PLANI INDUVIDUAL I MESIMDHENESIT

1. ka eshte plani individual?

-PIA eshte plan individual I arsimtarit ose pedagogut I cili hartohet per femijet me nevoja te
veanta arsimore, per te cilet ekipi vleresues dhe mbeshtete I fushave te ndryshme zhvillimore ka
marre vendim per arsim me nevoja te veanta.
2. Nga cili process bashkpunues duhet te veproj PIA?
-PIA duhet te zhvillohet perms nje procesi bashkepunues duke perfshire: shkollen , prinderit,
femijet.
3. ka percakton PIA?
-Pia prcakton: qllimet edukative, arsimore per periudhn qe zzgjat PIA, Objektivat mesimore te
fmijs prmes te cilave realizohet qllimi i vendosur, metodat dhe teknikat e puns te nevojsh
me per te realizuar objektivat e caktuar, burimet e nevojshme qe duhet ofruar dhe burimet
ekzistuese, prmbajtja e lendeve mesimore, format e vlersimit te fmijs personat prgjegjs per
hartimin dhe batimin e PIA-s, procesin e monitorimit dhe rishikimit te tij.
4. Si nderlidhet PIA me plan-programin e pergjithsem?
-PIA shrben per mbshtetjen dhe planifikimin e edukimit dhe arsimimit te fmijve dhe
msimdhnseve duke ofruar informata te struktuaruara mire per qllimet individuale te nxnsve
ne msim , mbshtetjen e nevojshme, synimet e arritura dhe vlersimin.
5. ka studion pedagogjia e edukimit sepcial?
-Pedagogjia speciale eshte disipline shkencore e cila studion ligjsit e zhvillimit, edukimit dhe
arsimit te personave me nevoja te veanta.
EDUKIMI INKLUZIV DHE PERKUFIZIMET
6. ka eshte inkluzioni?
-inkluzioni eshte e drejte e do femije qe te merr pjese si antar i barabarte ne shkolln fqinje dhe
komunitet.
7. ka do te thot edukim inluziv?
-Edukim inkluziv do te thot arsimim i te gjith nxnsve te nje shkolle pavarsisht nga ant e
forta dhe te dobta te tyre ne kete fushe, behet pjese e komunitetit dhe shkolls.
8. Cilat jan parimet e shkolls inluzive?
-Parimet e shkolls inluzive jan: Dinjitet, ndjenja individuale, vlersimi i diverzitetit, e drjeta,
planifikimi, zhvillimi i prgjegjsis kolektive, profesionale dhe mudesive te barabarta.
9. ka synon edukimi inkluziv?
-Edukimi inkluziv synon: pjesmarrjen e te gjith nxnsve ne shkolle, besim se te gjith fmijt
mund te msojn, besim dhe rresoektim i diveziteteteve, moshn gjinin gjuha dhe dmtimet,
proces dinamik qe evoluon ne menyre te vazhdueshme, nga te gjitha prkufizimet verejm se me
inluzion nnkuptojm Barazi ne arsim dhe edulim.
10. Cilat jan arsyet e prgjithshme per edukim inluziv?
-Ato jan: shoqerore, morale, arsimore, ligjore.
11. eshte skolla inluzive?
-Shkolla inkluzive eshte instuticion prmes se cils zgjidhen problemet e ndrtuara dhe ofron
shanse te barabarta per edukim, per te gjith pa as me te voglin dallim.
12. eshte edukatorja inkluzive?
-Edukatorja inluzive beson ne aftsit e secilit, beson ne mundsit e sevilit per te bere dika,
prmbajtjet mesimore duhet tu pershtaten aftsive psiko-fizike te nxnsve , se nxnsit e mire
msojn me mire se bashku se sa ndaras, socializimi i tyre eshte nje rendesi e veante, zhvillon
dhe realizon PIA-n, i pershtatet nxnsit at=jo nuk krkon nxnsi ti pershtatet asaj.
13. Karakteristikat e shkolles inluzive?
 -Secili nxns duhet te jete pjesetare i barabarte i grupi, te gjith konsiderohen si te mirseardhur
dhe te ken mundsi te marrin pjese ne punn e saj, vend ne te cilin nxnsit dhe te rriturit
prkrahin njeri tjetrin ne te gjita aspektet.
FEMIJET ME VESHTERSI NE ZHVILLIMIN MENDOR
14. Cilat jan karakteristikat e prgjithshme te fmijve me ngecje ne zhvillimin mendor?
Reagim t ngadalshm; Vmendje e shprqndruar; Vshtirsi e kordinimit(t lvizjeve,t
veprimeve,t t shprehurit); Vshtirsi t kontrollimit t ndjenjave; Vshtirsi t komunikimit;
Vshtirsi n t kuptuarit e shpejt; Vshtirsi pr t nxn shpejt; Vshtirsi pr t mbajtur
mend;Vshtirsi pr t marr vendime .
15. Si i quajm fmijt me ngexje ne zhvillimin mendor?
-Ngecje n zhvillimin mendor n shkall t rnd (idiot); Ngecje n zhvillimin mendor n
shkall t mesme (imbecil); Ngecje n zhvillimin mendor n shkall t leht (debil);
16. Identifikimi i fmijve ne dmtime ne tru pas lindjes?
-Vshtirsi n frymmarrje; Probleme me ushqim; Zakonisht jan t shqetsuar; Nisin t flasin
me vones; Vshtirsi n t folur; Probleme me t dgjuar dhe t pamur; Dridhje t muskujve t
fytyrs etj.
17. Ngecja n zhvillimin mendor n shkall t rnd (idiot)-IQ=nn 25 karakterizohet?
-Pasoj e faktorve gjenetik dhe organik. Arrijn sa fmija i moshs 3 vjeqare; Nuk jetojn
gjat; Jan m shum problem mjeksor sesa pedagogjik.
18. Ngecja n zhvillimin mendor n shkall t mesme (imbecil) Iq=25/30-50 karakterizohet?
-Zhvillimi mendor dhe fizik tejet i ngadalshm; Arrijn sa mosha e fmijs 3-7 vjeqare Krkojn
tretman specifik; Disa shprehi higjenike,komunikim me familjart dhe t afrmit;Pun t lehta.
19. Ngecja n zhvillimin mendor n shkall t leht (debil) IQ=50-70 karakterizohen?
20. -Konstrukti fizik nuk vrehet nga t tjert; N moshn parashkollore vshtir identifikohen,kurse
n at shkollore identifikohn me vshtirsi n t nxn; Arrijn sa mosha e fmijs 8-12 vjeqare;
Vshtirsi n t nxn,lexuar,shkruar ; Zotrojn njohuri elementare pr jet n shoqri.
21. Ngecje n zhvillimin mendor n kufi Iq=70-85 karakterizohen?
-N literaturn pedagogjike quhen t ngadalshm; Praqesin problem pr arsimtarin; Nuk mund t
prvetsojn prmbajtjet programore n mnyrn e duhur: Matja prmes testeve t intelegjencs
do t ishte ndihm e madhe .
FEMIJET ME VESHTERSI NE KOMUNIKIM
22. Cilat jan shkaqet e dmtimeve n t folur?
-Lndimet organike t trurit Dmtimet e shqiss s t dgjuarit Qiellza e shqyer(e
ndar)Prapambetja mendore.
23. Cilat jan llojet e dmtimeve n t folur?
-T folurit e pazhvilluar(alalia) Qrregullimet e zrit(pengesat disfonike) Qrregullimet e ritmit dhe
t tempos n t folur Vshtirsit e artikulimit(dislalia) Negativizmi Belbzimi.
24. Identifikimi i fmijve me probleme ne te folur?
-Me lehtsi identifikohen Edukatorja i identifikon prmes pyetjeve gojore Jan t trhequr nga
aktivitetet dhe angazhimet n klas Kan ndryshime fizike kur e marrin fjaln,si: skuqje,
frymmarrje e shpejtuar,lvizje t panevojshme Duhet t kontaktohet familja pr informacine t
nevojshme Ndihma e terapistit.
25. Si duhet te veproje edukatorja nse nje femije ka probleme ne te folurit?
-Kushte t prshtatshme Mos t nnqmohet T dgjohet T stimulohet T vetdisoj nxnsit
T punoj me plan individual duke ia prshtatur aftsive t tyr
26. Nse fmija belbzon si duhet te veprojm?
-T dgjohen me kujdes derisa shprehen Prqndrim at q thot e jo fjalt q belbzon T mos
ndrhyht kur flet Mos krkoni prsritje t fjalve Detyra me poezi t zgjedhura T mesojn
kng,poezi ku prdoret rima.
27. Si duhet bere Prshtatja n klas me nxenesit me problem ne te folur?
-Gjuha e qart ,e thjesht dhe e kuptueshmePyetje dhe prgjigje drejtuar atyre Prshtaten
prmbajtjet aftsive t tyre Lodra ku aktivizohet m shum goja(p.sh.fryerja e
tullumbaceve,imitimi I situatave foljore para pasqyr) Prdorimi i tingujve problemor Aktivizimi
i tyre n loj sa m shum
FEMIJET ME VESHTETRSI NE TE PAR
28. K e konsiderojm te verbr?
- I verbr sht ai fmij, i cili e ka aq t dmtuar t pamurit,saq nuk sht n gjendje t
arsimohet n mnyr vizuele.
29. ka shfrytzojm ne arsim per te msuar nse kemi dmtime totale ne te par?
-N procesin e arsimimit shfrytzon shqisat e t prekurit,t dgjimit,alfabetin e Brajllit dhe
aparate speciale q i mundsojn arsimim t suksesshm.
30. Cilat jan shenjat e dmtimeve ne te par?
-Syt dhe kapak e syrit duken t skuqur. Bebzat e syrit t turbullta Njra ose dy bebzat e syrit
duken t prhimta ose t bardha Deri n moshn 3 mujore syt nuk e ndjekin objektin Fmija
tregon interesim t vogl pr objektet me ngjyra Kan probleme n t pamurit pas perendimit t
diellit(verbsia e nats) N shkoll nuk mund t lexojn shkronjat(n drras t zez ose n
tekste)
31. Cilat jan karakteristikat e prgjithshme t nx. me dmtime n t par dhe t verbr?
-Dmtimet n t par ulin shkalln e prvetsimit t njohurive,krijojn vshtirsi n t ecur,n t
ulur,aktivitete t ndryshme,demotivim,bhen m t trhequr etj., Kta fmij kan zhvillim
normal n aspektin e intelegjencs por t pamurit e kan t kushtzuar, Komunikimi ,t njohurit e
bots,t msuarit realizohet me an t shqisave t tjera, Me rndsi pr t verbrit sht
prceptimi taktil,i t dgjuarit dhe i t folurit.
32. Udhzimet pr msimdhns nese ka nxenes me problem ne te pare?
-Ndriqimi i duhur i klass , T ulet n vendin m optimal n klas, Lajmrimi pr qdo ndryshim n
klas, Puna individuale me t , Sigurimi i mjeteve,materialeve ndihmse, Dhnja e kohs s
mjaftueshme pr shfrytzim t mjeteve msimore, T kujdesemi q nxnsi t dgjon mir,
Shqiptimi me z i asaj q shkruan n tabel, Kyqja n t gjitha aktivitetet e klass,
33. Cilat jane Strategjit e nxnsve me dmtime n t pamur?
-Ambienti shkollor prgaditja, Prdorimi sa m shum i t prekurit e dgjimit, Prdorimi i
mjeteve ndihmse, Prdorimi i shkumsave me ngjyr, Shkrimi me shkronja t mdha n tabel,
Leximi gjat shkrimit n tabel, Nse nxnsi nuk mund t shkruj n fletoren e rndomt,
prshtatja nj fletore t re , Ulet me nxns q nuk kan dmtime n t pamur.
34. Cilat jan tipet e dmtimeve ne te par?
-Miopia(shkurpamsia)-t pamurit e mjegulluar Hipermetropia(Shikimi-vshtrimi i gjat)-t
pamurit nga afri lodh syt,shkakton shprqndrim dhe prcillet m tej me dhembje koke.
(rekomandohet syzet pr t par nga afr) Vshtirsia pr ti dalluar ngjyrat( e shohin botn
vetm bardh dhe zi)-t ralla jan si raste Vshtirsi n t dalluar t ngjyrave t kuqe dhe t
gjelbr

FEMIJET ME VESHTERSI EMOCIONALE DHE NE SJELLJE

35. ka kuptojm me nocionin sjellje?
-Nocioni sjellje grsheton n vete qndrimin q mban nje subjekt dhe reagimin e tij kundrejt
ngacmuesve te ndryshem .Ekspertt e psikologjis konkludojn se sjellja sht nj shfaqje e
proceseve t mbrendshme , me qrast individi vepron sipas strukturs s personalitetit ,pastaj
sjellja kushtzohet nga faktor t ndryshm dhe manifestohet nga tri forma: Motorike
Fiziologjike dhe Njohse
36. ka kuptojme me rregullim emocional?
 -rregullim emocional-do t thot se personi ka probleme me vetveten dhe nuk bn prpjekje
pr t atakuar prej t tjerve. Me problemet emocionale zakonisht prshkruhen fmijt q jan m
t trhequr , me disponim jo t mir, me simptome fobike t ndryshme , me depresion etj.
37. ka kuptojme me rregullim ne sjellje?
- rregullimet e sjelljes-do t thot q fmija ka nj mnyr t sjelljes jo shoqrore, hyn leht
me t tjert n konflikt me t tjert .
38. Cilat jane Format m t shpeshta t rregullimeve emocionale dhe t sjelljes?
- Depresioni Ankthi rregullimet fobike Agresiviteti rregullimet e tjera(negativizmi
selektiv,qrregullimet somatike ) Hiperaktiviteti dhe rregullimet e vmendjes
39. ka eshte depresioni dhe karakteristikat e fmijve me depresion?
- Depresioni sht nj nga format m t rnda q prfshihet n kuadr t rregullimeve
emopcionale.
Fmijt me depresion karakterizohen me: humbjen e interesimit pr aktivitete t ndryshme,
humbje t energjis,zakonisht duken t plogsht,jan t ngatht pr kryerjen e detyrave,kan
ankesa,ndihen t lodhur ,prtojn t shkojn n shkoll, n klas duken si t humbur ,hezitojn t
bjn far thot msimdhnsi, ndjenjn e fajsis ,humbjen e vetbesimit ,krijimin e imazhit te
pavler.
40. ka eshte ankthi dhe karakteristikat e fmijve me ankth?
- Ankthi sht ndjenj e ndrlikuar q karakterizohet me frikn, paknaqsin, pasigurin e
individitprpr t kryer nj pun a veprim.
Pra individi karakterizohet me frikn q nuk do t ket sukses apo nuk do ti del n krye puns.
Ankthi paraqitet tek t gjith njerzit, sepse t gjith ballafaqohemi me situata t ndryshme
jetsore dhe kur kjfrika sht me nj intensitet m t lart dhe t fuqishm bhet fjal pr frikn
ekstreme pr ankthin.
41. ka jane rregullimet fobike dhe karakteristikat e tij?
-rregullimet fobike jan lloj I friks s paarsyeshme nga objekte apo situata t ndryshme t cilat
n realitet nuk paraqesin rrezik.
Disa fmij kan fobi nga uji, zjarri, autobusi, lartsia, mjeku errsira, shkolla etj.
42. ka eshte agresiviteti dhe karakteristikat e tij?
-Agresiviteti sht shprehje e ndjenjave t individit, shprehje e ndjenjave q manifestohet me
provokime ndaj t tjereve e deri te sulmi fizik.
Fmijt apo nxnsit agresiv karakterizohen me sjellje t paprshtatshme me imponim t t
dhunshm.
43. ka eshte hiperkativiteti dhe karakteristikat e tij?
- Hiperaktiviteti sht aktivitet I theksuar motorik, zhvillim joadekuat I vmendjes, q do t thot
leht mund t largohet vmendja dhe sht e pamundshme t mbahet mend, pastaj ngutsia
paparashikueshmria dhe moskontrollimi n reagime.
Hiperaktiviteti sht m shum I shprehur tek fmijt e gjinis mashkullore.
Karakteristikat e tij: Kan munges prqndrimi, Kohzgjatja e koncentrimit sht e limituar
Kalime t shpejta prej nj aktiviteti n tjetr , Vshtirsi bashkpunimi n grup ndrhyrje t
shpeshta ndaj t tjerve ,Vshtirsi pr t qndruar gjat n nj vnd, lvizje n ulse, lvizje nga
nj vend n tjetrin, Reagon shpejt.
DEMTIMET E FEMIJEVE NE TE DEGJUAR
44. K e konsiderojm te shurdhr?
- T shurdhr jan personat te t cilt t dgjuarit nuk sht funksional n jtn e
prditshme,gjysm t shurdhr jan ata q kan t dmtuar shqisn e dgjimit,por q t dgjuarit
e tyre sht funksional n jetn e prditshme fal aparateve ndihmse t dgjimit ose edhe pa to.
Dmtimi i t dgjuarit matet me audiometr dhe shnohet me decibil(dB)
45. Cilat jane shkaqet e demtimeve ne te degjuar?
- Para lindjes : Pas lindjes:
trashigimia; Infeksionet e veshit;
rubeolla(gjat shtatzanis s hershme) Marrja e ilaqeve t shumta e t
Faktori Rh pakontrolluara
Lindja para kohe Zhurmat e vazhdueshme,me
Mungesa e jodit(te nnat gjat shtatzanis) intenzitet t lart
Lindja me probleme
46. Si e identifikon nje femije me problem ne te degjuar dhe karakteristikat e tij?
- Zbulimi i hershm
Konsultimi me prindr
Metoda t thjeshta:Pshpritja, ora,luga tinglluese
Metda bashkohore: Matjet audiometrike
Fmijt e till: E shikojn msuesin si t hutuar, Nuk dshiron t marr pjes n diskutimin e
klass Nuk shpreh gadishmri pr t lexuar m z Kur shkruan mund t bj gabime Nuk reagon
kur dikush flet pas tij.
47. Si duhet ti prshtatim ne klase fmijt me probleme ne te dgjuar?
- T ulet afr(jo m larg se tri metra)
Msuesja duhet t jet ne drejtim t tij
Mos e mbuloni fytyrn me liber
Mos flisni kur shkruani ne tabel
Puno n drit q fmija ti sheh buzt,fytyrn dhe duart
Vendoseni n pjesn ku i shikon t gjith
Provoni ti ulsh zhurmat n klas
Mos brtitni por flisni qart
Kujdesu nse e ka aparatin se a po funksionon dhe a po e mban
Prdorni gjeste se bashku me ndonje fotografi
T ulet me ndonj fmij q dgjon shum mir
Kalo koh me t nse ai nuk e ka t qartq t folurit derisa te kuptoni se qfar don t thot
Ndihmojeni t prdor fjal dhe gramatik t sakt
Lavdroni prpjekjet.

FEMIJET ME DEMTIME FIZIKE

48. Cilet femije I konsiderojme me demtime fizike?
- N grupin e fmijve me dmtime fizike prfshihen personat t cilt kan
Dmtime ortopedike(deformitete t skeletit,paraliza cererbrale etj.),
Dmtime t muskujve(skleroza, spina bifida etj.),
Smundjet kronike( tuberkulozi,ethet reumatike etj.).
49. Shkaqet dhe shenjat e dmtimeve fizike jan..?
- Trashgimia
T fituara ( n miter, gjat lindjes, pas lindjes),
Rubeola n 3 mujorin e par mund t shkaktoi: p.cerebrale, prapambetje m., dmtime n
dgjim, n t par, munges t ekstremiteteve etj..
Shenjat- Dmtimet fizike n shumicn e rasteve jan t dukshme dhe vrehen leht.
FEMIJET ME RREGULLIME NE TE NXENE
50. ka prfshijn fmijt me rregullimet ne te nxn?
-rregullimet ne te nxn prfshijn: rregullimet e aftsis se te lexuarit, fatesise matematikore
dhe aftsis se te shkruarit.
51. Cilat jan karakteristikat kryesore e fmijve me veshtersi ne te lexuar?
 -Karakteristikat kryesore te ktij rregullimi eshte leximi (saktsia, shpejtsia e leximit ose
shkalla e te kuptuarit) eshte dukshm nen nivelin e pritur, duke patur parasysh inteligjencn.
52. ka eshte disleksia?
-Disleksia eshte rregullim i aftsis per te lexuar e kur aty shoqrohet me nje aftsi te kufizuar
shqisore, ather veshtersite ne te lexuar jan me te larta.
53. kuptojme me veshtersi ne te shkruar?
-rregullimi i shprehjes se shkruar ndryshe quhet Disgrafi, fmijt me qrregullin ne te nxn nuk
jan femije me prapambetje mendore, ata mund te ken intelegjence mesatare ose te larte dhe te
ken serish veshtersi ne lexim shkrim dhe matematike.
54. Si ti njohim veshtersite ne te nxn?
-Nxenesi ti jap prshtypjet dhe te tregoje prjetimet e tij intelektuale per biseda, sfidat ne
pasiguri dhe nxitja ne biseda, puna me femije te tjer qe te jete dashamires kur fmijt me
probleme gjuhesore flasin , mbani lidhje me te shpeshta me prindr psikologun dhe terapistin
gjuhsor.
55. Karakteristikat e fmijve me veshteresi ne te nxn jan?
Karakteristikat e fmijve me veshtersi ne te ncene jan: mund te ken veshtersi te msojn
alfabetin, fjalt kur i rimojn ose bjn lidhje mes shkronjave dhe tingujve, mund te bjn gabime
kur lexojn me ze te larte, kur prsrisin fjalt dhe kur bjn gabime te shpeshta.

AUTIZMI
56. ka eshte autizmi?
-Autizmi eshte nje rregullim qe shfaqet qe ne moshe te vogel (zakonisht para 3 vje), me
rregullime te renda te komunikimit, te marredhenieve sociale e te sjelljes, qe wshtw e njw
natyre pwrseritwse dhe stereotipe.
Autizmi nuk sht smundje (as smundje mendore, as psikoz) ! Ai sht nj sindrom q
paraqet nj karakter t prhershm. Mjekimi nuk ka pr qllim shrimin, por zhvillimin maksimal
t potencialeve t personit, pa i kaluar, gjithsesi kufijt e tij. Kshtu, personat autist kan nevoj
prpara s gjithashu pr edukim dhe arsimim t specializuar dhe jo pr trajtim psikiatrik (prve
ndonj rasti t veant)
57. Cilat jane sjelljet e femijeve me autizem?
- Sjelljet e tyre jane shpesh ne forme rituale apo perseritese si : levizin krahet si zogj; lekunden
para-prapa; ecin mbi majat e gishtave ose ne menyre atipike; mbajne objekte me majat e gishtave,
i rrotullojne ato si xhonglere; vrapojne sipas nje trajektoreje te percaktuar mire p.sh diagonal; iu
mbajne ere gjerave ; rreshtojne objekte te ndryshme pa mbarim etj. shperthejne ne te qeshura pa
kuptim; tregohen te pandjeshem ndaj dhimbjeve; nuk kane frike nga rreziqet dhe kjo ndodh se ata
nuk i bazojne njohurite e tyre ne eksperiencat e bera me pare.
58. Cilat jan karakteristikat e autikeve?
- Pamundsia pr tu shoqruar normalisht,
rregullimet n t folur, komunikim, 40% nuk flasin,
Marrdhniet anormale me sende, objekte, ngjarje,
Reagime t quditshme shqisore(aroma,objekte,dritat,),
Vonesat n zhvillim,
Lirimi i zrave t pakuptueshm,
Mos kujdesi
59. Nese keni femije autik ne klase si duhet te veproni?
- Gjeje formen e kontaktit me t,
Analizo sjelljet e nxnsit,
fariI plqen, si t ndwrrohet rutina,
Bhu kmnguls n veprime,
 Shprble fmijwn kur arrin diqka,
Prdor komunikimin alternativ,
Funksionalizo kontaktin me sy,
Prgatitw material q mund tw prdorw fmiu etj..

ZHVILLIMI I FEMIJES DHE NGECJEN NE ZHVILLIM

60. ka kuptojm me nocionin zhvillim?

-Nocioni zhvillim nnkupton ndryshimet e natyrshme q ndodhin te qeniet njerzore dhe qeniet
tjera q nga frytnimi e deri n prfundim t jets.
Faktort q kan ndikim n zhvillimin dhe formimin e individit si personalitet jan:
T msuarit dhe
Pjekuria
61. ka kuptojme me nocionin pjekuri?
-Gatishmrin e organizmit t njeriut pr t kryer funksionin e caktuar t tij. Pjekuria m tepr
konsiston n aspektin biologjik sesa n at psikologjik,sepse ka t bj me ndryshimet organike
si t indeve,qelizave dhe sistemit nervor.
62. Kush ndikon ne zhvillimin psiko-fizik?
-Ky zhvillim ndodh si rezultat vecmas i pjekuris dhe i t msuarit por edhe i faktorve t tjer,si:
e trashigimi,familja,institucionet arsimore dhe kulturore,rrethi natyror dhe mjedisi shoqror.
63. ka kuptojm me zhvillim fizik?
-Zhvillimi fizik-nnkupton te gjitha ndryshimet q ndodhin n strukturn trupore ( N aspektin
organik,fizilogjik) dhe n funksionet e tij.
64. ka kuptojme me zhvillim psiqik?
-Zhvillimi psikik-nnkupton ndryshimet n proceset intelektuale ose kognitive(njohs) sic
jan :prceptimi,ndijimi,t msuarit dhe mendimi,ndryshimet n proceset emocionale dhe
proceset e vullnetshme.
65. ka eshte zhvillimi I intelegjences?
sht proces i ndryshueshm te t gjith personat.
Ngecjet n kt zhvillim kan t bjn m:
-Reagime t ngadalshme
-Vshtirsi n t nxn
-Vshtirsi pr t kuptuar shpejt
-Vshtirsi n t mbjturit mend
-Vshtirsi n komunikim
-Vshtirsi n kontrollimin e ndjenjave dhe t veprimeve(sjelljeve)
-Munges t qartsis
-Munges t aftsis e gatishmris pr t marrur vendime etj.

SINDROMI DOWN
66. ka eshtw sindromi Down?
-Down sindromi sht kusht gjenetik,diqka me t ciln ju keni lindur, q sht I pranishm te
fmiu prej momentit t shtatzanis si shkak I pranis s nj kromozomi m tepr.
67. Kush e shkakton sindromin Down?
-Deri m tani, ne nuk e dim se ka e shkakton prezencn e numrit ekstra t kromozomit 21. Ky
mund t vij prej donjrit prind, nns ose babait.
68. fare pengesash shfaqen nese femija ka kete sindrom?
-T gjith njerzit me Sindrom Down kanj nj shkall t caktuar t paaftsis pr t msuar
(penges intelekti defekt mendor).
 Shkalla e paaftsis ndryshon nga personi n person dhe kjo sht e pamundur t tregohet n
lindje se cfar shkalle do t jet.
69. Faktoret rrezikus qe ndikojne qe nje femije te lind me sindromen Down?
-mosha e nenes zakonisht neneat mbi moshen 35 vje, prinderit jane mbartes gjenetik me sindrom
down, nenat qe aktualisht kane nje femije me SD.
70. Cilat jane karakteristikat e femijeve me SD?
71. -Karakteristikat e femijeve me SD jane: jetojne deri ne 55 vje , profil I rrafshet facial dhe drejtim
per se gjati I syve, qaf te shkurtet, vesh ne forme anormale, nje vizw te thelle terthore ne mes ted
ores, duar te vogla dhe gishta te shkurtet, pika te bardha ne irisin e syrit.
72. ka eshte sindromi Fregil X?
-Sindromi i brisht X sht forma m e zakonshme e zhvillimit mendor pas sindroms Don :
prek nj fmije n do 4,000 tek meshkujt,kurse tek femrat sht m e rall n 6000 prek nje
fmije . Fmijt e prekur mund t ket zhvillim mendor me vones pran normales ose t rnda
njohse , t shoqruar nga do sjellje t ngjashme me autizm ( hyperactivity , neveri pr kontakt
fizik , sjelljet stereotipike ) dhe konfiskimet shpeshta. Kan disa karakteristika t veanta fizike ,
edhe pse shpesh shum t qarta: fytyr t gjat t ngusht me ballin dhe nofulln shquar , vesht
t mdhenj dhe m t ult se mesatarja dhe zgavr m t hapur , dhe enjtje t testiseve

TEORIA E INTELEGJENCAVE

73. kuptojme me inteligjencn verbale-gjuhesore?

-Inteligjenca verbale-gjuhsore (e njohur edhe si inteligjenca linguistike) Kjo inteligjenc
bazohet n aftsin e nxnsve t msojn prmes tregimeve, fjalve, shnimeve etj. Prfshin
gjuhn dhe ka t bj, jo vetm me msimin e gjuhs, por edhe me prdorimin e mir t saj. Pra,
favorizon aftsit verbale;
74. kuptojme me inteligjencn logjiko-matematikore?
-Inteligjenca logjike-matematike Aftsia pr t prdorur numrat dhe pr t arsyetuar n mnyr
shkencore.
Piezhe e konsideronte arsyetimin logjik si faktorin qendror t intelegjencs.
Nj zhvillim i till fillon q nga lindja,kur foshnja e vogl fillon t zbuloj lloje t ndryshme
objektesh nprmjet t prekurit dhe t parit.
75. kuptojme me inteligjencn pamore-hapsinore?
- Inteligjenca pamorehapsinore (apo inteligjenca vizualehapsinore) sht gjuha e par
trurit t njeriut,sht vizion dhe paragjykim vizual mbi botn e tij fizike.
Gjat formimit t koncepteve matematike, krahas prvojave pamore, sht e nevojshme edhe nj
kujtes abstrakte, prmes s cils modelet e prvojs pamore, abstagohen, kodohen dhe
simbolizohen.
Nxnsit me intelegjenc hapsinore kan aftsin t kuptojn:ngjyrat,vijat,format,hapsirat dhe e
marrdhnjet ndrmet ktyre elementeve.
Aftsi:pamore,prezantojn idet pamore ose hapsinore.
Kjo intelegjenc mund t prdoret n arte ose n shkenca
76. kuptojme me inteligjencn muzikore ritmike?
- Inteligjenca muzikoreritmike sht aftsia e njeriut pr t kuptuar, paraqitur dhe vlersuar
ritmin, lkundjet dhe cilsin e tingujve dhe zrit. sht nj inteligjenc e veant e cila prfshin
kryesisht ata njerz q lindin me nj aftsi superiore pr sa i prket muzikalitetit.
77. kuptojme me inteligjencn trupore kineztike?
- Inteligjenca trupore-kinestetike sht aftsi pr t prdorur n mnyr t shkatht trupin ose
pjest e tij, pr t ndrtuar apo transformuar gjrat.
 Prdorimi i ksaj intelegjence sht nj rast i mir pr nxnsit kinestetik q m leht t kuptojn
matematikn.
78. kuptojme me inteligjencn interpersonale?
- Inteligjenca interpersonale sht aftsi e harmonizimit t jets s brendshme.
Kjo sht aftsi e krijimit t modelit autentik dhe natyral t qenies dhe rastit q ky model t
shfrytzohet pr tu br jeta frytdhnse.
Esenca e inteligjencs interpersonale prfshin shkathtsin q n mnyr t mirfillt t njihen
disponimet, temperamentet, motivimet dhe dshirat e njerzve tjer dhe n to t prgjigjet.
Inteligjenca interpersonale paraqet els i vetnjohjes, sht afrim pran ndjenjave personale dhe
aftsis s dallimit t tyre dhe t radhitjes si udhheqs s sjelljeve;
79. kuptojme me inteligjencn intrapersonale?
- Inteligjenca intrapersonale sht aftsi pr t njohur vetveten, pr t vetreflektuar, pr t
kontrolluar dhe disiplinuar botn e brendshme t qenies son individuale.
Bazohet n aftsin e nxnsve t msojn n mnyr individuale.
Kjo inteligjenc i referohet aftsis s njeriut pr t njohur vetveten, si p.sh. njohja e anve t
forta apo t dobta t karakterit, vetdija pr t mos ekzagjeruar rndsin e tij etj.
Inteligjenca interpersonale dhe inteligjenca intrapersonale me nj emr quhen inteligjenc
sociale.
80. kuptojme me inteligjencn natyrore?
- Inteligjenca natyrore Kjo inteligjenc sht aftsi pr t njohur, dalluar, klasifikuar dhe
vlersuar florn dhe faunn, me tr diversitetin e tyre n natyr.
Funksionet e ndryshme t aftsive intelektuale, sipas Gardnerit, jan relativisht t pavarura,
gjegjsisht do individ posedon kombinacionin e vetm t shtat llojeve t ndryshme t
inteligjencave t cilat paraqiten me intensitete t ndryshme.