You are on page 1of 21

27.10.

2011

Sa Metal ekillendirmenin Tanm

Nispeten ince metal salarda yaplan kesme ve


ekillendirme ilemleri

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


Sa metal kalnl = 0.4 mm - 6 mm
Levha kalnl > 6 mm
MAK3 351 MAL USULLER lemler genellikle souk ekil verme olarak
gerekletirilir

Do.Dr. Turgut GLMEZ


T Makina Fakltesi

1
3

SA METAL EKLLENDRME Sa Metal ve Levha rnler

1. Kesme lemleri Tketici ve endstriyel rnler iin metal sa ve


Bkme lemleri levha paralar; rn.:
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

2.
3. ekme Otomobil ve kamyonlar
4. Dier Sa Metal ekillendirme lemleri Uaklar
5. Sa Metal ekillendirme in Kalplar ve Presler Demiryolu vagon ve lokomotifleri
6. Preslerde Yaplmayan Sa Metal lemleri Tarm ve inaat ekipmanlar
7. Boru Ktlelerinin Bklmesi Kk ve byk ev aletleri
Ofis donanmlar
Bilgisayarlar ve ofis ekipmanlar

2 4

1
27.10.2011

Sa Metal Paralarn stnlkleri Sa Metal lemlerinin Temel Trleri

Yksek dayanm 1. Kesme


Yksek boyutsal doruluk Byk salar ayrmak iin kesme
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


yi yzey kalitesi Paralarn metal san dndaki apaklarn
Nispeten dk maliyet kesmek iin presleme
Byk miktarlarda ekonomik seri retim Metal sata delik amak iin presleme
2. Bkme
Bir dz eksen evresinde sac germe
3. ekme
Sa dbkey veya ibkey ekle dntrme

5 7

Sa Metal leme Terminolojisi Sa Metal Kesme

Ko ve kalp kesme, bkme ve ekme


ilemlerini gerekletirmek iin
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Ko
Kesme presi ou metal sa ilemlerini
gerekletiren makina takm
Zmbalama metal sa rnler

Kalp

ekil 20.1 ki kesici kenar arasnda metal san kesilmesi: (1)


zmba paraya temas etmeden hemen ncesi

6 8

2
27.10.2011

Sa Metal Kesme Sa Metal Kesme


ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


Plastik
deformasyon

Kopma

ekil 20.1 ki kesici kenar arasnda metal san kesilmesi: (2)


zmba, plastik deformasyona neden olarak paray itmeye ekil 20.1 ki kesici kenar arasnda metal san kesilmesi: (4) sa
balyor. ayran krlma, karlkl kesme kenarlarnda balyor.
9 11

Sa Metal Kesme Kesme, Ayrma ve Zmbalama

Sa metali kesen pres iiliindeki temel ilem:


Kesme
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Nfuziyet Ayrma
Zmbalama

ekil 20.1 ki kesici kenar arasnda metal san kesilmesi: (3)


zmba, dz bir kesme yzey oluturacak ekilde, paray
sktrp nfuz ediyor 10 12

3
27.10.2011

Kesme Sa Metal Kesmede Boluk


Sa metali, iki kesici kenar arasndaki dz bir hat
boyunca kesme ilemi Zmba kesim kenar ile kalp kesim kenar arasndaki
Genellikle geni salar kesmekte kullanlr mesafe
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


Tipik deerleri, blok kalnlnn % 4 ile % 8i
arasnda yer alr
Kesme zmbas Eer ok kkse, ift kvrlmaya ve daha byk
kuvvetlere neden olarak, krlma hatlar birinden
dierine geer burnishing
Eer ok bykse, metal kesme kenarlar
Kalp arasnda bklr ve ar apak oluur

ekil 20.3 Kesme ilemi: (a) kesme ileminin yandan grn; (b)
Eimli st bakla donatlm hareketli baklarn yandan
grn. 13 15

Ayrma ve Zmbalama Sa Metal Kesmede Boluk


Ayrma paray evresindeki ktleden ayrmak
iin sa metali kesme Tavsiye edilen boluk hesab:
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Zmbalama ayrmaya benzer ancak para c = at


hurdaya ayrlr burada c = boluk; a = tolerans; ve t = ktle
erit (hurda) kalnl
Para
Tolerans a metal trne gre belirlenir

Ayrma (para)
Hurda

ekil 20.4 (a) Ayrma ve (b) zmbalama.

14 16

4
27.10.2011

Sa Metal Gruplarnn Toleranslar Zmba ve Kalp Boyutlar

Metal grubu a
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


Zmba
ZIMBA
1100S ve 5052S alminyum alamlar, 0.045
tm sl ilemler Sa blok

2024ST ve 6061ST alminyum 0.060 zmba boyutu


Kalp
alamlar; pirin, yumuak souk
ekil 20.6 Kalp
haddelenmi elik, yumuak Kalp
boyutu, ayrma
paslanmaz elik boyutu Dbyi belirler; boyutu
Ayrlm
Yar sert, souk haddelenmi elik; yar 0.075 zmba boyutu delik
para
sert ve tam sert paslanmaz elik; ap Dh.yi belirler; c
= aklk

kalp boyutu

zmba boyutu
17 Kalp Ayrlm para 19

Zmba ve Kalp Boyutlar Asal Boluk

Db apl yuvarlak bir ayrma iin: Ama: hurda veya parann kalp iinden dmesini
salamak
Ayrma zmba ap = Db - 2c
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Tipik deerler: 0.25 - 1.5 (her iki tarafta)


Ayrma kalp ap = Db
burada c = boluk Dz ksm (yeniden keskinletirme iin)

Dh apl yuvarlak bir delik iin:


Delik zmba ap = Dh ekil 20.7
Delik kalp ap = Dh + 2c Asal boluk.
Kalp Kalp
burada c = boluk

Asal boluk

18 20

5
27.10.2011

Kesme Kuvvetleri Sa Metal Bkme


Pres boyutunun (tonajnn) belirlenmesi bakmndan nemli
Kalc bir bkm oluturmak iin sa metalin bir
F=StL dz eksen evresinde gerilmesi
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


burada S = metalin kayma dayanm; t = blok kalnl, ve
L = kesme kenar boyu
F=0.7*TS*t*L Tarafsz eksen
TS: ekme Dayanm dzlemi

Dier Kesme lemleri


Bkme ekseni

ekil 20.11 (a) Sa metalin bklmesi


21 23

Hassas Kesme Sa Metal Bkme


Tarafsz dzlem i ksmndaki metal sktrlr;
c=t/100 tarafsz eksen dndaki metal gerilir
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

c=t/10
etkili ,
Tek etkili,
Hidrolik pres Metal gerilir
mekanik pres
%100 kesme
%30 kesme,
Daha yava
%70 kopma
Daha kaln, Tarafsz eksen
Daha hzl
Przsz kenar
atlaksz, Metal baslr (skr)
Boyutsal doruluk
yksek

ekil 20.11 (b)


Bkmede metalde hem
basma hem de ekme
Geleneksel Kesme oluur.
Hassas Kesme 22 24

6
27.10.2011

Sa Metal Bkme Trleri Kenar Bkme

V-bkme V-eklindeki bir kalpla yaplr ok sayda imalat iin


Kenar bkme bir giyotin kalbyla yaplr Pot ember gerekir
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


Kalplar daha karmak ve pahaldr

Zmba
Pot ember

Kalp

ekil 20.12 (b) kenar bkme.


25 27

V-Bkme Bkerek Germe

Az sayda imalat iin Eer eme yarap, blok kalnlna oranla kkse,
Bir abkant preste gerekletirilir bkme srasnda metal gerilme eilimindedir
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

V-kalplar basit ve nisbeten ucuzdur Germe miktarnn tahmininde nemlidir; bylece son
para boyu = belirlenen boyut olur
Problem: bkmeden nce parann tarafsz eksen
uzunluunu tahmin etmek
Zmba

Kalp

ekil 20.12 (a) V-bkme;


26 28

7
27.10.2011

Bkme Tolerans Forml Geri Yaylanma


Ab = 2 ( R + K bat ) Zmba
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


360

burada Ab = bkme tolerans; = bkme as; R=

bkme yarap; t = blok kalnl; ve Kba germeyi


tahmin faktrdr Kalp
Eer R < 2t ise, Kba = 0.33
Eer R 2t ise, Kba = 0.50
ekil 20.13 Bkmede, bkme asnda klme ve bkme radysnde
artma olarak grlen geri yaylanma: (1) bkme srasnda para,
bkme asnn radys Rb ve i as b y almaya zorlanr, (2) zmba
kaldrldktan sonra ise para, R radysne ve asna geri yaylanr.

29 31

Geri Yaylanma Bkme Kuvveti

ekillendirici takm kaldrldktan sonra, takmn i Maksimum bkme kuvveti aadaki gibi tahmin edilir:
asna oranla bklen parann i asndaki art
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Geri yaylanmann nedeni: K bf TSwt 2


F
Bkme basnc kaldrldnda, elastik enerji, D
ksmen orijinal eklini kazanmasna neden olacak Burada,
ekilde bklen parann iinde kalr F = bkme kuvveti;
TS = sa metalin ekme dayanm;
w = bkme ekseni ynnde para
genilii; ve
t = blok kalnl.
V- bkme iin, Kbf = 1.33;
kenar bkme iin, Kbf = 0.33

30 32

8
27.10.2011

Kalp Boluk Boyutu ekme

Tp ekilli, kutu ekilli ve dier karmak


Zmba bkml, ii boaltlan paralar
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


yapmak iin sa metal ekillendirme
Sa metal para, kalp boluunun
zerine yerletirilir ve ardndan zmba,
Kalp
metali bolua doru iter
rnler: iecek kutular, cephane
klflar, otomobil gvde panelleri
Ayrca (tel ve ubuk ekmeden ayrmak
ekil 20.14 Kalp boluk boyutu D: (a) V-kalp, (b) kvrma kalb. iin) derin ekme olarak da bilinir

33 35

Deiik Bkme lemleri ekme

Zmba
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Pot ember

(a) Kanal bkme (b) U-bkme (c) havada bkme


ekil 20.19 (a) Tp
Kalp
ekilli parann
ekilmesi: (1)
zmbann paraya
temasndan nce,
(2) strokun
hemen ncesi;
(b) para: (1)
balang sa,
(d) Ofset bkme (e) Oluklu bkme f) boru bkme (2) ekilmi
para.
ekil 20-18 Deiik bkme ilemleri 34 36

9
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Bkme
Zmbann parayla ilk temas

Bkme
Derin ekmede lem Admlar-2
Derin ekmede lem Admlar-1

38
37
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)
Dzeltme

Srtnme ve sktrma
Sktrma ve
Derin ekmede lem Admlar-4
Derin ekmede lem Admlar-3

Dzeltme

flann kalnlamas

40
39

10
27.10.2011
27.10.2011

Derin ekmede lem Admlar-5 ekmeye Uygunluun Testleri

ekme oran
Redksiyon
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


Kalnlk/ap oran

Tp kenarlarnda incelmenin etkisini gsteren


son tp ekli 41 43

ekmede Boluk ekme Oran DR

Bir c boluu ile ayrlan, zmba ve kalp kenarlar: Silindirik ekiller iin daha kolay tanmlanr:
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

c = 1.1 t
burada t = blok kalnl DR
Db
Dier bir deyile, boluk, blok kalnlndan % 10 Dp
daha byktr
burada Db = sa ap; ve Dp = zmba ap
Belirli bir ekme ileminin gln gsterir
st limit: DR 2.0

42 44

11
27.10.2011

Redksiyon r Para Boyutunun Tahmini

Silindirik ekiller iin tanm: ekilen eklin son boyutlarnn doru olmas iin,
balang sa apDb doru olmaldr
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


Db Dp
r Balang sa metal hacmini belirlemek iin zm
Db = son rn hacmi
Hesaplamay yapabilmek iin, para cidarn ihmal
r deeri 0.50den daha kk olmaldr edilebilir varsayn

45 47

Kalnlk/ap Oran t/Db Salarn ekillendirilebilirlii

Balang sann kalnlnn apna oran Erichsen Testi


Bir kertme testi (Erichsen ve Olsen
t/Db oran iin istenen deer ratio % 1den byk
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

testleri) saclarn ekillendirilebilirliliklerini


olmaldr belirlemek iin kullanlabilir.

t/Db arttka, ondlasyona eilim artar dnin deeri bydke


ekillendirilebilirlik byr.
Erichsen Says

Gelitirilmi en eski test


gerekletirmesi basit
dnin deeri ekillendirilebilirliin gstergesi
gerek operasyonlarn koullar tam simle edilemez

46 48

12
27.10.2011

Bulge (iirme) Testi Biimlendirme snr diyagramlar (FLD)

Grid ekli, deformasyon ve


sac ekillendirme esnasnda yrtlma.
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


Dairelerin majr ve minr eksenleri
ekillendirme limit diyagramnn
koordinatlar belirlemek iin kullanlr
eitli genilikteki elik levhalarn Bulge-testi sonular.
En soldaki numune, temelde basit ekmeye maruz.
En sadaki numune ise eit iki eksenli ekmeye maruz.
Sac ekillendirme operasyonlar simle etmek iin yaygn olarak majr strain her zaman pozitif
olmasna ramen (germe)
kullanlmaktadr
minr strain pozitif , negatif veya
Zmba yerine Hidrolik basn kullanlrsa srtnme olmadan iki sfr olabilir
eksenli uzama gerekletirilir.
srtnmesiz koullar altnda iki eksenli ykleme hali iin
iin etkin gerilme-etkin birim ekil deitirme erilerini elde etmek iin
kullanlr. 49
51

Major Strain and Minor Strain Silindirik Tplerin Dndaki ekiller

Kare veya dikdrtgen kutular (evyelerdeki gibi),


Kademeli tpler
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

PPlane strain
Minor strain = 0 Koniler
l + w + t = 0, Dz tabanl yerine kresel tpler
Yani l + t = 0 Dzensiz erilikli formlar (otomobil gvde
panellerinde olduu gibi)
Sacn gerilmesi srasnda, Hacim sabit,
l + w + t = 0 Bu ekillerin her biri, ekmede kendisine zg teknik
Her zaman Majr strain minr strainden daha byk problemler dourur
- Major Strain 0 'dan byktr.(+)
- Minr strain ya pozitif, negatif veya sfr olabilir.

50 52

13
27.10.2011

Preslerdeki Dier Sa Metal ekillendirmeler Kabart Oluturma


Geleneksel preslerde gerekletirilen dier sa metal Salarda, yzeyden ykselmi (veya alalm) harfler veya
ekillendirme ilemleri dzlenmi kaburgalar gibi kntlar oluturur
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


Metal takmlarla yaplan ilemler
Esnek lastik takmlarla yaplan ilemler

ekil 20.26 Kabart oluturma: (a) Presleme srasndaki zmba


vekalp konfigrasyonunun kesiti; (b) Kabart halindeki kaburgalar
ieren bitmi para.
53 55

tleme Guerin Yntemi

Silindirik tplerin cidarn daha niform hale


getirir
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Lastik ktle

Form blou
Kalp

ekil 20.25 ekilen bir tpte daha niform cidar kalnlklar


ekil 20.28 Guerin yntemi: (1) nce ve (2) sonra. V F sembolleri,
oluturmak iin tleme: (1) ilemin balangc; (2) ilem srasnda.
srasyla hareket ve uygulanan kuvveti gstermektedir.
Cidarlarn incelmesine ve uzamasna dikkat ediniz.
54 56

14
27.10.2011

Guerin Ynteminin stnlkleri Metal Sa ekillendirme Kalplar

Dk takm maliyeti ou pres ilemleri, geleneksel zmba-kalp


Form blou, ekillendirilmesi kolay olan ahap, takmlaryla yaplr
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


plastik veya benzer malzemelerden yaplabilir Paraya zg tasarlanmtr
Lastik ktlefarkl form bloklaryla kullanlabilir Zmbalama kalb terimi, bazen yksek retim
Yntem, kk sayda retim iin caziptir kalplar iin kullanlr

57 59

Hidroforming (Svyla ekillendirme) Zmba ve Kalp Bileenleri

Kalp Pres kouna


boluu tutturulmu
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Zmba tutucu
Lastik
diyafram Hidrolik
sv Bilezik Zmba

Klavuz pimler Syrc


Zmba

Pot
Syrma blou
ember
Stop
Kalp

Kalp tutucu
ekil 20-29 Hidroforming yntemi: (a) balang; kalp boluunda sv Pres gvdesi
yok; (2) pres kapanr, kalp boluu sv ile basnlandrlr; (3) zmba Kesilen sa
paray ekillendirmek zere basn uygular. Semboller: v = hz, F =
uygulanan kuvvet, p = hidrolik basn ekil 20.30 Kesme ilemi iin zmba ve kalbn bileenleri
58 60

15
27.10.2011

Transfer Kalp
Zmbalama Pres erevelerinin Trleri
st pabu
Zmbalar (4)
eritleyici Ak gvde
Genellikle C-gvde olarak adlandrlan ve C
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


erit blou
Kalp
harfine benzeyen yap
Alt pabu Dz yanl gvde
Daha yksek tonajlar iin kutu benzeri yap

erit blou

Yar entik
Bitmi
Kare delik
para Delik
Katlama

ekil 20.31 (a) Transfer kalp; (b) ilgili erit oluumu 61 63

Zmbalama Presi
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Tahrik Volan

Gvde
Ko

Tespit plakas

Yatak
ekil 20.33 Sa metal
ileme iin ak gvdeli
(C-)pres; kapasite = 1350
ekil 20.32 Tipik bir mekanik zmbalama presinin bileenleri kN (150 ton)
62 64

16
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ekil 20.34 Abkant

9.15 m ve kapasite =
11,200 kN (1250 ton).
pres; yatak genilii =

gsteren sa metal paralar


ekil 20.35 Taret preste yaplmas muhtemel delik ekil varyasyonlarn
66
65
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi) ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ekil 20.37
Dz yanl pres
ekil 20.36 Bilgisayar nmerik kontrol taret presi

68
67

17
27.10.2011
27.10.2011

G ve Tahrik Sistemleri Gererek ekillendirme

Hidrolik presler Kou tahrik etmek iin bykbir ekil deiikliine ulamak iin, sa metal ayn
piston ve silindir kullanr anda hem gerilir hem de bklr
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


Mekanik preslere gre daha uzun ko strou
Derin ekmeye uygun
Mekanik preslerden daha yava Tespit elemanlar

Mekanik presler motorun dnn koun


dorusal hareketine dntrr
Kalp
Stroun tabannda yksek kuvvetler Fkalp

Sa kesme ve zmbalamaya uygun

ekil 20.39 Gererek ekillendirme: (1) ilemin balangc; (2) form


kalb, kalp zerinde gerilmesi ve bklmesi iin Fkalp kuvvetiyle
parann iine bastrlr . F = germe kuvveti.
69 71

Preslerde Yaplmayan lemler Gererek ekillendirmede Gerekli Kuvvet

Gererek ekillendirme burada F = germe kuvveti; L = germeye dik


yndeki sa uzunluu; t = anlk blok F LtYf
Haddeleyerek bkmesi ve ekillendirme
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

kalnl; ve Yf = para malzemesinin akma


Svama gerilmesi
Yksek enerji girdili ekillendirme yntemleri Fdie kalp kuvveti, dikey kuvvet bileenlerini
dengeleyerek belirlenebilir

70 72

18
27.10.2011

Haddeleyerek Bkme Haddeleyerek ekillendirme

Geni metal salar ve levhalar, merdaneler Sa kap erevesi profilinini ekillendirme admlar
yardmyla eri ekillere dntrlr
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


ekil 20.40 Haddeleyerek
bkme.

73 75

Haddeleyerek ekillendirme Svama


Karlkl merdanelerin bobin ve erit bloklardan Eksenel simetrik bir parann, dnen bir takm veya
uzun profiller rettii srekli bkme yntemi merdane kullanlarak dnen bir mandrel zerinde
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

yava yava ekillendirildii metal ekillendirme


Yandan grn yntemi
tr:
1. Geleneksel svama
ekil 20.41 Bir
srekli kanal 2. Kaymal svama
profilin 3. Tp svama
ekillendirilmesi:
(1) dz
merdaneler, (2)
ksmi ekil, (3)
son ekil.

74 76

19
27.10.2011

Geleneksel Svama Patlamal ekillendirme

Bir sa (veya levha) metali bir kalp boluu iine


ekillendirmek iin patlayc ktlenin kullanm
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)


Mandrel
Patlayc ktlesi, enerjisini paray kalp boluuna
Tespit zorlamak iin ileten bir ok dalgas oluturur
Uygulamalar: byk paralar, havaclk-uzay
endstrisindeki tipik yaplar

Dner takm

ekil 20.42 Geleneksel svama: (1) ilemin balangcndaki


dzenek; (2) svama srasnda; ve (3) ilemin tamamlanmas.
77 79

Yksek Enerji Girdili ekillendirme (HERF*) Patlamal ekillendirme

ok ksa bir srede yksek miktarda enerji kullanarak


metalleri ekillendirme yntemleri
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Gaz kabarck-
Oluan gaz larndan
HERF yntem trleri: Patlayc kabarcklar oluan
ktlesi ok patlama
Patlamal ekillendirme dalgas

Elektrohidrolik ekillendirme
Elektromanyetik ekillendirme Tespitler
Kalp

Vakum
Vakum hatt

ekil 20.45 Patlamal ekillendirme: (1) dzenek, (2) patlayc


atelenir, ve (3) ok dalgas paray ekillendirir ve
kabarcklar su yzeyinden kaar.
*) High Energy-Rate Forming 78 80

20
27.10.2011

Elektromanyetik ekillendirme

Sa metal enerji tayan bir sarm tarafndan para


iinde indklenen bir elektromanyetik alann
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

mekanik kuvvetiyle ekillendirilir


Halen en yaygn kullanlan HERF yntemi
Uygulamalar: borusal paralar

81

Elektromanyetik ekillendirme

Kalp
ET 231 retim Yntemleri Do.Dr. Murat VURAL (T Makina Fakltesi)

Sarm

ekil 20.47 Elektromanyetik ekillendirme: (1) sarmn, kalp


tarafndan evrelenen borusal parann iine yerletirildii
dzenek; (2) ekillendirilmi para.

82

21

You might also like