ULUDAÔ ÜNÎVERSiTESi

SOSYAL BiLÎMLER ENSTÎTÜSÜ

FELSEFE VE DÎN BÎLÎMLERi ANABILÎM DALI
DÎN PSÎKOLOJÎSi BÎLÎM DALI

HAYATIN ANLAM KAZANMASINDA

W
PSÎKO-SOSYAL FAKTÔRLER VE DÎN
IE
DOKTORATEZI
EV

Hazirlayan
PR

Abdülkerim &WAD9R

Danisman

Prof. Dr. Hayati HÔKE£ëK£9

BURSA-1999
T.O. V" ’ ' ''W
eenwiïisiiw «oas»
 - ÔNSÔZ
Insan hayatini konu edinen hemen tüm disiplinler, varhgi
anlamlandirma ve hakikat arayiçmm insanla birlikte dogdugu hususunda
birle§mektedirler. Bu kôklü egilim, insan varoluçunun ayiilmaz bir yônünü
te§kil etmektedir. Ruhsal yapmin derinliklerinden kaynaklanan anlama
ihtiyaci, antropolojik veriler dikkate ahndigi takdirde, etkisini ilk insanda
oldugu kadar, günümüz modem insanmda da çok güçlü bir çekilde
hissettirmeye devam etmektedir. Varligi anlamlandirma ve dolayisiyla
olaylan kontrol altina aima egilimi, insam diger canhlardan ayiran en temel
ozelliktir.
Hakikati arama ve anlamli bir hayata kavuçmaya yônelik çabalann
ulaçtigi baçan açisindan ilk kuçaklar ile son kugaklar arasinda, kesin

W
çizgilerle aynlmig derin farkliliklar mevcuttur. Belirli bir toplumsal gelenege
bagh ve büyük ôlçüde teslimiyetçi bir anlayi§a sahip ilkel toplumlann insam,
IE
tabiat gartlanmn ve topyekün hayatin acimasizligi karçismda, yaçadigi bunca
dramatik tecrübelere ragmen huzurluydu. Çok basit ve fonksiyonellikten ôteye
geçmese bile, kendisini hayata b agi ay an amaçlari vardi. Hedeflerini
EV

belirleyebiliyor ve günümüzde oldugunun tersine engellenmeler kar§isinda

ayakta durabiliyor; güçlüklerden kaçmiyordu. Üstesinden gelemedigi pek çok
sorununu -son kertede- kendinin üzerinde ve otesinde içtenlikle güvendigi;
PR

kutsallik atfettigi bir takim ilâhi güçlere havale etmekle tatmin bulabiliyordu.
Bu anlamda ilkel insan, zihnini veya ruhunu rahatsiz eden her sorununu kendi
sinirh kapasitesi dahilinde çôzmek gibi bir zorunluluk ve endi§e taçimiyordu.
Ona gôre insan yapabildigini yapmahydi. Smirliliklanm ve imkanlanni
belirleyen toplumsal kurallara uymakla yetinmeliydi. Onun için hayat kisaca
bundan ibaretti...
Zihinsel ve ruhsal yapida meydana gelen evrime bagh olarak ortaya
çikan pek çok farklilaçmalara maruz kalmasina ragmen, bu tarz teslimiyetçi-
geleneksel anlayig, büyük ülçüde kutsala ve dine endeksli idi. Ancak, bu
düçünce de, diger bir çok deger gibi maneviyatin gekülenzme kurban edildigi
modem asnmizda temel iglevini onemli derecede kaybetmig gorünmektedir.
Insan için daha fazla mutluluk sôylemiyle ortaya çikan hümanistik hareket,
çôzümden çok çbzümsüzlüklere yol açmigtir. Sosyo-kültürel degerleri dikkate

TÆ. '
almayan ideolojik yaklagimlar, agkm olani ikinci plana itmekle modern insani
bir tarait an tek bagma asla agamayacagi varolugsal sorunlarla kargi kargiya
birakirken; diger taraftan da yanhzlagmasina, kendine ve çevresine
yabancilagmasma neden olmugtur.
Modern hayat, günümüz insammn gelecegine, endige ve korku
yüklemigtir. Geçmigin insani korkunun ve endigenin ne oldugunu, ancak bazi
olaylara bagh olarak ogrenmesine kargin günümüz insani, bu tür tecrübelerle
her an yüzlegmek zorunda kalmaktadir. Teknolojik imkanlar, güvensizlik,
umutsuzluk, yetersizlik, doyumsuzluk vb. gibi kigilik bôlünmesine yol açan
olumsuz duygulan beslemigtir. Modern insan baglangiçta kendi kontrolünde
tuttugu gücün kontrolü altina girecek kadar totaliterizme saplanmigtir.
Çagmuz insammn mevcut konumu, ünlü gair Geothe'nin \agirdigim ruhlardan

W
artik kurtulamiyorum.” sôzüne oldukça uygun düçmektedir.
ôzellikle 20. yy.'da ortaya çikan ve hayatin tüm yonlerini derinden
IE
etkileyen ekonomik, sosyal ve kültürel degigmeler, hayati karmagaya,
belirsizlige ve çôzümsüzlüge sürükleyecek hizh geligmelere yol açmigtir. Boyle
bir ortamda kendini arayan insan, çagin en temel problemiyle yüz yüze
EV

gelmigtir: Varolugsal engellenme. Modemitenin sundugu her türlü imkana

kargin insanlarm büyük bir çogunlugu anlamsizhk duygusundan
kurtulamamaktadir. Varolugsal engellenmenin birinci derecede rol oynadigi
PR

hem psiko-somatik, hem de psiko-nevrotik pek çok hastahgin ardinda en

onemli patojenlerin stres ve sikinti referansh olugu, varolugsal boglugun
çagimizin en güçlü nevrozlanmn baginda yer aldigina açik bir delil olarak
kabul edilebilir.
Asirlar süren çabalanyla hayati zenginlegtirmeye ve dünyayi daha
yaganabilir kilmaya çahgan insan, modern konumu itibariyle ashnda
beklemedigi bir yagantiya mahküm olmugtur. Oysa bunca yaptiklanna
kargihk daha mutlu olmahydi; rahathgi arttigi oranda huzuru da artmahydi.
Ancak, umulan gerçeklegmedi... Zira "asil" olana baglanmasi gerekirken "yan
ürün" olabileceklere sanlmigtir. Bagka bir ifade ile, anlamh olana, amaçlara
ve degerlere baglanmak yerine, ancak bunlara baglanmakla yan ürün olarak
ortaya çikabilecek mutluluk arayigina yonelmigtir. Elbette bu tercih, tohum
ekmeden ürün bekleme yamlsamasindan bagka bir anlam tagimaz. Gerçekte
mutluluk, insani kendi otesine tagiyan ve yaratihg amacina uygun dügen
degerlerin gerçekle§tirilmesi sonucunda hakedilmiç bir odül olarak dogar.
Insan bilimlerinde ortaya çikan geligmelere paralei olarak üzellikle
asrimizm ikinci yansindan itibaren, modem insam içinde bulundugu zor
durumdan kurtarmayi hedefleyen insan merkezli yaklagmlarin gittikçe
yaygmlik kazandigi gôrülmektedir. Bunlardan biri, Viktor Frankl ôncülügünde
kurulan Logoterapi'dir. Anlam mrkezli bu yaklagim, modem insanin en büyük
sorununu anlam iradesinin engellenmesinde gorür. Logoterapi'ye gore insamn
yeniden huzura kavugmasi, anlam iradesinin yeniden iglerlik kazanmasina
baglidir. Çahçmamizi bir yonüyle Logoterapi eksenli bir çaliçma olarak da
tammlayabiliriz. En büyük ortak noktamiz, anlam arayigini merkez
almamizdir. Ancak, Logoterapi ile iligkimiz, sadece bu noktayla sinirh

W
degildir. Bu yaklagimi bize sevimli kilan farkh yonleri de vardir: Logoterapi,
diger birçok klasik psikoterapi ekollerinden farkh olarak insanin kigisel
IE
yagantilanna son derece onem verir. Insam kendi içerisinde farkh bir bütün
olarak kabul ederken indirgemeci ve monist yaklagimlari reddeder. Ônemli bir
ayncahk olarak Logoterapi, dine ve dini olana kapilarim kapamaz; insan
EV

hayatmdaki etkileri açismdan dine büyük bir deger verir. Bundan bagka bu
ekol, kurucusu tarafindan bizzat yaganmig tecrübelerle temellenmigtir.
Ashnda evrensel bir arayig olarak kabul edilen anlam arayigi,
PR

Logoterapi ile bir anlamda gün yüzüne çikanlmig ve metodik bir platform
üzerine yerlegtirilmigtir. Çahgmamizda antropolojik bir fenomen olarak
anlam arayigimn mahiyeti, kaynaklan, sonuçlan ve ozellikle din ile iligkisi ele
ahmnaktadir. Degerlendirmelerimizde, "ilkel hayattan modern hayata kadar
maddi ya da manevi tüm insani çabalar, açik ya da kapah bir anlam arayigi
sürecini ifade eder." temel argümanmndan hareket ediyoruz.
"Anlam" kavramiyla kasdettigimiz, uygun kelime ve cümlelerin
ahenkli birlikteliginden ortaya çikan ifade güzelligi, güç ve sanati degildir. Bu
kavramla, arzulanan bir hedefe ulagmaya yônelik tatmin duygusunu ifade
eden geçici anlamhhk da kasdedilmemektedir. Çahgmamizda anlam
kavramiyla, her geyden Once hayatin yagamaya deger olup olmadigi; hayatin
mükemmel varhk olarak insan onuruna yaragir tarzda yagamp yaganmadigi;
insamn kendisinden bekleneni yerine getirip getirmedigi ve yüce amaçlar
 dogrultusunda hareket edip etmedigi sorulan kargisinda insamn yagantisiyla
verebilecegi olumlu cevaplar kasdedilmektedir. Bu baglamda "anlam", insan
varolugunun ôzünü ifade eder.
Çahgmamiz, biri teorik kisim, digen ise, bulgulann degerlendirildigi
kisim olmak üzere iki bôlümden olugmaktadir. Teorik kisimda insani bir
fenomen olarak anlam ve anlam arayigi üzerinde durulmugtur. Anlam
arayiginin içerigi, Logoterapi ekolünün degerler ve din ile iligkisi, anlam
arayigmda temel dinamikler, hayata anlam kazandiran psiko-sosyal faktôrler,
varolugsal engellenme ve varolugsal bogluk, din ile anlam arayigi arasinda
dogrudan iligkiler, binnci bôlümde ele alinan baglica konulardir.
Ikinci bôlüm,Selçuk Üniversitesi'ne bagli akademik ve idari personel
üzerinde uyguladigimiz anket sonuçlanyla ilgili degerlendirmelerden
olugmaktadir.

W
Her çaligmada oldugu gibi çahgmamizda da geçerliligini koruyan genel
bir kanaati dile getirmeliyiz: Bagkalan olmasaydi, bu çahgma da olmazdi...
IE
Oncelikle beni anlam arayigi konusuyla tanigtiran ve konuyu tez konusu
olarak seçmeye tegvik eden; ihtiyaç duydugumda yammda bulamayacagimdan
hiçbir zaman kugku duymadigim danigmamm Sayin Prof. Dr. Hayati
EV

HOKELEKLl Beye, derin minnettarhgimi ifade etmeliyim. Sagladigi imkan,

kolayhk ve tegvikleri ile beni her zaman yüreklendiren saygideger dekanim ve
bôlüm bagkamm Sayin Prof. Dr. Mehmet AYDIN Beyefendiye tegekkürü borç
bilirim. Anketlerin olugturulmasmda ve alan aragtirmasimn her agamasinda
PR

yardimlanyla mesai saatlerini unutan saygideger Münevver TÜRKOÔLU

Hammefendiye de çok tegekkür ediyorum. Istatistik iglemlerde yardimci olan
Sayin Yrd. Doç. Dr. Hasan YILMAZ ile Doç. Dr. Abdullah TOPÇUOÔLU
Beylere; beni destekleyen mesai arkadaglanma ve tüm hocalanma aynca
tegekkür ediyorum.
Son olarak da, her konuda oldugu gibi çahgmamin ortaya çikmasinda
maddi-manevi desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen aile büyüklerime ve
evden ayn geçinnek zorunda kaldigim günler ve aylar boyunca durumumu
anlayigla kargilayan egime minnettarhgimi dile getirmeliyim.
Çahgmamizin büyük bir iddiasi olmamakla birlikte daha iyisine
yônelik büyük beklentileri vardir. Eksiklikleri tamamlanmak üzere
hoggôrülmesi dilegiyle...
Abdülkerim BAHADIR
KONYA 1999
 ÎÇiNDEKÎLER

ÔNSÔZ

ÇEKÏLLER............................................................................................ I

TABLOLAR........................................................................................... II

KISALTMALAR...................................................................................III

G1RΧ................................................................................................... IV

1- Aragtinnamn Konusu.....................................................................IV

2- Temel ve Alt Problemler.............................................................. VI

3- Temel ve Alt Hipotezler............................................................ VII

W
4- Araçtirmanin Sayiltdan............................................................ VIII

5- Ara§tirmamn Amaci..................................................................... IX
IE
6- Ara§tarmanm Ônemi........................................................................ X
EV

7- Araçtirmanm Evreni ve Ômeklem............................................... X

8- Aragtirmamn Teknigi................................................................... XI

9- Araçtirmamn Simrlan...............................................................XII
PR

10- Aragtirmanm Açamalan ve Uygulama ................................ XIV

BÏRiNCi BÔLÜM

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

I. HAYATI ANLAMA VE ANLAMLANDIRMA..................................... 1

A- HAYAT, INSAN ve ANLAM ARAYIGI............................................ 1

1- Însan-Varolu§ îligkisi................................................................... 3

2- Genel Bir Fenomen Olarak Anlama ve Anlam.............................. 6

B- LOGOTERAP'tDE ANLAM ARAYIgl, DEFERLER VE DÎN....... 11

1-Logoterapik Bir Fenomen Olarak Anlam ve Anlam Arayigi...... 12

 2- Logoterapi ve Degerler................................................................. 22

a) Yaratici Degerler....................................................................... 23

b) Tecrübi Degerler........................................................................ 24

c) Düzenleyici Degerler.................................................................. 25

3- Logoterapi ve Din......................................................................... 26

II. ANLAM ARAYIÇINDA PSÎKO-SOSYAL SÜREÇLER.................... 35

A- ANLAM ARAYIÇINDA TEMEL DtNAMÎKLER...........................35

1- Kendini Gerçekleçtirme ve Kendini A§kmlama......................... 35

W
2- Varolu§sal Ôzgürlük, Tercih ve Karar....................................... 40

3- Problem Çozme ve Adaptasyon ............................................... 45

IE
B- NEDEN-SONUÇ ÎLÎÇKÎS1 ÇERÇEVESÎNDE HAYATA
EV

ANLAMKAZANDIRAN PSÎKO-SOSYAL FAKTÔRLER........ 51

1- Umut............................................................................................. 53

2- lyimserlik........................................................................................56
PR

3- Sevgi ve llgi................................................................................... 59

4- Amaç ve Hedef.............................................................................. 64

5- Sorumluluk ve Vicdan................................................................. 67

6- Fedakârlik ve Digerkâmlik........................................................ 71

III. VAROLU$SAL ENGELLENME VE VAROLUÇSAL

BO§LUK (ANLAMSIZLIK)........................................................... 75

A- VAROLU§SAL ENGELLENME...................................................75

B- VAROLUgSAL BOÇLUK..............................................................78
 IV. DÎN ÎLE ANLAM ARAYIÇIARASINDA DOÔRUDAN

ÎLÎÇKÎLER.................................................................. 82

A- ÎNSANIN PSÎKOLOJÎK YAPISINDA DÎNE YÔNELÎK TEMEL

REFERANSLAR..................................................................................... 85

1- înanma îhtiyaci ve Dini Kabiliyet.......................................................... 87

2- Kendini Adama îhtiyaci, îbadet ve Dua............................................... 92

W
B- DÎNÎN YAPISINDA ÎNSANA YÔNELÎK TEMEL ANLAM

REFERANSLARI........................ ;.............................................................. 97
IE
1- Zihinsel Tatmin ve Organizasyon ........................................................ 100

2- Ruhsal Tatmin ve Organizasyon..........................................................104

EV

ÎKÎNCi BÔLÜM
PR

ARAÇTIRMA SONUÇLARI VE DEÔERLENDÎRME

I- ANKETE KATILANLARLA ÎLGÎLÎ DEMOGRAFÎK BULGULAR...... 114

1- ômeklemin cinsiyet degi§kenine Gôre Dagilmn.................................... 116
2- Ômeklemin Ya§ Degiçkenine Gôre Dagilmn......................................... 117
3- ôrmeklemin Ô^renim Degi§kenine Gôre Dagilimi................................. 118
4- ômeklemin Meslek Degigkenine GOre Dagilmn.................................... 119
5- ômeklemin Sosyo-Ekonomik Düzeyine Gtire Dagihmi........................ 120
6- Ômeklemin Anlamlilik Düzeyine Gdre Dagilimi................................. 121
7- Yaganan Hayatm Anlamli Olup Olmadigina Yônelik En Yogun
Sorgulamamn Gerçeklegügi Geligim Dônemine Gore Dagilim ....... 122
8- ômeklemin Hayatta Gerçeklegtirilmek îstenen En Büyük Ai’zuya Gore
Dagdimi............................................................................................... 128
n- ANKETE KATILANLARIN DÎNÎ ÎNANÇLARI ÎLE ÎLG1LÎ
BULGULAR....................................................................................... 132
1- Kigisel Dindailiga YOnelik Bireysel Kanaatlerle llgili Bulgular.... 132
a) ômeklemin Kiçisel Dindarlik Algisma Gdre Dagihmi................. 132
b) Ômeklemin Ki§isel Dini Bilgi Düzeyi He llgili Gdrüçlerine Gdre
Dagihmi ................................................................................................ 133
c) ômeklemin Iman Esaslanna Inanma Dilzeyleri lie llgili Ki§isel
Kanaate Gdre Dagilimi....................................................................... 135
d) Ômeklemin Kiçisel Dini Inançlannm Kendileri Açisindan Sahip
Oldu^u ôneme Gôre Dagilimi......................................................... 136

W
e) Ki§isel Dini Înanacm Hayatin Anlam Kazanmasi Sürecindeki
Yardnnma Yônelik Düçüncelerle llgili Bulgular.............................. 137
2- ômeklemin Kiçisel Dini Înanç Düzeyine Gôre Dagihmi................... 138
IE
III- HlPOTEZLERLE 1LG1L1 BULGULAR VE YORUMLAR................... 141
EV

1- Birinci Hipotez.........................................................................................141
a) Bulgular.................................................................................................. 142
b) Degerlendirme.......................................................................................... 143
PR

2- Ikinci Hipotez......................................................................................... 151

a) Bulgular................................................................................................... 151
b) Degerlendirme........................................................................................ 152
3- Üçüncü Hipotez....................................................................................... 159
a) Bulgular................................................................................................... 159
b) Degerlendirme......................................................................................... 160
4- Ddrdüncü Hipotez.................................................................................... 166
a) Bulgular................................................................................................... 166
b) Degerlendirme......................................................................................... 168
5- Behind Hipotez................................................ 174
a) Bulgular........................................................... 174
b) Degerlendirme.......................................................................................... 176
6- Altana Hipotez....................................................................................... 182
a) Bulgular ................................................................................................. 184
b) Degerlendirme..................... 188
7-Yedinci Hipotez........................................................................................ 205
a) Bulgular.................................................................................................. 206
b) Degerlendirme....................................................................................... 208
8- Sekizinci Hipotez.....................................................................................214
- Bulgular Ve Degerlendirme.................................................................... 215

-SONUÇ..................................................................................................... 226

W
-BÎBLÎOGRAFYA..................................................................................... 231
IE
- EKLER..................................................................................................... 258
EV
PR
Çekil 1: Cinsiyet Durumu.................................................................... 116
Çekil 2: Ya§ Durumu..........................................................................117
Çekil 3: Ogrenim Durumu................................................................. 118
§ekil 4: Meslek Durumu.................................................................... 119
§ekil 5: Soyo-Ekonomik Durum.......................................................... 120
§ekil 6: Hayatm Anlami ve Amaci Envanteri................................... 121
Çekil 7: Dindarhk Algi Dtizeyi.......................................................... 132
§ekil 8: Dini Bügi Düzeyi.................................................................. 133
Çekil 9 Iman Esaslanna Inanma Düzeyi........................................... 135

W
§ekil 10: Dini înancin Ônemlilik Düzeyi..........................................136
§ekil 11: Dini Înanç-Anlamhhk Ili§kisi...........................................137
IE
Çekil 12: Ki§isel Dini înanç Envanteri ........................................... 138
EV
PR

-I-
tn YKKBGREnW =LU
 -TABLOLAR

Tablo 1: Ankete Katilanlann Çahçtiklan Kunimi ara Gore Dagilimi...... 115

Tablo 2: Anlamliligm Sorgulandigi Ya§ Ai'aligi............................................ 122
Tablo 3: Hayatta En Büyük Arzu................................................................ 128
Tablo 4: Anlamlilik Düzeyinin Ya§ lie lligkisi.............................................. 141
Tablo 5: Anlamlilik Düzeyinin Cinsiyet île lliçkisi.................................. 152
Tablo 6: Anlamlilik Düzeyinin Ogrenim Düzeyi île îliçkisi..................... 159
Tablo 7: Anlamlilik Düzeyinin Sosyo-Ekonomik Düzey île îligkisi ......... 166
Tablo 8: Anlamlilik Düzeyinin Dindarlik Düzeyi île îli§kisi.................... 174
Tablo 9: Dindarlik Düzeyinin Psiko-Sosyal Faktôrler île îli§kisi ............ 183

W
Tablo 10: Dindarlik Düzeyi île Hayati OlduguGibi Kabul ve Firsatlanndan
Yararlanma îligkisi....................................................................... 205
IE
Tablo 11: Dindarlik Düzeyine Gore Sorunlar Kai gismda SergilenenÇozüm
Yollannm Niteligi......................................................................... 214
EV

Tablo 12: Dindarlik Düzeyine GOre Benimsenen Çozüm yollan................. 217

PR

-II-
-KISALTMALAR

- age: Adigeçen Eser

- agm: Adigeçen Makale
- ags: Adigeçen Sozlük
- agt: Adigeçen Tez
- A. Ü. : Ankara Üniversitesi
- A. Ü. 1. F. : Ankara Üniversitesi ilahiyat Fakiiltesi
- Bkz. : Bakimz .
- C. : Gilt
- Çev. : Çeviren

W
- D. E. Ü. I. F. : Dokuz Eylül Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi
- Ed. : Editor
IE
- 1. Ü. E. F. : Istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakiiltesi
- kr§. : Kar§ila§tmniz
EV

- md. : Maddesi
- Mtb. : Matbaasi
- S. :Sayi
PR

- s. : Sayfa
- TDV: Tiirkiye Diyanet Vakfi
- ts. : Tarihsiz
- U. Ü. I. F. : Uludag Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi
- vb. : Ve benzen
- vd. : Ve Devami
- Ve Dig.: Ve Digerleri
- Yay. : Yayinevi, Yaymlan

-in-
 -GiR

1- Araçtirmanin Konusu
însan davram§ini bilimsel bir merakla açiklamaya çaligan ilk dônem
psikoloji ekollerinin aksine, çagdag psikoloji akimlanmn ilgi odaklanm
geniglettikleri; varolugsal problemler üzerinde yogunlagtiklan ve daha çok
terapi-tedavi agirhkli bir yônelig benimsedikleri gôzden kaçmamaktadir.
Tabiatiyla psikolojinin asil gôrevi, bireyin saghkli bir kigilik kazanmasmda
metodik yardimda bulunmak; rub sa^h^mi korumak ve psikolojik
problemlerini çozmeye çahçmaktir. Bu temel dügünceden hareketle son asirda,
çagdaç problemlere uygun çôzümler sunma iddiasiyla yeni bazi çabalann
psikoterapi sahnesinde yer aldigmi gôrüyoruz.

W
Son 50'li yillarda temellenen ve oijinalligi ile çok geçmeden dikkatleri
üzerine çekmeyi baçaran psikoloji ekollerinden birisi ku§kusuz “Logothérapie”
IE
ya da diger adiyla “Existenzanalyse”dir. Ünlü Viyanah nôrolog ve
psikoterapist Prof. Dr. Viktor Emil FrankTm (1905-1997) ôncülügündeki bu
EV

yeni yaklagim, ikinci dünya savaçi sirasinda “Auschwitz” ve “Dachau” toplama

kamplarmda bizzat yagadigi dramatik tecrübelerden beslenmigtir.
*ayi§i
Logoterapi'nin odak noktasmi “Anlam Ai ” te§kil etmektedir.
Üçüncü Viyana Ekolü kimligiyle §ohret kazanan bu psikoterapi ekolünün
PR

temel amaci, insan varoluçunun en aslî ihtiyaci olan “Anlam îstemi”ni tatmin
etmek; anlamh bir hayatin te§ekkülüne yardimci olmak ve modem insam içine
düçtügü çagm nevrozu “Varolugsal Bo§luk”tan kurtararak hayatim yeniden
anlamlandirmasinda veya anlamh yônlerini ke§fetmesinde on ayak olmaktir.
Logoterapik dügünceye güre hayatm anlami sorunu, sadece insana ôzgü
bir arayiça igaret eder. Her insan, bilinçli ya da bilinçsizce, fakat her dummda
anlam arayan bir varhktir. Çünkü varolugu geregi bir “anlam”a inanmak
zorundadir. Bu noktada “anlam” inanci, agkin bir kategoride yer ahr. însan
nefes aldigi sürece olumlu-olumsuz, iradeli-iradesiz tüm tutum ve
davi'amglannda “anlam” bulmaya yoneliktir. întihar tegebbüsünde bulunan
kimse bile, ôlümle sonuçlanabilecek bu hareketine “anlam” yüklemigtir. Bagka
bir ifadeyle kendisi için yagamak ne kadar anlamsizlagmigsa, olmek o derece
anlam kazanmigtir.

- IV-
 Logoterapi'ye gore insanda dogugtan var olan “Anlam Istemi” onu en
acimasiz ve en korkutucu hayat gartlan içerisinde bile sanlabilecegi bir
degere, bir amaca veya hedefe ulagtirabilir. Ancak, “Anlam Istemi”
engellendigi ve engelin çôzümlenmedigi durum lard a insan, “Varolugsal
Bo§luk”a düçer. îçine dügtügü “anlamsizhk” boglugundan insan, ancak “Anlam
lstemi”ne yeniden iglerlik kazandirmakla kurtulabilir. Hiç bir güç insana
anlam veremedigi gibi, anlam kendi kendine ortaya çikamaz. Insan bizzat oz
çabasiyla “anlam”i kegfetmek zorundadir. Anlam birine veya bir geye kargi
duyulan sevgide ya da icra edilen bir ig ve meslekte; hatta aci ve dramatik
tecrübelerin derinliklerinde sakli olabilir. Anlami aramak sorumlulugun
ozüdür.
Modem insanhgm hazin durumu kargi smda Logoterapi'nin varolugu

W
anlamh kilmaya ytinelik çabalan ve ileri sürmüç oldugu çôzüm yollanyla ilgili
tin tetkikten sonra gu kanaate ulagtik : Varolugsal Bogluk'tan kurtulma ve
IE
btiylece anlamh bir hayata kavugma sürecinde din ile anlam arayigi arasinda,
aragtirmaya deger tinemli bir iligki varolmahdir. Logoterapi'nin diger psikoloji
ekollerine gtire dine kargi daha olumlu bir yaklagim sergiledigini de dikkate
EV

alarak neticede tez konumuzu “Hayatm Anlam Kazanmasmda Psiko - Sosyal

Fakttirler ve Din” baghgi altinda belirlemig olduk.
Çahgmamizin Logoterapi eksenli olmasimn, Logoterapi'nin simrlan
PR

digina çikamayacagimiz anlamina gelmedigini burada tizellikle

belirtmek isteriz. Konumuz itibariyle asil üzerinde duracagimiz genel çerçeve,
bir bütün olarak anlam arayigi ve bu süreçte dini inancm yendir. Din, insan ve
insan digindaki tüm varolugu ele alip yorumlayan; bilinmeyen pek çok yônünü,
sundugu tatminkâr cevaplarla açikliga kavugturup anlamlandiran egsiz bir
si stem dir. Daha sonra üzerinde duracagimiz gibi din, hiçbir sistemin
cevaplayamacagi varolugsal sorulara verdigi cevaplarla, insan için vazgeçilmez
bir tineme; bütün ytinlen ile zihinsel, nihsal ve toplumsal saghgi olugturacak
ve koruyacak egsiz referans noktalanna sahiptir. Varolugu anlamlandirma
noktasinda insan-kutsal iligkisinin zorunlulugunu dikkate aldigimizda,
anlam ytineligli çahgmamizin dine ve dinî ytinelige ilgisiz kalamayacagi
tabiidir. Diger taraftan anlam arayigi, Logoterapi'nin kegfi degildir. Ilk
insanla birlikte varolan ve sürecek olan; evrensel ve olmazsa olmaz
karakteristik bir insan niteli^idir.

2- Temel ve Alt Problemler

îçsel ve çevresel çartlar altinda insani davraniça sürükleyen;
dü§üncelerini ve tutumlanm belirleyen temel güçler konusunda hemen her
psikoloji ekolünün kendine ozel farkli yaklaçimlan vardir. Aym çekilde her
psikoloji ekolünün, merkez noktasina belirli bir güdüyü/ dürtüyü
yerle§tirdigini gorüyoruz. (Psikanaliz; Haz îlkesi; Bireysel Psikoloji; Güç
llkesi; Analitik Psikoloji; Arketipler ...). Hem teorik yapisi, hem de terapi
metodu bakimindan diger psikoloji ekollerinden oldukça farldi bir yakla§imla
ortaya çikan asnmiz psikoloji ekollerinden birisi de “Logoterapi”dir.

W
Logoterapi'ye gore insanin en büyük arzusu, hayatini
anlamlandirmaktir. însani harekete geçiren, davramçlanna yon veren en
IE
güçlü güdü ise, “Anlam Arayi§i
*
dir. Ara§tirmamizin temel problemi,
varoluçsal bir ihtiyaçtan kaynaklandigi one s mill en anlam arayiçi'nm temel
EV

dinamikleri, kaynaklan ve çozüm yollanmn tesbiti; ôzellikle de dinin ve dini

eèilimlerin anlam arayigi ile iliçkisidir.
Temel problemlerimizin i§iginda açagida siralanan ait problemlere de
çôzüm bulmayi hedefledik.
PR

1. Hayatin anlam kazanmasi ya da anlamim yitirmesinin izahi

nedir ?
2. Anlamh bir hayatin tegekkülünde temel motivasyon kaynaklan
nelerdir ?
3. Anlamsizhk duygusunun içerigi ve temel nedenleri nelerdir?
4. Hayata olumlu ya da olumsuz bir anlam yüklemede, ya§ cinsiyet,
egitim seviyesi, sosyo-ekonomik düzey ve dindarhk seviyesi degigkenlen ne tür
belirleyici fonksiyonlara sahiptir ?
5. Anlam kazanma sürecinde insandaki dini potansiyeller ile dinin
anlam kazandirmaya yonelik temel referans noktalan nelerdir ?

-VI-
 3- Temel ve Alt Hipotezler
Gerek ferdin ruhsal yapismda do^ugtan potansiyel olarak varhgim
sürdüren kutsala ydnelik bir takim içsel egilimlerin; gerekse dinin temel
yapismda kaynak bulan ve varolug üzerinde derin etkiler icra eden dini
referanslann, yag, cinsiyet, egitim seviyesi, sosyo-ekonomik düzey ve dindarlik
seviyesi de^igkenlerine bagh olarak anlam arayigi üzerinde belirleyiei
fonksiyonlara sahip oldugunu varsaymaktayiz.
Temel hipotezimizin igigmda aynca aga^ida siralanan alt
hipotezlerimizi de testetmeye çahgtik.
1- Yetigkinlik üncesinden baglayip yaghhga kadar Büren geligim
dônemi içerisinde, yagm yükselmesine bagh olarak anlam düzeyinin de
yükseldigi varsayilmaktadir.

W
2- Anlamli yOnelig açismdan erkekler, kadinlara oranla yaganan
hayat gartian altmda daha olumlu bir egilime sahiptirler.
IE
3- Ôgrenim düzeyi ile anlamhhk arasinda paralel bir iligki soz
konusudur. ôgrenim düzeyi yükseldikçe anlamlilik düzeyi de yükselir.
EV

4- Sosyo-ekonomik düzey ile anlamsizlik arasinda ters orantili bir

iligki sôz konusudur. Sosyo-ekonomik düzey dügtükçe anlamsizlik artar.
5- Dindarlik düzeyi ile anlamhhk arasinda paralel bir iligki
varsayilmaktadir. Dindarlik seviyesi yükseldikçe anlamhhk ta artar.
PR

6- Kigisel hayat gôrügünün olugmasi ve gekillenmesinde dogrudan

psiko-sosyal motivasyon faktôrlerinin yüksek dindarlik
etkilere sahip *
düzeyinde güçlü; dügük dindarlik düzeyinde ise, zayif bir yapilanmaya sahip
olduklan varsayilmaktadir.
(Açiklama : Degerlendirmeye alacagimiz psiko-sosyal faktôrler
gunlardir : Umut, iyimserlik, sevgi ve ilgi, sevgi ve ilgi, amaç ve hedef,
sorumluluk ve vicdan, fedakârhk ve digergâmlik.)
7- Hayati oldugu gibi kabul ederek sorunlanyla optimum mücadele
ve firsatlanndan yararlanma egilimi ile dindarlik düzeyi arasinda paralel bir
iligki vardir.

Ashnda kigilik ôzelliklerine igaret eden stizkonusu faktôrleri toplumsal uzantdan

nedeniyle psiko-sosyal kavranuyla tammlamayi uygun buluyoruz.

-VII-
 8- Sorunlar ve bunahmlar kargismda "kaçma"ya yônelik çôzüm
arayiglan ile dindarhk düzeyi arasmda ters orantih bir ili§ki vardir.
(Açiklama Alt düzeylerde bir dindarh^a sahip olanlar, üst düzeylerde
bir dindarliga sahip olanlara gOre, sorunlan ile yüzlegmek, sabretmek ve
mücadele etmek yerine, daha çok bunlardan kaçmaya ydnelik yaklagimlar
sergilerler.)

4- Araçùrmamn Temel Sayiltdan

Aragtirmamizin geçerlik ve güvenirlik oramnm bir çok açidan yüksek
oldu^u kanaatindeyiz.
1- ôngdrülen dmekleme uygulanan anket formu, teorik bilgiler

W
igiginda Bati'da ve ülkemizde konu ile ilgili psikolojik olçeklerin büyük
ço^unlu^u dikkate almarak hazirlanmi§, uzmanlara dam§ilmi§tir.
2- Hazirlanan anket formu asil evrene uygulanmadan dnce bir pilot
IE
gruba uygulanmig, madde analizine tabii tutularak güvenirlik testinden
geçirilmigtir. Bu uygulamadan sonra anket formu yeniden düzenlenerek son
EV

geklini almiçtir.
3- Anket sorulannm bir kismi çoktan seçmeli bir kismi ise “Likert”
tipi sorulardan olu§turulmakla tutum ve düçüncelerde gerçege ulaçmada farkli
PR

yollar denenmi§tir.
4- Hipotezlerin testedilmesinde dogru sonuçlara ulagabilmek
amaciyla aym hükmü farkli yollardan karakterize eden üç farkli cümlenin
toplam nominal degerleri dikkate ahnmi§tir.
5- Cümleler anket formunda hem sahip olduklan nominal degerler
açisindan, hem de olumlu-olumsuz yargilan açisindan karma bir tarzda
yerle§tirilmi§tir.
6- Her envanterde anketin güvenirligini sinamak amaciyla kontrol
sorulan serpi§tirilmi§tir. Ôrnegin açagida siralanan kar§ila§tirmalar kontrol
amaçhdir.
- Hayatin Anlanu ve Amaa Envanterin'de
5. soru 25. soru ile (Dogru Orantih)
8. soru 45. soru ile (Dogru Oranùh)

-vni-
 7. soru . / 16. soru ile (Ters Orantih)
30. soin 39. soru ile (Ters Orantih)
- Kiçisel Dini inanç Envanterin'de
7. soru 20. soru ile (Ters Orantih)
10. soru v 13. soru ile (Ters Orantih)
6. soru \ -10. soru ile (Dogru Orantih)
15. soru 21. soru ile (Dogru Orantih)
7- Evrenimiz olan Selçuk Üniversitesi akademik ve idari personelin
tümüne bizzat ulaçmayi hedeflemekle ôrneklemin temsil oram ytikseltilmeye
çah§ilmi§tir.
8- Ankete katilanlarin tamami, gonüllü olarak katilmak

W
isteyenlerden te§ekkül etmi§tir. IE
5- Ara^tirmaiun Amaci
Tesbit ettigimiz temel ve alt problemler içiginda araçtirmamizin
temel amaci, kigiligin büyük ôlçüde istikrar buldu^u yetigkinlik doneminde
EV

yo^unlagtigi kabul edilen “anlam arayi§i”mn kavramsal çerçevesini ortaya

koyarak, pratikteki sonuçlanni tesbit etmektir.
Anlam arayiçi stirecinde hangi psiko-sosyal temel dinamiklerin ve
PR

motivasyon kaynaklarinin etkinlik kazandigim tesbit etmek ve ba§ta

dindarhk seviyesi olmak üzere ya§, cinsiyet, egitim seviyesi, sosyo-ekonomik
dlizey degigkenlerine bagli olarak bireyde bu stirecin i§leyi§ tarzini ve
farklilaçmalarim anlam aya çahçmak; psikolojik yapida dine yaklagtiran
potansiyellerin ve dinin kutsal yapisinda insana yonelik referans noktalann
tesbitini yaparak bunlann anlam arayigma etkilerini ve anlam arayiçinin
engellenmesi durumunda muhtemel çôzüm yollarmi ara^tumak, amaçlarimiz
arasinda yer almaktadir.
Logoterapi eksenli bir araçtirma olmasina binaen çahçmamizm
amaçlanndan bir digeri de ülkemizde henüz taninmamig bulunan bu ekolün
tamtilmasinda katkida bulunmaktir. Bu ar ad a Avrupah Logoterapistlerin
-daha sonra izah edecegimiz- bir takim kaygilan nedeniyle uzak durmaya

-IX-
T C. YNEK0GRETÜ9 «0
wwuMANTASYON MERKEZl
çahçtiklari logoterapi-din iliçkisini ele alarak dinin ruh saghgi üzerindeki
pozitif etkilerini de ana hatlanyla ortaya koymaya çaliçacagiz.

6- Ara§(irmamn Ônemi
Bize gore çahçmamiz ôzellikle iki açidan farkli bir ôneme sahiptir.
Birincisi, tesbitlerimize gore araçtirmamiz Bâti Dünyasinda din-anlam
arayi§i ili§kisini dogrudan ele alan; ülkemizde ise anlam anlayiçma deginen
doktora seviyesinde ilk kapsamh ara§tirma niteligini tagimaktadir.
Ikincisi ise, araçtirmamiz dinin ve dindarligin anlam arayi§i ile olan
çok yônlü iliçkisini, entellektüel seviyesi yüksek bir çevrede, titizlikle
hazirlanan, geçerlik ve güvenirligi test edilmiç ankete ve mülakata dayah
bilimsel bilgi toplama tekniklerinden faydalanarak ortaya koymaya

W
çahçmaktadir. Bu yonüyle ara§tirmamiz, dindarhk seviyelerine ve diger
degi§kenlere gore insanlann hayati nasil yorumladiklarmi; hem insan-anlam
IE
arayiçi ili§kisinde hem de kiçisel bütünlügün ve nih saghgmm saglanmasinda
dinin ne kadar belirleyici oldugunu tesbit etmeye çahgmakla yeni fakat
mütevazi bir yakla§im hedeflemektedir.
EV

7- Ara§tmnanin Evreni ve Ômeldem

Araçtirmamizin genel evreni üniversiteleremizde çahçan akademik ve
idari personeldir. Çahgma evrenimiz Selçuk Üniversitesine bagh tüm fakülte
PR

ve yüksek okullardir. Anketlerin uygulandigi birimler, bulgularin

degerlendirildigi bolümde tablo halinde verilecegi için burada
popülasyonumuzun sayisim vermekle yetiniyoruz.
17.07.1998 tarifai itibariyle çahçma evremizi olugturan toplam
personel sayisi 4114'dür. Bu sayinin 1515'i erkek; 401'i kadin olmak üzere
1916'si akademik personele; 1748'i idari personele ve 450'si kadrolu ve geçici
i§çi personeline aittir. Idari personelin cinsiyet dagihmi ile ilgili kesin sayisal
bilgiye -dokümantasyon yapilmadigi için- ulaçma imkâni bulamadik. Bunanla
beraber agirhk kazanan kanaate gore kadin personelin erkek personele oram
yakla§ik 1/3'dir.
Ôrneklemimizi Tablo l'de siraladigimiz université birimlerinde
gorevlerini sürdüren akademik ve idari personel te§kil etmigtir. Ôrneklem
uygulamasinda, tarafgirligi onledigi ve her bir bireye ôrnekleme girme
noktasinda e§it §ans imkani sagladigi için "Ramdom (Tesadüfî) ômekleme
Teknigi" kullamlmigtir.
ômeklemimizin, çahgma evrenimizi temsil edebilme gücünün yüksek
olduguna inamyoruz. Çünkü -araçtirmamn açamalan ve uygulama bôlümünde
genigçe izah edecegimiz gibi- ç ali gm a evrenini olugturan tüm personal e iki ay
boyunca ulagmaya çabaladik. Bu çabamiz bize, her ômeklem biriminden
zengin bir çegitleme aide edebilme imkani saglamigtir. Konuya sayisal
anlamda yakla§irsak, 5000 kigilik bir evren için %99 güven düzeyi ve ±5%
gôzyumulabilir yanilgi standardinda gerekli olan ômeklem sayisi 586 olarak
.
*
kabul edilmektedir Bu istatistik kabul gôzônünde bulunduruldugunda 4114
kigilik evrenimize kargilik degerlendirmeye aldigimiz 634 kigilik anket sayisi,
ashnda 10 000 kigilik bir evrene kargilik gelmektedir. Bu durumda da

W
ômeklemimizin, çahgma evrenimizi temsil etme açismdan güçlü oldugunu
sôyleyebiliriz
IE
Diger taraftan, ômeklemimizin genel evreni de temsil edebilme
kabiliyetine sahip oldugu kanaatindeyiz. Zira farkli fakültelerde gôrev
EV

yapmakta olmalanna ragmen aragtirmamiza katilan personal, geçirdikleri

egitim ve ôgretim süreci açisindan (egitim seviyesi); bagli bulunduklari Y.Ô.K.
ve memur yônetmelikleri açisindan ve -kalkinmada ôncelikli çevresel gaitlan
bir tarafa birakirsak- sosyo-ekonomik, çevre açisindan (sosyo - ekonomik
PR

düzey) büyük ôlçüde ortak niteliklere sahiptirler.

8-Ara§tmnamn Teknigi
Aragtirmamizin temel teknigi, anket teknigidir. Ancak bunun yamnda
zaman zaman gôrügme ve mülakat tekniklerinden de istifade edilmigtir.
Anket teknigini seçmekle iki temel avantajdan yararlanmayi
amaçladik. Bunlardan birincisi, anket tekniginin sürvey-alan aragtirma
teknikleri içerisinde en yaygin olarak kullamlam olmasidir. Bu noktada anket
tekniginin en ônemli avantaji kugkusuz, diger veri toplama tekniklerine oranla
daha az zaman ve daha az finansman gerektirmesine ilave olarak, pratik
uygulama kolayligi ve genig bir kitleye ulagabilme imkani saglamasidir. Ikinci

* Bkz. SENCER, MuzafFer; Toplumbilimlerinde Ydntem, Beta bas. Yay., Istanbul 1989, 610
(Çizelge 3)

-XI-
tercih sebebimiz, anket tekniginin Din Psikolojisi alamnda en fazla
benimsenen ve gittikçe yayginhk kazanan aragtirma teknigi niteligini
tagimasidir.
Ornekleme uyguladigimiz anket forma üç bëlümden olu§maktadir. Bag
tarafta, aragtirmaya katilanlar ile ilgili kigisel bilgilere yer verilmigtir. (Yag,
cinsiyet, egitim seviyesi, ig veya meslek ve sosyo- ekonomik düzey).
Birinci bôlümde, Likert tipi 45 tutum cümlesinden olugan “Hayatm
Anlami ve Amaci Envanteri” yer almaktadir. îkinci bôlümde, beg'i çoktan
seçmeli sorudan ve 45'i Likert tipi tutum cümlesinden olugan “Kigisel Dini
înanç Envanteri”ne yer verilmigtir. Üçüncü bôlüm ise, büyük çogunlugu
hipotezlerimizi testetmeye yonelik, sekizi çotan seçmeli sorudan ve 37'si
Likert tipi tutum cümlesinden olugmaktadir. Çoktan seçmeli sorulann son

W
seçenekleri açik uçlu birakilmigtir *
Hipotezlerle ilgili tutum cümlelerinin yer aldigi üçüncü bôlüm
IE
hazirlandiktan sonra, düzenledigimiz anket formu, 72 kigilik her kesimden
bireylerin olugturdugu bir pilot grub a uygulanmigtir. Eide edilen sonuçlar
nominal degerlerle sembolize edilerek güvenirlik amaciyla Mad de Analizi'ne
EV

tabi tutuldu. Analiz neticesinde zayif ve çok zayif maddeler atildi, geligmesi
gereken maddelerden p < 0,5 degerine çok yakin olan maddeler yeniden
düzenlenerek, her iki envanterde de Likert tipi cümle sayisi 45'er olarak
PR

belirlenmigtir.

9- Aragtimianm Smirlan
Her aragtirmada oldugu gibi çahgmamizin da kendine has
simrlihklan ve sinirlamalan vardir.
Her ne kadar aragtirmamizin genel evreni temsil edebilecek güçte
oldugu inancimizi daha ônce belirttiysek de, netice itibariyle bu çahgma Konya
gartlannda ve Selçuk Üniversitesi bünyesinde gerçeklegtirilmigtir. Bu nedenle
çevresel ve sosyo-kültürel gartlar açisindan aragtirmamiz tabii bir simrhhga
sahiptir.

Bkz. Ekler: Anket Fonnu

-XII-
 Aragtirmamiz, “anlam” merkezli bir çah§ma hüviyetindedir. Bu
nedenle hayati, tutum ve davramglan açiklamaya çahgan pek çok farkli
yaklagima sadece yüzeysel bir tarzda de§inilmi§tir.
Çahçmamiz, Logoterapi eksenli bir çah§ma olarak degerlendirilebilir.
Ancak muhteva itibariyle ne Logoterapie ile sinirhdir, ne de Logoterapi'den
tamamen bagimsizdir. Çahgmamn hemen her bôlümünde Logoterapik bakig
açisimn etkisi hissedilecektir. Bununla beraber bazi açiklamalarda, ozellikle
de dini yorumlarda Logoterapik dügüncenin -dine bakig açisi geregi- hiç bir
etkisi veya katkisi olmayacaktir. Ôzetle Logoterapik bakig açismdan ancak,
yorumlara katki saglayabilecegine inandigimiz noktalarda istifadeye
gidilmigtir.
Anlam arayigi-din iligkisi ile ilgili yazilabileceklerin çok olmasina

W
kargin, bu iligkiyi ele alan çahgmalann yok denecek kadar az oldugu gerçegi ile
kargikargiyayiz. Ayni sorun yetigkinlik dônemi ve Ozellikle akademik
IE
popülasyonla ilgili çaligmalar için de geçerlilik arzetmektedir. Sôz konusu iki
alan ile ilgili çahgmalann gençlik dônemi ve ôgrenci popülasyona gore henüz
yeni ve yetersiz oldugu bir vakiadir. Bu nedenle -teamüllerin belki de aksine-
EV

aragtirmamizin teorik bôlümü, degerlendirme bôlümüne oranla daha kabank

olmugtur. Aynca konumuz itibari ile daha fazla ônem atfettigimiz kisimlara,
digerlerine oranla daha genigçe yer verdigimizi belirtmeliyiz.
PR

Din-anlam aragiyi iligkisinin ele ahndigi teorik bôlümde din ve

dindarhkla ilgili bilgi aktanminda ôzel bir dini içerik ve inanca yer vermemeyi
bilimsellik adina uygun gôrdügümüzü ifade etmeliyiz. Sôz konusu bôlümde
îslâm Dini'nin mesaj ve gôrügleri ile ilgili herhangi bir bilgiye
rastlanmayacaktir. Ancak, bulgulann yorumlanacagi ikinci bôlümde ômeklem
popülasyonunun müslüman oldugu dikkatten uzak tutulmayacak ve
gerektigine inandigimiz zaman yorumlarda tslâmi Ôgreti'ye bagvurulacaktir.
Belirtmemiz gereken ônemli bir husus da Logoterapi ile ilgili bilgilerin
hemen tamamina yakinmin, yabanci kaynaklardan ahnmig oldugudur. Bu
noktada baghca iki zorlukla kargilagtik: Zorluklardan birisi, taradigimiz
yabanci eserlenn tamammda Logoterapi'ye ôzel, klasik psikolojide kargihgi
olmayan orjinal kavramlann yer almasidir. Bu kavramlann Logoterapi'nin
mesqjma uygun tarzda tercüme ve degerlendirilmesinde ônemli sikintilar

-xin-
 yaçadigimizi belirtmek zorundayiz. Kavramlann Türkçeye çevrilmesinde
muhtemel hatalardan azami ôlçüde uzak kalmak amaciyla, orjinal
kavramlara da tercümelerin yamnda yer verilmi§tir.
îkinci zorluk, Logoterapi'nin kurucusunun spesifïk bir felsefi düyünce
sistemine sahip olmasi nedeniyle ortaya çikiyordu. Frankl, Schelerin
talebesidir. Teorisini temellendirirken ço^u zaman felsefeye müracaat
etmigtir. Aym kavrami çok farkli anlamlarda kullanmasi, niyetini anlamada
güçlükler do§urmaktadir. Ôzellikle degerlerle ilgili dügüncelerinin a§in felsefi
ve anlagilmaz olugu noktasinda Logoterapistlerin de hakli tenkidleri vardir.
îyi bir dilbilgisi'nin bile üstesinden gelmekten uzak kaldigi bu iki zorluk
kargismda maksadimizi as an birtakim hatalarm olabilecegi dikkaten uzak
tutulmamahdir.

10- Ara§tinnanm A§amalari Ve Uygulama

W
IE
Tez konumuzu belirledigimiz 1994 yih içerisinde, ilk agama olarak
Logoterapi ile ilgili dôkümanlann varolup olmadigim aragtirdik. Ancak, daha
ônce gozden geçirdigimiz ve tez konumuzun seçiminde belirleyici olan Frankl'in
EV

iki tercüme eserinin diginda ülkemizde yayinlanmig bagka eserlerin

bulunmadigim tesbit ettik. Daha sonra konumuz ile ilgili goiiig ahgveriginde
bulunmak üzere Istanbul ve Ankara'da Logoterapi ile ilgilendiklerini
PR

Ogrendigimiz akademisyenlere ulagmaya çahgtik.

11k gôrüg ahg-verigimiz, Frankl'in yayinlanmig bulunan “Insamn
Anlam Anlayigi” ve “Duyulmayan Anlam Çigligi” adli iki eserini dilimize
çeviren Selçuk Budak ile oldu. Daha sonra ODTÜ Felsefe Bôlümü Ôgretim
Üyesi Ahmet Inam ve Ankara SSK Hastanesi Psikiyatri Bôlümünden Erol
Gôka ile yaptigimiz gôrügmeler, aragtirma projesinin hazirlanmasinda
yardimci olmugtur. Ancak her iki akedemisyen de Logoterapi'yi sadece güzden
geçirdiklerini ; Frankl dügüncesini oldukça ilginç bulduklan halde
megguliyetleri nedeniyle konu üzerinde yogunlagacak vakit bulamadiklanni
ifade ettiler.
Istanbul Islâm Aragtirmalan Mekezinde (ISAM) gürevli Ali Kôse'den
Ingiltere'de Doktora çahgmalan sirasinda topladigi Logoterapi içerikli
makaleleri ve Crumbaugh-Maholick ikilisinin hazirlamig oldugu ilk Logoterapi

-XIV-

Reproduced with permission of copyright owner. Further reproduction prohibited without permission.