D

E
T
O
V
Titelpagina
Titel: De Tovertafel

Uitvoerder: Studenten Gezondheidszorgtechnologie

Namen: Roel Hendrikson

Remco van der Riet
Mart van den Eijnden
Myrthe Koevoets
Marieke Bos

Plaats: Breda

Datum: 23-03-2017

Versie: 1

Opdrachtgever: Avans Hogeschool

1
Inhoud
Titelpagina.............................................................................................................. 1
1. Inleiding........................................................................................................... 3
2. Plan van aanpak............................................................................................... 4
2.1 Aanleiding..................................................................................................... 4
2.2 Doelstellingen............................................................................................... 4
2.3 Opdrachtbeschrijving.................................................................................... 4
2.4 Deelnemers............................................................................................... 4
2.5 Workshopleiders........................................................................................ 5
2.6 Planning..................................................................................................... 5
2.7 Management van verwachtingen...............................................................5
3. Problematiek.................................................................................................... 6
3.1 Dementie................................................................................................... 6
3.2 Dementie en bewegen............................................................................... 6
3.3 de Tovertafel................................................................................................. 8
4. Methodiek........................................................................................................ 9
5. Werkvorm workshop...................................................................................... 12
6. Evaluatie zorginstellingen.............................................................................. 14
7. Reflectie leerdoelen....................................................................................... 15
Mart................................................................................................................... 15
Marieke............................................................................................................. 15
Remco............................................................................................................... 16
Myrthe............................................................................................................... 17
Roel................................................................................................................... 18
Bibliografie........................................................................................................... 19
Bijlage 1: Interview Archipel.............................................................................. 20
Bijlage 2: Interview TanteLouise........................................................................21
Bijlage 3: Interview Thebe Lucia........................................................................22

2
1. Inleiding
ICT & Health is een organisatie die kennis over technologie transformeert door de
gezondheidszorg. De organisatie beantwoordt vragen vanuit zorginstellingen over
nieuwe technologien. ICT&Health(2017) beschrijven als volgt de tovertafel:
De Tovertafel van Active Cues biedt interactieve spellen voor ouderen met
dementie. De Tovertafel is een kastje wat aan het plafond hangt. Met een beamer
projecteert het kastje spellen op een onderstaand tafeloppervlak. De Tovertafel
Original is er voor mensen in de late stadia van dementie, terwijl Tovertafel UP
speciaal ontwikkeld is voor mensen met een verstandelijke beperking.
Dit bovenstaande citaat uit een artikel in het ICT&Health magazine over de
tovertafel en dementerende ouderen is de aanleiding voor de workshop van de
tovertafel. De tovertafel wordt gebruikt door ouderen en mensen met een
verstandelijke beperking. Dit project richt zich op een workshop die is gericht op
de tovertafel in combinatie met dementerende ouderen.
Deze keuze is bewust genomen. Volgens Zorg voor Beter (2016) neemt het
aantal ouderen in Nederland toe waardoor er meer mensen zijn met chronische
aandoeningen. Dit zorgt ervoor dat er meer zorg voor ouderen nodig is. Deze
zorg voor ouderen is volgens de projectgroep een groot probleem in Nederland.
Dat maakt dat de projectgroep zich het meest berokken voelt bij het
ondersteunen van de zorg voor ouderen.
De tovertafel bestaat uit spellen die te spelen zijn door middel van hand- en
armbewegingen. Deze spellen worden samen gespeeld. Hierdoor wordt niet
alleen het fysieke aspect gestimuleerd maar ook het sociale aspect van de
ouderen. De tovertafel Original is specifiek voor mensen met een dementie en
heeft als belangrijkste doel apathie bij ouderen te voorkomen.
Ouderen met dementie zijn vaak passief waardoor er zowel fysiek, sociaal als
cognitief beperkingen ontstaan. Het beginstadium van dementie kenmerkt zich
vooral met geheugenverlies. Naarmate de dementie vordert treden er
verschijnselen op van gedragsverandering en worden de ouderen erg afhankelijk
van hulp van anderen. In volgende hoofdstukken van dit handboek worden de
onderwerpen dementie en beweging gedetailleerder belicht.
De minor Active Ageing(AA) houdt zich vooral bezig met gezond ouder worden. Er
zijn een aantal aspecten die bijdragen aan het gezond ouder worden. Zo worden
beweging en sociale contacten als zeer invloedrijke aspecten gezien in het
gezond ouder worden. Dit zijn precies de twee aspecten die ook de tovertafel
belicht. De interactie van de spellen zorgt voor fysieke beweging en het feit dat
er samen gespeeld wordt belicht het sociale aspect. Er is dus een sterke relatie
tussen het onderwerp tovertafel en de minor Active Ageing.
De opbouw van dit handboek is als volgt. Hoofdstuk 2 beschrijft het plan van
aanpak van de workshop. Hoofdstuk 3 gaat gedetailleerder in op de problematiek
bij dementerende ouderen. Hoofdstuk 4 beschrijft de methodiek het belang van
veranderen door handelen en hoe je dit aanpakt als zorgprofessional. Hoofdstuk
5 geeft de werkvorm weer hoofdstuk 6 bevat de evaluatie van de interviews bij
zorginstellingen. Tot slot staat in hoofdstuk 7 een reflectie van het project.

3
2. Plan van aanpak
Het plan van aanpak over de workshop van de tovertafel beschrijft een aantal
hoofdstukken die zorgen voor structuur binnen de projectgroep. De eerste
hoofdstukken hebben betrekking op de aanleiding, het doel en de opdracht die bij
dit project horen. De overige hoofdstukken gaan over de deelnemers en de
workshopleiders van dit project. En tot slot de planning die bij dit project gebruikt
wordt en het management van verwachtingen.

2.1 Aanleiding
De Tovertafel is een product voor ouderen in de midden tot late fasen van
dementie (zie hoofdstuk 3.1 voor meer informatie over de fases van dementie) .
De spellen van de Tovertafel zijn interactief en ontwikkeld om de spelers te
stimuleren in zowel sociale interactie als fysieke activiteit (Active Cues, 2017). De
Tovertafel wordt op meerdere plekken in Nederland ingezet, vooral bij instellingen
voor mensen met dementie.

2.2 Doelstellingen
Door middel van interprofessioneel samenwerken vanuit de eigen competenties
(met een kritische blik) kennis en inzicht verwerven over de tovertafel. Daarnaast
dient deze kennis en inzichten over gedragen te worden aan studenten
verzorgende individuele gezondheidszorg (IG).
Doel hierbij is om de verzorgende IG op een positieve manier kennis te laten
maken met de Tovertafel en een voor de verzorgende IG een beeld creren wat
de tovertafel voor mensen met dementie kan betekenen.
Door een workshop worden de ervaringen van de workshopleiders doorgegeven,
zodat de innovatie op een weloverwogen wijze in eigen professioneel handelen
en in het professioneel handelen van diegene die de workshop volgt toegepast
kan worden.

2.3 Opdrachtbeschrijving
Het verzorgen van een workshop van maximaal 40 minuten waarbij het belang
van het de tovertafel bij verzorgende IG onder de aandacht brengt.
Een schriftelijk handboek waaruit blijkt dat:
- Studenten kunnen samenwerken.
- Studenten een individuele bijdrage hebben geleverd aan zowel workshop
als handboek.
- Studenten nieuwe theoretische en praktische kennis en inzicht verworven
hebben over het
onderwerp.
- De workshop volgens een concreet en onderbouwd draaiboek plaatsvindt.

NB: M.b.v. het handboek kan de workshop gegeven worden aan volgende
(toekomstige) zorgprofessionals die bv het GET-Lab bezoeken of op locatie.

4 Deelnemers
- Studenten gezondheidszorgtechnologie (Mens en Techniek)

4
 - Docenten van de academie voor gezondheidszorg
- Studenten ergotherapie
- Studenten verzorgende IG
- Overige genteresseerden

5 Workshopleiders
Algemeen:
Contactpersoon: Marieke
Notulist: per afspraak verschillend
Eindredacteur: Mart
Handboek:
Inleiding: Roel
Middenstuk (bronnen): Marieke, Myrthe, Mart en Remco
Werkvorm workshop: Nader te bepalen
Workshop:
Datum: 10 arpil 2017
Tijd: 08:45
Plaats: Hogeschoollaan 1, Breda (GET-Lab)

6 Planning
Kalende Weeknr. Taken
r Minor
week
7 3 Bronnen doornemen en bespreken of het relevante
stukken zijn
Richting bepalen rondom wat we willen benaderen in
onze workshop
Begin maken met een opzet voor het handboek en de
taken daarbij verdelen
Logboek aanmaken
8 4 Vrijdag Handboek af voor feedback moment en
versturen naar Inge
9 Vakantie
Vrijdag 3 maart feedback op de theorie van het
handboek
10 5
11 6 Concept handboek af
12 7 Vrijdag handboek definitief af en door de
plagiaatscan
13 8 Workshop 27 maart of 3 april

7 Management van verwachtingen

Om effectief en efficint te kunnen samenwerken zijn de volgende afspraken
gemaakt:

Elk groepslid is actief betrokken het maken van dit handboek en het geven
van de workshop.
Van elke bijeenkomst wordt een notulen gemaakt, zodat terug te lezen is
wat er afgesproken is

5
 Bij ziekte of afwezigheid wordt dit tijdig doorgegeven aan de andere
projectleden.
Afwezig zonder afmelding wordt niet geaccepteerd
Wanneer taken verdeeld worden en voor een bepaalde datum af moeten
zijn dan moet dit ook gebeuren om de voortgang te waarborgen.
Projectleden communiceren open naar elkaar op een respectvolle manier.

3. Problematiek
3.1 Dementie
Dementie is een combinatie van symptomen waarbij de hersenen informatie niet
meer goed kunnen verwerken. Onder de noemer dementie vallen ruim vijftig
ziektes. Bij deze ziektes gaat het verstandelijk functioneren steeds verder
achteruit. Deze achteruitgang is per persoon verschillend. Bij sommige mensen
gaat het functioneren erg snel achteruit, terwijl bij anderen kan het jaren duren
voordat ze in een ernstig stadium van dementie komen. Binnen dementie zijn
vier verschillende stadia te onderscheiden. (Gezondheidsplein, 2016) Het
voorstadium, beginstadium, midden stadium en laatste stadium.
Het voorstadium
In dit stadium worden dagelijkse dingen vergeten, zoals tandenpoetsen en
planten water geven. Ook kan het voorkomen dat een persoon een naam vergeet
of dat een persoon niet meer weet hoe een oven werkt. Dit voorstadium van
dementie duurt ongeveer twee tot drie jaar.
Het beginstadium
In dit stadium begint vergeetachtigheid een patroon te worden. Daarnaast kan
het voorkomen dat er kleine veranderingen in het gedrag komen. Ook is het
duidelijk bij beginnende dementie dat een persoon last heeft van
concentratieproblemen. Het is lastig om een planning te maken, of om een
beslissing te nemen. Het beginstadium duurt gemiddeld ongeveer twee jaar. De
diagnose dementie wordt vaak te laat gesteld. Het is erg belangrijk om de
diagnose zo vroeg mogelijk te stellen, omdat er dan nog veel gedaan kan
worden. Uit onderzoek (A. Prins, 2016) blijkt dat huisartsen erg terughoudend zijn
met het stellen van de diagnose dementie, omdat dit veel negativiteit met zich
meebrengt of omdat aanvullend onderzoek te belastend is voor een oudere
patint. Toch is het erg belangrijk dat deze diagnose zo snel mogelijk gesteld
wordt.
Het midden stadium
De dementie gaat een grotere rol spelen in het dagelijks leven. Iemand weet niet
meer wat hij of zij op een dag gedaan heeft. Het komt daarom ook vaak voor dat
een persoon dan twee keer gaat ontbijten of alles continu opnieuw vraagt. De
persoon heeft intensieve zorg nodig, omdat ook wassen en aankleden vergeten
wordt. De persoon kan nog thuis wonen, maar heeft dan wel thuiszorg nodig. Als
het midden stadium in een verdere fase komt, is het noodzakelijk dat een
persoon in een verzorgingshuis opgenomen wordt. In dit stadium komt ook veel
desorintatie voor. Een persoon weet niet meer waar hij of zij is en ook klopt het

6
tijdsbesef van de persoon niet meer. Het midden stadium duurt ongeveer vier
jaar.
Het laatste stadium
Iemand heeft in dit stadium continu verzorging nodig. Het geheugen gaat snel
achteruit en ook het spraakvermogen gaat achteruit. Iemand kan bijna niet meer
lopen en ook krijgt hij of zij reflexen zoals de grijpreflex. Contact maken met een
persoon is nauwelijks mogelijk en uiteindelijk heeft de ziekte de dood als gevolg.
Het laatste stadium duurt ongeveer tussen de zes en negen jaar.

3.2 Dementie en bewegen

Dementie heeft een grote invloed op het dagelijks leven van patinten, zo ook op
het dagelijks bewegen van de patinten. Per stadia is dit erg verschillend. In het
voor- en beginstadium is een patint nog instaat om zelfstandig te bewegen en
spellen te doen. In het midden stadium kan dit al moeilijker en gevaarlijker
worden. Wanneer een persoon gaat wandelen kan men de weg kwijtraken. In het
laatste stadium is het erg moeilijk om een persoon te laten bewegen, omdat
zelfstandig bijna niets meer mogelijk is en bewegen steeds moeilijker wordt
(Bureau G&D, z.j.).
Een manier om mensen met dementie in beweging te krijgen is met behulp van
spellen. Helaas is niet elk spel geschikt voor mensen met dementie. Mensen met
verschillende stadia van dementie hebben behoefte aan verschillende soorten
spellen. Welke factoren dan meespelen in het kiezen van een spel bij een stadium
van dementie is in 2015 onderzocht door Anderiesen, Scherder, Goossens, Visch
& Eggermont. Het doel van dit onderzoek is om erachter te komen welke
speelervaringen geschikt zijn bij verschillende stadia van dementie en kunnen
worden toegepast in spellen voor die doelgroep. Dit onderzoek is uitgevoerd met
behulp van bestaande literatuur over verschillende speelervaringen en wat het
effect hiervan is op mensen met dementie. Bij dit onderzoek is al deze literatuur
samengebracht en verwerkt in n onderzoek.
Om een geschikt spel te ontwikkelen voor mensen met dementie moeten
ontwikkelaars rekening en houden en bekend zijn met de verschillende vormen
van dementie. De volgende speelervaringen zijn geschikt voor mensen met
verschillende vormend van dementie (zoals in figuur 1 weergegeven):
Geschikte speelervaringen voor personen in de eerste stadia van dementie zijn:
omverwerping, uitdaging, erotiek, expressie, gemeenschapsgevoel, humor,
koestering, simulatie, sympathie, ontspanning, herinnering, en sensatie.
In dit eerste stadia van dementie zijn mensen met name vergeetachtig en kan er
sprake zijn van concentratieproblemen (3.1 dementie), maar nog veel
speelervaringen kunnen ingezet worden bij deze doelgroep.
Geschikte speelervaringen voor personen met milde tot matige dementie zijn:
uitdaging, erotiek, expressie, gemeenschapsgevoel, humor, koestering, simulatie,
sympathie, ontspanning, herinnering, en sensatie.
In het milde tot matige stadium van dementie valt de speelervaring
omverwerping weg. Met omverwerping wordt het overmeesteren van iets
bedoelt, bijvoorbeeld een land tijdens een bordspel.
Geschikte speelervaringen voor ouderen in de meest vergevorderde stadium van
dementie zijn: ontspanning, herinnering, en sensatie.
Bij dit laatste stadium vallen er erg veel speelervaringen weg, omdat mensen in
dit stadium nauwelijks nog instaat zijn om contact te maken (3.1 dementie).

7
 Figuur 1: Speelervaringen voor mensen met dementie

Het is dus niet mogelijk om te concluderen of een spel 100% geschikt is voor
mensen met dementie. Elk stadium van dementie vraagt andere speelervaringen
van een spel om het geschikt te maken voor de doelgroep. Zo kan een bepaald
spel misschien wel geschikt zijn voor mensen met lichte dementie, maar niet met
zware dementie.
Op welke speelervaringen focust de Tovertafel van Active Cues zich dan? Op de
website van Active Cues is te lezen dat uit interviews met bewoners en het
zorgpersoneel, observaties en ervaringen met het personeel naar voren komt dat
Het zorgpersoneel gebruikt negen strategien om bewoners met dementie te
stimuleren: gebruik van humor en optimisme, bewustwording, stimuleren van
zelfvertrouwen, creren van een veilige omgeving, persoonlijke aandacht, de tijd
geven om het eerst zelf te proberen, een resolute houding aannemen,
benadrukken van het samen doen en het meespelen met de bewoners
beleving. (Active Cues, 2017) Het doel van dit onderzoek door Active Cues is om
aan te tonen wat de Tovertafel voor de gebruiker kan betekenen.

3.3 de Tovertafel
De Tovertafel is een interactief spel dat mensen met dementie, een verstandelijke
beperking of autisme op een speelse manier verbindt en in beweging brengt. Zij
kunnen samen met familie, begeleiders of andere personen met dementie, een
verstandelijke beperking of autisme samen aan tafel gaan zitten en spelen met
de tovertafel.

Projectie op tafel
De tovertafel werkt met behulp van een projector die lichtprojecties naar
beneden laat schijnen. Deze lichtprojecties reageren op hand- en
armbewegingen. Het wordt daarom meestal in combinatie met een tafel gebruikt.
De lichtprojecties bestaan vooral uit spellen. Welk spel gespeeld wordt kan door
bijvoorbeeld een begeleider gekozen worden. Als een spel eenmaal gekozen doet
de Tovertafel de rest. Er is keuze uit diverse spellen. Er zijn spellen die gericht zijn
op het prikkelen van de gebruiker, waarbij de gebruiker de projectie op de tafel
aanraakt en vervolgens maakt de projectie een beweging. Dit soort spellen
sluiten het best aan bij het meeste gevorderde stadium van dementie en focust
zich met name op het ontspannen. Er zijn ook uitdagendere spellen waar naar

8
een correct antwoord wordt gezocht. Dit sluit aan bij gebruikers met milde tot
matige dementie en focust zich met name op uitdaging.

Doelgroep
De Tovertafel kan door meerdere doelgroepen gebruikt worden. De Tovertafel
wordt met name ingezet voor mensen met dementie. De Tovertafel kan
daarnaast ook ingezet worden bij mensen met een verstandelijke beperking. Er
zijn spellen speciaal ontwikkeld voor volwassenen met een verstandelijke
beperking. De derde een laatste doelgroep waar de Tovertafel bij kan worden
ingezet worden zijn mensen met autisme. Voor spellen voor mensen met autisme
zijn de ontwikkelaars nog bezig en zullen binnenkort beschikbaar zijn. De
Tovertafel wordt al op meer dan 500 plekken in Nederland en Belgi gebruikt. Het
gaat dan vooral om zorginstellingen, in het bijzonder voor mensen met dementie.
Een klein aantal Tovertafels worden bij zorginstellingen voor mensen met een
verstandelijke beperking gebruikt.

Active Cues
De Tovertafel is ontwikkeld en wordt verkocht door Active Cues. De kosten van de
Tovertafel bedragen 6603 euro.

9
4. Methodiek
In dit hoofdstuk staat het veranderen door handelen centraal. Er wordt aandacht
besteed aan de te doorlopen fasen bij het veranderen van handelen aan de hand
van het stage of change model. (Granse et all, 2012). De reden dat er gekozen
wordt voor dit model is, omdat het gebruik van een tovertafel vooral bij de
verzorgende om verandering vraagt in het handelen. Bij de verandering in
handelen bij de dementerende ouderen gaat dit onbewust en zorgt de aanpak
van de verzorgende ervoor dat de ouderen verandert. Denk hierbij aan het
veranderen van heel de dag passief op een stoel zitten, naar tweemaal op een
dag uit eigen wil aan de slag gaan met de tovertafel. Daarnaast wordt er uitleg
gegeven over een vorm van gespreksvoering, genaamd motivational
interviewing. Tot slot een korte uitleg over de toepasbaarheid bij de
dementerende clint en bij het gebruik van de tovertafel.
1.Veranderen door handelen
Een korte opsomming rondom wat er allemaal komt kijken bij het veranderen
door handelen:
Het ontwikkelen van handelen;
Opnieuw handelen;
Effectiever handelen;
Veiliger handelen;
Behouden van handelen;
Omgaan met verlies van handelen.
(Granse et all, 2012)
Het model Stage of Change van Prachaska & Diclemente (Granse et all, 2012)
beschrijft het verloop van gedragsverandering. Gedragsverandering gaat niet van
de een op de andere dag, dat heeft tijd nodig en zal stap voor stap gebeuren. Het
model is in verschillende fasen verdeeld die je doorloopt bij het veranderen door
handelen. Hieronder een korte uitleg van de fasen:
Precontemplation
De clint is zich niet bewust van een probleem in
gedrag en is niet van plan zijn handelen te
veranderen.
Contemplation
De clint weegt de voor- en nadelen af om het
handelen te veranderen.
Preparation
De clint neemt zich voor om actie te gaan
ondernemen om te gaan veranderen aan het
handelen.
Action
De clint laat door middel van acties zien dat hij zijn
handelen veranderd.
Maintenance
Deze fase is gericht op gedragsbehoud waarin de
clint het veranderde handelen heeft volgehouden.

10
Wanneer het nieuwe handelen niet wordt volgehouden vindt er een (Study, 2016)
terugval plaats (relapse). Ieder individu heeft een eigen vermogen
tot veranderen, bij de een gaat het snel en bij de ander duurt het een langere
tijd.

2. Motivational interviewing
Een ondersteunende gespreksstijl naast het stages of change model is
motivational interviewing (MI). De manier van motiverende gespreksvoering is
bedoeld om het veranderen van handelen te bevorderen. Veranderen is een lastig
proces dat vaak een lange tijd in beslag neemt en veel energie kost. Het is niet
makkelijk om oude gewoontes los te laten en plaats te maken voor nieuwe
gewoonten. Door motivational interviewing probeer je erachter te komen wat de
intrinsieke motivatie is van de clint. Dat wil zeggen motivatie van binnenuit, wat
zijn de doelen? Wat wilt iemand graag bereiken? (Baron et all, 2017)
De grondleggers van motivational interviewing zijn Miller en Rollnick. Zei
definiren motiverende gespreksvoering als volgt:
Een op samenwerking gerichte gespreksstijl die iemands eigen motivatie en
bereidheid tot verandering versterkt.
Bij het gesprek met de clint over veranderen van handelen ervaart de clint dat
er voordelen maar tevens ook nadelen zitten aan het veranderen. Als
professional dien je de clint hierin zo min mogelijk te duwen of te overtuigen.
Het gaat er uiteindelijk om dat je erachter komt wat de motivatie is van de clint.
Zonder deze motivatie, dus wanneer er een doel wordt opgelegd door de
professional, zal het doel niet tot nauwelijks gehaald gaan worden. (Motiverende
gespreksvoering Nederland, 2017)
De uitgangspunten van motivational interviewing zijn: partnerschap, acceptatie,
compassie en ontlokken. Het is van belang om deze vier uitgangspunten in
gedachten te houden bij het voeren van het gesprek met de clint.
Partnerschap: het is van belang dat je op een gelijkwaardige manier
samenwerkt met de clint.
Acceptatie: als professional is het van belang een accepterende houding ten
opzichte van de clint te hebben. Op deze manier creer je zoveel mogelijk het
gevoel van eigen regie van de clint.
Compassie: de professional behartigt de belangen van het welzijn van de clint.
Ontlokken: de professional probeert in het gesprek gedachten en gevoelens van
de clint naar boven te halen en deze te begrijpen. Op deze manier kan je
ontdekken waar de motivatie zit en kunnen er doelen, wensen en verwachtingen
uitgesproken worden.
Technieken en vaardigheden die van belang zijn bij motivational interviewing zijn:

Het stellen van open vragen;

Reflectief luisteren, benoemen wat de clint bedoelt of non-verbale
signalen benoemen;
Bevestigen;

11
 Samenvatten van het verhaal;
Informatie en advies kunnen geven met toestemming van de clint.
(Motiverende gespreksvoering Nederland, 2017)

3. Wat kan dit betekenen bij de dementie?

Bij clinten met dementie is te zien dat er gedragsverandering optreedt door het
ziektebeeld. Naast gedragsverandering kan er sprake zijn van een depressie, dit
is vooral zichtbaar in de eerste en tweede fase van het ziektebeeld. De
symptomen die vaak te zien zijn bij een depressie zijn apathisch gedrag, geen
interesse meer hebben in hobbys, geen zin hebben in sociaal contact en hierdoor
zichzelf gaan isoleren van de buitenwereld, problemen met concentratie en vaak
negatief denken. (Dementie vandaag, 2015). Bij deze clinten is de aanpak met
behulp van het stage of change model een middel om tot gedragsverandering te
komen. De clint zal uit zijn patroon gehaald moeten worden en er zullen gerichte
doelen gemaakt kunnen worden doormiddel van motivational interviewing.
Clinten die dementerend zijn zonder depressief te zijn hebben ook baat bij deze
manier van veranderen door handelen. Door het ziektebeeld verliezen clinten
vaak het perspectief op de toekomst en de daarbij horende doelen. Deze manier
van aanpak zorgt ervoor dat de motivatie opgespoord wordt en dat er gerichte
activiteiten aangeboden kunnen worden per clint. De tovertafel is hier een mooi
voorbeeld van, hierover meer in de volgende paragraaf.
4. Waarom de tovertafel?
De tovertafel is een product dat ouderen stimuleert in de midden tot late fasen
van dementie tot fysieke, sociale en cognitieve activiteiten met minimale
begeleiding. Voor de tovertafel zijn op dit moment elf spellen ontwikkeld speciaal
voor ouderen met dementie. De spellen stimuleren op fysiek, sociaal en mentaal
vlak. Bij mensen met dementie vervalt het vermogen tot eigen initiatief, de
tovertafel geeft regelmatig sensorische prikkels zodat de aandacht weer terug
wordt gebracht naar het spel.

12
De tovertafel is een goed product voor
mensen die dementerend zijn. Clinten
nemen deel aan gezamenlijke
activiteiten, maar ook individueel kan er
gebruik gemaakt worden van de
tovertafel. Mensen vinden in het gebruik
van de tovertafel een moment van
ontspanning, doordat ze zichzelf
focussen op wat er op de tafel gebeurd
tijdens het spel. Het blijkt dat er na het
gebruik van de tovertafel gesprekken
gevoerd worden, andere gesprekken dan
standaard over bijvoorbeeld het weer.
Het spel met de bloem die groter wordt
bij
aanraking (Dementie winkel, 2014) brengt met zich mee dat het gesprek over
tuinieren gaat om een voorbeeld te geven. De
tovertafel is een ideaal middel om ouderen weer in beweging te krijgen. Mensen
met dementie zijn het grootste gedeelte van de dag passief, hierin is het gedrag
te veranderen door bovengenoemde methode. Het laten ervaren wat een
tovertafel is zorgt al snel voor verandering van structuur op de dag of in de week.
De tovertafel biedt ook voordelen voor de professional. Wanneer er een aantal
ouderen op een woongroep bijvoorbeeld bezig gaan met een spel kunnen zij dit
zelfstandig doen. Dit biedt mogelijkheden voor de professional om even met een
andere clint een op een het gesprek aan te gaan of een activiteit te doen. Het
kan ook zo zijn dat er achterstallige administratie juist op dat moment bijgewerkt
wordt, zo heb je een situatie dat de professional het werk tijdig heeft afgerond en
de clint op een betekenisvolle manier bezig is. (AD, 2015).

13
5. Werkvorm workshop
Dit hoofdstuk gaat in op de werkvorm van de workshop. De opbouw wordt
beschreven en uitgelegd. Daarnaast wordt het programma van de workshop
weergegeven, het programma wordt per onderwerp verdeeld in de tijd.
Beschrijving werkvorm.
Allereerst zal bij de start van de workshop een korte inleiding worden gegeven
over het doel van de workshop, daarnaast zal ook verteld worden hoe de
workshop opgebouwd is. Na de korte inleiding zal de Tovertafel zelf toegelicht
worden. Denk hierbij aan doelgroep, werking en tevens wordt er ook een stukje
verteld over de verschillende stadia van dementie. Daarna wordt door middel van
een casus de Tovertafel gentroduceerd. Er zal daarna een evaluatie plaats
vinden van de persoonlijke mening van de Tovertafel. Tevens zal er een uitleg
worden gegeven waarop gelet moet worden, hierbij worden ook een aantal tips
gegeven die vanuit ervaringen komen van zorginstellingen die gebruik maken
van de Tovertafel. Tot slot zal er een korte afsluiting zijn waar nog plek is voor
vragen en/of opmerkingen.
Programma workshop. (40 minuten)
Inleiding. (5 minuten)
- Doel van workshop
- Indeling workshop
Uitleg over doelgroep en tovertafel. (10 minuten)
- Doel (waarom)
- Dementie en de verschillende stadia daarvan
- Wat (Activerende spellen voor zorginstellingen)
- Hoe (Projector die een beeld schijnt op een tafel)
Door middel van een casus de Tovertafel introduceren. (15 minuten)
- Uitleg en inleving in de casus
- Werken met tovertafel
Evaluatie (5 minuten)
- Persoonlijke mening over tovertafel van gebruikers
- Na inleving in clint, hoe ervaart die het dan?
Waar moet je op letten? (5 minuten)
- Deze informatie komt vanuit gesprekken met verschillende zorginstellingen
waar de Tovertafel in gebruik is.
Afsluiting. (5 minuten)
- Vragen
- Opmerkingen
Takenverdeling tijdens de workshop:
Inleiding + uitleg doelgroep en Tovertafel: Marieke Bos en Roel Hendrikson
Casus en werking met Tovertafel: Mart van den Eijnden

14
Evaluatie: Myrthe Koevoets
Waar moet je op letten + afsluiting: Remco van der Riet
Vanuit de brainstormsessies is er besloten dat de workshop ingevuld gaat worden
door middel van een casus. In deze casus wordt een clint beschreven die last
heeft van een aantal beperkingen. Het doel van de casus is om de gebruiker zich
in te laten beelden hoe het is om vanuit het oogpunt van de clint de kijken.
Hierdoor kan de persoon die de workshop volgt zich beter inleven hoe het voor
de clinten is om met de Tovertafel te werken. De casus van de man/vrouw staat
hieronder beschreven
De casus:
Meneer/Mevrouw Doevedans is 78 en is onlangs opgenomen in het verpleeghuis
met een ZZP 7 indicatie. Dit betekent dat hij/zij in een gevorderd stadium zit van
dementie. Deze meneer/mevrouw is sinds het overleiden van haar/zijn
man/vrouw heel erg snel achteruitgegaan. Hij/zij heeft dus niet lang alleen
gewoond. De kinderen van de man/vrouwen wonen beide niet in de buurt, zij
komen eens in de twee weken een keer langs.

15
6. Evaluatie zorginstellingen
Er zijn interviews afgelegd bij verzorgingshuizen die de tovertafel in gebruik
hebben. De vragen hebben betrekking op de tovertafel zelf, de
bewoners/gebruikers en de verpleegkundige. In bijlage 1, 2 en 3 staan de
uitgetypte interviews. Hieronder volgt een korte conclusie van al deze interviews.
De bewoners zijn positief over de tovertafel, dit is te zien aan de reacties tijdens
het spelen van de tovertafel. Dit komt mede doordat er een groot aanbod aan
spellen is. Er is voor elk individu een geschikt spel. Dit is positief omdat de
bewoners in verschillende stadia van dementie zitten.
De medewerkers en verpleegkundige hebben positieve ervaring met de
tovertafel. Het is gebruiksvriendelijk. Dat betekent dat de tovertafel makkelijk in
gebruik is. Er is vaak een planning voor het gebruik van de tovertafel. Dit is niet
alleszeggend want er wordt ten eerste naar de status van de clint gekeken. Het
kan voorkomen dat iemand onrustig is of geen interesse toont waardoor in die
gevallen de tovertafel geen toegevoegde waarde heeft. Het doel van de
medewerkers en verpleegkundige is toezicht houden over de tovertafel.
De tovertafel laat de spellen automatisch rouleren wat een voordeel is. Een
nadeel aan de tovertafel is wel dat deze internet nodig heeft. Dat internet is niet
altijd even goed in een verzorgingshuis.
Tips en opvallende zaken
- Er moet iemand aanwezig zijn om toezicht te houden als clinten met de
tovertafel aan de gang gaan.

- Ook extreem passieve clinten kunnen ineens een positief effect ervaren
van de tovertafel.

- Verwacht niet van een clint dat hij of zij na het spelen met de tovertafel
ook nog actief blijft. Het effect wordt alleen maar waargenomen op het
moment van het gebruik van de tovertafel.

- Clinten zullen niet op eigen initiatief aan de tovertafel gaan zitten, dit zal
door het personeel geregeld moeten worden.

- Let erop dat de tovertafel maar op een plaats gebruikt kan worden. Het
apparaat kan verplaatst worden, maar dit kost erg veel moeite.

- Let op dat de kamer waar de tovertafel hangt redelijk donker gemaakt

moet kunnen worden, omdat de tafel anders niet goed te gebruiken is.

16
7. Reflectie leerdoelen
Mart
Mijn eerste leerdoel was om meer te weten te komen over wat de tovertafel met
de gebruiker doet. Ik heb daarom ook bij het maken van dit handboek ervoor
gekozen om het stuk over dementie en bewegen en de tovertafel grotendeels te
schrijven. Hierdoor heb ik hier redelijk veel inzicht in gekregen. Dit vond ik erg
interessant, omdat ik met mijn stage opdracht gewerkt heb met een Zora robot.
Deze robot moet ongeveer hetzelfde effect op de mensen geven als de
tovertafel.
Mijn tweede leerdoel was om meer kritisch naar mijn eigen werk en dat van
anderen te kijken. Dit leerdoel is voor mijn gevoel minder gelukt dan de eerste.
Het was nu vooral Marieke die dit stuk op zich nam en ik heb eigenlijk alleen naar
mijn eigen stuk kritisch gekeken. Hier liggen dus nog kansen in de toekomst.
Tips & tops
Marieke
- Neemt de leiding en maakt aan iedereen duidelijk wat er gedaan moet
worden en wat er verwacht wordt van de persoon.
- Het kwam weleens voor dat iemand iets niet op tijd af kreeg, waardoor
Marieke met tijdnood zat en in de avond nog een aantal dingen moet doen.
Ik zou volgende keer de persoon in kwestie verantwoordelijk stellen en het
werk uit handen geven.
Remco
- Remco doet wat er van hem verwacht wordt.
- Hij mag wat meer initiatief tonen
Myrthe
- Myrthe doet er alles aan om de groep vooruit te helpen
- Het mag nog duidelijker gemaakt worden wat je verwachtingen zijn van de
rest van de groep
Roel
- Wanneer iemand anders aangeeft weinig tijd te hebben, biedt Roel zich
altijd aan om te helpen
- Roel mag wat meer initiatief tonen als niemand erom vraagt.

Marieke
Mijn eerste leerdoel was om het contact met zorginstellingen en docent op een
professionele manier te onderhouden. Ik vond het erg moeilijk om dit te
gebruiken. Ik heb wel contact gehad met een zorginstelling, om een afspraak te
maken om langs te gaan. Dit contact was in het begin erg professioneel, maar
later werd dit informeler, omdat de persoon waarmee gesproken is deze manier
van contact ook prettig vond. Hier heb ik dus niet meer de kans gekregen om te
werken aan het professionele contact. De andere zorginstellingen waarmee
gesproken is, zijn benaderd door andere groepsleden.
Mijn tweede leerdoel was om te leren om op een professionele manier feedback
te geven. Ik vond dit best een uitdaging. In het project heb ik een aantal

17
momenten gehad dat ik feedback heb moeten geven aan groepsleden. Soms
waren personen te laat met het inleveren van bepaalde zaken. Ik moest
vervolgens in de avonduren nog aan een aantal opdrachten werken. Ik heb dit
vervolgens aangekaart, maar vond het erg lastig om de regels van feedback
geven in mijn hoofd te houden. Ik heb dus gewoon aangegeven dat ik het
vervelend vond en heb het daarbij gelaten. Dus ik kan in de toekomst hier nog
wel meer aan werken om dit op een professionele manier te doen.
Tips & tops
Mart
- Mart is altijd bereidt om taken op zich te nemen als deze aan hem gegeven
worden.
- Mart mag wel wat professioneler omgaan met deadlines en opdrachten die
hij krijgt, zodat alles ook op tijd ingeleverd kan worden.
Remco
- Remco doet voert altijd alle taken die hij krijgt binnen de gegeven tijd uit.
- Remco mag wat meer initiatief tonen en meedenken over de opdracht.
Myrthe
- Myrthe kijkt altijd op een positieve manier naar de opdrachten die we
moeten doen en werkt hier altijd serieus aan.
- Myrthe mag meer verantwoordelijkheid op zich nemen binnen de groep,
want dat kan ze.
Roel
- Roel staat altijd voor iedereen klaar om ze te helpen met opdrachten als
het niet lukt, of als een persoon er geen tijd voor heeft.
- Roel mag wel serieuzer zijn tijdens de momenten dat aan opdrachten
gewerkt wordt. Hij laat zich snel afleiden door andere zaken.

Remco
Mijn eerste leerdoel was tekstueel beter gaan schrijven en bronnen op de juiste
manier vermelden. Met dit leerdoel ben ik mee bezig geweest. Ik ben veel
kritischer gaan kijken naar mijn stukken voordat ik het inleverde waardoor er
uiteindelijk minder aangepast hoefde te werken (naar mijn gevoel).

Mijn tweede leerdoel was beter communiceren iedereen om mij heen, zowel
medestudenten, leraren en professionals. Dit wil ik verbeteren omdat
communiceren binnen mijn vakgebied gewoon heel belangrijk is. Met dit leerdoel
ben ik wel aan de slag geweest maar in mindere maten. Maar toch ook weer niet.
Dit komt omdat er veel gecommuniceerd is met studenten maar minder met
professionals. Hierin heb ik wel stappen.

Tips & tops

Mijn tip voor heel de groep is eigenlijk bij iedereen hetzelfde. Weet wanneer de
deadlines zijn. Dit geldt immers ook voor mezelf. Deze tip geef ik mee aan
iedereen omdat we vaak pas kort van tevoren erachter kwamen wanneer het
ingeleverd moet worden. Omdat we nu met een grote groep waren konden we
het vaak oplossen, als je in de bedrijfswereld er zo laat achter komt elke keer
gaat je baas zich op een gegeven moment ook wel afvragen of je wel luistert

18
naar wat hij van je vraagt. Dus daarom deze tip aan iedereen.

Mijn tops zijn als volgt:

Roel: ik vond het top dat je me gelijk aan bood om mij te helpen toen ik op het
begin de bomen door het bos niet meer zag. Bedankt daarvoor!
Marieke: ik vond het top van je dat je een beetje de leiding op je nam. Maar
daarbij niet door sloeg dat je mening ook iedereen zijn mening werd.
Mart en Myrthe: ik vond het top dat jullie de stukken altijd ruim om tijd inleverden
en als er dan iets mis mee was probeerde jullie het zo snel mogelijk aan te
passen.

Tevens vind ik ook voor heel de groep dat we goed samengewerkt hebben.
Iedereen durfde gewoon alles te zeggen wat hij of zij dacht zonder dat iemand
heel erg afgebrand werd daardoor. Complimenten!

Myrthe
Aan het eind van deze 10 weken heb ik laten zien dat ik aan kan geven in de
samenwerking wanneer ik hulp nodig heb.
- Tijdens deze samenwerking hebben we de taken zo verdeeld dat we
allemaal hebben gedaan waar onze kracht lag. Daar waar ik hulp nodig
had heb ik tijdig hulp gevraagd en deze ook gekregen. In sommige
situaties was er in de groepsapp niet gelijk antwoord maar wanneer we
elkaar zagen werd dit nogmaals besproken.
Aan het eind van deze 10 weken heb ik de gevonden theorie kunnen toepassen in
de praktijk.
- Tijdens dit project heb ik theorie toe kunnen passen vanuit mijn opleiding
tot ergotherapeut. Dit gaat om het stage of change model en motivational
interviewing. Het gebruik van het stage of change model wordt verwerkt in
de manier van het geven van de workshop en de informatie zal
doorgegeven worden aan de zorgprofessional. Na de workshop kan ik dan
dit doel ook pas volledig evalueren.
Tips & tops
Marieke
- Probeer in het vervolg niet te veel op je schouders te nemen qua taken,
mag wat meer delegeren.
- Je geeft duidelijk aan wanneer je het ergens niet mee eens bent en doet dit
op een nette manier.
Remco
- Probeer in het vervolg beter te communiceren wanneer je ergens niet bij
kunt zijn, zo kunnen anderen eerder taken uit handen nemen en kunnen
we je helpen.
- Je gebruikt je netwerk op een goede manier om snel informatie in te
winnen en afspraken te regelen.
Mart
- Probeer er in het vervolg beter te communiceren wanneer je ergens niet bij
kunt zijn of wanneer je de deadline niet haalt.

19
 - Heel fijn dat je de rust in de groep weet te waarborgen.
Roel
- Probeer in het vervolg wat beter te concentreren op momenten wanneer
het nodig is.
- Heel fijn dat je altijd de goede sfeer bewaakt in de groep.

20
Roel
Mijn eerste leerdoel was het goed leren formuleren van teksten: dit is mij aardig
gelukt, het vereiste wel mijn opperste concentratie.
Mijn tweede leerdoel was om goed vooruit te plannen: dit is mij deels gelukt. Ik
heb veel documenten voor de deadline ingeleverd maar niet altijd zonder haast.
Tips & tops
Mart
- Fijne jongen om mee samen te werken.
- Beter plannen zodat hij op tijd is voor zijn deadlines.
Remco
- Heeft veel verstand van technologie.
- Zou meer gestructureerd kunnen werken zodat zijn kennis beter overkomt.
Myrthe
- Heeft verstand van haar vakgebied.
- Mag zekerder zijn over zichzelf zodat haar verstand over het vakgebied
nog beter naar voren komt.
Marieke
- Is heel goed in de leiding hebben.
- Ze mag best meer werk aan andere geven om haar eigen taken te
verlichten.

21
Bibliografie
A. Prins, F. H. (2016). Diagnosing dementia in Dutch general practice: a
qualitative study of GPs practices and views. British Journal of General
Practice, p416-422.

Active Cues. (2017). Tovertafel Original. Opgehaald van www.activecues.com:

http://activecues.com/spellen/tovertafel-original/

Anderiesen, H. S. (2015). Play Experiences for People with Alzheimers Disease.

International Journal of Design Vol. 9 No. 2.

Bureau G&D. (2017). Verloop dementeringsproces. Opgehaald van

gendacademie: https://www.gendacademie.com/mod/book/view.php?
id=405&chapterid=227

E. Baron, J. D. (2017, Januari). Motiverende gespreksvoering. Tijdschrift voor

gedragstherapie en cognitieve therapie.

Gezondheidsplein. (2016). Verschillende fasen dementie. Opgehaald van

Gezondheidsplein: https://www.gezondheidsplein.nl/specials/verschillende-
fasen-dementie/uitleg-dementie/tijdsverloop-van-dementie/item56837

Granse, M. l. (2012). Grondslagen van de ergotherapie. Amsterdam: Reed

Business .

Koster, P. (2015, Juni 10). Dankzij de 'tovertafel' bewegen ouderen mee. AD.

Pas, S. V. (2017, Maart 1). Tovertafel stimuleert dementerende ouderen met

interactieve spellen. Opgehaald van ICT&Health:
https://www.icthealth.nl/nieuws/nieuwsitem/article/Tovertafel-stimuleert-
dementerende-ouderen-met-interactieve-spellen.html

Reed, D. (2016). transtheoretical model definition stages of change. Opgehaald

van www.study.com: http://study.com/academy/lesson/transtheoretical-
model-definition-stages-of-change.html

Rollnick, W. R. (2014). Motiverende Gespreksvoering, derde editie. Mensen

helpen veranderen. Ouderkerk a/d Ijssel: Uitgeverij Ekklesia.

Zorg Voor Beter. (2016). Hervorming zorgcijfers vergrijzing. Opgehaald van

http://www.zorgvoorbeter.nl/:
http://www.zorgvoorbeter.nl/ouderenzorg/hervorming-zorg-cijfers-
vergrijzing.html

22
Bijlagen
Bijlage 1: Interview Archipel
Clinten
-Wat is de reactie van bewoners op de tovertafel?
Bijna alle bewoners zijn positief en doen graag met de tovertafel mee, je moet de
bewoners wel aansporen tot het gebruik. Ze gaan niet uit zichzelf achter de tafel
zitten.
-Wat zijn algemene/opvallende reacties van de bewoners op de tovertafel?
Een mevrouw was erg verbaast over dat dit op tafel kon en snapte het niet zo
goed hoe dit kon.
-Valt je iets op aan de activiteit van bewoners, voor/tijdens/na het gebruik van de
tovertafel? Wat?
Als mensen wat onrustig zijn dan komen ze door het gebruik van de tovertafel
vaak wel tot rust en dan kunnen ze zich focussen op de tovertafel. Enige tijd na
het gebruik kan het wel zo zijn dat ze weer terugvallen in die onrustigheid.
-Hebben bewonersplezier tijdens het gebruik van de tovertafel? Waar merk je dit
aan?
Ja voor degene die het ook interesseert merk je zeker dat de mensen plezier
ervaren. Bij sommige is dit erg duidelijk te zien, net zoals jij of ik iets leuks
zouden doen. Bij een ander uit zich dit soms anders, zoals dat de onrust afneemt
en dat ze zich rustig kunnen focussen op een ding.
-Kun je een aantal voor- en nadelen noemen van de tovertafel? (Toegevoegde
waarde voor bewoners)
Voor: Leuke afleiding
Weer een extra activiteit die aan de bewoners kan worden aangeboden.
Nadeel: De tovertafel wordt gerouleerd over de afdelingen en staat dus niet altijd
bij onze/dezelfde huiskamer, daarom duurt het wel 10 weken voordat we weer
aan de beurt zijn, dit is wel erg lang
-Is er een verschil in reactie te zien tussen personen met verschillende stadia van
dementie? Hoe uit zich dit?
Ja, sommige mensen begrijpen nog enig sinds dat ze een spel aan het spelen zijn
maar andere mensen zien het meer als een aanraak tafel waar verder niks achter
zit (geen spel variant)
-Blijven de bewoners genteresseerd in de tovertafel of haken ze snel af?
De meeste bewoners blijven er best lang bij, zolang je maar ooit van spel
varieert. Anders gaat het wat vervelen, maar er is gelukkig genoeg keus.
Medewerkers
-Is de tovertafel gebruiksvriendelijk of vraagt dit veel van de gebruiker?
Voor mij als medewerker is het vrij makkelijk in gebruik. Er zit ook een
afstandsbediening bij dus ik kan het ook makkelijk bedienen. Voor de technische
dienst is het wel een flink gesjouw, aangezien ze de tovertafel elke 2 weken
ergens anders op het plafond moeten hangen.
-Zijn er specifieke momenten waarop de tovertafel gebruikt wordt?
Ja, we hebben vaak wel een weekplanning waar we de tovertafel dan in terug
laten komen, maar als we bijv. merken dat mensen onrustig worden of interesse

23
tonen in de tovertafel dan zetten we haar ook aan.
-Hoe worden de bewoners betrokken bij de tovertafel? (Eigen keuze/gepland)
Vaak is dit wel gepland, maar het is weleens voorgekomen dat mensen zelf
aangeven de tovertafel te willen gebruiken. Hier proberen we dan ook altijd naar
te luisteren.

24
Bijlage 2: Interview TanteLouise
Clinten
-Wat is de reactie van bewoners op de tovertafel?
Goede reacties, veel bewoners vinden het leuk om met de tafel te spelen. Dit
blijkt ook wel uit als je hem aanzet komt iedereen vanzelf erop af om mee te
doen.
-Wat zijn algemene/opvallende reacties van de bewoners op de tovertafel?
Vooral dat ze het vaak niet snappen dat dat zomaar op tafel verschijnt.
-Valt je iets op aan de activiteit van bewoners, voor/tijdens/na het gebruik van de
tovertafel? Wat?
Alleen dat ze het leuk vinden om er mee te spelen.
-Hebben bewonersplezier tijdens het gebruik van de tovertafel? Waar merk je dit
aan?
De bewoners hebben er zeker heel veel plezier aan. Soms kunnen ze wel twee
uur lang in de avond alle verschillende spellen spelen. Sommige spellen halen
ook altijd verhalen naar boven van vroeger waardoor ze geprikkeld worden om na
te denken
-Kun je een aantal voor- en nadelen noemen van de tovertafel? (Toegevoegde
waarde voor bewoners)
Voordelen: ze kunnen zelfstandig te werk gaan, verschillende programmas dus
als eentje verveeld kan er een andere opgezet worden.
Nadelen: hij kan maar een plek staan en het kost heel veel moeite om de
tovertafel te verzetten. Een ander nadeel is dat de kamer waarin de tovertafel
gebruikt wordt best donker moet zijn omdat je anders het niet goed zit.
-Welke spellen sluiten het beste aan bij de clinten.
Alle spellen vinden de clinten leuk
-Is er een verschil in reactie te zien tussen personen met verschillende stadia van
dementie? Hoe uit zich dit?
Hierbij konden ze niet een heel groot verschil zien
-Blijven de bewoners genteresseerd in de tovertafel of haken ze snel af?
Zoals als eerder aangegeven kunnen sommige bewoners wel bijna 2u eraan
zitten dus het verveelt niet snel. Natuurlijk zijn sommige er sneller klaar mee dan
andere.
Medewerkers
-Is de tovertafel gebruiksvriendelijk of vraagt dit veel van de gebruiker?
Hij is heel makkelijk te besturen met de afstandsbediening. Dus
gebruiksvriendelijk.
-Zijn er specifieke momenten waarop de tovertafel gebruikt wordt?
Er zijn geen specifieke momenten maar meestal vooral in de avond omdat er dat
minder licht is waardoor de tafel beter kan reflecteren op de tafel.
-Hoe worden de bewoners betrokken bij de tovertafel? (Eigen keuze/gepland)
Meestal zetten de medewerkers de tafel aan en dan een clint eraan dan komen
de andere vanzelf kijken en gaan ze mee doen. Maar dit is niet altijd van tevoren
gepland.

25
Bijlage 3: Interview Thebe Lucia
Clinten
-Wat zijn algemene/opvallende reacties van de bewoners op de tovertafel?
Interactie tussen bewoners en ook mensen die normaal passief zijn reageren wel
op de tafel. Niet allemaal bewegen ook als reactie. Wel een mevrouw die passief
is springt nu uit er stoel.
-Valt je iets op aan de activiteit van bewoners, voor/tijdens/na het gebruik van de
tovertafel? Wat?
Een bewoner niet praat, praat ineens wel. Plezier is ook goed te zien.
-Kun je een aantal voor- en nadelen noemen van de tovertafel? (Toegevoegde
waarde voor bewoners)
Moet aangesloten zijn op internet wat soms niet werkt.
-Welke spellen sluiten het beste aan bij de clinten.
De spellen met ballen die je weg moet slaan werkt het beste . Ook t vegen van
bladeren en vangen van vissen.
-Is er een verschil in reactie te zien tussen personen met verschillende stadia van
dementie? Hoe uit zich dit?
Verschil in reactie
Actievere dementerende reageren op alles en zien alles. Dieper dementerende
zien t wel maar reageren niet.
-Blijven de bewoners genteresseerd in de tovertafel of haken ze snel af?
Max uur spelen vergt veel concentratie. Ligt per individu aan snelheid van
afhaken.
Medewerkers
-Is de tovertafel gebruiksvriendelijk of vraagt dit veel van de gebruiker?
-Zijn er specifieke momenten waarop de tovertafel gebruikt wordt?
Geen vaste momenten voor gebruik van tafel.
-Hoe worden de bewoners betrokken bij de tovertafel? (Eigen keuze/gepland)
-Waarom tovertafel aangeschaft?
22 pg-bewoners verschillende stadia van dementie. De tafel op proef gehad en
dat was zeer positief voor zowel de lichte als zwaardere dementerende. Via fonds
gelukt.
Medewerker als toezichthouder over de tafel terwijl clinten spelen.
Doel is activeren van zware dementerende
Geen verandering na gebruik tovertafel, worden niet actiever na gebruik wel
tijdens gebruik.
Sommige bewoners worden onrustiger. Bewoners hebben niet altijd dezelfde
reactie op de tafel.
Spellen kun je laten rouleren.
Goed afgestemd op verschillende stadia. Doel blijft t zelfde.

26