi mo ba ako kung unti-unti nang nawawala ang pagtitiwala ko sayo?
Masisisi mo ba ako kung natitikis na kita?
Masisisi mo ba ako kung unti-unti nang naglalaho ang nararamdaman ko sayo?
Masisisi mo ba ako kapag nakikita kita, bigla na lang naglalaho ang pananabik ko?
Masisisi mo ba ako kung sa bawat pagbitiw mo ng mga pangako ay hindi na ako umaasang matutupad pa ito?
Masisisi mo ba ako sa kinalabasan ng mga ginawa mo?
Masisisi mo ba ako kung unti-unting nang nalalanta ang dating mayayabong at malulusog na halamanan sa aking puso?
Masisisi mo ba ako kung kasing lamig na ng niyebe ang nararamdaman ko sayo?
Masisisi mo ba ako kung parang tunaw na yelo na ang pag-ibig ko sayo?
MASISISI MO BA AKO?
-Mapangaraping tinta ni CSMCT

MINSAN SA MUNDO
Minsan sa mundo
hindi mo mapagsino
kung sino ba talaga ang totoo..
Anong pagdaramdam
nang aking malaman
akoy pinagtaksilan
ng taong aking
pinagmamalasakitan
anong sakit,
anong hapdi,
anong kirot,
di ko maipaliwanag
sakbibing kalungkutan
aking naramdaman..
hiling ko sa Maykapal
lumabas ang katotohanan
at malaman ang tunay na dahilan

-Mapangaraping tinta ni CSMCT

12

Agham
Tagong mga
baranggay ng
Caramoran, sagana
sa Natural Resources

Bitaog Beach Noon at Ngayon

Small Boracay, ito ang paglalarawan sa Bitaog Beach ng karamihan sa
mga nakarating na rito. Bukod sa malinaw ang tubig, pinot puting-puti rin ang
buhangin nito.
Subalit sa patuloy na pag-ikot ng mundo, kasabay nito ang paglaho at
pagsalungat ng magagandang paglalarawan dito.
Isa ang Bitaog Beach sa magagandang tanawing ipinagmamalaki ng
mga Parongponganon. Ito ay matatagpuan sa Isla ng Palumbanes, 13 km ang
layo sa bayan ng Caramoran dito sa Catanduanes. Ito ay bukas sa publiko, subalit
samut sari naman ang nagmamay-ari nito.
Ayon sa ilang nakarating na rito, kung kagandahan lang naman ang
pag-uusapan, ay tila hindi ito mailalayo sa ganda ng Boracay Beach sa Aklan.
Patunay lamang, noong mga nakaraang buwan ay naipalabas ito sa programa ng
Kapuso Channel na Kapuso mo, Jessica Soho at itoy naihalintulad sa Caramoan
sa Camarines Sur.
Ang pinot puting buhangin, at ang malinaw na tubig ng tanawing ito ay
kasalungat na ngayon. Ang buhangin ay nahaluan na ng maliliit na piraso ng
sinunog na kahoy na pawang mga uling. Sa tubig naman, kung minsay langis
ang nangingibabaw sa malinaw naa tubig nito.
Sa mga pangyayaring ito, isa sa mga pangunahing sanhi ay ang kaingin
system o ang paagsusunog ng mga punong kahoy sa isang ektarya ng lupain
upang mapagtamnan ng ibang pananim o mga agricultural root crops o di kayay
mapagtayuan ng mga imprastraktura. Dahil dito, ang maiitim na usok at pirapirasong kahoy ay unti-unting napupunta sa puting buhangin dahilan upang itoy
mahaluan. Sa tubig naman, ay ang patuloy na paggamit ng kemikal sa pangingisda dahilan upang maging polluted ang tubig.
Kung patuloy ang pagkasira nito, balang araw sa munting larawan na
lang makikita ng susunod na henerasyon ang tunay na ganda ng tinaguriang
Small Boracay ang Bitaog Beach.

Pokemon Go, sanhi nga ba ng aksidente?

Nasubukan mo na bang maglaro ng Pokemon GO?

Humanap ng Pokemon?
O, kaya namay makipaglaban sa iba pang manlalaro nito?
Kung hindi pa, bakit di mo subukan.
Ngunit ano nga ba talaga ang larong ito?
At paano ba ito nilalaro?
Ang Pokemon GO ay isang online game na kung saan libreng laruin at
nakabase kung saan tunay na naroroon ang manlalaro. Ito ay pansamantalang
inilabas sa mga piling bansa kasama na ang Pilipinas noong Hulyo 2016. Ito ay
nilikha ng Niantic Inc. na dati ay tinawag na Niantic Labs. Isang kompanya sa San
Francisco na kilala sa paggawa ng mobile application, mobile games at alternate
reality games kagaya ng Ingress at Pokemon GO.
Sa larong ito ang mga manlalaro ay gumagamit ng GPS sa kanilang
mga mobile devices upang makahanap, makakuha, makipaglaban at mag-ensayo
ng mga kakaibang nilalang na tinatawag na Pokemon na siyang lumilitaw sa mga
screen ng mobile devices na tila buhay at nabubuhay sa ibabaw ng mundo.
Maraming papuri ang natanggap nito dahil sa isa itong popular na laro
na nagpopromote ng physical activity kasabay ng pagtulong sa mga nagnenegosyo nito na lumago.
Subalit marami rin itong kontrobersya. Isa itong laro na kung saan nagbibigay oportunidad na magkaroon ng ibat ibang mga sakuna.
Karamihan sa mga masasamang bunga nito ay lkawalan ng gana ng mga
mag-aaral dahil napupunta ang kanilang atensyon sa paglalaro nito.
Karamihan din ay hindi na gumagawa ng kani-kanilang takdang aralin
dahil mas inuuna nila ang paggala sa mga kalye para lang makahanap at makahulin ng mga Pokemon.
Malaki rin itong banta sa mga malalaking kompanya at iba pang mga ahensiya ng gobyerno dahil maaaring magdulot ng masasama ang paglalaro ng mga
empleyado nito.
Maaaring bumaba ang pagiging produktibo ng mga manggagawa dahilan ng pagkalulong sa paglalaro nito na siyang naunang pinangangambahan
ng maraming kompanya at ahensiya ng gobyerno.
Sa laro ding ito lumalaganap ang nakawan tulad ng pang-iisnatch ng cellphone sa lugar kung saan maraming naglalaro nito.
Karaniwang nagbubunga din ito ng mabigat na trapik at mga aksidente
sa daan.
Kaya naman ang gobyerno ay naglalabas nan g kanilang mungkahi sa
pagbabawal na maglaro nito sa mga pampubliko at pribadong lugar kasama ang
seguridad ng sinasabing laro. Ang ibang bansa naman ay nagpasa ng batas ukol
dito.
-Jethro Yves Salamea

Isang maituturing na liblib

na mga barangay ang Tucao, Maysuram at Buenavista.
Ganun pa man masasabing
sagana ang mga lugar na ito sa mga
yamang likas.
Dito matatagpuan ang mga
nagtataasang bundok na sagana sa
mayayaabong na kagubatan at ibatibang uri ng hayop , tulad ng mga
baboy ramo, unggoy at ibang nga
kilalang hayop sa Caramoran tulad
ng amid, bogkon haro o mga
bayawak, sawa o maging abukid o
mga manok sa bukid.
At yung mga mahilig naman sa lamang ilog at sapa, magandang balita ito sapagkat sagana rin
ang mga lugar naito sa mag suso o
tibagwang mga naglalakihang igat
o kasili, hito, at mga hipon o kilala
sa tawag na orang sa bukid.
Sa mga gubat din nito
matatagpuan ang mga nagtataasang
mga talon at mala-yelo sa lamig nitong tubig , mga malalalim na ilog at
mga magagandang tanawin.
Bukod pa rito, dito rin nagmumula sa mga kagubuatan ang
mga sangkap ng produkto sa industriyalisasyon.
Dito nanggagaling ang
malaking suplay ng mga matitibay na
troso mula sa mga matitibay na uri
ng kahoy.
Malaking bahagi rin ng
porsyento ng abaka at kopra ang
nagmumula rito.
Dito rin nagmumula ang
mga produktong iniluluwas sa Caramoran proper tulad ng banig na mula
sa karagumay at mga sagad o
basket na mula sa halamang gubat
na kilala sa tawag na oway o buri na
iniluluwas rin sa karatig lugar nito.

Milagro at ang pananaw ng Siyensya

Hunyo 5, 2011, isang
makatindig
balahibong
pangyayari ang gumimbal sa
pananampalataya ng mga
Caramoranon, ito ay ang pagbitak ng tiles sa sahig ng simbahan at ang pagbitak ay nasa
direksyon patungo kung saan nakatayo ang rebulto
ni San Juan Bautista.
Si San Juan Bautista ay isang milagrosong
santo, kaya ang pagbitak ng tiles ay pagpapaalala sa
atin na sobra na ang ating kasalanan at dahilan ito
upang makalimutan na natin ang ating Panginoon,
ito ang pahayag ni Gng. Florenia Advincula, isa sa mga katekista ng parokya ni San
Juan Bautista.
Ang pagbitak ng tiles ay nagpapahiwatig ng pagpapaalala sa ating mga
nagawang kasalanan na dapat nating pagsisihan. Kasi karamihan sa atin ay malayo
na ang loob sa simbahan, wala ng panahon para maglaan ng oras sa Panginoon at
mas ninanais ang mga makamundong bagay, ang pahayag naman ng isa sa mga
debotante ni San Juan Bautista.
Ngunit sinabi ng isang guro ng agham sa Caramoran Rural Development
High School, Ang pangunahing factor ng pagputok at pagbitak ng tiles ay Heat
(init), kapag kulang ang palaman na inilagay sa sahig bago ang tiles maaaring
maging sanhi ito ng pagputok ng tiles dahil maaaring pasukan ito ng init at maging nang hangin.
Ang paniniwala ng tao ay nakabase sa kanyang pananampalataya. Maniwala ka man o hindi, totoo man ito o mali, nasa iyong paninindigan kung alin ang
papanigan. Kaya ngayon, saan ka ba maniniwala sa milagro ng santo o pananaw
ng siyensya?
-Roanne De Quiroz

Samsung S7 Edge, biglang umaapoy

-Joeman Paul Isuela

729, Normal ayon sa

Nutritional Status
Survey
Ayon sa datos na nakalap
mula sa 2016-2017 Nutritional Status
of Secondary Students in Caramoran
Rural Development High School,
tinatayang 729 estudyante mula sa
863 kabuuang populasyon ng magaaral ang naitalang normal o katumbas ng 90.89%.
Nakumpirma
namang
0.74% o anim na estudyante ang
overweight na kinabibilangan ng
mag-aaral sa ikapitong baitang na
may isang (1) bilang, dalawa (2) sa
ikawalong baitang at tig isa naman
sa ika-siyam, sampu at labing-isang
baitang.
Samantala, 0.24% naman
ang naitalang obese na may na may
dalawang (2) bilang mula sa ika-pito
at labing-isang baitang.
Tinatayang 0.74% din na
katumbas ng anim na estudyante
mula sa labing-isang baitang na may
tatlong bilang. At may tig-iisa naman
ang galing sa ika-pito, walo at sampung baitang ang severely wasted.
Umabot naman sa limamput siyam (59) na estudyante ang
natukoy na mga wasted, naguna dito
ang ika-siyam na baitang na may 14
na bilang na sinundan ng ika-pito at
ika-walong baitang na may tig labingdalawang bilang, labing-isa naman naman sa ika-sampung baitang
at sampu sa ika-labing isang baitang.
-VALERIE DE LEON

- - - -- - - -- - - -- - - -- - - -- - - -- - -

Maaaring
bumaba
ang pagiging produktibo ng mga manggagawa
dahilan
ng
pagkalulong sa paglalaro nito na siyang
naunang pinangangambahan
ng
maraming kompanya
at ahensiya ng gobyerno.

Kilala ang Samsung bilang isa sa mga matataas at de-kalidad na uri na

uri ng cellular phone sa mundo na karaniwang ginagamit ng mga mamamayan.
Taglay nito ang mataas ma uri ng teknolohiya na higit na nakalalamang
sa iba pang mga cellphone sa mundo.
Kumpleto at maayos ang mga pagkakakumpuni ng mga datos at nilalaman nito kung kaya naman ay naakit ang mga mamimili na tangkilikin ito.
Subalit may mga ulat ang sumira sa kasaysayan at reputasyon ng Samsung nang sumiklab ang aksidente sa biglaang pagkasunog ng Samsung s7 Edge
na pag mamaya-ari ng nagngangalang si Weng Briones sa loob ng isang beauty
salon sa antipolo noong biyernes, setyembre 23, 2016.
Ayon sa ulat, sinabi ng make-up artist na si Briones na nagtu-tweet ang
kanyang 16 na gulang niyang anak na babae nang magsimulang lumaganap ang
usok mula sa cellphone.
Nagpanic na kami kasi unti-unti nang kumakapal ang usok, natatakot
kami na baka sumabog. Naglabasan lahat ng tao sa loob g salon. Turan ni briones
Ayon kay briones, mas pinili niyang ibalik ang perang bayad nya sa
kanyang nasirang smartphone na binili niya noong nakaraaang Abril.
First they offered to have my phone replaced but I refused. Sabi ko gusto ko ng refund, kasi kung papalitan lang din nila, ganun parin andun parin ung
fear ko na maulit. They did not resist naman. Then after a few minutes ay inabot na
nila sakin ung pera na P39,990.00.
Sa ibang balita, ang kompanya ng Samsung ay nagsimula ng bawiin ang
ang isang milyong galaxy note 7 models pagkatapos ng ilang lingo ng ulat sa pagsabog ng baterya sa China, UK, at US. Ayon kay Sarah crocket, isang guro sa UK,
sinabi niyang ang kanyang S7 ay sumabog habang siya ay nasa caf.
Samantala, isang report mula sa fox 8 ay nagsasabing si Jonathan strobe
ng florida ay nagdemanda sa isang taga-South Korea matapos sumabog ang
kanyang S7 nang bigla siya nitong iniwan na nay malalang sunog sa kanyang kanang kanang paa at kaliwang hinlalaki.
Joeman Paul Isuela
http://inquirer.net

Paninigarilyo, mabagsik sa kalusugan

Ayon kay Dr. Howie Sevirence, 600,000 katao ang namamatay dahil sa
paninigarilyo at 600,000 sa epekto ng second hand smoke sa mundo.
Taong 2007 ipinagbawal na ng paamahalaan ng Pilipinas ang paninigarilyo dahilan sa masamang epekto nito sa bansa lalo na sa kalusugan ng tao.
Nilagdaan ng dating pangulong Gloria Macapagal Arroyoa ng tobacco
regulation act of 2003 (R.A. 9211) na naglalayong protektahan ang kabataan sa
masamang bisyo.
Tinaasan din ang presyo ng sigarilyo at alak para hindi na kayang bilhin
ng mga tao ang gumagamit nito.
Sa Pilipinas, 17 % ng populasyon ang naninigarilyo, kalahati ng porsyentong ito ay mga kabataang gumagamit na ang edad ay nasa 7-17 taong gulang.
Sampung (10) Pilipino ang namamatay kada oras dahil sa ibat ibang
sakit tulad ng sa baga, at maging sa puso dulot ng paninigarilyo.
-Niel Bao

Agham

Hunyo-Oktubre
2016

Zika Virus, nandito na sa Pilipinas

Ang Zika ay mula sa pangalan ng kagubatan ng Uganda, kung

saan nagsimula ang virus na ito noong
1947. Ito ay inihahambing sa dengue
fever, yellow fever, Japanese encephalitis, at west nile viruses.
Idineklara ng World Health
Organization (WHO) na isang public
health emergency of international concern ang Zika Virus na ngayon ay kalat
na sa 229 na bansa.
Ayon sa communicable disease center ng estados unidos, ang
Zika Virus ay matatagpuan sa South
America gaya ng Brazil, Bolivia at Caoe
Verde.
Ang Zika Virus disease ay
dulot ng Zika Virus (miembro ng pamilya flavivirus) isang virus na hatid ng
isang lamok na aedes aegypti.
Ito ay isang uri ng lamok na
nagdudulot ng dengue fever.
Karaniwang sintomas ng sakit
ay parang trangkaso. Sintomas na parang dine-dengue pero negatibo sa
dengue test.
Makararanas ng lagnat, pantal o rashes, pananakit ng kasu-kasuan,
at pamumula ng mata na parang may
sore eyes.
Ito ay sinusuri sa pamamagitan

ng
dugo, ihi, o laway kung
positibo sa zika virus.
Isang paraan sa pagkakalat ng Zika Virus ay kapag nakagat
ang isang pasyenteng may sakit ay
maaring makuha ng lamok ang
sakit mula rito.
Ang virus ay naipapasa rin
sa pamamagitan ng walang
proteksyon sa pakikipagtalik, blood
transfusion, at sa pagbubuntis na
maaring magbigay panganib sa
sanggol.
Sa ngayon walapang lunas para sa Zika virus disease.
Ngunit maaaring uminom
ng gamot para sa pagpapawi ng
lagnat tulad ng paracetamol,
iwasang uminom ng aspirin o unsaids kung nagpositibo sa ang labtest sa dengue fever. At mas makabubuti
sa
katawan
ang
pagpaphinga.
Ilan sa mga hakbang
upang maiwasan ang ganitong uri
ng sakit ay ang mga sumusunod:
-magsuot ng mahabang
pantalon o baro, piliin ang makapal
na hindi maaabot ng kagat ng
lamok.

13
MRF, Nagagamit nga ba nang maayos
para sa kalikasan?

-maglagay ng insect repellant o lotion laban sa lamok.

-gumamit ng kulambo o
maglagay ng screen sa mga bintana.
-panatilihing malinis ang kapaligiran. Kung maaari, sirain ang mga
lugar kung saan maaring paamugaran ng lamok.
-mag-spray ng insecticide.
- at sa mga buntis at balak magbuntis, huwag munang
bumiyahe sa mga bansang may
zika virus.
Subalit posibleng ilabas sa
katapusan ng taong ito ang bakuna
para sa zika virus. Gayunpaman,
nilinaw ni Canadian scientist Gary
Kobinger na ang bakunang ito ay
para lamang sa emergency use.
Ang unang stage aniya ay isusubok
ang naturang bakuna sa tao sa
buwan ng Agosto at kapag nagtagumpay ang testing ay uubra
itong gamitin sa public health
emergency sa Oktubre o Nobyembre.
-Joeman Paul Isuela
http://www.akoaypilipino.eu

Alinsunod sa Republic Act 9003 na inideklara noong Enero 26, 2001. Ito
ay tungkol sa pagpapatupad sa pagtatayo ng Material Recovery Facility sa bawat
barangay bilang isa sa mga hakbang sa gawaing pangkalikasan at pagkuha ng
maliit na pondo rito.
Isa ring mabuting hakbang ito sa pagpapanatili ng kalinisan ng kapaligiran. Karamihan sa mga barangay ay nakapagtayo na ng ganitong pasilidad.
Epektibong naumpisahan ang paggamit nito subalit karamihan ay hindi gaanong
nakilahok.
Kalaunan, naging isyu ang gamit ng mga MRF sa bawat barangay. Ilan
sa mga barangay ay naging aktibo sa paggamit nito sa ibang bagay. Naging tambakan ng copra at ang iba naman ay naging kulungan ng mga hayop tulad ng
baboy at hindi ng mga basurang maaaring irecover.
Kung kayat malaking epekto ang nagbunsod sa maling paggamit nito.
Ang mga basura na dapat nasa ayos ay kumakalat kahit saan samantalang
nagdudulot naman ng mabaho ang pasilidad dahil sa mga hayop na nakakulong
ditto.
Maituturing na isang negatibo ang dulot ng pagpapatayo ng mga MRF
sa bawat barangay dahil maling paggamit nito. Mas lalong dumami imbes na
bumawas ang mga suliranin sa barangay maging sa kapaligiran. May isang mga
hakbang ng namumuno sa barangay ay walang nangyayari dahil ilan sa mga mamamayan nito ay hindi kayang kontrolin.
Isang malaking suliranin din ang ibang mga opisyal ng barangay na
kusang gumagamit ng pasilidad na ito para sa pansariling interes na kung saan
lumalaganap at nagdudulot ng ibat-ibang suliranin pangkapaligiran.
-Joeman Paul Isuela

----------------------------------------------------------------------------------

Kaso ng Teenage Pregnancy, Lumala

Patuloy na
tumataas ang bilang
ng mga kabataang
maagang nabubuntis
sa bansa.
Ayon
sa
National Health and
Demographic Survey
noong 2013, isa sa
sampung babae na
may edad na 15-19
sa ating bansa ay ina
o buntis na. Noong
2014, ang mga datos
mula sa Philippine
Statistics
Authority
(PSA) ay nagsabi na
kada oras, 24 na
sanggol ang isinisilang ng mga menor
de edad. Ayon naman sa pinakahuling
Young Adult Fertility
and Sexuality (YAFS)
study, mga 14 percent ng mga batang
babae na may edad
15 hanggang 19 ay
buntis at ina na rin.
Sang-ayon
sa mga eksperto,
napipigil ng maagang
pagbubuntis
ang
normal
na
growth ng isang
batang babae. Malaki rin daw ang dinadalang panganib
nito sa kalusugan ng
batang
ina
at
kanyang dinadalang
anak. Dahil sa hindi
pa kumpleto ang
pisikal na paglago ng
mga babaeng teenagers, ang maagang
pagbubuntis ay may
dalang nakamamatay
na
komplikasyon.
Dagdag pa rito, mas
mataas ang risk ng
buntis na teenager
na makaranas ng
eclampsia o kombulsyon na nangyayari
sa panahon ng pagbubuntis kung saan apektado ang cardiovascular system, na
isa sa pangunahing sanhi ng maternal death.

Innovative Attire, ibinida

Ika-26 ng Setyembre, 2016
Kasabay ng pagdiriwang ng Science and Mathematics Month, itinampok sa Caramoran Rural Development High School ang patimpalak
na naglalayong ipakita at hasain ang
pagkamalikhain ng mga mag-aaral
sa pamamagitan ng paggawa ng
innovative attire yari sa ibat ibang
kagamitan na matatagpuan sa ating
kapaligiran.
Bawat
baitang
ay
nagpakita ng kanya-kanyang konsepto kung paano nila bibigyan ng
buhay at halagang muli ang mga
raw materials at recyclable materials.
Isang mabigat na atmospera ang nailikha ng labanang ito
sapagkat bawat kalahok ay tunay na
kakikitaan ng natatanging galing
pagdating sa pagbibigay ng bagong
bihis sa mga nabanggit na materyales.
Ibat ibang paraan ng
pagkakagawa, ibat ibang disenyo
ng pananamit ang ibinida na talaga
namang nagbigay kinang sa pagdadaos ng Science Month Celebration
at sa pamamagitan ng masusing
pagsusuri sa labing-anim na kalahok
sa kababaihan at labingtatlo sa kalalakihan.
Itinanghal bilang ikatlong
gantimpala ang kasuotang ginawa
ng Grade 10- Gentleness na
ipiniresenta ni Nicole Mae Perenia sa
babae, at sa kalalakihan, itinanghal
bilang ikatlong gantimpala ang
kasuotang gawa ng Grade 8Fortitude sa parehong larangan
(babae at lalaki) na ipineresenta ni
Jessa Delos Reyes at Ryan Yusores.
Ang unang gantimpala
naman ay napasakamay ng Grade 9
-Chastity
na ipineresenta ni
Sheena Camille Salamea sa babae.
Sa kalalakihan naman ay
napanalunan ng Grade 10-Goodness
na ipineresenta ni Jinger .
Bukod sa nasabing patimpalak, isinagawa rin ang pagsulat ng
slogan na kung saan ang mga nanalo ay sina Pia Taon:unang gantimpala, sinundan ni Roanne De Quiroz
at Mark Nichol San Juan bilang
ikalawang gantimpala at ang ikatlong gantimpala naman ay sina April
Mae Icamen at Arabelle Bien.
Sa pagsulat naman ng

sanaysay, nasungkit ni Mark Nichol

San Juan ang unang gantimpala
sinundan ni Jobesan Yusores bilang
pangalawa at ang ikatlong gantimpala ay nakuha ni Joeman Paul
Isuela.
Samantalang sa paggawa
ng poster naman, itinanghal bilang

unang gantimpala ang gawa ni Jannel

Delos Reyes na sinundan ni Jobesan
Yusores bilang ikalawa at ang ikatlong
gantimpala ay ipinarangal kay April
Mae Icamen.
Ang pinakasentro ng nasabing patimpalak ay nakabase sa
paksang Agrinnovate: Revolutionizing Agricultural Outlook for Sustainable Growth.
-Edel Mirasol Sebastian

KASUOTANG MULA SA
NIRESIKLONG MATERYAL ang suot ni
Sheena Camille Salamena ng Baytang 9
ang itinanghal na
panalo sa isinagawang
kompetisyon.

Isports

14

Bagsik Caramoranon
Sa Mundo ng Palakasan
Isa sa mga susi upang mamayagpag sa mundo ng palakasan ay ang
karanasang walang makahihigit. At ang
lakas ng loob at tibay ng isipat katawan
ang siyang sandata upang iyong
makamtan ang ninanais makamit.
Ating kilalanin ang ilan sa
mga mag-aral na nagtapos sa Sekondarya sa Caramoran Rural Development High School, na kung saan silay
nagpakilala ng kanilang bagsik sa mundo ng palakasan sa Catanduanes State
University(CSU).

ROQUE DE QUIROZ JR.

Edad: 22
Taas: 167 cm.
Laro: TSES

The Undefeated Man, iyan

ay isa lamang sa mga naging bansag
kay De Quiroz habang siya ay nasa
sekondarya pa lamang sa kadahilanang simula ng siya ay tumuntong ng
hayskul hanggang siya ay magtapos,
palaging siya ang nakakasungkit ng
kampeonato sa larong tses. Na kung
tayoy magbabaliktanaw ay isa siya sa
mga manlalaro ng Sangay ng
Catanduanes na nagpresenta noong
Marso 11-17, 2012 sa ginanap na Palarong Bikol sa Lungsod ng Naga,
Probinsiya ng Camarines Sur.
Sa tuwing si De Quiroz ay
naglalaro ng tses, ay mas pinagbibigyan niya ng halaga ang opisyal na
knight, Mas komportable ako buda
mas magayon ang paggamit ning
knight ta makusog siya sa paggaopensa buda depensa ako, wika ni De
Quiroz. Dahil sa walang estudyante na
nakakatalo kay De Quiroz ay ang dating yumaong punong- gurong si Mr.

Concordio De Quiroz ang kaniyang

nakakalaban sa tuwing siya ay magsasanay.
At sa pambihirang pagkakataon ay agad na naging Varsity
Player si De Quiroz ng CSU noong
siya ay nasa unang taon pa lamang
sa kolehiyo na kung saan napatalsik
niya rito ang isang Varsity Player ng
Unibersidad at kanya itong napalitan
ng puwesto.
Ngayon, si De Quiroz ay
nagtapos na sa kursong College of
Industrial Technology sa Mataas na
Unibersidad ng Catanduanes subalit
bago siya rito nagtapos, nag-iwan
siya ng isang napakalaking karangalan ng maiuwi niya ang medalyang
Bronse noong ika-6 ng Disyembre
2014 sa ginanap na SCUAA (State
Colleges Athletics Association) sa
Central Bicol University of Agriculture
sa Probinsiya ng Camarines Sur.
Kung gusto mo talagang
manggana, dapat magparkawat ka
sana permi, tapos adaran mo yung
mga dapat adaran bukong makawat
ka sana ta kaipuhan na ta malaban ka
na, ayon kay De Quiroz.

ta din sa Sangay ng Catanduanes

noong Marso 2013 sa ginanap na
Palarong Bikol dito sa Probinsiya ng
Catanudanes.
Ngayon siya ay isa nang
ganap na Varsity Player ng
Catanduanes State University na kung
saan makadalawang beses na niya
naireprsenta ang Unibersidad sa
SCUAA.
Sa ikalawang taon niya ng
pagrepresenta sa Unibersidad, isa
siya sa mga nakakuha ng Gintong
Medalya sa 4
100 Relay, kung saan
ito ang naging susi upang makarating
siya sa National SCUAA na ginanap
sa Lungsod ng Tuguegarrao.

TIBAY NG ISIPAN: Si Roque De Quiroz Jr., sa kanyang paglalaro sa Palarong Bikol.

JELUEL DE MESA
Edad: 19
Taas: 169 cm.
Laro: ATHLETICS
Gamit ang mahaba niyang
mga binti at mabilis na pagtakbo ay
naipamalas niya ang kaniyang tunay
na galing pagdating sa larangan ng
pagtakbo. Si Jeluel De Mesa ay isa sa
mga atleta ng Caramoran Rural Development High Schoo lna nagrepre-

Interno, De Quiroz, ibinulsa ang kampeonato sa Chess

Lamang ang may alam
Ito ang pinatunayan ng Yunit
V matapos pataubin ang Yunit IV sa
Chess Competition, male category sa
isinagawang Intramurals 2016 noong
ika-15 hanggang ika-17 ng Setyembre
2016 sa Ito kampus ng Caramoran
Rural Development High School.
Nasungkit ni Daniel Interno ng
ikalimang yunit ang kampeonato sa
Board 1 matapos ang ngipin sa ngipin
nitong laban kontra kay Jason.
Kung
babalikan,
nagmula si Jason sa ikaapat na yunit
sa Championship Game.
Nakuha naman ni Andrew
Nichol Gonzales ng ikalimang yunit
ang kampeonato sa Board 2 matapos
pataubin ang yunit I at II sa Chess
Competion ng nasabing palaro.
Ayon kay Interno isang pambihang pagkakataon na manalo siya
sa larong ito.
Tiwala sa sarili, peace of
mind at konsentrasyon o pokus sa laro
ang kanyang susi sa pagkamit ng

TAKBO PARA SA KAMPEONATO: Si Jeluel De Mesa, nagtapos sa CRDHS, isa siya

sa mga atleta ng paaralan na hanggang sa kolehiyo ay napanatili pa niya ang
kanyang korona sa larangan ng isport.

Nakuha naman ang ikalawang pwesto sa Board 1 ng ikaapat

nay unit na si Jason Maala.
Sa Board 2 naman ng
ikaapat na yunit na si Karl Daniel
Asanza na pinapangatluhan ng yunit
II na si German Salamena at
panghuling yunit na si John Vergel
Saberola.
Samantala maghihintay na
lamang ng Zonal Meet sina Daniel
Interno, Andrew Nichol Gonzales at
iba pang manlalaro pawing kampeon
sa nasabing Palarong Pampaaralan
Chess Competition 2016.
Aarugon ko si kuya Jj na
perming champion puno 1st year
hanggang paggraduate niya ning 4th
year ditto sa eskwelahan pagga intrams,
Yan ang ilan lamang sa
mga salitang binitiwan ni Roxelle Mae
De Quiroz ng unang yunit matapos
niyang masungkit ang unang puwesto sa larong chess noong ika-16 ng
Setyembre habang ginaganap ang
Intramurals 2016 sa kampus ng

Caramoran Rural Development High

School.
Isang madaling
laro ang tinapos ni De Quiroz
pagkat hindi tumagal ang kanyang
pakikipagsagupaan sa tatlong manlalaro na sina Janna Kathleen Yusores ng Yunit II, Katyana Roellin
Evangelista ng Yunit III at Jolly Rose
Torno ng Yunit IV. Sa kadahilanang
gamit niya ang malalakas at di matitinag na kombinasyon ng bawat
opisyal na kanyang tinitira.
Si De Quiroz, ay isa sa
mga manlalaro na kumatawan sa
Sangay ng Catanduanes noong siya
ay nasa ikalima at ika-anim na baytang pa lamang at dalawang beses
na nagrepresenta n gating probinsiya sa Palarong Bikol na ginanap
noong Marso, 2015 sa Pili, Camarines Sur a sa siyudad ng Naga,
Probinsiya ng Camarines Sur noong
nakaraang Pebrero.
-Archie Z. De Quiroz

Bolt, Nagpasiklab sa Brasil

Im the Greatest
Yan ang sinambit ng Jamaican Sprinter na si Usain Bolt
matapos niyang pagharian at maidagdag ang apat na tig-iisang
daang metrong (4x100 m) takbuhang abutan na titulo sa 100 metrong takbuhang malapitan at 200
metrong takbuhang malapitan saa
gintong medalya at naging kaunaunahang tao na nanalo sa tatlong
event sa tatlong magkasunod na
laro sa Rio na ginanap noong Agosto 19, 2016 (biyernes) sa Rio de
Janeiro sa Brazil.
Sa kanyang muling pagsabak sa mundo ng pagtakbo, muli
niyang napatunayan na siya mismo
ang nag-iisang dakilang Sprinter sa
mundo. Ito ay matapos niyang makuha ang tala 37.27 na Segundo sa
4x100 relay na nagpanalo ng unang
pwesto para sa kanilang bansa.
Nanalo rin siya sa tatlong
magkasunod na laban.
Sa ngayon ay mayroong
siyam(9) na gintong medalya sa
siyam (9) niyang pagkapanalo sa
Olympics.
-Joeman Paul Isuela

SAN BEDA RED LIONS, nilampaso

ang koponan ng ARELLANO Chiefs
sa NCAA 92 Finals
Karanasan, Determinasyon at Pagtitiwala sa sarili.
Ang mga ito ang naging puhunan ng RED Lions ng lampasuhin nila ang
koponan ng Arellano Chiefs sa Game 2 ng serye upang makuha ang kampeonato
sa larangan ng basketbol.
Naging susi si Davon Potts upang makuha ng red lions ang game 2 sa
NCAA Season Mens Basketball finals, noong Martes, October 11, 2016 na ginanap
sa MOA Arena. Dinomita ng Red Lions ang laro hanggat sa makamit nila ang
panalo sa score na, 83-73 ( SAN BEDA-ARELLANO).
Naitalaga ang kanilang 9th championship sa labing isang taon nilang
pakikilahok sa torneo. Itinalaga rin ng MVP si Arnaud Noah na nagtala ng 18
points.
Unang umarangkada ang koponan ng Chiefs sa unang quarter ng laro sa
pangunguna ni Jio Jalalon upang makuha ang kalamangan 18-25 pabor sa nasabing koponan sa pagtatapos ng unang quarter.
Hindi naman nagpatinag ang Red Lions. Gamit ang malawak nilang karanasan. Pinatibay nila ang kanilang depensa at sunod-sunod na 3 point shot ang
kanilang pinakawalan upang maitabla ang laban at makuha ang kalamangan 4540 sa pagtatapos ng 2nd Quarter.
Sa pagpasok ng 2nd half naging dikdikan ang laban. Tila naging isang 3
point shoot contest ang laban matapos magpaulan ang dalawang koponan
ngmga triple shot. Subalit dahil sa nakuhang momentum ng Red Lions sa 2nd
Quarter mas naging komportable sila sa laro hanggat sa matapos ang quarter sa
score na 63-60 pabor sa koponan ng SAN BEDA.
Sa huling 12 minutes na laban. Naging mas matindi ang opensa at depensa ng bawat koponan. Ipinakita ng dalawang koponan ang tilay di magibagiba nilang depensa.
Sa opensa namay nagtala si Potts ng 10 pts.
Sa huling pitong minuto ng laro.
Nagpakawala ng isang nakakapatindig balahibong 3 point shot upang
maitabla ang laro sa score na 66.
Ang manlalarong Phil-Am ay pumakawala ulit ng 3 points galing sa fastbreak upang makuha na ng Red Lions ang kalamangan, 69-68 sa 5:30 ng laro.
Sa huling 1:48 ng laro ay nakakuha ng tyempo si Arnaud Noah upang
maipasa ang bola kay Potts.
At bumitaw ng dagger three at mabigyan ng limang puntos na kalamangan ang Red Lions 78-73 patungo sa kampeonato.
Tila nasarahan rin ang pinto ng Chiefs na makuha ang panalo dahil sa
turnover ni Jio Jalalon sa huling dalawang minuto ng laro.
Sinamantala ng Red Lions ang pagkakataon upang makatalaga ng 10
points na lamang at makuha ang kampeonato.
This is one for the book. Iam very happy, God is Good of course the 15 young
men sila yung bida dito eh, wika ni head coach Jamike Jarin.
Aabangan muli ang SAN BEDA Lions sa susunod na NCAA Season 93
Basketball tournamaent.
Scores:
SAN BEDA 83
Noah 18,
Soberano 16,
Jalalon 19,
Bolik 13,
Nichols 12,
Alocon 11,
Canete 4,
Potts 10,
Flores 1,
Sara 7,
Enriquez 0
Presbitero 5,
Aguilar 0,
Adamos 2,
Enrique 14,
Bonsubre 2,
Arellano 73
Tongco 0.
QUARTERSCORE: 18-25, 45-40, 63-60, 83-73.

-Paul Nicko Yuga

Hunyo-Oktubre

Bao, nanguna sa Badminton

First time title
Ito ang pinatunayan ng
ikaapat na yunit na si Niel Bao matapos magkipagsubukan ng ikalimang
yunit na si John Ian Interno sa Male
Category
Championship
Game.
Nanalasa ng matitinding
smash ang ikalimang yunit na si John
Ian Interno laban sa katunggali ng
ikatlong yunit na si Niel Bao na tinambakan ng 2 puntos. 11-9.
Bumangon sa pagkakalugmok ang ikatlong yunit na si

Isports

15

Niel Bao at tumipa ng sunod-sunod

na puntos
laban
sa
katunggali na tumapos sa pangalawang set, 4-11.
Dikdikan ang laban sa
huling set ng magpakawala ngnaglalagablab na serb at placing ang ikalimang yunit na si John Ian Interno
nang itabla ang iskor na 10-10.
Sinamantala naman ng ikatlong yunit na si Niel Bao ang iskor at
tumira ng mabagsik na smash at placing na nagbigay wakas sa laban. 10-10

------------------------------------------------------

Unit IV, umariba sa cheerdance

Larawang Google

Lakas at tibay: Malalakas na suntok ang pinakawalan ni King Arthur Villanueva laban sa mehikanong si Juan Jimenez at
agad niya itong napabagsak sa ikalawang round at napasakamay ang kampeonato.

Pinoy Pride 38 Representatives, Binulsa ang panalo

Laban kami: Sila ang mga mag-aaral ng baytang sampu, Yunit IV na
hinirang na kampeon sa Cheering Squad Competion na ginanap sa bulwagan ng Caramoran Rural Development High School noong ika-15 ng
Setyembre.
Ginanap noong ika-15 hanggang 17 ng Setyembre, 2016 ang
Cheerdance Competition sa CRDHS
alinsunod sa pagdiriwang ng School
Intramurals na kung saan ay nilahukan
ng mga estudyante sa ibat ibang
baitang.
Bagamat minadali ang aktibidades na ito naging matagumpay
ang performance ng bawat yunit
maliban sa Yunit V na kinapos sa oras
ng paghahanda at ang di inaasahang
aksidente na kung saan may isang estudyante ang nahulog matapos i-lift.
Gayunpaman, naging maganda ang laban sa pagitan ng Yunit I, II,
III, at IV. Samantala , isang makapagpigil hininga ang naging performance
ng mga baguhang Yunit I ng mag aladarna ang isang miyembro nito matapos ipaikot- ikot sa kawayan na siyang

nagkamit ng ikalawang karangalan.

Nasungkit naman ang ikatlong karangalan ng yunit III at ikaapat naman sa
Yunit II. nagbunga naman ang pagod
at puyat ng mapagtagumpayan ng
Yunit IV ang cheerdance competition.
Unexpected na kami ang
manggagana ta mga magayon yong
naging performance nin iba, pati
nagkaikan kami ning problema sa
among last na praktis, kung tutuuson
ang target man sana namo is 2nd or
3rd place basta bukong pang last,
pero grabe man ang anong kaugmahan ng iannounce na kami iyong
kampeon, yan ang naging pahayag
ng isang miyembro ng Yunit IV.
At pagkatapos ng dalawang
taon, nakamit muli ng batch ng Yunit
IV ang titulo bilang kampeon pagdating sa Cheerdance Competition.

Be a champion
Isang parirala para sa
muling pagpapakita ng gilas, tapang
at tatag ng ating mga boksingero sa
loob ng ring nang sumabak ang
ating pambatong sina King Arthur
Villanueva at Donni Ahas Nietes
bilang Pinoy Pride 38 Representatives
sa laban nila sa Los Angeles, California noong nakaraang sabado,
Setyembre 24, 2016.
Sa unang laban, sumabak si
Villanueva kontra mehikanong si Juan
Jimenez para sa muli nitong pagtutuos.
Napanatili ni King Arthur
Villanueva ang kanyang WBO Asia
Pacific Bantamweight Belt matapos
niyang pabagsakin ang Mexican

boxer sa ikalawang round ng kanilang rematch sa Pinoy Pride 38 na

ginanap sa Stubhub Center sa California.Isang malakas na suntok ang
pinakawalan ng kanang kamay ni
Villanueva ang nagpabagsak kay
Jimenez.
Dahil dito muling nagawa ni
Villanueva na ma-knockout si
Jimenez na una ang mukha nang
bumagsak.
Ayon kay Villanueva , hindi
niya inaasahan na ganun kabilis
matatapos ang kanilang laban dahil
nakita niya kung gaaano kakumpiyansa si Jimenez na manalo.
Samantalang umarangkada
naman Donnie Ahas Nietes matapos niyang pabagsakin beteranong

mehikanong boksingero na si Edgar

Sosa sa kanilang bakbakan (Unanimous
Decision).
Sa unang round ng laban
nakiramdam muna ang 34-year-old
boxer ng Bacolod kung saan tinanggap
niya ang pinakawalang suntok ni Sosa.
Bigo mang mapatumba ng
Bacolod Boxer ang kanyang kalaban ay
determinado siyang muling maiuwi ang
kanyang WBO Inter-Continental Flyweight Belt.
Natapos
ang makapigil hiningang bakbakan ng
dalawa sa score na 120-108 sa pamamagitan ng unanimous decision.
-JOEMAN PAUL ISUELA
http://inquirer.net
http://philstar.com

---------------------------------------------------------------

Freshmen, nangibabaw sa Search for Mr. and Ms.

Intrams 2016

LAKAS TAMA: Laban ng Yunit III sa Yunit V sa larong Sepak Takraw. Sa kalagitnaan ng init araw at tigang na lalamunan tuloy pa rin ang laban ng kabilaang
koponan sa tapat ng JICA building noong ika-16 ng Setyembre, 2016.

Hindi nagpahuli ang freshmen matapos makamit ni Ivan Davie

De Quiroz ang korona bilang Mr.
Intrams 2016 at 1st runner up naman
kay Flora Mae Surban nang isagawa
ang search for Mr. & Ms. Intrams
2016 noong ika-15 ng Setyembre
2016 kaugnay sa taunang aktibidades
na school Intramurals.
Sa labing-isang kandidata
nakuha ni Flora Mae ang may pinakamaraming likes o ang people choice
award at pangalawa sa siyam na
kandidato si Ivan matapos ipost sa
facebook ang mga larawan ng kalahok.
Tinanghal din na Mr. Photogenic si Ivan.
Hindi rin pinalampas ng
dalawa ang best in casual attire at
maging ang best in sports wear

Samantala umabot sa halagang 2,295

ang nalikom na pera mula sa gatepass
at seat
reservation
samantalang
nakakuha naman ng mahigit P8000.00
mula sa mga isponsor.
Ang nalikom na pera mula sa
gatepass ay ginamit na pambili sa ibat
ibang isports materyal tulad ng
sungkaan, dalawang chess board at
bola sa volleyball.
At ngayon nga ay mayroon ng
pinaglilibangan ang mga mag-aaral sa
tuwing may bakante silang oras.
Sa halip na lumabas, sa loob
ng paaralan na sila makikita at abalang
naglalaro ng mga nabiling material.
Samantala ang P8000.00 naman na mula sa ma isponsor ay ginamit
na pampremyo sa mga nagwagi sa lahat na patimpalak, paggawa ng sertipiko
at iba pang gastusin sa pasagawa ng
2016 Intramurals. -Valerie DL.

Yunit V, Ipinatumba ang puwersa ng Yunit II

sa Basketball
Higante mas malakas sa dwende

YUNIT V, muling sumipa sa kampeonato

Back to Back Champion
Sa ikalawang pagkakataon ay
muling pinatunayan ng ikalimang yunit
na sila ang tunay na kampeon sa larong
sipa matapos nilang pataubin ang ikatlong yunit na pinangungunahan ni Jeric
Fernandez kasama sina Jasper Jason
Rubio, Ryan Philip Sabeniano, John Ian
Interno, Gabriel Colambo III at Paul
Nicko Yuga noong ika-16 ng Setyembre
sa kampus ng paaralang Sekondarya
ng Caramoran habang ginaganap ang
Palarong Pampaaralan 2016.
(14-21) (19-21) (10-21).

Sa unang yugto ay agad na

inilabas ni Fernandez ang kanyang
ibat ibang diskarte upang maitapos
ang laro (21-14).
Pagdating ng ikalawang
yugto ay di pumayag ang yunit III na
hindi nila masungkit ang yugtong ito
kayat ginamit ni Boyet Calderon ang
agarang pagpapabalik niya ng bola
gamit ang kanyang ulo sa mga manlalaro ng ikalimang yunit kayat silay
lumamang sa kalagitnaan ng ikalawang yugto (14-9) subalit hindi pa rin
nagpatinag si Fernandez at muli niyang pinakilala ang tunay na

lakas at bilis niya sa pagsipa ng bola

kayat sila ay nakahabol at naipanalo
ang ikalawang yugto (19-21).
At dahil sa gustong-gusto
na nilang makamit ang ikalawang
kampeonato ay di na nila pinatagal
ang laro kayat agad nilang tinapontaponan ang mga manlalaro ng ikatlong yunit ng mahihirap at di mapigilang ikot ng bola mula sa mga sabik
na manalong mga manlalaro ng ikalimang yunit at sa huli napagtagumpayan nila ito (10-21).
-ARCHIE DE QUIROZ

Nakamit ng ikalimang
yunit ang unang pwesto sa larong
basketball kontra sa ikalawang
yunit sa nakaraang Palarong Pampaaralan na ginanap sa Toytoy
Barangay Plaza noong ika-18 ng
Setyembre.
Isang
mainit
na
sagupaan ng galing ang naganap
sa labanan para sa kampeonato.
Sa pagsisimula ng unang
yugto nagpalitan ng puntos sa
loob at labas ang bawat koponan
ngunit naunang uminit ang kamay
ng ikalimang yunit kung kaya naman lamang sila sa pagtatapos ng
unang yugto, 28-19.
Sa pagsisimula naman ng
ikalawang yugto tila binuhusan ng

tubig ang nagbabagang kamay ng mga

manlalaro ng ikalimang yunit.
Nagpakawala ng puntos sa
labas ang Yunit II kung kaya naman
nakuha nila ang kalamangan.
Sa nalalabing 1.5 segundo
lamg ng dalawang puntos ang ikalawang yunit at naipasok ni Art Christian
Talion ang kanyang lay-up na
nagresulta ng overtime.
Sa karagdagang limang minute hindi na pumayag pa ang ikalimang yunit at tuluyan na nga nilang
dinomena ang yunit II, 76-67.
Bagamat ang tangkad ay isang
malaking bagay para manalo hindi ito
naging madali para sa kanila dahil
binuhos din ng Yunit II ang kanilang
galling ngunit hindi ito naging sapat
para sa pagpapatumba sa ikalimang
yunit.
-JASPER JASON RUBIO

SA LOOB NA PAHINA

Track and Field, pinagharian

ng Grade 11
ni Archie DQ

Bagsik Caramoranon sa mundo ng palakasan

Bolt, nagpasiklab sa Brazil
Yunit V, sumipa sa kampeonato

Walang
namin

UMAATIKABONG labanan ang ipinamalas ng mga manlalaro ng Unit V laban sa Unit IV. Ipinakita ni Jayson Luna ang lakas ng pwersa ng koponan sa
kanyang malakas pagpalo ng bola, Volleyball Games Finals, Intramurals 2016.

Yunit V, Kampeon sa Volleyball

Dominado ng beterano
Puwersadong palo, liksi, bilis
at matinding determinasyon ang ipinamalas ng ikalimang yunit na nagbunsod
upang tuluyang mamituin sa Volleyball
(male category) na ginanap sa Caramoran Rural Development High School
noong ika-18 ng Setyembre.
Sa pagpasok sa unang set,
umarangkada kaagad ang bilis ng dalawang koponang walang tulak-kabigin

sa galing sa paglalaro.
Ngunit nangibabaw pa rin
ang ikatlong yunit nang magpakawala ng tatlong malakidlat na overhead
serve si Captain Justin Sales na kumanada sa iskor na 23-25.
Hindi naman nagpatinag ng
ganun na lamang ang ikalawang
yunit matapos ang kayod-marunong
na pagpapamalas, samantala humabol naman sina Augusto Trinidad
at Mike Bermejo ng tahasang sinawa

Gin Kings, isinako ang ginto ng PBA

ta nila ang malalakas na palong pinakawalan ng katunggali at naging

dahilan upang mailapit ang iskor sa
25-22.
Bahagyang gumewang sa
huling set ang dalawang koponan
matapos ang bakbakan sa ereng
laban, habang humabol naman ang
puwersadong straight shot ang
reigning MVP na si Samuel Purisima
na siyang nagselyo sa kanilang
pagkapanalo sa iskor na 25-22.

Siyempre kaipuhan man

ning presence of mind, kaipuhan na
tantiyado mo ang bola. Maliksi pati
dapat ang hiwas ta kung maluwayluway ka madadaog ka talaga ning
kalaban, tapos dapat ikan ning tiwara
sa sadiri.
Turan ni Samuel Purisima
matapos ang kanilang tagisan ng
galing sa paglalaro ng Volleyball.
-Angell Joy Surell

Bakit Napuwing ng Unit II ang Unit III

makakaagaw

sa

teritoryo

Ito ang pinatunayan nila Wally

Clavano, Archie De Quiroz, Romeo
Samosa Jr. at Zackwem Interno kapwa
mga atletang nagmula sa Ikalimang
yunit matapos nilang pagharian ang 100
metrong takbuhan malapitan, dalawang
daang metrong (200m) at long jump sa
nagtapos na Palarong Pampaaralan sa
kampus ng Caramoran Rural Development noong ika-15 hanggang ika-17 ng
Setyembre.
Nasungkit ni Clavano ang
unang pwesto sa 100 metrong takbuhang malapitan at ikalawang pwesto
sa 200 metrong takbuhang malapitan
habang napasakamay naman ni De
Quiroz ang unang pwesto sa 200 metrong takbuhang malapitan.
Ikalawang pwesto sa 100 metrong takbuhang malapitan at ikalawang
pwesto rin sa long jump na kung saan
ay namayagpagan naman ni Samosa
ang unang pwesto sa long jump at
nakamit ni Interno ang ikatlong pwesto
sa 200 metrong takbuhang malapitan.Sa kabuuan,tatlong ginto,tatlong
pilak at isang bronse ang naibulsa ng
ikalimang yunit kontra sa mga atleta ng
yunit I,yunit II,yunit III at yunit IV.
Kung ating babalikan,silang
apat ay isa sa manlalarong atleta na
nagrepresenta noong nakaraang taon
sa Palarong Pansonal 2015 sa Pandan
School Of Arts And Trades at sila din
ang mga nagwagi noong Palarong
Pampaaralan 2015 na hinakot din ang
mga parangal sa nasabing laro.
Sa kasalukuyan isang malaking
paghahanda ang kanilang isinasagawa
para sa darating na Palarong Pansona
2016 na gaganaping muli sa kampus ng
Pandan School Of Arts and Trades ngayong Oktubre.

SAMOSA, DE QUIROZ,
MULING NAMAYAGPAG
Ni Archie Z. De Quiroz

ni Mark Nichol San Juan

Larawang Google

Never Say Die

Ito ang laging bukang bibig
ng mga manlalaro ng koponan ng
Barangay Ginebra Kings matapos
nilang masungkit ang kampeonato
kontra sa Meralco Bolts noong ika- 19
ng Oktubre sa Smart Araneta Coliseum
sa ginanap na Governors Cup Finals.
(88-91)
Sa unang kwater ng laro ay agad na
nagpaulan ng puntos sina Chris Newsome at Allan Burham na naging
upang makuha nila ang kalamangan sa
labing- limang puntos (21-6).
Subalit
hiindi nagpatinag ang mga manlalaro
ng Barangay at kanilang hinabol ito
hanggang sa makarating sa ika- apat

Maliit pero Magaling. Yanang pinatunayan ng

Yunit II ng talunin nila ang Yunit III sa kabuuang
resulta na 243-227, lamang ng 16 na puntos sa
nakaraang School Intramurals 2016.

na kwarter sa pinagsanib na pwersa

nina LA Tenorio at Justine Browlee.
Sa nalalabing 4.8 na Segundo sa ikaapat na kwarter sa iskor na (88-88) ay
naipasok ni Justin Brownlee ang 3point shot kasabay ang pagpatay na
oras ng huling kwarter (88-91), na
kung saan ang Tenyente ng Barangay
na si Lewis Alfred Tenorio ang hinirang na PBA MVP Finals.
Sa loob
ng walong taon na paghihintay ay
nakamit ng Ginebra ang kampeonato
na kanilang pinakaaasam.
Patuloy pa rin ang
pamamayagpag ni Tim Cone bilang
pinakamagaling na coach sa kasaysayan ng PBA.-Archie DQ.

Maliit
pero
Magaling.
Yanang pinatunayan ng Yunit II ng
talunin nila ang Yunit III sa kabuuang
resulta na 243-227, lamang ng 16 na
puntos sa nakaraang School Intramurals 2016.
Nagtala ang ikalawang yunit
ng iskor na 243, 141 mula sa individual events at 102 sa team events samantalang nagtala naman ang Yunit
II ng 138 na puntos mula sa team
events at 99 sa individual events.
Natalo ang Yunit III dahil sa
wala silang kinatawan sa mga individual events katulad ng athletics kung
saan natambakan sila ng Yunit II ng
43 na puntos. Kahit na nakabawi sila
sa team events, hindi parin ito naging
sapat para manalo.
Ang kakulangan sa mga
manlalaro sa individual events ang
naging sanhi ng kanilang pagkatalo.
Ang intramurals ay hindi
lamang sa pagpapakita ng talent
bagkus sa paghubog ng teamwork.
Napuwing ng Yunit II ang
Yunit III dahil sa mahinang estratihiya
ng plano o kung hindiy sa kawalan
ng interest ng mga manlalaro.
Ngunit ang diwa ng intramurals ay hindi lamang sa panalo
kailangan magkaroon ng pagkatuto

ang bawat isa dahil ang pagkatalo ay

parte ng laro.
Kailangan nating isaisip na
ang tunay na diwa ng laro ay hindi
nasusukat sa panalo bagkus sa karanasan na babaunin natin.

Ang pagkatalo
ay isang proseso ng
pagkatuto. Ayon sa
isang awtor, ang
pagkatuto ay masakit at mahirap.
Kailangang
pagsumikapan at
mapaghandaan ng
mabuti ang isang
aktibidad tulad ng
Intramurals
para
magtagumpay.

Salamea, muling nagpasiklab sa Billiards

Dahil sa tamang diskarte at ganda ng pagpapatama sa bola upang maipasok ito ay muling nakamit ni Jethro Yves Salamea ang unang puwesto sa larong
Billiard, 9-Balls noong ika-16 ng Setyembre na ginanap sa Toytoy, Caramoran sa
isinagawang 2016 intramurals.
Bago mapasakamay ni Salamea, ang karangalan ay isang makapigil hiningang sagupaan ang kaniyang hinarap kontra sa manlalaro na nagmula sa Yunit V
na si Roben Garbin na kung saan nagdikit lamang ang kanilang puntos.
Sa hindi inaasahang pagkakataon, habang tinatahak ni Salamea, na papasukin ang numero 7 ay nagpatuloy ito sa paggulong at dooy tinamaan ang 9 at
agad na pumasok kaya iyon na ang naging hudyat upang hiranging muli si Salamea bilang muling kampeon.
Huna ko, daog na ako pero madyag ngane ta natsambahan ko yung ball
no. 9, wika ni Salamea.

POKUS AT DETERMINASYON ang naging puhunan ng beteranong si

Jethro Yves Salamea nang patunayan niyang siya ang da best

Walang makakatalo
sa mga Beterano
Sa ikatlong pagkakataon ay
muling napasakamay nina Romeo Samosa Jr. at Archie De Quiroz ang una
at ikalawang pwesto sa larong long
jump sa nagtapos na 2016 INTRAMURALS na ginanap noong ika-15 hanggang ika-17 ng Setyembre sa kampus
ng Caramoran Rural Development Hihg
School na kung saan ito ay nilahokanng
manlalaro na mga nagmula sa Yunit I,
Yunit II, Yunit III, Yunit IV at YUnit V.
Sa pamamagitan ng kanilang
bilis at galaw ng katawan habang silay
nasa ibabaw ng buhangin ay nakamit
muli ni Samosa ang unang karangalan
at ikalawang karangalang muli din naman ang nakuha ni De Quiroz.
At kung ating babalikan, ang
dalawang atleta ay isa sa mga kinatawan ng Sangay ng Catanduanes
noong Marso 2015 sa Probinsiya ng
Camarines Sur sa ginanap na Palarong
Bikol 2015 na kung saan ito ay nilahokan ng malalakas at mabibilis na manlalaro na nagmula sa buong rehiyon ng
Bikol.