[Belge baln

yazn]
[Belge alt baln yazn]
 SALIK BLMLER FAKLTES
SALIK YNETM BLM

DN, BUGN VE GELECEKTE BLM, EKONOM VE SOSYAL YAAM KTAP

ZET

HAZIRLAYAN: BERFENUR TANRIVERD

R. YES: YRD.DO.DR.HASAN ALPAGU

[Belge baln yazn]

[Belge alt baln yazn]
Blm 1
BLM
1. ngrnn ve Mantn Bilimdeki Yeri
ngr ve mantk bilimde, ekonomide, sosyal yaamda bilimin gelimesinde
ok nemlidir. Kendi an aan Kopernicus, Archimedes, Kepler, Einstein,
Smith yaadklar dnemlerde mevcut olan bilgi ve anlaylarn tesine
giderek r aan bilgi ve ilerlemeleri, ngrleri ve gzlemleri nda
gelitirmilerdir.

1.1 Bilimsel Aratrmalar ve Gelecek ngrleri

Eski alarda bilim insan kavram kullanlmyordu. Bunun yerine tm
konularda dncelerine bavurulan kahinler, mencimler gibi tamamyla
bugn ki bilim anlayyla uyumayan insanlarn gr ve ngrleri n
plana kyordu. Avrupada ki pozitif bilimciler ile muhafazakar anlaylar
arasnda ba gsteren arpmalar nedeniyle bir ok bilim adam
grlerinden dolay cezalandrlmtr. lerleyen dnemlerde dier bilim
dallarnda olduu gibi ekonomi disiplini alannda da uzmanlama n
plana kmtr. zellikle daha ok retim ve daha fazla kar uruna
evrenin kirlenmesi kaynaklarn israf edilmesi insan salnn ihmal
edilmesi gibi etkin ve sosyal ynler glgede braklmtr.
1.2 Bilim ve Dogma
Bilimsel gelimeler birer ngr ve deneme sreleri sonucu ortaya
kmtr. nsanlar bu dnemlerde iki temel yaklam iine girmilerdir.
lki hereyi ilahi bir gce dayandrmak ve olanlar akna brakmay
savunan teolojik yaklamdr. kincisi ise sorunlarn ve olaylarn kkenine
inip zm evrende aramay temel alan pozitif bilimsel yaklamlardr.
Ancak her iki yaklamn da temeli nihai olarak ngr ve varsaymlara
dayanmaktadr.
1.3 Bilimde Dilin ve Kltrn Rol
Kltr dili, dil ise bilimi destekler. Bilimsel bir alma ne kadar gzel ve
iyi olursa olsun etkin bir dil kullanlmadka hak ettii deeri
gremeyebilir. Bilim ve aratrma kltrn bir toplumda yerleik olmas
bilimsel aratrmalarn deerlendirilmesine yol aar.
1.4 Gelecein niversiteleri
Bilimin en iyi yapld yer bilim adamlarnn kurduklar kurumlardr.
Bunlarn en iyi rnei Sokratesin rencisi Platonun M.. yaklak 367
yllarnda kurmu olduu akademidir. Kresellemeyle beraber
niversiteler artk hayatmzda ok nemli rol oynayacak i istihdamnda
niversite artlar konulacak, kamu ve zel hastaneler ok
yaygnlaacaktr.
2. Bilimsel almalarn Dayana, Sorular ve Sorunlar
Bilimin temeli, sorunlara zm bulma araylarnn sistematik bir
yntemle ilenmesine dayanmaktadr. Bu balamda sorunlar sorulardan
yola klarak zlmeye balanmaktadr.
2.1. nanmak, Gr Sahibi Olmak, Bilmek
nanmak, gr sahibi olmak ve bilmek kelimeleri birbirine yakn
anlamlar artryor olsalar da aslnda her biri ayr birer durumu ve
gerei ifade etmektedir. Bu terimin kkeni incelendiinde bir btn
paralar olduu grlr. Birey nce bir eye inanr daha sonra dnme
yolu ile beyinde bu ey hakknda bir fikir ve ya gr ekillenmeye balar
ve en sonunda sonuca varr.

2.2. Sokrates Yaasayd Bugn Ne Yapard?

Sokrates M.. yaam bir felsefecidir. Sokrates toplum ve gelecek iin
doru bildii eyleri dile getirerek toplumun kendini gelitirmesinde
nemli rol oynamtr. Sokrates yeni bir sistemi inaa edilmesi iin
insanlarn bilin dzeyini ykseltmeleri gerektiini vurgusunu yapm
insanlarn hakszla ve adaletsizlie kar kmalar gerektiini
vurgulamtr.
2.3. Bir Rasyonalist ve Bir Ampirist Otobandaki Trafii Nasl
Deerlendirir?
Bir rasyonalist otobandaki trafik younluunu sosyal nedenlere balar ve
buna gre deerlendirmelerde bulunur. Bir ampirist ise altyap ve trafik
ynetimi hakknda verileri deerlendirerek bir sonuca varamaz.
2.4. Dou-Bat Tartmalarna Sosyoekonomik Bire Yaklam
Dou ve Bat toplumlar arasnda yzyllardr sre gelen bir atma
vardr. Bunun temelinde ekonomik, sosyokltrel, sosyal-politik nedenler
bulunmaktr.
Corafi Uzaklk: tm canllar ayn alan paylatklar iin dier canllar ile
ister istemez iyi anlamak zorundadrlar. Fakat uzak olduklar canllar iin
bu ayn olmayabilir.
Ekonomik Nedenler: Doada kaynaklarn eit bir ekilde
dalmamasndan dolay bir ktada bulunan bir eyin dier ktada
olmamas ve o kaynan dier kta insanlar tarafndan kullanlmak
istenmesi atmalara yol aabilir.
Sosyokltrel ve Sosyoekonomik Nedenler: nsanln balangcndan
beri her toplumun inanc, rf-adeti, gelenei birbirlerinden farkl
olmutur ve her toplum kendi inancn, adetini, geleneini dier
toplumlara empoze etmek istemi, g dengesini elinde tutmak
istemitir. Bu da atmalara ve savalara sebep olmutur.
zn: Tm bu sorunlarn tek zm vardr bu da doru iletiimdir.
Ortak Sorun: Ne kadar farkl deerleri, gelenekleri, adetleri olsa da tm
canllarn ortak payda da birletikleri ey ayn evrende yaamak zorunda
olduklar ve bu evreni paylamalar gerektii. te bu yzden dar
kalplardan kp olaylara evrensel bakp sulh iinde yaammza devam
etmeliyiz.
2.5. Karl Marx ve Karl Popper Penceresinden Eletirel Aklcla Dair Bir
Eletiri
Eletirel aklcln ve dier dnce okullarnn insanlar dndrmeye
yneltmenin dnda somut olarak insanlara baka katks olduu
sylenemez. Felsefe ve sosyal bilimler insanlar dnmeye ynlendirir
fakat tam olarak onlara doru yolun ne olduunu sylemezler ve onu
kendilerinin bulmalarn kendi dorularmza ulamamz isterler.
2.6. Bir Neo-Yaplandrmac Politikalarn Stratejisini Nasl Deerlendirir
Neo-Yaplanmaclara gre aklk kesinlik ve gvenilirlik kendini
aldatmaktan baka bir ey deildir. Onlara gre ideolojilerde ancak
partinin karlarna hizmet ettii srece desteklenmelidir.
2.7. Modern Ekonomi Biliminde deolojilerin Yeri Var M?
deolojilerin temelinde toplumu belli bir politik sosyal kalp iinde
ynlendirme fikri yatmaktadr. Her ne kadar komnizm ve gerekse dini
bak alarnn haki olduu ideolojilerde ekonomik yap hakknda kesin
hkmler olsa da ekonomik kurallar bamsz alr. deolojinin
temelinde ekonomik g yatmaktadr. Adam Smith Toplumlarn
Zenginlii adl eserinde ekonomik g olamadan hibir ideolojinin
yaamayacan syleyerek olay zetlemitir.
2.8. Bir Konstrktivist Homo Economicus Yaklam in Neler Sylemek
ster? Alternatifler Sunabilir mi ?
Ekonomi biliminde insan rasyonel bir varlk olarak kabul edilip karar alma
srecinde bireylerin rasyonel zmler getirecek ve faydasn maksimize
edecek seenekleri tercih eder.
BLM 2
EKONOM
1. Tkenen Kaynaklar ve Artan htiyalar
Kaynaklar hzla tkenmekte ve ihtiyalar giderek artmaktadr. Byle
yaklam ierisinde insanlarn ihtiyacn karlamak iin insanlarn
tecrbeleri ve elde ettikleri teknik ve ekonomik avantajlar ilerledike
sahip olduklar imkanlar daha iyi kullanarak kendilerine bir k yolu
bulmalar lazmdr. Artk her bireyin ihtiyac eskisine gre ok daha
fazladr. Bunun en nemli sebebi kreselleme ve markalama
merakdr. ktisat bilimcilerinin bu balamda yeniliki ve nc bir rol
almalar nemlidir.
1.1. Kreselleen Dnya ve Tkenen Kaynaklar
Gelien dnyada insanlar bir yandan geliirken bir yandan da
arpk kentleme ile kresel snma ile kar ilikileri ierisinde
dnyay yaanmaz hale getirmektedirler. Evrende dnyadan baka
bir gezegende yaayamayacamz bilgisi zerinde durursak
elimizdeki kaynaklar adil kullanmay renmeli, adalet ve refah
iinde yaamamz iin herkesin zerine deni yapmas gerekir.
1.2. Dnyann Sosyal, Ekonomik ve Corafi Deiim Sreci
Dnya gemiten bugne kadar jeolojik ve sosyal olarak deiim
iindedir ve bu gelecekte de bu ekilde devam edecektir. nsanolu
gemiten bugne kadar hep bir aray iinde yaamna devam
etmektedir. Daha iyi bir yaam iin srekli eitli faaliyetlerde
bulunurlar. Bu deiim srecinin gelecekte nasl olaca deil asl
tartlmas gereken nemli konu bu deiim gelecekte nelerin
habercisinin olacadr.
1.3. Gelecei Doru Okumak ve Gemiin nemi
l nce dnya zerinde keifler yaparak yeni ktalar kefetmi ve
buralara yerlemilerdir. Ancak bu da insanoluna yetmemi 20
Temmuz 1969 tarihinde Aya ayak basmtr. Bunun sebebi ise yeni
yaam bulma umudu ile uzay kesifleri balatlmtr. Bu balamda
gelecek yaamn ekonomik ve sosyal yaps hakknda fikir
yrtmek bu tr keiflere katk salayacaktr.
2. Kaynaklarn Yerinde Deerlendirilmesi ve Gelir Dalm
Doal ve beeri kaynaklar bol olmak dorudan zenginlik anlamna
gelmemektedir. Bir lke ne kadar doal ve beeri zenginlie sahip ise
ekonomik ve siyasi adan da o kadar gl olmak zorundadr. Yoksa
elindeki kaynaklar kullanamaz ve smrgecilik altna girmek zorunda
kalr. Bu da insanlara refah getirecei yerde onlara sava, g, i
atmalara gibi problemler yaratabilir. Bu ekonomik kaynak ynetimi
kadar, sosyal ve politik alanda da doru yrtlmesi gerekir.
2.1. Robinson Crusoe Ekonomisi
Robinson bir adada mahsur kalm ve nu adada ki doal, beeri
kaynaklar olabildiince bol kullanmtr. nk adada ondan baka
kimse yoktur ve yeni nesillere yaanabilir bir evre brakma
kaygs yoktur. Gnmz reticileri de ayn Robinson gibi
kaynaklar bol kullanp ileride gelecek olan nesilleri
dnmemektedir. Bu anlaylar da evre kirlilii, kaynakalrn
hzla tkenmesi, adaletsiz gelir dalmna yol amaktadr.
2.2 retici ve Tketici Davranlarnn nemi
 retici kar, tketici ise marjinal fayda ve bte olanaklar olarak
dnlmektedir. retici insan sal ve evreye duyarl, tketici ise tketim
tercihi yaparken bunlar gz nnde bulundurulmaldr.

2.2. ehirleme Beslenme ve Gda Sektr

ehirlemenin kresellemeyle birlikte arpk yaplmas sonucu
ortaya ok kt grntler kmtr. ehirde yaayan dk gelirli
ailelerin kalite yerine daha ok fiyata bakp tketim yapmalar
insanlarn birok salk sorunu yaamalarna yol amaktadr.
2.3. Gelecek letmeleri
Gelecek iletmelerin daha ok monopol ve oligopol yap hakim
olacaktr. Bunun nedenleri ise mal ve hizmetlerin retimi ve
paylamnda markalama, mal ve hizmet retim ve paylamann
maliyetlerinde ki art olarak tanmlanr.
2.4. Gelir Dalmnda Eitlik Gerekli Midir?
Kaynaklarn israf edilmesi ve herkesin srekli daha fazla kaynak
gelirse sahip olma yar dnya kaynaklarnn hzla tketilmesine
yol amaktadr. Hi kimse sahip olduu gelirle yetinmemekte hep
daha fazlasn istemektedir. Bu yzden dnya gelir dalmnda
eitsizlik vardr.
2.5. Gelimekte Olan Az Gelimi lkeler ve Ekonomik Krizler
Toplumlarn gelimilik dzeyi farkl olduu iin rettikleri ve
sermayeleri farkldr. Bu yzden gelimi toplumlar dier
toplumlara gre daha fazla kazanmaktadr. Gelimi lkeler dier
lkelerde ki kaynaklar smrp onlarn gelimesini engellemekte
kreselleen dnyada ekonomilerine g katmaktadr.
Dier lkelerin sosyoekonomik adan daha fazla bilinlenip
kendilerini bu krizden kurtarp gelimi toplumlar seviyesine
ulamaklar gerekmektedir.
2.6. Ekonomik Krizlerin Gelecekteki Yeri
Dnyann herhangi bir yerinde olan ekonomik kriz dier dnya
lkelerini de etkilemektedir. Bunun gelimilik dzeyiyle alakas
vardr. Tanzanya da kan ekonomik kriz ile Amerika da kan
ekonomik krizin dnya asndan nemi farkldr bu da gelimilik
dzeyinden kaynaklanmaktadr.
2.7. lkelerin Ekonomik Gelimilik Dzeyleri Asndan
Snflandrlmas
Somali de olan bir ekonomik kriz ile AB lkelerinden birinde olan
ekonomik kriz dnyada ayn etkiyi yaratmaz. Dier yandan
ekonomik arlklar asndan lkeler temel gruba gre
snflandrlmaktadr.
*Gelimi veya endstrilemi lkeler (ABD KANADA)
*Gelimekte olan lkeler veya gelimekte olan pazarlar (TRKYE
MALEZYA)
*Az gelimi veya gelimemi lkeler (SOMAL AFGANSTAN)
2.8. Gelimekte Olan lkelerdeki Krizlerin Endstrilemi lkeler
zerindeki Etkisi

Gelimekte olan lkeler birer gei veya kpr grevi grd iin bu lkelerde
olan krizler dier iki gruptaki lkeler
zerindeki etkisi ok byktr. Gelimi lkelerde kaynaklar retilir fakat
gelimekte olan lkelerde kriz olduu iin Pazar kullanlmamaktadr yani
kaynak retilir fakat satlamaz yani zamanla kuruyup gider.
 Blm 3
SOSYAL YAAM
1.Teknik lerlemeler, Sosyal Gelimeler ve Uyum Sorunlar
nsanlk tarih boyunca ekonomik sosyal ve teknik alanlarda srekli eitsizlik ve bu
durumun yaratt atma sz konusudur. Bundan dolay teknik gelimeler ou
kez insan refahn arttrmak amacyla yaplmtr.

1.1. Gei Sorunlar

nsanlar bulunduklar toplumda eitli sorunlarla kar karya
kalabilirler. Bulunduklar ortamdaki sorunlar enerji sorunlar, temel
ihtiyalarn karlanamamas gibi sorunlardr.
1.2.Tekniin Gelecek Yaamdaki Yeri
Gelecekte insanlar teknik seviye olarak daha da ilerleyecek.
Gnmzde kstl olarak yaplabilen organ nakilleri ok rahat ekilde
yaplacak teknoloji hayatmz ok daha kolaylatracaktr.
1.3.Robot Kltrne Uyum Sorunlar ve Protest Kltr
Gelecekte teknik gelimeler sosyal gelimelerden daha fazla olacak,
insan haklar ve adalet glgede kalacaktr. Bu durum gelecekte daha
iddetli atmalar yaanacann habercisidir.

2.1.Sosyal Medya ve Deien Deer Kavram

nsanlar doru bir iletiim kanalna gereksinim duymaktadr. Medyann
insanlar doru ve akll bir ekilde ynlendirmesi gerekmektedir.
2.2.Deer ve Yeni Jenerasyon
a deiiyor insanlarn ihtiyalarn farkl bir boyut kazanyor. Yeni nesil
genler eskilere gre farkl eylere yneliyor
2.3. Gven stikrar ve zel Yaam
Toplumun ekonomik adan refaha ulamas iin birbirlerine bir gven ortam
oluturmalar salanmaldr. Gven ortamyla beraber istikrarda gelecektir.
3. Gelecekte Habitat ve Uyum Sorunlar
ehirleme ve kolektif yaam alanlarnn younlamasyla konut sorunlar
ortaya kmtr.nsanlarn su, elektrik, snma ve yeterli sosyal alan olmadan
hayatlarn srdrmeye almaktadr.

4.Sava, G ve Yoksulluk
nsanlarn gzn para hrs brmtr, bu yzden insanlar etnik, ekonomik ve
inan temelli iddet politikalarna bavurmakta ve dier insanlar sava ve
glerine zorlamaktadr. Bir insann lkesini terk etmesi onun zerinde byk bir
psikolojik bask getirir. G eden insanlar gelecek korkusu sarmaktadr. nsanlarn
lkelerini terk etmelerine sebep olan olaylar ayn zamanda dnyada sonu
gelmeyen yoksulluun ve eitsizliin nn aan unsurlar arasndadr.

4.1. G Sorununun Bileenleri: Eitim ve Sosyal Yaamda Eitlik

Sosyal devlet yaplanmasnda eitim devletin iidir. Gelimi lkelerde eitim,
 devletin ncelikleri arasnda yer alsa da gelimemi toplumlarda bu alg henz
oturmamtr.

4.2. Nuhun Ahalisi Gibi Bar inde Yaayabilmek

nsanlar sosyal bir varlktr ve birbiriyle srekli iletiim halindedir. Gnmzde
yaanan sorunlarn adaletsiz gelir dalm, smrgecilik gibi faaliyetlerden
kaynaklanmaktadr. Bunlar nlemek iin insanlarn birbirine yaam hakk
tanmas, birbirlerinin deerlerine sayg gstermesi gibi haklara dikkat
etmelidir.

4.3 Her an Sorunu olarak Tolerans ve Uyum

Farkl dnceler, farkl kltrler, farkl diller ve farkl inanlarla dnya

bir btndr ve her insann karsndaki insann diline, dinine ve
kltrne sayg duymas gerekmektedir.

4.4. Beraber Yaamak m? Beraber Eziyet ekmek mi?

Her toplumsal hareketlilik ve g kendisi ile birlikte gittii toplumlarda da

farkl sorunlar ortaya karmaktadr. nsanlarn farkl ktllerine dilleri dier
insanlarn iin bir zenginlik olmas gerekirken onlara bir sorun olarak
gelmektedir. Gmenlerin kltryle, kendi kltrlerinin birlemesine
Geici Kltr denilir.

5. Eitim ve Frsat Eitlii

nsanlarn inanlar ve ynetim ekilleri, kadn-erkek eitlilii ile insanlarn
deer sreci en ok tartlan konulardandr. Yasalarn zayfl bu dnemde
daha ok skntlar karmaktadr. Hukuk vs. idari yaplarn zayf olduu
lkeler kendilerini korurken kanunlar yerine rf ve adetlerine
bavurmaktadr. Hukuki yapnn sorunlar, beraberinde toplumsal sorunlar
ortaya karmaktadr.

5.1. Kreselleme ve Demografik Deiim Sreci

Demografik hareketler ekonomik, sosyal ve kltrel deiim bakalam sreci

zerinde etki eden dinamik bir olgu srecidir.Globalleme, fakirleri daha
fakir,zenginleri ise daha zengin yapan bir sre eklinde cereyan edecektir.
Artk nemli olan, retilen rnn pazar bulmas ve hakim kltrn dnyaya
sava yapmadan yaygnlamas politikasna dntrlmtr.

6. Ekonomik ve Sosyal Yaamda Akl ile gdsel Rollerin Paylam

nsanlar dier canllardan ayran en nemli zellii akldr ve insanolu
igdleriyle deil, dnerek bir sonuca varr.nsan olumlu ya da olumsuz,
sonulara katlanmak zorundadr.Ekonomi ise, igdlerle deil akl ve mantkla
yrr bu yzden insan doasna uyan bir bilim daldr.
 6.1. Bireyden Topluma: Kiisel vs Toplumsal abalar
nsanlar kiisel ihtiyalarn karlamak iin yeme, ime ve beslenme gibi
ihtiyalarn karlamak iin almak zorundadr.
nsan deerlerini arttran faaliyetler: Bilim, sanat, inan teknik, keifler, iyilik
ve ak..
nsan deerini azaltan veya krelten faaliyetler: Sava,kimyasal ve tahrip edici
bulular ve eitli sular..

6.1.Sorun zme
Hayvanlar leminde sorunlar genellikle glnn kanmasyla zlr.
Hayvanlar aleminin; konuma, tartma, dnme ve karar verme eylemleri
olmad iin srekli bir mcadele(sava) ierisindedirler. nsanlardaysa bu
durum, muhakeme gc ve tartmayla ksacas konuularak zlmesi
gerekmektedir.

7. Hayvan Poplasyonuna nsan Yaamndaki Yeri

Evrende yaayan tm canllar sreklilik arz eden bir karlkl etkileim halindedir.
Bu sre canl cansz varlklar arasnda baz istisnalar hari, daha ok pasif bir
etkileim eklinde cereyan etmektedir. nsanolu dnyaya ok dzensiz ve
dengesiz dalmtr. Neticesinde doal kaynaklar hzla tketmektedir. Bunun
sonucunda birok hayvan tr yok olmu, birok blgede hayvan varl
azalmtr. Hayvan ve bitki varl her geen gn nemli oranda erozyona
uramaktadr.

8. Duygular ve Duyularn Deer Yaratma Srecindeki Yeri

nsanlar dier canllardan ayran en nemli ey,deer anlaydr. Yaamn
nemi ve anlamn 3 ana snflandrmayla ele alabiliriz.
Birincisi tat alma, koku alma, grme ve iitmedir.
kincisi insann sahip olduu veya olabilecei fiziksel deerlerdir.
ncs metafizik deerlerdir.
Bugnk ak, sevgi ve yaama biimleri nemli deimeler geirecektir.
Gelecekte insanlarn yaam ve hayat biimi baz alanlarda robot programlar
sayesinde daha gvenli ve shh olacaktr.
8.1. Yaam Kalitesi ve Beklentiler

nsanlarn mutlu bir yaam srdrebilmesi iin her eyden nce hayat sevmesini
gerektirecek asgari artlarn oluturulmas gerekmektedir. Bu artlarn
gerekleebilmesi iin ise temel faktrn varlna baldr.
Bu faktrler u ekilde sralanabilir:
Tatmin edici ekonomik durum
Duygusal memnuniyet sevgi-sayg
Olumlu beklentiler
Bir toplumda herkesin neyden ne kadar memnuniyet ve mutluluk duyduu
farkldr.
rnein,yetikinler iin sermayeleri kazandklar para onlara mutluluk verirken
genler iin mutluluk daha duygusal ve sevgisel olmaktadr. Dostluk ve arkadalk
insanlarn mutlu olabilmeleri iin gerekli elerin banda gelmektedir. Ak ve
servet bile nk arkadalk kadar insan iin deerli deildir. nk arkadalk
koulsuz kabule dayanr. Eer ak sevgi ve servet dostluk arkadalk temeline
dayandrlmazsa bir gelecekleri de olmaz, insan mutsuz olmaya balar.