TALAŞ KALDIRMA YÖNTEMLERİ VE

MAKİNA TAKIMLARI
1. Tornalama ve ilgili işlemler
2. Delme ve ilgili işlemler
3. Frezeleme
4. Talaş kaldırma merkezleri ve Tornalama merkezleri

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 ÜRETİM YÖNTEMLERİ 5. Diğer talaş kaldırma yöntemleri
6. Yüksek hızlı talaş kaldırma

Doç.Dr. Murat VURAL

İTÜ Makina Fakültesi

1
2

Talaş Kaldırma Talaş Kaldırılmış Parçaların Sınıflandırılması

İstenen parça geometrisinin oluşturulması için mekanik ƒ Dönen – silindirik veya disk şekilli
olarak malzeme uzaklaştıran kesici bir takım ƒ Dönmeyen (prizmatik de denen) - blok benzeri
kullanılan malzeme uzaklaştırma yöntemi veya levha benzeri
ƒ En yaygın uygulamaları: metal parçaları
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

şekillendirmek için
ƒ Yüksek doğruluk ve kesinlikte geometrik özellikler
sağlama ve parça geometrilerinin düzeltilmesi
kapasitesi bakımından tüm imalat yöntemlerinin en
uygunu
ƒ Döküm de geniş bir şekil yelpazesini oluşturabilir,
ancak doğruluk ve kesinlik bakımından talaş
kaldırmadan geridir
Şekil 22.1 Talaş kaldırılan parçaların sınıflandırılması: (a) dönen,
veya (b) dönmeyen. (Burada blok veya yassı parçalar gösterilmiştir.)
3 4
 Talaş Kaldırma İşlemleri ve Parça Geometrisi Şekil Üretme
Üretilen şekil = silindir
Her bir talaş kaldırma yöntemi, iki faktör nedeniyle Üretilen şekil = koni Üretilen yüzey
belirli bir parça geometrisi oluşturur:
1. Takım ve parça arasındaki izafi hareket
• Üretme – parça geometrisi, kesici takımın
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

ilerleme yolu tarafından belirlenir
2. Kesici takımın şekli
Üretilen şekil = düzlem
• Şekillendirme – parça geometrisi, kesici Parça
takımın şekli tarafından belirlenir

Üretilen şekil
Parça

Şekil 22.2 Şekil üretme: (a) düz tornalama, (b) konik tornalama,
5 (c) sınır tornalama, (d) yüzey frezeleme, (e) profil frezeleme. 6

Biçim Vermek İçin Şekillendirme Şekillendirme ve Üretme

Şekillendirilen yüzey

T-kanal frezeleme çakısı

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Form verilen yüzey
Şekillendirilen yüzey Parça
Parça

Şekillendirilen
Parça yüzey Broş

Şekil takımı
Parça Diş açma takımı Form verilen yüzey

Şekil 22.4 Oluşturulacak formun şekillendirilmesinin ve üretilmesinin

Şekil 22.3 Biçim vermek için şekillendirme: (a) şekil tornalama, (b) birleşimi: (a) bir tezgahta diş kesme, ve (b) kanal frezeleme.
delme, ve (c) broşlama. 7 8
 Tornalama Tornalama
Dönen bir parçadan bir silindir üretmek üzere
malzeme kaldıran tek uçlu kesici takım (kalem) Parça (orijinal yüzey)
Yeni yüzey
ƒ Torna olarak adlandırılan bir tezgah üzerinde yapılır
ƒ Bir torna tezgahında yapılan tornalama işlem türleri:
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

ƒ Alın tornalama
ƒ Şekil tornalama
ƒ Pah kırma
ƒ Kesme
Talaş
ƒ Diş açma Tek noktalı takım

Şekil 22.5 Tornalama işlemi.

9 10

Tornalama İşlemi
Alın Tornalama

Takım radyal
olarak içe doğru
ilerler
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Titanyum nitrür
kaplanmış bir karbür
kesici insert İlerleme
kullanılarak çelik
üzerinde tornalama
işleminin yakından
Şekil 22.6 (a) alın tornalama
görünüşü
11 12
 Şekil Tornalama Pah Kırma
ƒ Takım, dönme ƒ Kesici uç, bir “pah” oluşturmak üzere, silindirin
eksenine paralel köşesinde bir açı keser
ilerleme yerine,
doğrusal olmayan ve
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

böylelikle bir şekil
oluşturan bir yol izler

İlerleme

Değişik ilerlemeler
mümkündür
Şekil 22.6 (c) şekil tornalama Şekil 22.6 (e)
pah kırma
13 14

Kesme Diş Açma

ƒ Takım, dönen parçanın ucunu kesmek üzere ƒ Sivri uçlu takım, büyük bir ilerleme hızında
belirli bir konumdan içe doğru ilerler parçanın dönme eksenine paralel olarak
doğrusal ilerleyerek diş oluşturur
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

İlerleme

Şekil 22.6 (f) kesme İlerleme

Şekil 22.6 (g) diş açma
15 16
 Motorlu Tezgah Parçanın bir Tezgahta Tespit Yöntemleri

ƒ Parçayı merkezler arasında tutma

Kafa
ƒ Ayna
Ayna ƒ Kolet
ƒ Alın plakası
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Hız kontrolleri İlerleme
Takım arabası
Gezer punta
İlerleme kontrolleri

Şekil 22.7 Motor

tahrikli bir torna
Araba kızağı
tezgahının, temel
bileşenlerini Araba
gösteren diyagram Taşıyıcı
Ana vida (dişli) Yatak
17 18

Parçanın Merkezler Arasında Tutulması Ayna (Kavrama)

Çene (çene plakaları tarafından Çeneler (3), (parçayı

tahrik edilen, parçaya tutturulan) tutmak üzere ayarlanabilir)
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Parça Parça
Merkez (gezer punta
ucundaki diğer merkez)

Çene plakası (tezgah aynası tarafından tahrik edilen)

Şekil 22.8 (a) bir “çene” kullanarak parçanın merkezler arasına monte edilmesi
Şekil 22.8 (b) üç çeneli ayna
19 20
 Kolet Alın Plakası

Parçayı sıkıştırmayı
Alın plakası
sağlayan üç yarıklı kolet (aynaya tutturulur)
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Çubuk parça
Tornalanan yüzey

Kılıf (koleti sıkıştırmak üzere ilerler)

Parça

Çeneler (4)

Şekil 22.8 (c) kolet Şekil 22.8 (d) silindirik olmayan parçalar için alın plakası
21 22

Taret Torna Tezgahı Kavrama Makinası

Gezer punta, altı adet takım tutan “taret” ile yer ƒ Parçayı tutmak için içinde kavrama kullanır
değiştirmiştir ƒ Gezer punto yoktur; bu sayede parçaların merkezler
ƒ Takımlar taretin işaretlenmesiyle hızlı şekilde eyleme arasına yerleştirilmesi gerekmez
geçer ƒ Kesici takım hareketleri, otomatik olarak kontrol edilir
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

ƒ Takım tutucusu, dört takımı tutmak için dört kenarlı ƒ Operatörün işi: parçayı takmak ve çıkarmaktır
taret ile yer değiştirmiştir ƒ Uygulamaları: kısa, hafif parçalar
ƒ Uygulamaları: parçada belirli bir kesme sırası
gerektiren yüksek üretim işleri

23 24
 Çubuk Makinası Otomatik Vida Makinası

ƒ Kavrama makinasına benzer ancak uzun çubukları ƒ Otomatik çubuk makinasına benzer ancak daha
ayna içinden besleyebilmek için kolet yerine küçüktür
kavrama bulunur ƒ Uygulamaları: vidalar ve benzeri hırdavat
ƒ Talaş kaldırma çevriminin sonunda bir kesme işlemi parçalarının çok sayıda hızlı üretimi
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

yeni parçayı ayırır
ƒ Yüksek seviyede otomatikleştirilmiştir (diğer adı:
Otomatik çubuk makinası)
ƒ Uygulamaları: dönen parçalarda yüksek verimlilik

25 26

Çok Kafalı Çubuk Makinaları Çok Kafalı Çubuk Makinası

ƒ Birden fazla kafası vardır; bu sayede çok sayıda Şekil kalemi

parça, çoklu takımlarla aynı anda işlenir Puntalama yüzeyi Matkap

ƒ Örnek: altı kafalı otomatik çubuk makinası, bir

seferde altı parça işler
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Torna kalemi Pah kırma kalemi
ƒ Her bir talaş kaldırma çevriminden sonra, kafalar
(kolet ve parça çubukları dahil) bir sonraki pozisyona
döndürülür
Kesme kalemi

Çubuk blok Stop Bitmiş parça

Şekil 22.9 (a) Altı kafalı bir otomatik çubuk makinasında üretilen parça; ve
(b) parçayı üretmek için işlemler sırası: (1) parçanın durdurucuya kadar
itilmesi, (2) ana çapa tornalama, (3) ikinci çapın ve spot yüzeyinin
27
oluşturulması, (4) delme, (5) pah kırma ve (6) kesme. 28
 Borlama

ƒ Borlama ve tornalama arasındaki fark:

ƒ Borlama, mevcut bir deliğin iç çapı
üzerinde gerçekleştirilir
ƒ Tornalama, mevcut bir silindirin dış çapı
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

üzerinde gerçekleştirilir
ƒ Borlama, bir iç tornalama işlemidir
ƒ Borlama makinaları
ƒ Yatay ve dikey – makina kafasının
dönme ekseninin yönünü ifade eder

Şekil 22.11 Değiştirilebilir Semente Karbür (WC-Co) insert’ler

kullanılan bir borlama kalemi
29 30

Dikey Borlama Frezesi Delme (Matkaplama)

ƒ Parçada yuvarlak
bir delik oluşturur Matkap
İlerleme
Çapraz ray ƒ Mevcut bir deliği
hareketi
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

sadece genişleten
(takım)
Yan kolon borlama ile
Takım kafası karşılaştırınız
Parça ƒ Kesici takımlar
matkap olarak
İş tablası Yan takım kafası adlandırılır
ƒ Makina takımı:
matkap presi Parça
Tezgah kaidesi
Şekil 21.3 (b) delme
Şekil 22.12 Bir dikey borlama frezesi – büyük, ağır parçalar için. 31 32
 Tam Delikler ve Kör Delikler Raybalama
Tam delik – matkap ucu parçanın diğer tarafından çıkar ƒ Çap üzerinde daha
Kör delik – parçanın diğer tarafından çıkmaz iyi tolerans ve artan
yüzey kalitesi elde
etmek üzere bir
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

deliğin hafifçe
Uç açısı Uç açısı büyütülmesinde
kullanılır

Şekil 22.14 Delmeyle ilgili talaş

kaldırma işlemleri: (a) raybalama
Şekil 22.13 İki delik türü: (a) tam delik, ve (b) kör delik.
33 34

Konik Diş Açma Ters Borlama

ƒ Mevcut bir deliğin ƒ Bir delik içinde
üzerine iç vida dişi küçük delikten
açmakta kullanılır sonra büyük delik
ƒ Takım rayba olarak olacak şekilde,
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

adlandırılır kademeli bir delik
oluşturur

Şekil 22.14 (b) raybalama Şekil 22.14 (c) ters borlama

35 36
 Matkap Presi Radyal Matkap

ƒ Döşeme Büyük parçalar için

üzerinde tasarlanmış
duran dikey Kafa (güç) büyük matkap
matkap presi presi
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Ayarlanabilir kafa
Kolon
ƒ Tezgah
matkapı da Takım tutucu

buna benzer
ancak daha Tabla

küçüktür ve
tezgaha veya
bir masaya Taban (kaide)
yerleştirilir
Şekil 22.16 Radyal matkap presi
Şekil 22.15 Dikey matkap presi
37 38

Matkap Presleri için Parça Tutma Frezeleme

ƒ Matkaplamada parça tutma, aşağıdaki yollardan Parçanın, çoklu kesici kenarları olan bir kesici
herhangi biriyle yapılabilir: takıma doğru ilerlediği talaş kaldırma yöntemi
ƒ Mengene – iki çeneli genel amaçlı parça tutucu ƒ Dönen takım ekseni ilerlemeye dikeydir
ƒ Fikstür – genellikle belirli parçalar için tasarlanmış ƒ Düz bir yüzey oluşturur
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

parça tutucu aparat ƒ Çakı yolu veya şeklini değiştirerek başka
ƒ Delme jig’i – fikstüre benzer ancak delme geometriler de oluşturulabilir
sırasında takımın kılavuzlanmasını dağ sağlar ƒ Diğer faktörler ve terimler:
ƒ Kesintili kesme işlemi
ƒ Kesici takım, freze çakısı olarak adlandırılır;
kesme kenarlarına ise “diş” denir
ƒ Makine, freze tezgahı olarak adlandırılır

39 40
 İki Frezeleme Türü Kenar Frezeleme ve Alın Frezeleme

Hız hareketi
ƒ Kenar frezeleme
Çakı
ƒ Çakı ekseni talaş kaldırılan yüzeye paraleldir
Çakı
ƒ Kesme kenarları bıçak çevresinin dışındadır
Derinlik
Hız hareketi
ƒ Alın frezeleme
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Derinlik
ƒ Çakı ekseni, frezelenen yüzey eksenine diktir
ƒ Kesme kenarları bıçağın hem uç ve hem de dış
çevresi üzerindedir

İlerleme Parça
Parça İlerleme

Şekil 22.17 İki frezeleme türü: (a) yüzey frezeleme, ve (b) alın
frezeleme. 41 42

Kütük Frezeleme Kanal Açma

ƒ Çakı genişliğinin, parçanın her iki tarafından ƒ Çakı genişliği, içinde bir kanal oluşturduğu parça
dışarı taştığı, temel yüzey frezeleme şekli genişliğinden daha küçüktür
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Şekil 22.18 (a) kütük

Şekil 22.18 (b) kanal açma
frezeleme
43 44
 Yüzey Frezeleme Türleri Geleneksel Yüzey Frezeleme
Çakının dönüş yönü Çakının dönüş yönü Bıçak, parçanın her iki
yüzeyine temas eder
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Talaş boyu Parça Parça Talaş boyu
İlerleme yönü İlerleme yönü

Şekil 22-19. 20 dişli bir freze çakısı ile (a) zıt yönlü
frezeleme, ve (b) eş yönlü frezeleme Şekil 22.20 (a) geleneksel alın frezeleme
45 46

Uç Frezeleme
ƒ Kesici çapı parça
genişliğinden
daha küçüktür ve
bu sayede parça
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

içinde bir kanal
oluşur

Şekil 22.20 (c) uç frezeleme

Döndürülebilir insertler kullanan yüksek hızlı bir alın frezeleme 47 48
 Profil Frezeleme Parmak Frezeleme

Düz parçanın dış ƒ Düz parçalarda

yüzeyinin kesildiği, sığ boşlukların
bir uç frezeleme türü frezelenmesinde
kullanılan diğer bir
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

uç frezeleme türü

İlerleme

Şekil 22.20 (d) profil frezeleme Şekil 22.20 (e) Parmak frezeleme
49 50

Yüzey Şekli Oluşturma Yatay Freze Tezgahı

ƒ Bilya uçlu çakı, üç
boyutlu bir yüzey
Üst kol
şekli oluşturmak
üzere, dar aralıklarda
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

bir eğri hat üzerinde Bıçak tutucu
ileri geri hareket eder Parça tablası
Çakı
Hız hareketi

Kolon Destek

Kızak
İlerleme
Kaide

Şekil 22.20 (f) yüzey şekli oluşturma

51 Şekil 22.23 (a) yatay kızak ve kolonlu freze tezgahı. 52
 Dikey Freze Tezgahı Talaşlı İmalat Merkezleri

Hız hareketi Yüksek seviyede otomatik takım, çok sınırlı insan

müdahalesi gerektiren bir kurulumla CNC
Kafa kontrolünde çoklu talaş kaldırma işlemleri
yapabilir
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Kolon
Parça tablası ƒ Tipik işlemler frezeleme ve delmedir
ƒ Üç, dört veya beş eksenli olabilir
Çakı
ƒ Diğer özellikleri:
Destek
ƒ Otomatik takım değiştirme
Kızak ƒ Palet mekikleri
İlerleme ƒ Otomatik parça konumlama
Kaide

Şekil 22.23 (b) dikey kızak ve kolonlu freze tezgahı 53 54

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Şekil 22.26 Üniversal talaşlı imalat merkezi; yüksek seviyede otomatik, Şekil 22.27 CNC 4-eksenli tornalama merkezi; tümü bilgisayar
çok sınırlı insan müdahalesi gerektiren bir kurulumla bilgisayar kontrollü olmak üzere, tornalama ve ilgili işlemleri, şekil
kontrolünde çoklu talaş kaldırma işlemleri yapabilir tornalama ve otomatik takım döndürme yapabilir.
55 56
 Freze-Torna Merkezleri Bir Freze-Torna Merkezinin İşlemleri
Tornalama, frezeleme ve delme yapabilen yüksek
seviyede otomatik makine takımı
ƒ Genel şekli bir torna merkezine benzer
ƒ Silindirik bir parça, belirli bir açıda
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

konumlandırılabilir; böylece kesici takım (örneğin
freze bıçağı) parçanın dış yüzeyinde istenen şekli Torna kalemi
Freze bıçağı
Kesme kalemi
Matkap
oluşturabilir
ƒ Geleneksel torna merkez, parçayı belirli bir açıda
tutamaz ve dönen takım tutuculara sahip değildir

Şekil 22.28 Bir freze-torna merkezinin işlemleri: (a) tornalanmış, frezelenmiş

ve delinmiş yüzeyleri olan örnek örnek parça; ve (b) bir freze-torna
merkezinde işlemlerin sırası: (1) ikinci çapa tornalama, (2) programlanmış
açı pozisyonda yüzey frezeleme, (3) aynı programlanmış pozisyonda
57 parçada delik açma, ve (4) keserek ayırma. 58

Vargelleme ve Planyalama Planyalama ve Vargelleme

ƒ Benzer işlemler ƒ Her iki işlemde de, düz, yassı bir yüzey elde edilir
ƒ Her ikisi de parçaya göre lineer hareket eden ƒ Aralıklı kesme
tek kesici uçlu bir kesici takım kullanır ƒ Takım parçaya girdiğinde darbeli yüklemeye
maruz kalır
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Hız hareketi
ƒ Başlama-durma hareketi nedeniyle düşük kesme
(lineer, takım hızları
İlerleme hareketi
İlerleme hareketi
Yeni yüzey
(aralıklı, takım) ƒ Tipik takımlar: yüksek hız çeliğinden tek uçlu
(aralıklı, parça)
takımlar

Parça Hız hareketi Parça

(lineer, takım)
(a) Planyalama (b) Vargelleme

Şekil 22.29 (a) Planyalama, ve (b) Vargelleme. 59 60

 Planya Tezgahı Vargel Tezgahı
Koç Kızak
Hız
Kolon
Takım tutucu
Takım tutucu
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Parça
İlerleme Kolon
Tabla

Parça Kızak

Tabla
Hız
Kaide
Kaide
Şekil 22.30 Bir planya tezgahının bileşenleri. 61 Şekil 22.31 Açık kenarlı vargel. 62

Broşlama Broşlama

ƒ Çok dişli bir kesici takım, takım ekseni yönünde, Üstünlükleri:

parçaya göre doğrusal olarak hareket eder ƒ İyi yüzey kalitesi
Hız ƒ Dar toleranslar
ƒ Değişik parça şekilleri işlenebilir
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Kesici takım broş olarak adlandırılır
ƒ Karmaşıklığına ve çoğu kez basit şekilli geometriye
sahip olmasına rağmen, takım oluşturma pahalıdır

Şekil 22.33 Broşlama işlemi. 63 64

 İç Broşlama Testere ile Kesme

ƒ Parçada, birbirine yakın yerleştirilmiş bir seri dişten

ƒ Bir deliğin iç yüzeyine uygulanır
oluşan bir takım tarafından dar bir yarık oluşturulur
ƒ Strokun başlangıcında broş’u sokabilmek için
ƒ Takım, Testere bıçağı olarak adlandırılır
parçada bir başlangıç deliğinin olması gerekir
ƒ Yaygın uygulamaları:
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

ƒ Bir parçayı iki parçaya ayırır
ƒ Parçanın istenmeyen kısımlarını keserek
uzaklaştırır

Şekil 22.34 İç broşlama ile kesilebilen parça şekilleri; çapraz taralı

bölgeler, broşlanan yüzeyleri göstermektedir.
65 66

Motorlu Testere Bantlı Testere

Bıçak yönü
İlerleme
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

Kesme stroku
Motor
tahriği İlerleme

Testere dişi Geri dönüş stroku

Şekil 22.35 (b) bantlı testere Testere bıçağı

(dikey) – bir kenarında dişleri
olan, sonsuz esnek bir bant
şeklinde olan, bantlı testere
Şekil 22.35 (a) motorlu testere – testere dişlerinin parçaya göre ileri geri bıçağının lineer sürekli hareketi.
doğrusal hareketi. 67 68
 Yüksek Hızlı Talaş Kaldırma
Dairesel Testere (HSM: High Speed Machining)
Geleneksel talaş kaldırma işlemlerinde kullanılanlara
göre çok daha yüksek hızlarda kesme
Hız hareketi
Testere bıçağı ƒ Talaşlı işlemenin tarihi boyunca temel eğilim, kesme
hızlarının sürekli daha yüksek değere çıkarılması
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

olmuştur
İlerleme ƒ Günümüzde daha hızlı üretim, daha kısa işlem
süreleri ve daha düşük maliyete yönelik potansiyeli
nedeniyle HSM tekrar güncel hale gelmiştir

Şekil 22.35 (c) dairesel testere – dönen testere bıçağı,

parçadan geçen takımın sürekli hareketini sağlar.

69 70

Yüksek Hızlı Talaş Kaldırma Diğer HSM Tanımları – DN Oranı

Geleneksel ve yüksek hızlı talaş kaldırma DN oranı = Maksimum ayna hızı (dev/dak) ile ayna
boşluğu çapının (mm) çarpılması
Değiştirilebilir takımlar (yüzey freze)
ƒ Yüksek hızlı talaş kaldırma için, tipik DN oranı
Parça malzemesi Geleneksel hız Yüksek hız 500,000 ile 1,000,000 arasındadır
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

m/dak m/min ƒ Daha küçük ayna boşluklarına göre daha düşük
Alüminyum 600+ 3600+ dönüş hızlarında çalışsalar dahi, HSM işlemleri
aralığında olacak daha büyük çaplı ayna
Dökme demir, yumuşak 360 1200
boşluklarına izin verirler
Dökme demir, sünek 250 900
Çelik, alaşımlı 210 360

71 72
 Diğer HSM Tanımları – HP/Dev/Dak Oranı Diğer HSM Tanımları

hp/“dev/dak” oranı = BG’nin maksimum ayna hızına ƒ Vurgulama:

oranı ƒ Daha yüksek üretim hızları
ƒ Geleneksel tezgah takımları genellikle HSM ile ƒ Daha kısa sökme takma süreleri
donatılmışlara oranla daha yüksek hp/“dev/dak” ƒ Ayna hızlarının fonksiyonlarının artımı
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

oranına sahiptir
ƒ Önemli kesme dışı faktörler:
ƒ Geleneksel talaş kaldırma ile HSM arasındaki ayırıcı
çizgi, 0.005 hp/“dev/dak” civarındadır ƒ Çabuk enine hızlar
ƒ Bu nedenle, HSM, 30.000 dev/dak (0.0005 ƒ Otomatik takım değişimiAutomatic tool changes
hp/“dev/dak”)’da dönebilen 15 hp aynalara sahiptir

73 74

Yüksek Hızlı Talaş Kaldırma Koşulları Yüksek Hızlı Talaş Kaldırma Uygulamaları

ƒ Yüksek dev/dak için tasarlanmış özel yataklar ƒ Uçak endüstrisi, büyük alüminyum
ƒ Yüksek ilerleme hızları kapasitesi (örn., 50 bloklardan büyük çerçeve bileşenlerinin
m/dak) talaşlı işlenmesi
ƒ CNC hareketi, “eksik paso” veya “fazla paso” ƒ Çoğunlukla freze tezgahıyla daha fazla
EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

EUT 231 Üretim Yöntemleri – Doç.Dr.Murat VURAL (İTÜ Makina Fakültesi)

takım yolundan kaçınmak üzere, “öne bakış” metal uzaklaştırma
ile kontrol eder ƒ Otomotiv, bilgisayar ve tıbbi bileşenleri imal
ƒ Dengelenmiş kesme takımları, takım etmek üzere, alüminyum üzerinde çoklu
tutucular ve aynalar, titreşimi en aza indirir talaş kaldırma işlemleri
ƒ Soğutucu akışkan, geleneksel talaş ƒ Çabuk takım değişimleri ve takım yolu
kaldırmaya göre daha yüksek basınçlar kontrolü önemlidir
sağlayan sistemler oluşturur ƒ Kalıp ve takım endüstrisi
ƒ Talaş kontrolü ve uzaklaştırma sistemleri, çok ƒ Sert malzemelerden karmaşık
daha büyük metal kaldırma hızları mevcuttur geometrilerin imalatı

75 76