Prfshirja e fmijve me aftsi

t kufizuara n shkoll

Manuali i procedurave t shkolls n ndihm t

gjithprfshirjes s nxnsve me aftsi t kufizuara
Botimi i ktij dokumenti u mundsua nga Save the Children.

Save the Children sht organizat kryesuese n bot dhe e pavarur pr fmij. Ne
punojm n 120 vende t bots. Ne mbrojm jetn e fmijve; luftojm pr t drejtat e
tyre dhe i ndihmojm ata t prmbushin potencialin e tyre.

TIRAN, 2013

Ky dokument publikohet n kuadr t projektit Promovimi i Arsimit Gjithprfshirs

pr Fmijt me Aftesi t Kufizuar n Shqipri t organizats Save the Children t zbatuar
n marrveshje dhe bashkpunim t ngusht me Ministrin e Arsimit dhe Sportit

T gjitha t drejtat t rezervuara. Prmbajtja e ktij dokumenti mund t prdoret

apo kopjohet lirisht prej specialistve t arsimit pr zhvillim politikash dhe praktikash
arsimore, por jo pr qllime fitimprurse, me kusht q do riprodhim t shoqrohet me
njohjen e t dy institucioneve si burim.

Kndvshtrimet e autorve t ktij dokumenti jo domosdoshmrisht pasqyrojn

pikpamjet e Save the Children.
Prfshirja e fmijve me aftsi t
kufizuara n shkoll

Manuali i procedurave t shkolls

n ndihm t gjithprfshirjes s
nxnsve me aftsi t kufizuara


Synopsis

Arsimi Gjithprfshirs pr Fmijt me Aftsi t

Projekti Kufizuara

Organizata zbatuese Save the Children

Titulli i dokumentit Prfshirja e fmijve me aftsi t kufizuara n

shkoll Manual Procedurash

Lloji i dokumentit Manuali i procedurave t shkolls n ndihm t

gjithprfshirjes s nxnsve me aftsi t kufizuara

Grupi i puns Oneda uko

Florian Kulla

Koordinoi Ema Kasapi


Prmbajtja

Akronime ........................................................................................................................................ 4
Hyrje ........................................................................................................................................ 7

KAPITULLI 1 Baza Ligjore.................................................................................................................. 9

KAPITULLI 2 Planifikimi dhe organizimi i shkolles pr gjithprfshirjen e nxnsve

me aftsi t kufizuara.......................................................................................................................... 10
2.1. do t thot shkoll gjithprfshirse?............................................................................. 10
2.2. Planifikimi pr gjithprfshirje n nivel shkolle................................................................. 11
2.2.1 Hartimi I planit vjetor/afatmesm t shkolls pr nxnsit
me aftsi t kufizuar................................................................................................. 11
2.2.2 Rregullorja e brendshme e shkolls..................................................................... 13
2.2.3. Procedurat e regjistrimit t fmijs me aftsi t kufizuara n shkoll.........14
2.2.4 Procedurat e fillimit t shkolls............................................................................. 15
2.2.5. Prfshirja e prindrve.............................................................................................. 15
2.2.6. Ndrhyrja dhe mbshtetja e hershme nga shkolla............................................ 15
2.2.7 Hapat pr identifikimin e fmijve me aftsi t kufizuara n shkoll...........16
2.2.8. Procedurat e transferimit t nxnsve me aftsi t kufizuara.......................17
2.2.9. Prshtatjet e mjedisit fizik...................................................................................... 17
2.2.10. Vlersimi, pajisja me dftes dhe provimet pr nxnsit me aftsi
t kufizuara sipas DN-ve......................................................................................... 17

KAPITULLI 3 Partneriteti n shkoll n ndihm t arsimimit t fmijs me aftsi

t kufizuara (rolet dhe funksionet e personave prgjegjs)........................................................ 19
Hyrje ...................................................................................................................................... 19
3.1 Organizmat brenda shkolls.................................................................................................. 20
3.1.1 Bordi i institucionit arsimor................................................................................... 20
3.1.2 Roli dhe prgjegjsit e Kshillit t prindrve t institucionit arsimor
n lidhje me nxnsit me aftsi t kufizuara...................................................... 21
3.1.3 Roli dhe prgjegjsit e Kshillit t prindrve t klass n lidhje
me nxnsit me aftsi t kufizuara....................................................................... 21
3.1.4 Roli dhe prgjegjsit e Komisionit t institucionit arsimor
t zakonshm............................................................................................................. 22
3.1.5 Roli dhe prgjegjsit e Drejtorit t institucionit arsimor t zakonshm...22
3.1.6 Roli dhe prgjegjsit e msuesit t institucionit arsimor t zakonshm...23


 3.1.7 Roli dhe prgjegjsit e msuesit ndihms n institucionet arsimore
t zakonshme............................................................................................................. 24
3.1.8 Roli dhe prgjegjsit e punonjsit t njsis s shrbimit psiko-social......25
3.1.9 Roli dhe prgjegjsit e prindit n institucionet arsimore t zakonshme...26
3.1.10 Roli dhe prgjegjsit e Nxnsve me aftsi t kufizuara............................... 26
3.1.11 Roli dhe prgjegjsit e komunitetit t shkolls dhe Qeveris
s nxnsve................................................................................................................ 27
3.2 Organizmat jasht shkolls.................................................................................................... 27
3.2.1 Roli dhe prgjegjsit e DAR/ZA-ve................................................................... 27
3.2.2 Komisioni i vlersimit t fmijs me aftsi t kufizuara pran DAR-it........................ 28
3.2.3 Njsia e shrbimit psiko-social.............................................................................. 29
3.2.4 Roli dhe prgjegjsit e Inspektoratit Shtetror t Arsimit n lidhje
me arsimimin e fmijve me aftsi t kufizuara................................................. 30
3.2.5 Roli dhe prgjegjsit e Institutit t Zhvillimeve Arsimore n lidhje
me arsimimin e fmijve me aftsi t kufizuara................................................. 30
3.2.6 Roli dhe prgjegjsit e Agjencis Kombtare t Provimeve n lidhje
me arsimimin e fmijve me aftsi t kufizuara................................................. 30

KAPITULLI 4 ...................................................................................................................................... 32
4.1 Hartimi i Planit t Personalizuar (PEI)................................................................................. 32
4.2 Pse duhet PEI?........................................................................................................................... 33
4.3 far prmban PEI?................................................................................................................. 34
4.4 Cilat jan hapat kryesor n ndrtimin e PEI-t................................................................. 36
4.5 Detyrat e antarve t grupit q punon pr hartimin e PEI- ve................................... 37

KAPITULLI 5 Mesimi dhe nxnia ne shkolle (organizimi i msimit n klas pr

prfshirje cilsore t nxnsve n t)............................................................................................. 40
HYRJE ...................................................................................................................................... 40

Shtojca ...................................................................................................................................... 45
Shtojca nr. 1 Plani I Edukimit t Individualizuar......................................................................... 45
Shtojca nr. 2 Profili Dinamik Funksional...................................................................................... 48
Shtojca nr. 3 Kategorit e aftsis s kufizuar........................................................................... 49
Shtojca nr. 4 Vlersimi i shpejt nga ana e msuesve pr fmijt me probleme
me t msuarit.......................................................................................................... 50
Shtojca nr. 5 Instrument pr inspektimin/vlersimin e shkollave n lidhje
me nxnsit me aftsi t kufizuara....................................................................... 55
Shtojca nr. 6 Institucione dhe adresa t nevojshme.................................................................. 55


Akronime

AK Aftsi e kufizuar
AKP Agjencia Kombtare e Provimeve
DAR Drejtoria Arsimore Rajonale
DN Dispozita Normative
ISHA Inspektorati Shtetror i Arsimit
IZHA Instituti i Zhvillimit t Arsimit
KMCAP Komisioni Mjeksor i Caktimit t Aftsis pr Pun
LAPU Ligji pr Arsimin Parauniversitar
MAS Ministria e Arsimit dhe Sportit
MEDPAK Shoqata pr Mbrojtjen e t Drejtave t Personave me Aftsi t
Kufizuara
MPCSSHB Ministria e Puns shtjeve Sociale dhe Shanceve t Barabarta
MSH Ministria e Shndetsis
OJF Organizat jofitimprurse
PEI Plan Edukimi Individual
SC Save the Children
NJMP Njsia e Menaxhimit t Projektit
VKM Vendim i Kshillit t Ministrave
ZA Zyr Arsimore



Hyrje

Manuali i procedurave : Prfshirja e fmijve me aftsi t kufizuara n shkoll sht

konceptuar q s pari tu vij n ndihm shkollave, me qllim njohjen e hapave dhe
procedurave t nevojshme pr prfshirjen cilsore t fmijve me aftsi t kufizuara.
Manuali bazohet kryesisht n dispozitat e reja normative pr arsimin parauniversitar.
Nga ana tjetr, ky material bazohet dhe merr n konsiderat praktikat m t mira
ndrkombtare dhe modelet e zhvilluara n vend, n lidhje me arsimimin e fmijve me
aftsi t kufizuara.
Krkesat pr nevojn e nj manuali t till kan qen t vazhdueshme nga drejtuesit
dhe msuesit e shkollave, e ai vjen si prgjigje e ksaj nevoje, pasi arsimimi i ktyre
fmijve nnkupton sfida t mdha e komplekse.
Theksi n kt manual sht vn kryesisht n planifikimin e zbatimin e kujdesshm
n nivel shkolle pr do nxns me aftsi t kufizuar. Kjo qasje mundson q t gjith
aktort e prshir n arsimimin e fmijve me aftsi t kufizuara t mund t koordinohen
e t kuptojn rolin e tyre si individual edhe n grup.
Manuali vjen me nj numr t konsiderueshm instrumentesh, t cilat do tiu vijn
n ndihm shkollave t shohin se far po bjn si duhet n lidhje me gjithprfshirjen
e fmijve me aftsi t kufizuara, por edhe t kuptojn nevojn pr prmirsim, t
vleresojn nivelin e gjithprfshirjes e t planifikojn fushat n nevoj pr prmirsim.
Ne inkurajojm e nxisim do shkoll n vend t prdor kt material praktik pr ti dhn
prioritet gjithprfshirjes n t gjitha fushat e jets s shkolls.
Ky manual jep po ashtu edhe sugjerime mbi mnyrat e menaxhimit t burimeve
ekzistuese n shkoll duke prfshir sigurisht edhe burimet njerzore n shkoll. Kto
sugjerime, japin informacion pr praktikat m t mira n planifikimin e shkolls, n lidhje
me arsimimin e ktyre fmijve.
Synimi yn sht q ky manual t kthehet n pikn kryesore t referimit n lidhje me
legjislacionin, udhzimet dhe politikat e MAS-it, pr ti ndihmuar shkollat n ndrtimin e
nj shrbimi q lejon nxnsit me aftsi t kufizuara t arrijn objektivat arsimor. N
t kemi prfshir, gjithashtu edhe informacion procedurial pr t ndihmuar shkollat dhe
familjet t marrin shrbimet e tjera n nivel rajonal dhe kombtar. Ai sht hartuar duke
pasur s pari n mendje drejtuesit, ekipet e shkolls n ndihm t fmijve me aftsi t
kufizuara dhe profesionistt e tjer n fushn e gjithprfshirjes, por mund tu vij n
ndihm gjithashtu edhe prindrve e publikut t gjer.
Hartimi i ktij manuali sht realizuar Save the Children, n bashkpunim me
specialistt e MAS-it, ekipit t projektit Arsimi Gjithprfshirs pr femijt me aftsi t
kufizuar, si dhe prfaqsuesve t shkollave dhe organizatave t tjera me prvoj n kt
fush.



 KAPITULLI
1
Baza Ligjore

Manuali pr zbatimin praktik t arsimit gjithprfshirs n shkollat e zakonshme

mbshtetet nga nj kuadr ligjor n t cilin parashtrohen dhe jepen orientime dhe detyra
t sakta pr : DAR/ZA, insitiucionet arsimore; Komisionin e Vlersimit t nevojave
arsimore pr fmijt me AK( i ngritur n nivel rajonal); Komisionin e institucionit
arsimor; drejtorin e institucionit arsimor; msuesin e klass dhe msuesin ndhms dhe
bashkpunimin me prindrit.

Kuadri ligjor ne fuqi:

Ligji Nr. 69/2012 Pr Sistemin Arsimor Parauniversitar n Republikn e

Shqipris

Dispozita Normative pr Arsimin Parauniversitar

Kreu XV Arsimimi i Fmijve me Aftsi t Kufizuara

Udhzim Nr.46, dat 23.08.2013 Pr vitin shkollor 2013-2014 n sistemin

arsimor paraniversitar

Planifikimi dhe organizimi i procedurave dhe strategjive t vet shkollave pr

funksioninin dhe mbarvajtjen e procesit edukues dhe shoqror t nxnsve, duke
prfshir arsimin gjithprfshirs, krkon n rradh t par respektimin dhe zbatimin e
kuadrit ligjor. Ndaj, njohja dhe realizimi me prpikmri i ligjit, akteve normative qe rrjedhin
prej tij dhe udhzimeve specifike lehtsojn prdorimin praktik t ktij manuali.


 KAPITULLI
2
Planifikimi dhe organizimi i shkolls
pr gjithprfshirjen e nxnsve me
aftsi t kufizuara

Pas njohjes me bazn ligjore n kapitullin e par, ky kapitull do t fokusohet n

prezantimin, sqarimin dhe shpjegimin e hollsishm t hapave dhe strategjive, t cilat duhen
ndrmarr n nivel shkolle pr prfshirjen e fmijve me aftsi t kufizuara.
Planifikim n nivel shkolle do t thot se far politikash dhe praktikash t nevojshme
duhet t zhvilloj shkolla, pr lehtsimin e prfshirjes s nxnsve me nevoja t veanta
n jetn e shkolls. M konkretisht, ky kapitull prfshin informacion t nevojshm sesi
shkolla t prfshij n planin dhe dokumentet e saj baz, procedura pr arsimimin e
fmijve me aftsi t kufizuara duke filluar nga momenti I regjistrimit t fmijs n shkoll
e deri n prshtatjen e plot t tij n shkoll. N kt kuadr, kjo pjes e manualit ofron
udhzime rreth: hapave/procedurave q duhet t ndrmarr shkolla pr regjistrimin e
fmijs me aftsi t kufizuara, kodin e sjelljes s stafit, procesin e transferimit t fmijs
me aftsi t kufizuara, prshtatjen e mjedisit fizik, prfshirjen e prindrve, mnyrn e
przgjedhjes s klass, krkesn pr vlersim t nxnsit etj.

2.1. do t thot shkoll gjithprfshirse?

Shkoll gjithprfshirse sht ajo shkoll, n t ciln ndryshimet mes nxnsve

dhe diversiteti jan t mirpritura dhe merren masat e nevojshme pr ta realizuar kt.
Kur theksojm ndryshimin mes nxnsve nuk nnkuptojm vetm nxnsit me aftsi t
kufizuar por t gjith ata q kan ndryshime a specifika n t nxn, si p.sh. nxnsit nga
komuniteti rom, nxnsit me t ardhura t pakta, apo t natyres gjinore, etj.
N thelb, nj shkoll gjithprfshirse nuk synon t fshij ndryshimet mes individve,
por zbaton t drejtn pr arsim cilsor.
N kt aspekt, gjithprfshirja sht nj koncept shum m i gjer se koncepti i
integrimit. N nj shkoll integruese barra e prshtatjes i bie nxnsit, i cili mson dhe

10
zhvillohet ndryshe nga shumica. Ndrsa gjithprfshirja krkon q nevojat e ndryshme t
t gjith nxnsve t gjejn mundsi t realizohen e pr kt shkolla ndrmerr organizimin
e strukturave dhe ndryshimeve t nevojshme pr ti mundsuar do nxnsi arritjen e
maksimumit t prfitimit nga pjesmarrja n shkoll. Pr kt sht i nevojshm zhvillimi i
politikave dhe praktikave n nivel shkolle pr t lehtsuar prfshirjen e t gjith nxnsve
n t gjitha aspektet e jets shkollore. N kto shkolla, drejtuesi, bordi i shkolls, stafi
pedagogjik dhe ai ndihms kan prgjegjsit t prcaktuara qart pr realizimin e ktij
synimi.

2.2. Planifikimi pr gjithprfshirje n nivel shkolle

Planifikimi n nivel shkolle pr prfshirjen e nxnsve me aftsi t kufizuara duhet t

pasqyrohet s pari n planin e shkolls, si at vjetor, ashtu edhe at afatmesm. Hartimi
dhe zbatimi i nj plani koherent t shkolls pr prfshirjen e nxnsve me aftsi t
kufizuara si krkohet n ligj, mund t pengohet nga faktor t till si: ngarkesa e programit
msimor, organizimi i klasave, orari msimor, provimeve shtetrore e prioriteteve t
tjera t shkolls q kufizojn planifikimin dhe bashkpunimin q sht thelbsor n
gjithprfshirje. Pavarsisht nga vshtirsit q mund t hasni, duhet q kto sfida t
zgjidhen n nivel shkolle ndaj dhe duhen ngritur strukturat e nevojshme pr planifikimin,
bashkpunimin dhe konsultimin mes palve n dobi t prfshirjes.
Para se t ndrtoj nj plan pr gjithprfshirjen e nxnsve me aftsi t kufizuara,
do shkoll duhet q s pari t marr n konsiderat kushtet dhe mundsit q ofron.
Ndaj sugjerimet e mposhtme mund tju vijn n ndihm prpara se t hartoni planin n
shkolln tuaj:

2.2.1 Hartimi i planit vjetor/afatmesm t shkolls pr nxnsit

me aftsi t kufizuar

Plani vjetor i shkolls duhet t prcaktoj qart se cilat do t jen synimet dhe objektivat
e shkolls pr t gjith nxnsit. Kto synime frymzohen dhe lidhen ngushtsisht me
deklaratn e misionit dhe vizionit t shkolls.1 Prvec objektivave n planin e shkolls
duhet t prfshihen edhe procedurat, rregulloret dhe strukturat prgjegjse pr nxnsit
me aftsi t kufizuara.2

1. Nse vet deklarata ekzistuese e misionit t shkolls nuk ka qndrim gjithprfshirs, edhe vet
deklarata e misionit t shkolls duhet t rishikohet.
2. Pr m shum detaje mbi mnyrn e hartimit t planit t shkolls referojuni edhe botimit Manual
inspektimi i plot i shkolls , n adresn http://www.scalbania.org/pdf/Manual_for_School_Inspection.
pdf

11
 Disa rregulla dhe procedura n planin e shkolls (si dhe rregulloren e saj) mund
t jen t njjta si pr nxnsit e tjer (p.sh. pranimi n shkoll, disiplinimi, shndeti
dhe siguria, supervizimi, vlersimi etj.) ndrsa pjes t tjera t ktij plani mund t jen
specifike pr nxnsit me aftsi t kufizuara (psh roli i komisionit t shkolls n shkoll
pr nxnsit me aftsi t kufizuar, PEI-t, pajisjet ndihmse etj). Pr shkollat q hasin
vshtirsi n hartimin e ktij plani mund t krkohet ndihma edhe e drejtoris arsimore
rajonale prgjegjse si dhe t krkohet inspektim pr t vlersuar nivelin e shrbimeve
dhe mundsive t shkolls kundrejt fmijve me aftsi t kufizuara. Inspektimi dhe
vlersimi mund t identifikoj nevojn pr rishikimin e rregulloreve dhe politikave
aktuale t shkolls ose ndrtimin e strukturave t reja pran shkolls. Ky ekip inspektues
sht m I vlefshm, kur e bn kt vlersim, si pjes t nj ekzaminimi m t gjer t
misionit, vlerave dhe programit t shkolls. Ekipi inspektues mund t vlersoj mjedisin
fizik t shkolls, kapacitetin e pjestarve t stafit q do t punojn me nxns me
aftsi t kufizuara, shtjet proceduriale q lidhen me prfshirjen e fmijve me aftsi
t kufizuara, prbrjen e popullats s nxnsve t shkolls, duke prfshir ktu edhe
numrin e nxnsve me aftsi t kufizuar dhe llojet e aftsis s kufizuar. N baz t ktyre
vlersimeve mund t merren edhe vendime e t prcaktohen prioritetet e nevojshme.

N planin vjetor t shkolls duhet t prfshihen fushat/shtjet e

mposhtme q lidhen me arsimimin e nxnsve me aftsi t kufizuar n
shkoll:
- procedurat e regjistrimit t nxnsve n shkoll, duke prfshir ktu edhe
pranimin e nxnsve me aftsi t kufizuara
- procedurat pr kalimin/transferimin e nxnsit nga kopshti n shkoll dhe nga
njra shkoll n tjetrn
- masat pr ndryshimet e nevojshme pr lehtsimin e transferimit t nxnsve nga
nj shkoll n tjetrn;
- procedurat pr identifikimin e nxnsve me arritje t ulta dhe nevoja t tjera t
veanta, t cilt duhen referuar n institucione t specializuara pr vlersim;
- strukturat mbshtetse pr lehtsimin dhe prfshirjen dhe komunikimin me
prindrit
- rregullimet e nevojshme pr prshtatjen e mjediseve fizike t shkolls pr t
akomoduar nxnsit me aftsi t kufizuara
- lidhjet me agjencit dhe shrbimet e tjera n komunitet;
- politikat, rregullat dhe procedurat e vlersimit;
- hartimin, zbatimin dhe rishikimin e planit individual t edukimit;
- qartsimin e roleve dhe prgjegjsive t antarve t stafit pedagogjik n lidhje
me nxnsit me aftsi t kufizuara;
- procedurat, sipas t cilave do t kryhen provimet shtetrore pr nxnsit;

12
 Kryesisht n kt manual, ofrohet informacion pr ato procedura q jan specifike pr
nxnsit me aftsi t kufizuara. Megjithat, sa here sht gjykuar e nevojshme, jan prshkruar
edhe procedura, t cilat jan t njjta ose t ngjashme pr t gjith nxnsit e shkolls.

Si mund t kuptojm se, planifikimi n nivel shkolle prfshin dhe

merr n konsiderat nevojat e t gjith nxnsve duke prfshir
edhe ata me aftsi t kufizuara?

Planifikimi n nivel shkolle siguron:

vazhdimsi t kurrikuls pr t gjith nxnsit, duke prfshir edhe

nxnsit me aftsi t kufizuara, gjat gjith viteve dhe niveleve t shkollimit;
zhvillim t proceseve t qarta dhe delegim t prgjegjsive q bjn
t mundur pun optimale t msuesit dhe ndihmon proceset dhe procedurat
bashkpunuese;
ndrtimin e praktikave t prshtatshme pedagogjike, duke siguruar dije
dhe prmbajtje pedagogjike nga do fush e t nxnit;
kultur vlersimi q u mundson t gjith nxnsve me aftsi t kufizuara
prfshirje n detyra sfiduese;
burime t mjaftueshme q u mundsojn nxnsve me aftsi t kufizuara t
tregojn at cfar kan msuar;

2.2.2 Rregullorja e brendshme e shkolls

Nj tjetr dokument me rndsi i institucionit arsimor sht edhe rregullorja e

brendshme. Edhe ky dokument, n kuadr t prmirsimit t ligjit duhet t pasqyroj
ndryshimet e nevojshme edhe n lidhje me arsimimin e nxnsve me aftsi t kufizuara.
Si procedur, rregullorja e brendshme hartohet dhe ndryshohet me propozimin dhe
nn drejtimin e drejtorit t institucionit arsimor, nga grupe t gjera pune q prbhen
nga msues, nxns, prindr dhe prfaqsues t tjer nga komuniteti; paraqitet pr
shqyrtim nga drejtori i institucionit arsimor te bordi i institucionit; paraqitet pr miratim
nga drejtori i institucionit arsimor tek titullari i njsis arsimore vendore prkatse.
Nxnsit dhe prindrit e tyre kan t drejt t informohen pr rregulloren e brendshme
t institucionit arsimor. Drejtori i institucionit ka pr detyr t organizoj informimin e
tyre.

13
 2.2.3. Procedurat e regjistrimit t fmijs me aftsi t kufizuara n shkoll

Sipas Dispozitave Normative, shkollat jan t detyruara q pr nxnsit me aftsi

t kufizuara t ndiqen t njjtat procedura regjistrimi, si pr t gjith nxnsit e tjer.
Mosha e pranimit t nxnsve me aftsi t kufizuar n klasn e par t shkollave t
zakonshme sht 6 vje. Pr fmijt me aftsi t kufizuar t vlersuar nga KMCAP ose
komisioni pran Drejtoris Arsimore Rajonale pr aftsin e kufizuar, prindi dorzon
edhe dokumentin e hartuar nga ky komision.3

N nenin nr 13 t dispozitave normative shkollat gjejn pikat e mposhtme

n lidhje me kt procedur

1. Regjistrimi i nxnsve n klasn e par t shkollave publike bhet n dy javt e

fundit t muajit qershor.

2. N gjasht ditt e para kan t drejt t regjistrohen n klasn e par t nj

shkolle publike vetm nxnsit q i prkasin zons s shkolls. Kur largesa e
baness s fmijs nga dy shkolla publike sht e diskutueshme, prindi zgjedh
njrin nga t dyja shkollat. N katr ditt pasuese kan t drejt t regjistrohen
edhe nxns q u prkasin shkollave t zonave t tjera.
Regjistrime t veanta pranohen deri ditn para fillimit t vitit shkollor.

3. Regjistrimi i fmijs n klasn e par bhet me kto dokumente: a) Certifikata e

lindjes e fmijs. b) Vrtetimi i vaksinimeve nga qendra shndetsore. b) Raporti
nga okulisti. c) Adresa e fmijs; ) Vrtetimi i ndjekjes s kopshtit sipas grupeve,
i firmosur nga drejtoresha e kopshtit. (nse ka)

4. N raste t veanta, kur prindi dshiron t regjistroj fmijn n klas e par, por
nuk disponon certifikatn e lindjes ose/dhe vrtetimin e vaksinimeve veprohet si
n rastet analoge me kopshtet.

Stafi i shkolls duhet t vihet n dijeni mbi do faktor q mund t ver n rrezik jetn
e fmijs me aftsi t kufizuara ose fmijve t tjer. Pr kt arsye shkollat udhzohen
t strukturojn me kujdes procedurat e regjistrimit q t sigurohen se prindrit kan
mundsi t informojn stafin e shkolls pr kta faktor, pa thyer privacin e individit
dhe familjes.

3. Pr nj informacion m t detajuar rreth ksaj procedure dhe hapave t nevojshm referojuni edhe
botimit T gjith n shkoll n adreswn: http://www.scalbania.org/pdf/All_in_school.pdf

14
 2.2.4 Procedurat e fillimit t shkolls

Shkollat kshillohen t vendosin n rregulloret e tyre masa/procedura pr lehtsimin

dhe monitorimin e kujdesshm t ditve dhe javve t para t fmijs me aftsi t kufizuar
n shkoll, n klasn e par. Strategjit dhe masat q duhet t propozoj shkolla me
qllim q fmija t jet pjesmarrs aktiv e t inkurajohet t ndjek rregullisht shkolln,
duhet t bazohen n praktikat m t mira dhe legjislacion. Pjesmarrja jo e mir n ditt
e javt e para sht tregues se nxnsi po has vshtirsi me prshtatjen n shkoll. N
kt kuadr shkolla duhet t marr n konsiderat:

- Hartimin e nj plani t hershm ndrhyrjeje pr t lehtsuar procesin e prshtatjes s

fmijs n shkoll
- Marr masa pr t parandaluar q hert cenimin fizik, psikologjik dhe emocional t
fmijs.

Shkolla merr t gjitha masat q do cenim i fmijve me aftsi t kufizuara t

ndshkohet nga komisioni i disiplins n shkoll, me qllim mos prsritjen.
Dshtimi i shkolls n marrjen e masave t msiprme parandaluese, duke prfshir
ktu edhe rishikimin e planit, rregullores s brendshme dhe procedurave e dokumenteve
t tjer t shkolls, mund t oj n dshtim t prfshirjes s fmijs dhe n vlersim
negativ t shkolls.

2.2.5. Prfshirja e prindrve

Roli I prindrve dhe rrugt e komunikimit dhe shkmbimit t informacionit me ta,

si dhe mnyrat e prfshirjes dhe mbshtetjes s tyre duhen specifikuar n rregulloren e
shkolls. Shkolla duhet t zhvilloj gjithashtu procedura, prmes t cilave t siguroj se
prindrit ndjehen t mirpritur e t mirinformuar n shkoll n intervale t rregullta
kohore, pr prparimin e fmijve t tyre. N ditt e javt e para, roli i tyre sht
thelbsor pr nj prshtatje t suksesshme t fmijs, ndaj shkolla zhvillon praktikat e
nevojshme pr prfshirjen dhe rolin e prindit gjat procesit t prshtatjes s fmijs n
shkoll. Pr kto praktika, shkolla mund t bazohet edhe n prgjegjsit dhe t drejtat
e prindrve t cilat jan dhn m t detajuara n kapitullin Partneriteti n shkoll n
ndihm t arsimimit t fmijs me aftsi t kufizuara (m konkretisht pjesa 3.1.9.)

2.2.6. Ndrhyrja dhe mbshtetja e hershme nga shkolla

Shkollat kshillohen t zbatojn nj plan ndrhyrje pr mbshtetjen e nxnsve me

vshtirsi t ndryshme, e q dyshohet t ken aftsi t kufizuara. Bazuar n modelet
ndrkombtare sugjerojm kto faza pr mbshtetjen e hershme t nxnsit.

15
 Faza e par faza e klass n trsi vihen re vshtirsit pr t msuar t
nxnsit, informohen prindrit dhe kryhet nj ndrhyrje e par
nga vet msuesi i klass.

Faza e dyt faza e mbshtetjes nga shkolla prve ndihms s dhn

nga msuesi, prindi dhe nxnsi mbshteten si nga nj msues i
specializuar n arsimin special, msuesi ndihms dhe psikologu.

Faza e tret faza e kshillimit dhe vlersimit bhet nj vlersim n

shkoll nga profesionist t shkolls si psikologu e mund t
hartohet nj plan edukimi paraprak.

M pas fmija referohet pr vlersim pran komisionit t vlersimit n DAR.

2.2.7 Hapat pr identifikimin e fmijve me aftsi t kufizuara n shkoll

Kur msuesja dyshon q fmija shfaq vshtirsi dhe ka pengesa n msim dhe jetn e
klass ajo fillimisht

1. bn nj vlersim joformal t t msuarit t nxnsit (sipas modelit n shtojcn

nr.4).

2. thrret komisionin e shkolls.

3. Komisioni vendos pr nj strategji afatshkurtr, duke prdorur burimet ekzistuese

n shkoll.

4. Nse strategjia nuk funksionon, msuesja e drejton fmijn n komisionin e

vlersimit pran DAR-it, me t dhnat n vijim:
- Detajet identifikuese (emri, mbiemri, ditlindja, adresa, numri i telefonit,emrat
e prindrve, etj);
- Sa koh e njeh msuesja nxnsin;
- Sa or n jav ajo msuese e mson kt fmij;
- Pikt e forta n msime, n sport, fushn sociale/ndr personale, etj;
- Nga kush ka marr fmija ndrhyrje para se t referohej? (didaktik, para
mjeksor, etj);
- Arsyeja e referimit;
- Problemet funksionale dhe t prshtatjes;
n studime,

16
 sociale,
emocionale- t sjelljes,
- far sht br deri tani pr t ndihmuar fmijn? Cilat kan qen
rezultatet;
- Raportet nga vizitat shtpiake;
- Profili didaktik i fmijs (kush e ka br testin?);
- Raporti nga drejtori rreth rezultateve nga vzhgimet n klas, vullneti i
prindrve pr t bashkpunuar;
- Protokollet e komisionit t shkolls.

2.2.8. Procedurat e transferimit t nxnsve me aftsi t kufizuara

Transferimi i nxnsit me aftsi t kufizuar nga nj institucion arsimor i zakonshm

n nj tjetr, bhet sipas procedurave t transferimit t nxnsve t prshkruara n DN4.
N shkolln pritse dorzohet nj raport i hartuar nga komisioni i institucionit arsimor,
i firmosur nga drejtori i shkolls, ku paraqitet PEI dhe ecuria e nxnsit n realizimin e
tij. Transferimi si proces paraqet shum sfida e vshtirsi pr nxnsin, e pr kt shkolla
duhet t hartoj nj plan paraprak pr lehtsimin e procesit t transferimit t fmijs n
nj shkoll tjetr.

2.2.9. Prshtatjet e mjedisit fizik

Pjes e prshtatjes s shkolls pr fmijt me aftsi t kufizuar sht edhe prshtatja e

mjediseve fizike, me qllim brjen sa m pak penguese. Rregulloret e ndrtimit t godinave
t kopshteve dhe shkollave duhet t udhhiqen nga parimet e Dizenjos Universale.5

2.2.10. Vlersimi, pajisja me dftes dhe provimet pr nxnsit me

aftsi t kufizuara sipas DN-ve

1. Vlersimi i nxnsve me AK sht si i nxnsve t tjer. Nxnsit me AK me PEI

vlersohen n prputhje me objektivat e vendosura n PEI-n prkats.

2. Nxnsit me AK n shkollat e zakonshme nuk e prsrisin klasn,

4. Pr m tepr shih nenin nr 90 t Dispozitave Normative

5. Dizenjo Universale: i referohet nj spektri t gjer idesh pr realizimin e ndrtesave, produkteve
dhe mjediseve q jan t prdorshme nga t gjith, n masn m t madhe t mundshme, pa qen nevoja
pr dizenjo t veant. Ky standard sht adoptuar nga Konventa pr t Drejtat e Personave me Aftsi t
Kufizuara, Kombet e Bashkuara.

17
 3. Nxnsi me AK, pas prfundimit t do klase, pajiset me dftes q prmban nj
rubrik, ku prshkruhen prmbledhtas objektivat kryesore t PEI-t t tij.

4. Nxnsit me AK zhvillojn provimet n prshtatje me veorit e tyre.

5. Nxnsit me AK, q nuk kan msuar me programet e zakonshme lndore, i

nnshtrohen nj provimi lirimi t posam.

6. Testet e provimeve t lirimit, pr nxnsit me AK, hartohen nga shkolla dhe

miratohen n DAR/ZA. N prbrje t komisionit pr hartimin e testeve pr
nxnsit me AK duhet t ket dhe msues me prvoj n punn me kta
nxns.

7. Nxnsi me AK, q ka prfunduar me sukses provimin e posam t lirimit,

pajiset me dftesn e posame t lirimit.

18
 KAPITULLI
3
Partneriteti n shkoll n ndihm t arsimimit
t fmijs me aftsi t kufizuara (rolet dhe
funksionet e personave prgjegjs).

N kapitullin e tret: rolet dhe funksionet e personave prgjegjs prshkruhen n baz t

dispozitave normative, rolet dhe prgjegjsit e t gjith personave t prfshir n arsimimin e
ktyre nxnsve. N t jepen udhzime pr shkollat duke filluar me rolin e drejtorit t shkolls,
bordit t shkolls, msuesve, si msuesit kujdestar ashtu edhe msuesit e lndve si dhe
msuesit ndihms, pr arsimimin me cilsi t fmijve me aftsi t kufizuar. Po n kt pjes
t manualit jan prfshir informacione mbi rolin dhe prgjegjsit e aktorve dhe grupeve t
tjera si: komisioni I shkolls, komisioni n nivel DAR-i, roli I drejtoris arsimore, roli I specialistve
brenda dhe jasht shkolls (psh psikologu dhe punonjsi social) etj.

Hyrje

N kapitullin paraardhs t manualit theksuam nevojn e hartimit dhe rishikimit t

planit dhe rregullores s brendshme n t cilin prcaktohen rolet dhe prgjegjsit e t
gjith aktorve t prfshir n arsimimin e nxnsve me aftsi t kufizuara. Kjo rregullore
duhet t tregoj gjithashtu edhe prfshirjen e kontributin e t gjitha institucioneve t
tjera si DAR-i, Shrbimit Shndetsor, Bashkin, shrbimet psiko-sociale etj.
N kt pjes t manualit, n baz t Dispozitave Normative prshkruhen dhe jepet
informacion i mjaftueshm mbi rolet dhe prgjegjsit e bordit t shkolls, drejtorit,
msuesit dhe msuesit ndihms, ekipit t shkolls dhe komisionit pran DAR-it, stafit
mbshtets dhe shrbimeve t tjera pran shkolls (si psikologu, punonjsi social,
terapisti), prindit, qeveris s nxnsve, nxnsve. I gjith informacioni i dhn n kt
kapitull mund t merret n konsiderat kur t hartohen politikat dhe rregulloret q
lidhen me mirprfshirjen e nxnsve me aftsi t kufizuara me t cilat u njoht n
kapitullin e par.

19
 3.1 Organizmat brenda shkolls

3.1.1 Bordi i institucionit arsimor

do institucion arsimor ka bordin e tij t prbr nga prindr, nxns, msues dhe
prfaqsues t qeveris vendore e t komunitetit. Bordi kontribuon pr mbarvajtjen
e institucionit arsimor dhe i raporton pr veprimtarin e tij kshillit t prindrve t
institucionit. Ky organizm krijon mundsin edhe pr vendimmarrje nga prindrit, sepse
sht organ kolegjial dhe si rregull drejtohet nga nj prind. Bordi ka si mision t siguroj q
shrbimi shkollor t kryhet sipas politikave arsimore kombtare e lokale, dhe interesave
t komunitetit t shkolls dhe prbn hapin e par drejt decentralizimit t arsimit. Pr
nga mnyra e kompozimit, jo vetm krijon prshtypjen por, dhe ka mundsin q t njoh
n hollsi problemet e shkolls, ti zgjidh ose ti adresoj ato pr zgjidhje. Kjo prbrje
krijon hapsir bashkpunimi me disa nga partnert kryesore n fushn e edukimit,
brenda e jasht shkolls ku Bordi, shum mir, mund t luaj rolin e koordinatorit. Ai ka
kompetenca pr t zbatuar detyrat e ngarkuara brenda shkolls dhe pr t informuar
apo paraqitur shqetsimet deri n Pushtetin Lokal dhe DAR/ZA.
Roli dhe funksionet e ktij bordi jan prshkruar n nj udhzim t vecant t
MAS-it .... N baz t ktij udhzimi (por edhe LAPU dhe DN) roli dhe prgjegjsit e
bordit t shkolls jan si m posht:

Roli dhe prgjegjsit e bordit t shkolls n lidhje me nxnsit me aftsi

t kufizuara
Merr pjes n hartimin e planit afatmesm dhe vjetor t shkolls (s bashku me
personat/njsit e tjera t prshkruara m pas) (bn kujdes q t prfshij n
objektivat e ktyre dokumentave si prioritet arsimimin e nxnsve me aftsi t
kufizuara q bjn t mundur prfshirjen e tyre n t gjith aspektet e jets n
shkoll)
Merr pjes n hartimin e rregullores s brendshme t shkolls
Miraton kurrikuln n nivel shkolle, duke marr n konsiderat edhe nxnsit
me aftsi t kufizuara n shkoll
Miraton buxhetin e shkolls (krijon mundsi pr mbshtetje financiare pr persona
e shrbime edhe n ndihm t nxnsve me aftsi t kufizuara. Prpiqet t
krijoj kontribute t komunitetit, biznesit dhe t qeveris lokale n mbarvjajtjen
e shkolls.)
Sigurohet dhe merr masa q shkolla t bj prshtatjet e nevojshme pr nxnsit
me aftsi t kufizuara
Kontribuon n zhvillimin e ndrgjegjes pr prgjegjsit e veanta kundrejt

20
 nxnsve me aftsi t kufizuara, si tek msuesit edhe pjestarve t tjer t
shkolls, duke nxitur nj klim gjithprfshirse n shkoll.
Duke qen i lidhur me burimet n komunitet dhe bizneset n veanti, mundson
praktikimin e aftsive pr jetn dhe aftsive pr pun pr nxnsit me aftsi t
kufizuara
Sigurohet q raportet vjetore t shkolls jan reale dhe pasqyrojn gjendjen dhe
nevojat reale t nxnsve me aftsi t kufizuara.
Sigurohet se burimet (e ardhura nga MAS-i) si msuesi ndihms, mjetet ndihmse
etj prdoren si duhet n dobi t nxnsve me aftsi t kufizuara.
Siguron q stafi i shkolls dhe kshillet e prindrve jan konsultuar mbi planet
dhe rregulloret q lidhen me arsimimin e fmijve me aftsi t kufizuara n
shkoll.

3.1.2 Roli dhe prgjegjsit e Kshillit t prindrve t institucionit

arsimor n lidhje me nxnsit me aftsi t kufizuara

sht prgjegjsi e ktij kshilli t siguroj se t drejtat e prindrve duke prfshir

ktu edhe prindrit e fmijve me aftsi t kufizuar zbatohen si jan prshkruar n
legjislacion. Ai sigurohet q prindrit e fmijs me aftsi t kufizuar:
Informohen pr nevojat arsimore t fmijs dhe mnyrs sesi jan prmbushur
kto nevoja n shkoll
Kan mundsi t marrin pjes n vendimet q ndikojn arsimimin e fmijs
Kan akses n dokumentacionin e fmijs (dosjen e fmijs, ditarin e msuesit,
ecurin e progresin e fmijs me AK etj)

3.1.3 Roli dhe prgjegjsit e Kshillit t prindrve t klass n lidhje

me nxnsit me aftsi t kufizuara.

Ky kshill ka t njjtat prgjegjsi si kshilli i msiprm por n nivel klase. Sipas nenit
nr 104 t DN-ve ky kshill:

1. jep ndihmesn n prmirsimin e cilsis s shrbimit arsimor pr nxnsit e

klass.

2. pr do klas, brenda 10 ditve, q nga data e fillimit t vitit shkollor, mblidhet

nj her n dy muaj, dhe a) i propozon msuesit kujdestar prmirsime n
mbarvajtjen e nxnsve t klass; b) dgjon parashtrimet e msuesit kujdestar
dhe i jep kshilla ose ofron bashkpunim; c) komunikon me prindr t nxnsve
q rrezikojn braktisjen e shkolls, ose mbetjen n klas, ose q kryejn shkelje
t disiplins.

21
 3. nxit prindrit t japin ndihmesn e tyre vullnetare: a) pr t punuar me nxns
me vshtirsi n t nxn; b) pr t hartuar ose/dhe ven n jet lnd ose
module me zgjedhje; c) pr t bashkpunuar n projekte kurrikulare.

3.1.4 Roli dhe prgjegjsit e Komisionit t institucionit arsimor

t zakonshm

Dispozitat normative kan parashikuar ndrtimin e nj komisioni t veant pran

shkolls, n mbshtetje t nxnsve me aftsi t kufizuara. Ky komision lehtson punn
dhe udhzon shkolln n t gjith procesin e prfshirjes s fmijs me aftsi t kufizuara
n shkoll, q nga momenti i regjistrimit e deri n largimin a transferimin nga shkolla. Ky
komision q ngrihet nga drejtori i shkolls, drejtohet nga punonjsi i shrbimit psiko-
social e n t prve tre msuesve t lndve t ndryshme merr pjes edhe t paktn
nj nga msuesit e nxnsit me aftsi t kufizuara. N planin vjetor t shkolls duhet
prcaktuar qart roli i secilit antar t ktij komisioni. (si e kemi dhn m posht n
manual) Prgjegjsit e ktij komisioni jan:
udhzon msuesit pr hartimin e PEI-ve dhe i miraton
ndihmon msuesit gjat zbatimit t PEI-ve
ndjek ecurin e fmijve me AK
paraqet pran komisionit t DAR/ZA-s, raportin e ecuris s nxnsit me AK,
sipas formatit t vendosur nga komisioni pran DAR/ZA-s

Hapat dhe puna specifike e ktij komisioni n lidhje me hartimin, monitorimin dhe
rishikimin e PEI-t sht dhn e detajuar n kapitullin pasardhs.

3.1.5 Roli dhe prgjegjsit e Drejtorit t institucionit arsimor

t zakonshm

Legjislacioni i jep drejtorit t shkolls prgjegjsi t plot pr t siguruar se nevojat e

nxnsve me aftsi t kufizuara jan prmbushur. Si pasoj, drejtori i institucionit arsimor
ka prgjegjsi n hartimin dhe nxitjen e politikave, rregulloreve dhe procedurave q
mbshtesin m s miri nxnsit me aftsi t kufizuara. Pr kt arsye sht e nevojshme
q ai t bashkpunoj e t krkoj ndihmn e bordit t shkolls, msuesve dhe prindrve.
Ndr prgjegjsit kryesore t drejtorit t shkolls q lidhen me nxnsit me aftsi t
kufizuar prmendim:
siguron se n planin vjetor dhe afatmesm t shkolls prfshirja e nxnsve me
aftsi t kufizuara sht prioritet
monitoron zbatimin e politikave, planit dhe rregullores s brendshme t shkolls
n drejtim t arsimimit t nxnsve me aftsi t kufizuara
konsultohet dhe ndrlidhet si i krkohet me institucionet dhe agjencit jasht

22
 shkolls (DAR-in dhe komisionin e vlersimit pran tij, shrbimet shndetsore
dhe rehabilituese etj) dhe OJF t ndryshme, n lidhje me mbarvajtjen e puns
pr nxnsit me aftsi t kufizuara.
Ngre dhe monitoron komisionet q lidhen me ndihmn ndaj nxnsve me aftsi
t kufizuara
Nxit krijimin e nj klime pozitive dhe gjithprfshirse kundrejt nxnsve me
aftsi t kufizuara. Sigurohet se i gjith stafi sht i ndrgjegjshm pr prgjegjsit
n lidhje me arsimimin e nxnsve me AK.
Sigurohet se ekzistojn procedurat e nevojshme pr regjistrimin dhe transferimin
e nxnsit me AK n vend tjetr t prshtatshm kur prfundon ai prfundon a
ndrpret shkolln
Sigurohet se shkolla ka procedura t qarta pr zbatimin hap pas hapi t identifikimit
dhe vlersimit t nxnsve me AK.
Nxit dhe lehtson zhvillimin profesional dhe pjesmarrjen e stafit n trajnime e
shkollime q zgjerojn njohurit e tyre pr nxnsit me aftsi t kufizuara
Nxit pjesmarrjen e prindrve t nxnsve me aftsi t kufizuara n t gjith
procesin dhe jetn e shkolls.

N vende t ndryshme t bots, sht vlersuar si mjaft efektive q drejtori i shkolls

ti jap leje dhe ti delegoj prgjegjsi nj msuesi me prvoj n punn me nxnsit me
aftsi t kufizuara n prgjegjsit e mposhtme:
Prgjegjsi e plot pr koordinimin e shkolls me agjenci t tjera jasht saj n
ndihm t arsimimit cilsor t nxnsve me aftsi t kufizuara
Marrjen e nj roli drejtues n prgatitjen, zbatimin dhe rishikimin e PEI-t
Dhnien e ndihms n planifikimin e programit pr nxnsit me AK dhe dhnien
e konsults pr msuesit e tjer n lidhje me kurrikuln, strategjit e t msuarit,
tekstet dhe mjetet e tjera msimore pr nxnsit me AK
Koordinimin dhe lehtsimin e puns me komisionin e vlersimit pran DAR-
it, prindrve dhe komisionit t shkolls pr vlersimin e fmijs me aftsi t
kufizuara
Menaxhimin e dosjes zyrtare t fmijs me AK dhe ruajtjen e raporteve e t
dhnave konfidenciale.

3.1.6 Roli dhe prgjegjsit e msuesit t institucionit arsimor

t zakonshm

Msuesi lndor ka nj rol ky n suksesin e prfshirjes s nxnsve me aftsi t kufizuara

n shkollat e zakonshme.Ai duhet t jet n dijeni t t gjith raporteve dhe vlersimeve t
bra fmijs dhe dokumenteve t tjer konfidencial. Ai ka prgjegjsin t siguroj se t

23
gjith nxnsit, duke prfshir edhe ata me aftsi t kufizuara e nevoja t tjera t veanta
kan programin msimor dhe mjedisin e nevojshm q i lejon t ken akses n kurrikul dhe
t prparojn n marrjen e dijeve. Roli i tyre sht parsor n identifikimin e fmijve me
risk dhe trheqjen e vmendjes edhe pjess tjetr prgjegjse t stafit t shkolls kundrejt
nevojave t ktyre nxnsve. Nse dyshimet e tij pr nj nxns nuk kalojn edhe pasi ai
ka aplikuar disa strategji e ka br prshtatjet e nevojshme n klas, ai duhet t konsultohet
si me prindrit edhe me ekipin e shkolls dhe msues t tjer t trajnuar n fushn e
arsimit special pr t par se pr far ka nevoj m shum fmija. Nse ekipi i ngritur
pran shkolls pas vlersimeve t para vlerson se sht i nevojshm krkimi i ndihms
nga burime jasht shkolls, ather ai krijon lidhjen dhe koordinohet me t gjitha njsit
e shrbimet e nevojshme, duke filluar s pari me komisionin e vlersimit pran DAR-it.
Msuesit luajn dhe japin kontribut madhor prmes krijimit t nj mjedisi mbshtets pr
nxnsit me AK me an t t cilit kta nxns afirmojn aftsit e tyre pr t marr pjes
n jetn e prgjithshme t shkolls. Msuesi lndor) duhet t prshtat msimin me nevojat
individuale t nxnsve me aftsi t kufizuara pr t arritur objektivat e vendosur n planin
edukativ individual. N kt detyr ai bashkpunon ngusht me msues t tjer t ekipit
t shkolls, msuesin ndihms dhe prindin. N mjediset e klass msuesi realizon aktivitete
msimore t prshtatshme q i lejojn nxnsit t arrijn objektivat e veta. Ai kontribuon
n rishikimin e PEI-t duke dhn informacion mbi ecurin e fmijs, duke bashkpunuar
ngusht me komisionin e shkolls.Ai i informon vazhdimisht prindrit mbi ecurin e fmijs
me aftsi t kufizuar, me an t takimeve dhe mnyrave t tjera formale dhe informale.
N munges t msuesit ndihms ai merr prgjegjsi pr t gjitha detyrat q Dispozitat
Normative ia kan ngarkuar msuesit ndihms.

3.1.7 Roli dhe prgjegjsit e msuesit ndihms n institucionet

arsimore t zakonshme

Figura e msuesit ndihms sht nj ndr risit e LAPU-s dhe Dispozitave Normative.
Pr kt arsye, n dispozita i jan deleguar nj sr funksionesh me rndsi msuesit
ndihms. Msuesi ndihms emrohet n shkoll n baz t numrit t nxnsve me aftsi
t kufizuara. Detyra kryesore e tij sht msimi i nxnsit me aftsi t kufizuara si n
nivel individual (vetm me fmijn me ak) si n grupe t vogla, si n klasa t veanta ashtu
edhe n bashkpunim me msues t tjer t shkolls. Kt detyr ai e zbaton prmes
rrugve t mposhtme:
Duke u prfshir n msimdhnie n bashkpunim me msuesin lndor
Duke qndruar me nxnsit me aftsi t kufizuara n or t vecanta ku ka m
shum nevoj pr ndihm
Duke dhn ndihm specifike edhe n fusha t tjera t nevojshme pr nxnsit
me aftsi t kufizuara sic jan aftsit sociale dhe aftsit pr jetn

24
 Detyra t tjera specifike me rndsi t msuesit ndihms t prcaktuara
n DN jan:
Pjesmarrja n ekip pr hartimin e PEI-t
Pjesmarrja n vlersimin e fmijs me aftsi t kufizuara
Rishikimi i PEI-t dhe takimi i prjavshm me ekipin e PEI-t
Kshillimi dhe mbshtetja e msuesve lndor n lidhje me fmijn me AK
(strategjit msimore, materialet pr msim, teknologjin dhe mjetet ndihmse,
strategjit pr menaxhimin e sjelljes etj)
Shnimin n planin ditar t aspekteve t ecuris s fmijs me AK
Dhnie e ndihms n detyrat e shtpis dhe planifikim
Przgjedhjen dhe mirmbajtjen e materialeve msimore
Prshtatjen e provimeve
Zbatimin e nj sistemi monitorimi t ecuris dhe prfshirjes s nxnsve me
AK
Dhnie informacioni pr nevojat msimore specifike, aftsit dhe arritjet e
nxnsit me AK

3.1.8 Roli dhe prgjegjsit e punonjsit t njsis s shrbimit psiko-social

Punonjsi i njsis s shrbimit psiko-social n shkoll/kopsht

sjell informacione mbi situatn psiko-sociale t fmijs, kontekstin familjar,
atmosfern n klas/shkoll;
jep mendime pr formulimin e objektivave t PEI dhe kshilla pr zbatimin e
tyre;
kujdeset pr ruajtjen e konfidencialitetit, anonimatit t do informacioni q lidhet
me fmijn dhe familjen e tij;
jep informacionet q prmban dosja e fmijs vetm n rastet kur drejtoria
e shkolls/kopshtit apo punonjs t DAR-s aprovojn me shkrim dhnien e
ktyre informacioneve, bazuar n legjislacionin arsimor prkats;
mban lidhje t vazhdueshme me prindrit pr t shkmbyer me ta do informacion
rreth fmijs dhe pr fmijn, ndihmon prindrit pr t kuptuar dhe qartsuar
m mir rolet dhe detyrat e tyre n procesin e hartimit t PEI-s;
prcjell shqetsimet e prindrve dhe t msueseve tek antart e grupit;
mban kontakte me punonjsit shkolls/ kopshtit ku shrben, pr do gj q
lidhet me fmijn;
informon bashkmoshatart e fmijs me aftsi t kufizuara dhe vshtirsi n
t nxn pr nevojat q ka shoku i tyre brenda dhe jasht klass/grupit, si edhe
programin (PEI-n) q ndjek fmija;

25
 3.1.9 Roli dhe prgjegjsit e prindit n institucionet arsimore
t zakonshme
N t gjith legjislacionin e shkolls shprehet dhe njihet roli primar, qendror dhe
i natyrshm i familjes n edukimin e fmijs dhe nxitet pjesmarrja e tyre aktive n t
gjith jetn e shkolls dhe n t gjitha fushat e edukimit t fmijve t tyre. Prfshirja e
prindrve sht pjes e rndsishme e krijimit t nj shkolle gjithprfshirse. Shkolla
duhet t kuptoj rolin e prindit si partneri m vital n edukimin e fmijs, dhe duhet t
krkoj e inkurajoj prfshirjen e tyre n arsimimin e fmijve. Shkolla duhet tu jap
informacion t prditsuar pr mundsit e zgjedhjes, e t mbshtes vendimmarrjen e
tyre. Shkolla duhet tu jap prindrve t fmijve me aftsi t kufizuara informacion pr
procedurat e regjistrimit dhe pranimit dhe do rregullore tjetr q lidhet me nxnsit
me aftsi t kufizuara. Pr t lehtsuar vendimmarrjen e prindrve pr ta regjistruar
fmijn e tyre n shkoll, stafi i shkolls i jep mundsi prindrve t vizitojn paraprakisht
shkolln, t takojn e njihen me personelin e saj e t marrin informacionin e nevojshm
pr at q ofron shkolla. Prindrit e fmijve me aftsi t kufizuara kan t drejt dhe
detyr:
T japin informacion t vazhdueshm pr fmijn me AK sidomos gjat fazs s
vlersimit t tij dhe hartimit t PEI-t
T marrin pjes aktive n hartimin, monitorimin dhe rishikimin e PEI-t
T shohin t gjith dokumentacionin e shkolls q lidhet me fmijn e tij
T konsultohet me stafin e shkolls pr do vendimmarrje pr fmijn
T mbshtesin arsimimin e fmijs n shkoll
T mbaj lidhje t vazhdueshme me shkolln (shkmbejn informacion dhe
ndajn prgjegjsit n lidhje me pjes t caktuara t planit individual t edukimit.
Takohen rregullisht me stafin e shkolls, marrin pjes n takimet me prindr,
detyrat e shtpis etj)

3.1.10 Roli dhe prgjegjsit e Nxnsve me aftsi t kufizuara

Nxnsit me aftsi t kufizuara gzojn t njjtat t drejta si t gjith nxnsit,

si sht dhn n nenin nr. 85 t DN-ve. Nxnsit me AK duhet t prfshihen sipas
mundsis s tyre n hartimin, zbatimin dhe rishikimin e PEI-t t tyre. Ata duhet t
ken mundsin t kontribuojn n procesin e mbledhjes s t dhnave, vendosjen e
objektivave dhe monitorimin e progresit t br. Kjo pjesmarrje sht nj mnyr pr
t njohur rolin e tyre n procesin msimor e ndikon n angazhimin e motivimin e tyre
pr rezultate m t mira.

26
 3.1.11 Roli dhe prgjegjsit e komunitetit t shkolls dhe Qeveris
s nxnsve

Marrdhniet n komunitetin e shkolls, duke prfshir marrdhniet mes vet

nxnsve, jan nj faktor q sipas studimeve, po shihet gjithmon e m I rndsishm
n gjithprfshirjen e suksesshme t nxnsve me aftsi t kufizuara n shkoll. Pr
kt arsye, shkolla duhet t mbshtes t gjith organizmat e nxnsve pr rritjen e
ndrgjegjsimit dhe pranimit ndaj t ndryshmes dhe diversitetit n shkoll.
Roli I qeveris s nxnsve sht nj z I rndsishm n hartimin e politikave
dhe praktikave gjithprfshirse. Ky organizm mund t lehtsoj prfshirjen me an
t organizimit t aktiviteteve ekstrakurrikulare si dhe mentorimit t ktyre nxnsve.
Shkollat kshillohen t ken n kt qeveri edhe prfaqsues nga grupi I fmijve me
aftsi t kufizuara.

3.2 Organizmat jasht shkolls

3.2.1 Roli dhe prgjegjsit e DAR/ZA-ve

DAR/ZA-t sipas LAPU-s dhe DN-ve jan prgjegjse pr zbatimin e politikave

te zhvillimit pr arsimin parauniversitar n nivel rajonal, pr menaxhimin e burimeve
njerzore, pr sigurimin e cilsis n shkollat publike dhe jopublike, pr mbarvajtjen e
procesit msimor-edukativ, grumbullimin e informacionit statistikor, mbikqyrjen e klasave
dhe veprimtarive kurrikulare dhe ekstra-kurrikulare si dhe pr organizimin e certifikimit
t msuesve n rajon, prmes bashkpunimit me institucionet e specializuara. Ato
sigurohen se shkolla ka aksesin e nevojshm n shrbimet q komuniteti ofron n lidhje
me edukimin e fmijve me aftsi t kufizuara dhe sigurojn se kur burimet n shkoll
jan t pamjaftueshme pr kta fmij t japin asistencn e nevojshme duke prdorur
t gjitha burimet komunitare n rajonin q mbulojn. Kto prgjegjsi prshkruhen n
mnyr t detajuar n nenet 122-126 t DN-ve.

Prgjegjsit e DAR-ZA-ve n lidhje me nxnsit me AK jan prcaktuar n nenin nr. 94 t

DN-ve e ato jan si m posht:
Siguron: a) arsimimin e fmijve me AK n nj institucion arsimor publik t
zakonshm ose t specializuar; b) arsimimin n shtpi t nxnsve me AK q nuk
munden t ndjekin shkoll t zakonshme ose t specializuar t arsimit baz.
Informon institucionet arsimore publike pr shrbimet rehabilituese q ofrohen
nga institucionet shtetrore shndetsore.
Pajis me prparsi nxnsit me AK me mjete msimore dhe pajisje ndihmse pr
mbarvajtjen e procesit msimor dhe zhvillimin e tyre personal e ndr-personal.

27
 Lehtson arsimimin n distanc me ann e teknologjis s informacionit dhe t
komunikimit pr fmijt e rekomanduar nga komisioni pran DAR/ZA-s.
Organizon, nprmjet njsis s shrbimit psiko-social pran DAR/ZA-s,
bashkpunimin e msuesve t shkollave t specializuara me msuesit e shkollave
t zakonshme, pr hartimin dhe vnien n jet t planeve edukative individuale
(PEI) t nxnsve me AK.

DAR/ZA-t kan detyr t ngren (formojn) u sigurojn kushtet e prshtatshme

pr ushtrimin e puns, dhe kan n prbrje t vet edhe dy struktura t rndsishme n
lidhje me arsimimin e fmijve me aftsi t kufizuara q jan:
- Komisioni i vlersimit t fmijs me aftsi t kufizuara
- Njsia e shrbimit psiko-social

3.2.2 Komisioni i vlersimit t fmijs me aftsi t kufizuara

pran DAR-it

Komisioni i vlersimit t fmijs me AK pran DAR-it sht nj ndr risit e LAPU-s

dhe DN-ve. Prgjegjsia kryesore e komisionit t vlersimit sht vlersimi i nevojave
arsimore dhe shoqrore t fmijs dhe dhnien e udhzimeve e ndihms s nevojshme pr
ekipin e PEI-t n hartimin e tij. Ky komision ngrihet nga DAR/ZA dhe n prbrje t tij
ka mjek pediatr, psikolog, punonjs social, msues. Komisioni fton t paktn nj prind
gjat vlersimit t fmijs, dhe po t jet e nevojshme, t afrm t tij. Kur fmija sht
n kopsht/shkoll, prve prindit marrin pjes: punonjsi i shrbimit psiko-social n
institucionin arsimor, msues t fmijs t caktuar nga drejtori i institucionit arsimor.
Prgjegjsit e ktij komisioni jan t shprehura kryesisht n nenin nr. 93 t DN-ve. Sipas
ktij neni ky komision:
me krkesn e prindit t fmijs ose t drejtorit t institucionit arsimor, ku
fmija sht regjistruar, vlerson nevojat arsimore e shoqrore t fmijs dhe
ecurin e tij.
mblidhet 3 her n vit, para fillimit t vitit shkollor, n fund t semestrit t par
dhe n fund t vitit msimor.
njofton prindin pr gjendjen dhe ecurin e fmijs; i jep me shkrim personit
q ka paraqitur krkesn, rekomandimin pr ndjekjen nga fmija t shkolls s
zakonshme ose t specializuar ose kalimin nga shkolla e specializuar n shkolln
e zakonshme apo anasjelltas; sugjeron kopshtin/shkolln me kushtet m t
prshtatshme pr nxnsin; rekomandon shrbimet shtes q duhet t marr
fmija n qendra ditore ose n institucione t tjera t specializuara pr shrbimet
rehabilituese; rekomandon pajisjen e fmijs me raportin mjeko-ligjor kur fmija
nuk e ka.

28
 njofton me shkrim drejtorin e institucionit t zakonshm arsimor se cilt nga
fmijt me AK do t msojn me plan msimor dhe programe lndore t
zakonshme, t prshtatura ose individuale.
udhzon komisionet e institucioneve arsimore pr punn me nxnsit me AK.
mban dokumentacionin e gjendjes fillestare t fmijs me AK dhe prditson
ecurin e tij n bashkpunim me komisionin n institucionin arsimor.

Si produkt t vlersimit dhe rekomandimeve t tij, ky komision ka Profilin Dinamik

Funksional (PDF) (nj format t plot t tij e gjeni n pjesn e shtojcs). PDF ka t njjtat
rubrika kryesore prbrse si PEI. N vlersimin e tij komisioni bazohet n modelin ICF
(The International Classification of Functioning, Disability and Health) t Organizats
Botrore t Shndetsis.

3.2.3 Njsia e shrbimit psiko-social

Kjo njsi e ngritur n do DAR/ZA ka n prbrje t saj psikolog dhe punonjs

social. do psikolog e punonjs social caktohet nga drejtuesi i DAR/ZA-s n institucion
arsimor publik e mund t mbuloj nj ose disa kopshte ose shkolla n varsi t numrit
t nxnsve t ktyre institucioneve arsimore.

N lidhje me fmijt me aftsi t kufizuara kjo njsi:

- komunikon rregullisht me organizma qeveritare dhe joqeveritare pr rastet e
fmijve n rrezik dhe me vshtirsi sociale dhe ekonomike
- me an t specialistve t saj, n bashkpunim me msuesit dhe prindrit,
identifikon e vlerson, sa m hert, nxnsit me probleme t sjelljes ose me
vshtirsi n t nxn, dhe harton e zbaton pr kta nxns plane individuale
parandaluese ose rehabilituese
- ndihmon punonjsit arsimor, prindrit dhe nxnsit n parandalimin ose
eliminimin e abuzimeve t punonjsve arsimor ndaj nxnsve, t nxnsve ndaj
nxnsve dhe abuzimeve t vet nxnsve nga duhani, alkooli, droga etj.
- Informon, nprmjet bisedave e leksioneve, punonjsit e institucioneve arsimore
pr zhvillimet moshore tipike t nxnsve dhe problemet tipike q nxnsit
hasin gjat t msuarit dhe t nxnit. ) Ndihmon msuesit kujdestar dhe
msuesit lndor pr integrimin e fmijve me aftsi t kufizuara n klasat e
institucioneve arsimore t zakonshme. d) Kshillon nxnsit pr karriern e tyre.
dh) Administron dhe interpreton teste psikologjike (nga psikologu). e) Plotson
dosjet individuale pr rastet e nxnsve q kan prfituar nga shrbimi psiko-
social. ) Raporton me shkrim te drejtuesi i njsis s shrbimit psiko-social do
fakt pr abuzim t nxnsve nga punonjs arsimor dhe prindr t nxnsit.

29
 - Informacioni pr nxnsit edhe familjet e tyre, t marra pr shkak t detyrs nga
psikologu/punonjs social, ruhet n dosje. Dosja sht e siguruar nga prdorimi
i i saj prej personave t paautorizuar.
- Dosja e nxnsit, e hartuar nga psikologu/punonjsi social mund t lexohet
vetm nga prindrit e tij dhe vet nxnsi mbi moshn 16 vje.

3.2.4 Roli dhe prgjegjsit e Inspektoratit Shtetror t Arsimit

n lidhje me arsimimin e fmijve me aftsi t kufizuara

ISHA ka prgjegjsin t vlersoj organizimin dhe veprimtarin e t gjitha

institucioneve arsimore (si dhe njsive arsimore vendore) n vend pr t par cilsin
dhe efikasitetin e tyre n drejtim t arsimimit t nxnsve. Funksioni vlersues i ktij
inspektorati realizohet n kuadr t vlersimeve t plota t shkolls, inspektimit t
lndve dhe vlersimeve tematike. Cilsia e msimdhnies e msimnxnies pr nxnsit
me aftsi t kufizuara e nevoja t tjera t veanta, sht pjes e rndsishme e vlersimit
t tij. ky inspektorat ka edhe prgjegjsin nga ana tjetr t jap mbshtetje dhe kshilla
n shkollat e inspektuara n shtjet q lidhen me cilsin e arsimit. Informacion m t
detajuar pr detyrat e ktij inspektorati mund t gjeni n nenet nr 128 dhe nr. 129. t
Dispozitave Normative.

3.2.5 Roli dhe prgjegjsit e Institutit t Zhvillimeve Arsimore

n lidhje me arsimimin e fmijve me aftsi t kufizuara

IZHA sht organizmi q ka prgjegjsin t kshilloj MAS-in n lidhje me

kurrikuln dhe vlersimin e nxnsve n t gjitha nivelet e arsimit parauniversitar. Ajo
harton kornizn kurrikulare, standardet e t nxnit, planet msimore dhe programet
lndore. N lidhje me nxnsit me aftsi t kufizuara IZHA duhet t hartoj udhzues t
veant sesi kurrikula mund t prshtatet nga do msues (pr do lnd dhe nivel) pr
nxnsit me aftsi t kufizuara. Ajo kujdeset q n hartimin e kurrikuls t bashkpunoj
gjersisht edhe me prindr, msues, bordet, ekspert q punojn me fmijt me aftsi t
kufizuara, n mnyr q t hartoj materiale q marrin n konsiderat nevojat msimore
t ktyre fmijve. Informacion m t detajuar pr detyrat e ktij Instituti mund t gjeni
n nenin nr 130 t Dispozitave Normative.

3.2.6 Roli dhe prgjegjsit e Agjencis Kombtare t Provimeve

n lidhje me arsimimin e fmijve me aftsi t kufizuara

AKP harton teste t standardizuara lndore pr tu prdorur ose prshtatur nga

msuesit, drejtoria e shkolls, specialistt e DAR/ZA-ve dhe IShA. Ajo sht prgjegjse

30
pr t gjith procesin e provimeve kombtare, q nga hartimi, korrigjimi dhe shpallja e
rezultateve. Dispozitat Normative detyrojn kt Agjenci t marr masat q provimet pr
nxnsit me aftsi t kufizuara t zhvillohen n prshtatje me veorit e tyre. Nxnsit
me AK, q nuk kan msuar me programet e zakonshme lndore, i nnshtrohen nj
provimi lirimi t posam t cilat hartohen nga vet shkolla me miratimin e DAR-ZA-s.
Informacion m t detajuar pr detyrat e ksaj Agjencie mund t gjeni n nenin nr 131
t Dispozitave Normative.

31
 KAPITULLI
4

4.1 Hartimi i Planit t Personalizuar (PEI)

N kt kapitull jepen udhzime t qarta mbi t gjith hapat e nevojshm n hartimin

e nj PEI. N t ka informacion, sesi ndrtohet PEI dhe si bashkpunojn t gjith personat
prgjegjs n kt proces.
Plani edukativ individual sht nj dokument i shkruar i prgatitur pr nj nxns i
cili specifikon qllimet msimore q duhet t arrihen nga nxnsi gjat nj periudhe t
caktuar kohore, si dhe strategjit e msimdhnies, burimet dhe ndihmn e nevojshme
pr t arritur kto qllime.
Edhe pse shihet si mjet a produkt, plani edukativ individual sht m shum nj proces,
e sht cilsia e ktij procesi t hartimit t tij q prcakton cilsin dhe efektivitetin e
planit. Ai ndrtohet fal bashkpunimit mes shkolls, prindrve, nxnsit (kur sht e
mundur) dhe shrbimeve, agjencive dhe profesionistve t tjer jasht shkolls. Plani
thekson aspektet e programit msimor t nevojshme pr prshtatje dhe modifikim e
fokusohet n nevojat m parsore msimore t nxnsit, edhe pse ai mund t ket
edhe nevoja t tjera n t nxn q nuk do t marrin kaq prioritet n planifikim dhe
monitorim. N t prshkruhen hapat q merren pr t ndihmuar fmijt me nevoja t
veanta arsimore, q vijn si rezultat I aftsive t kufizuara q kan fmijt e I ndihmon
ata n mnyr t posame t arrijn objektivat akademike dhe shoqrore. N plan nuk
modifikohen t gjitha aspektet e kurrikuls apo nevojave t tjera n jetn e shkolls, por
vetm ato fusha t nevojave t identifikuara si t para, nga vlersimi i fmijs. Prshtatja
dhe ndihma e dhn do t jet n varsi t nevojave msimore t do nxnsi. Jo do
nxns me aftsi t kufizuara mund t ket nevoj pr nj plan t till. Ndrsa t tjer
mund t ken nevoj pr modifikime t ndjeshme msimore.
Sipas DN-ve drejtori I institucionit shkollor sht personi prgjegjs pr prgatitjen
dhe vnien n jet t planit t edukimit individual, pr do nxns me aftsi t kufizuar
n shkolln e tij. Ai duhet q t lehtsoj dhe t prfshij pjesmarrjen e prindrve n
t gjith procesin e hartimit dhe zbatimit t PEI-t dhe u jep nj kopje t ktij plani edhe
prindrve.
Procesi I hartimit t PEI-t prfshin disa hapa q nga mbledhja e informacionit fillestar
pr t identifikuar nevojat arsimore dhe pikat e forta t fmijs, deri n prcaktimin e

32
objektivave dhe synimeve pr msim. Kta hapa ndiqen nga zbatimi dhe ndrhyrjet e
duhura gjat periudhs msimore. N fund t periudhs s prcaktuar gjat t cils vihet
n zbatim PEI, rishikohet edhe progresi I br.

4.2 Pse duhet PEI?

Krkesa pr zyrtarizimin e PEI-t sht nj element I rndsishm I DN-ve I

detyrueshm tashm pr cdo shkoll, si publike edhe jo publike. Nj plan edukimi I
individualizuar:
- I jep mundsin nxnsit t progresoj n nj nivel q prputhet me aftsit e
tij
- Inkurajon dhe prfshin bashkpunim mes t gjith partnerve
- Fokuson strategjit e msimdhnies
- Kontribuon n t kuptuarin e njjt nga ana e t gjith pjestarve t stafit
msimor pr aftsit, interesat dhe nevojat e fmijs me aftsi t kufizuara
- Lehtson identifikimin e prioriteteve n programim dhe planifikim prgjat gjith
fushave dhe lndve msimore, duke i lejuar msuesit t ken qllim e objektiva
t njjt
- Siguron q t mbahet shnim, e gjith puna e br
- Prfshin prindrit dhe vet nxnsit n procesin e ndrtimit t tij dhe siguron se
plani sht realist e i arritshm
- Motivon nxnsit e i bn t qart se cfar pritet prej tyre
- Qartson pritshmrit e stafit pedagogjik dhe t profesionistve t tjer brenda
dhe jasht shkolls
- Mundson vazhdimsi t puns kur nxnsi transferohet nga nj vend n tjetrin

PEI sht dokument q prcakton:

Objektivat q t mund t realizohen nga fmija me aftsi t kufizuara.

Ndihmon msuesin/en t planifikoj prparimin akademik dhe zhvillimin e

fmijs.

I krijon mundsi msuesit/est monitoroj efektivitetin e nxnies dhe t

msimdhnies.

I ofron specialistve nj mjet pr monitorimin, rishikimin dhe vlersimin e

efektivitetit t shrbimit ndaj fmijve me aftsi t kufizuara.

33
 4.3 far prmban PEI?

PEI sht nj plan I dokumentuar q hartohet pr nxnsin me aftsi t kufizuara

q prshkruan objektivat individual, prshtatjet dhe modifikimet e nevojshme, shrbimet
q duhen marr nga nxnsi si dhe masat pr arritjen e ktyre objektivave. PEI duhet t
prmbaj:

Informacion personal:

Emri, datlindja, klasa, kushte specifike (nse ka).

Antart e grupit prgjegjs pr PEI - Emrat dhe pozicionet e

antarve t ekipit drejtues ose t shrbimit psikologjik me prgjegjsin e
koordinimit, specialist (t) n ndihm t msimit, msues (it) kujdestar dhe t
lndve, do antar stafi (si msues i jashtm) i shkolls, psikolog, prind.

Nevoja arsimore t veanta: Prmbledhje e nevojave t tashme

arsimore t veanta.

Aftsit dhe zotsit: Prmbledhje e aftsive dhe zotsive, q tregojn

se si mund t prdoren ato n ndihm t kaprcimit t vshtirsive.

Qllimet: Thnie t shprehura qart dhe shkurt pr qllimet arsimore,

n lidhje me kurrikuln dhe prfshirjen e aspekteve arsimore, t zhvillimit
shoqror e personal t terapive.

Objektiva afatshkurtr dhe afatgjat: Renditje e objektivave q do

t realizohen duke shnuar treguesit e shkalls kohore, metodat n nxnie
e msimdhnie, vlersimi dhe evidentimi, stafi i prfshir, burimet, mjediset
e msimit, prfshirja e prindrve (mnyra se sa dhe si kto objektiva do t
plotsojn boshllqet n lnd t caktuara varet nga aftsit e fmijs, nga
programi i prgjithshm i klass, nga standartet e arritjeve pr do lnd, nga
nevojat arsimore t fmijs, si dhe nga krkesa e prindrve).

Dokumentet e duhura: sht e prshtatshme t bashkangjitenevidenca

t tjera, si: raport nga specialistt apo punonjsit e tjer q kan punuar m
par me fmijn (terapistt dhe msuesit e klass), veanrisht nse jan
dhn udhzime; shnime t mbledhjeve; raport pr t vn n dijeni prindrit;
evidenca vlersimi.

Vlersimi: Deklarata vlersimi t shkurtra mbi ecurin e nxnsve dhe

pr efektivitetin e shrbimit t kryer.

34
 Objektivat q duhet t prcaktohen n nj PEI.

Objektivat afatgjat:
Zakonisht duhet t jen t realizueshme brenda nj semestri/viti
shkollor.
Do t arrihen nprmjet nj numri objektivash afatshkurtr.

Shembuj:
a) Lexim prfundoni nivelin A.
b) Matematik - prmbushni krkesat standarde t klass s 5-t

Objektivat afatshkurtr:
Duhet t prmbushen n 6-8 jav/nj semestr.
Duhet t monitorohen gjat gjith vitit.

Shembuj:
Shkrim t shkruaj nj fjali duke prdorur germn e shtypit dhe
pikn.
Matematik t rrumbullakos nj numr me dy shifra q sht m
afr 10-ts.

N dokument duhet t prcaktohet edhe metoda dhe formati pr t vlersuar

rezultatet q jan prftuar te fmija, si rrjedhoj e zbatimit t PEI-it dhe, gjithashtu,
t bhet analiza e elementve prbrs t PEI-it q sht monitoruar. Kto mund t
realizohen, nprmjet, testeve t ndryshme, provave pr objektivat kryesore n lnd t
caktuara.
N mnyr t prmbledhur nj PEI duhet t prmbaj.6

Aftsit e fmijs, PEI

mundsit e tij

Vshtirsit Objektivat n varsi Koha e realizimit Prcaktimi i mnyrs

t fushave, lndve se si do t maten

Burimet q do t Nnobjektivat. Koha e realizimit. Krahasimi i rezulta-

shfrytzohen. teve nga nj testim te
tjetri.

6. Shih edhe botiminNj shkoll pr t gjith, Save the Children Tirane 2010

35
Antart e grupit, far sht arritur. Dokumentimi i Specifikimet e
detyrat e tyre mnyrs se si sht nevojshme
realizuar objektivi,
p.sh., me ndihm

Fushat ku do t far nuk sht Prcaktimi se far Prcaktimi i mnyrs

ndrhyet. arritur. ndryshimesh jan se si do t vlersohet
br nga programi i fmija n prfundim
prgjithshm. t vitit akademik.

Roli i prindrve, Pasqyrimi i Evidentimi i asaj ka Rekomandime.

detyrat pr t ndryshimeve t nuk sht arritur.
zbatuar PEI- n diktuara n PEI. Shpjegimi pse nuk
kushtet e shtpis. sht arritur.

4.4 Cilat jan hapat kryesor n ndrtimin e PEI-t

Hapi i par: Referimi n Komisionin e Vlersimit pran DAR/it

Prindi, drejtori i shkolls ose persona t tjer t autorizuar n DN, drgojn pran
DAR/it nj krkes pr vlersim t nevojave t fmijs. Kjo krkes tregon se personat
e msiprm besojn se fmija mund t ket aftsi t kufizuar q mund t ndikoj
performancn msimore. Plqimi i prindrve duhet t merret para se t bhet vlersimi
i fmijs. Vlersimi duhet t prfundoj brenda nj kohe t arsyeshme pas marrjes s
plqimit t prindrve.
N kt krkes prindi dhe/ose drejtori prshkruajn arsyen specifike t referimit,
duke e mbshtetur kt arsyetim me informacionin e marr paraprakisht nga testime,
vzhgime a informacion tjetr t mbledhur nga vet stafi i shkolls. N t prfshihen
gjithashtu se si kjo aftsi e kufizuar e dyshuar po ndikon n pjesmarrjen e fmijs
n kurrikul dhe aktivitete si dhe prpjekjet e pasuksesshme t bra pr ta ndihmuar
fmijn.

Hapi i dyt: Vlersimi i nxnsit nga Komisioni i Vlersimit pran DAR-it

Komisioni multidisiplinar i vlersimit n DAR kryen vlersimin me an t analizs

funksionale dhe ndrton profilin dinamik t nxnsit. N procesin e vlersimit, antart
e komisionit mbledhin detajshm informacione mbi gjendjen funksionale, zhvillimore dhe
akademike t nxnsit duke prdorur nj sr teknikash dhe testesh, e m pas prcakton
nse fmija ka aftsi t kufizuar, gj t ciln e pasqyron edhe n raportin e tij. N baz

36
t ktij vlersimi komisioni n nivel DAR/i jep udhzimet e nevojshme pr hartimin e
PEI/t. Rezultatet e vlersimit do t prdoren pr t vendosur pr programin arsimor q
i prshtatet m s miri fmijs.

Hapi i tret: Fitimi i t drejts pr marrjen e shrbimeve

Nse vendoset q fmija sht fmij me nevoja t veanta, ai/ajo fiton t drejtn
pr arsimim special dhe shrbime tjera. Kur fmija fiton kt t drejt, ekipi i PEI-t duhet
t takohet pr t shkruar PEI-n.

Hapi i katrt: Hartimi i PEI-t

Komisioni i shkolls i ngritur me qllim hartimin e PEI-t, n baz t vlersimit

dhe udhzimit t dhn nga DAR-i harton PEI-n. Prindrit dhe nxnsi (kur sht e
prshtatshme) jan pjes e ekipit.Takimi pr ta shkruar PEI-n duhet t mbahet brenda 30
ditsh kalendarike, pas marrjes s vendimit, se fmija ka nevoj pr arsimim special dhe
shrbime t tjera.

Hapi i pest: Zbatimi i PEI-t

T gjith personat prgjegjs pr zbatimin e PEI-t duke prfshir edhe prindrit

pajisen me nj kopje t tij n mnyr q t njohin prgjegjsit e veta n plan. Pjestar
t komisionit takohen peridikisht pr t par ecurin e zbatimit t PEI-t.

Hapi i gjasht: Rishikimi i PEI-t

Komisioni i shkolls vlerson se sa jan arritur objektivat e PEI-t n fund t do viti

shkollor. N baz t arritjeve ai bn rishikimin dhe prshtatjen e ktyre objektivave. Nse
ekipi i PEI-t e sheh t nevojshme mund t bj rishikim t objektivave t PEI-t edhe m
hert e m shpesh. Nse do t jet e nevojshme PEI mund t ndryshohet. Prindrit t
cilt jan t ftuar n t gjitha takimet mund t japin sugjerime dhe ide n rishikimin e
PEI-t.

Hapi i shtat: Rivlersimi i fmijs me aftsi t kufizuara

Komisioni I vlersimit duhet t rivlersoj fmijn n prfundim t cdo cikli shkollor.

Rivlersime mund t kryhen edhe m hert me krkes t prindit dhe komisionit t
shkolls.

37
 4.5 Detyrat e antarve t grupit q punon pr hartimin
e PEI- ve

Msuesi q ka n klas fmijn me aftsi t kufizuara:

Ka rol vendimtar,t pazvendsueshm, n procesin e hartimit t PEI-ve;
shrben si burim i rndsishm informacioni lidhur me fmijn;
ndihmon q fmija t shpalos aftsit dhe kapacitet q disponon;
merr vendimet prfundimtare lidhur me objektivat q do t prcaktohen
n PEI, kohn e arritjes s tyre, mnyrn se si do t arrihen ato, prcakton
nnobjektivat dhe monitoron, prmes dokumentimit t shkruar, viziv apo
vzhgimit t drejtprdrejt, do arritje t fmijs;
siguron bashkpunimin me prindrit;
krijon kushte q PEI- it zbatohet brenda orss msimit;
sugjeron ndryshimet n PEI.

Punonjsi i shrbimit psiko-social:

sht pjes e rndsishme e grupit q punon pr hartimin e PEIve, ai, gjithashtu,
monitoron zbatimin e ktij plani;
ndihmon n prgatitjen e PEI-ve;
bn vlersimin e ecuris s fmijve me nevoja t veanta;
administron vlersimet e bra;
bn rekomandimet e duhura;
prgatit me shkrim raporte pr vlersimin;
ndihmon n zbatimin e elementve t caktuart ktij plani;
siguron ndrhyrjen e shrbimeve t specializuara sipas problemeve q kan
fmijt;
koordinon punn me specialistt e tjer.

Drejtuesi i shkolls:
Bashkrendon punn e t gjith grupit;
monitoron fazat e zbatimitt PEI-it;
mbledh raporte t shkruara vlersimi;
kryen vlersime t fmijs n prputhje me PEI-in;
merr masa q brenda klasst krijohen kushte pr zbatimin e do elementi
prbrs t PEI-it.

38
 Prindrit jan antart ky t ekipit t PEI-t. Ata e njohin fmijn e tyre mir dhe
mund t flasin pr mundsit dhe nevojat e fmijs t tyre si dhe pr idet e tyre pr t
prmirsuar arsimimin e fmijs. Ata mund t lehtsojn t kuptuarit e asaj se si mson
fmija, cilat jan interesimet e tij/saj, dhe aspekte t tjera t fmijs q vetm prindrit
i din. Ata mund t dgjojn se cfar mendojn antart e tjer t ekipit pr nevojat
e fmijs s tyre n shkoll dhe mund t japin sugjerimet e tyre. Ata gjithashtu mund
t raportojn nse fmija po i aplikon edhe n shtpi ato aftsi q ai po i mson n
shkoll.
Secili antar i ekipit sjell informacion t rndsishme n takimin e PEI-t. Antart i
shkmbejn informacionet me njri tjetrin dhe punojn s bashku pr t shkruar Planin e
Individualizuar pr fmijn. Informacionet nga secili antar mblidhen dhe si t tilla prbjn
t kuptuarit e grupit pr fmijn dhe shrbimet pr t cilat ky fmij ka nevoj.

39
 KAPITULLI
5
Mesimi dhe nxnia ne shkolle (organizimi i
msimit n klas pr prfshirje cilsore t
nxnsve n t)

N kapitull jepet informacion kryesisht, pr msuesit se far duhet t ken n konsiderat

n msimdhnien pr fmijt me aftsi t kufizuara. N t jepen udhzime t prgjithshme,
sesi msuesi duhet t prshtas mjedisin e klass, t gjej materialet e nevojshme ndihmse, t
prshtas msimin e t mundsoj prfshirje t nxnsit me aftsi t kufizuara n msim. T
prfshira n manual jan edhe disa kshilla mbi mnyrn e komunikimit me fmijt me aftsi
t kufizuar.

Hyrje

Suksesi i shkolls n ofrimin e arsimimit gjithprfshirs pr nxnsit me aftsi

t kufizuara varet shum edhe nga ndryshimet q bhen n t gjith shkolln, si dhe
strategjive dhe metodave t ndryshme msimore q zbatojn msuesit n klasn e
tyre. Nj mjedis klase i prshtatshm pr kta nxns karakterizohet nga struktura dhe
organizimi, ka pajisjet dhe materialet e nevojshme e lejon akses t mir t nxnsit.
Nxnsit me aftsi t kufizuar kan karakteristika t ndryshme personale n sjellje,
interesa e qndrimin ndaj msimit, sikurse dhe do grup tjetr i nxnsve n shkoll.
Udhzimet dhe metodat n msimdhnie pr kta fmij duhet planifikuar, menaxhuar
dhe vlersuar me kujdes e n mnyr t vazhdueshme. Nxnsve me aftsi t kufizuar
i duhen dhn mundsit t marrin pjes e t shijojn aktivitetet n klas e m gjer
n shkoll. Nse detyrat msimore nuk jan planifikuar si duhet, kta nxns mund t
frustrohen e t mos prfshihen n procesin msimor.

40
 5.1. Rndsia e klims s klass

Nxnsit q shfaqin vshtirsi t mdha n t nxn kan motivim t ult dhe

pak konfidenc si nxns e shpesh kan ndjenja frustrimi e zhgnjimi. Ndonjher ato
shprehen me zemrim e me sjellje sfiduese. Nxnsit kan m shum gjasa t prfshihen
n msim kur detyrat msimore jan afr me mundsit e tyre e kur shohin se prpjekjet
dhe arritjet u vlersohen. Motivimi dhe vetvlersimi I ktyre nxnsve gjen prmirsim
kur u jepen sfida pr t arritur sukses por edhe mbshteten n prpjekjet e tyre e pr
m tepr kur kto suksese nnvizohen si duhet.
Kjo klim e mir pr t nxn e krijuar marrdhnie shoqrore mund t arrihet
kur:
- Msuesi ka nj strategji t qart pr menaxhimin e klass
- Krkon standarde t larta t sjelljes dhe I inkurajon t gjith nxnsit ti arrijn
kto standarde
- Rregullat e shkolls dhe klass jan vendosur n konsensus e t gjith u binden
- Nxnsit ndjehen t sigurt n shkoll dhe klas
- Nxnsit trajtohen me respekt, e u jepen mundsi t njjta pr prfshirje n
procesin msimor

Prve pikave t msiprme nxnsit me aftsi t kufizuara msojn m mir kur u

krijohen mundsit t:
- Prdorin materiale konkrete, t strukturuara dhe praktike ku prfshihen mjetet
teknologjike (kompjuter, softare, makina diktimi, korniza pr shkrim, makina
llogaritse etj), mjete msimore audiovizive pr cdo lnd si DVD-t dhe CD-t,
mjetet grafike si grafikt, hartat tabelat, listat si dhe material konkrete si forma
gjeometrike, artifakte etj
- Prdorin material n nivelin e prshtatshm pr lexim duke shfrytzuar edhe
programe pr lexim pr t kuptuar tekstin dhe versionet audio t tij
- Kan akses n tekste t pambingarkuara
- Msojn fjalorin e ri dhe gjuhn dhe terminologjin e lndve
- Kan kohn e mjaftueshme pr msim dhe plotsim t detyrave t shtpis dhe
klass
- Prmbushin me sukses detyrat, edhe pse kjo mund t krkoj reduktim t
vshtirsis a volumit t detyrave t vendosura pr klasn
- Prezantojn punn e detyrat e kryera n mnyra t tjera alternative si psh t
prezantojn me goj dhe jo me shkrim
- Msojn, praktikojn dhe luajn me role aftsit personale dhe shoqrore t msuara
n situate t ndryshme

41
 - Zhvillojn aftsit komunikuese t dgjimit, t t folurit, leximit dhe shkrimit
- Prgjithsojn dhe aplikojn aftsit e sapo msuara n situatat e reja e n fushat e
tjera t programit msimor.

5.2. Cilat jan metodat dhe strategjit e duhura n

msimdhnie q mundsojn gjithprfshirjen?

M posht po rendisim disa nga metodat dhe strategjit m efektive n msimdhnien

dhe msim nxnie pr nxnsit me aftsi t kufizuara. Sigurisht q kto strategji mund t
prdoren fare mir edhe me nxnsit pa aftsi t kufizuara e nevoja t tjera t vecanta.

Msimdhnia pr fmijt me aftsi t kufizuara sht

m efektive dhe prmirsohet kur:
- Prdoret nj larmi strategjish dhe metodash
- Objektivat e t nxnit jan skicuar q n fillim t ors msimore
- Strategjit e vlersimit t nxnsve q synojn t identifikojn progresin e br
nga nxnsi prdoren me qllim q t japin informacion pr mnyrn sesi duhet
dhn m tej msimi
- Prmbajtja e msimit prputhet me nevojat e nxnsit e me nivelin e tij t
aftsis
- Prdoren t gjitha kanalet e t nxnit si ato vizive, auditive, taktile dhe
kinestetike
- Materialet msimore duke prfshir edhe ato konkrete jan t prshtatura e n
prputhje me moshn kronologjike, interesat dhe aftsit e nxnsit
- do devijim nga plani msimor nuk con n humbjen e objektivit origjinal
msimor
- Jepet koha e nevojshme pr praktikimin, prforcimin dhe aplikimin n praktik t
situatave e dijes dhe aftsive t reja
- Nxnsve u afirmohet e njihet dija dhe aftsit e msuara
- Prgjat gjith kurrikuls nxnsve u jepen mundsi t zhvillojn aftsit e tyre
gjuhsore dhe komunikuese, aftsit personale dhe shoqrore
- Inkurajohen t eksplorojn lidhjet me fushat e tjera t kurrikuls
- Detyrat e shtpis jepen me qllim konsolidimin dhe zgjerimin e dijeve t marra,
pr t nxitur msimin e pavarur, monitoruar progresin individual t cdo nxnsi
n klas dhe vlersuar sesa efikase ka qen msimdhnia

42
 STRATEGJIT

1. Msimdhnia Bashkpunuese. (Kur dy a m shum msues u japin msim nj

grupi nxnsish me aftsi t kufizuara e nevoja t ndryshme msimore). Kjo strategji
bn t mundur q nxnsi t marr udhzimet, ndrkoh q sht n klas me shokt.
Kjo strategji mund t prdoret kryesisht n ato klasa ku ka nj msues ndihms
q lehtson dhe prshtat msimin pr fmijn me aftsi t kufizuara, ndrkoh q
msuesi I klass jep informacion pr t gjith klasn, sht I domosdoshm.
2. Msimxnia n bashkpunim. Kjo strategji prfshin msimin n bashkpunim
mes nxnsve q marrin pjes n aktivitete msimore t organizuara n grupe t
vogla, e nxisin ndrveprimin pozitiv mes nxnsve.T mirat e ksaj metode prfshijn
ndrvarsin pozitive, mundsit e njjta pr sukses, ndrveprimet ball pr ball,
zhvillimin e aftsive ndrpersonale prmes prfshirjes n aktivitete t struktuara
bashkpunimi, aftsi n ndrtimin e skuadrs etj. Prmes saj fmija prmirson
arritjet akademike, sjelljen, angazhimin dhe plqimin ndaj shkolls. Nga strategjit m
t njohura dhe t prdorura q bjn pjes n kt metod jan:
a. Patronazhi i shokut sht procesi n t cilin nj nxns I caktuar dhe
udhzuar nga msuesi mson nj a disa nxns t tjer t msojn nj aftsi a
concept t caktuar.
b. Msimi I t gjith nxnsve t klass n grupe dyshe sht nj mnyr
sesi e gjith klasa ndahet n grupe dyshe dhe cdo grup ka t gjith kohn e
nevojshme t praktikoj e msoj.
c. Strategji t tjera bashkpunuese prfshijn: t nxnin e thelluar, msimin e
drejtuar, msimin e pavarur, msimin e bazuar n detyr si dhe msimin me kuptim
3. Msimnxnia active dhe t nxnit zbulues n kt tip t nxni nxnsit
prfshihen aktivisht n procesin e t nxnit. Metodat aktive t nxnies prfshijn edhe
t nxnin n bashkpunim, ku antart e nj grupi punojn s bashku pr zgjidhjen
e problemeve. Ndrsa t nxnit zbulues mund t prshkruhet si procesi n t cilin
nxnsit prpiqen t kapin e kuptojn konceptet dhe parimet, prmes aktivitetit dhe
zbulimit t tyre personal. Nj shembull I ktij tipi t nxni sht mbledhja dhe analiza
e t dhnave n nj msim t gjeografis, nj aktivitet shkencor n t cilin nxnsi
investigon hipotezn, zgjidhja e problemit n matematik, parashikimi I rezultatit n
nj ngjarje n letrsi etj.
4. Grupimi heterogjen msuesi zgjedh n mnyr rastsore nxns t klass (me
dhe pa aftsi t kufizuara) dhe dizenjon pr ta detyra t caktuara q krkojn zgjidhje.
Puna n t tilla grupe, ka prfitime t mdha, por kur planifikoni kto aktivitete grupi
kini kujdes q t dizenjoni dhe monitoroni me kujdes aktivitetet.
5. Msimdhnia e drejtprdrejt kjo metod prdoret sidomos pr msimin

43
 e njohurive dhe aftsive baz prgjat zhvillimit t kurrikuls. Pr kt metod,
msuesit I duhet q t analizoj m par materialin e m pas ta ndaj detyrn n
hapa m t vegjl t mirrenditur, me qllim lehtsimin e prvetsimit t objektivit
msimor nga nxnsi.
6. Strategjit e t nxnit e msojn nxnsin t msoj si ti zgjidh vet problemet,
n mnyr t pavarur. Me an t tyre nxnsi instruktohet se si t analizoj dhe
msoj nj informacion n hapa t vegjl.
7. Organizuesit grafik jan skema vizive q e ndihmojn nxnsin t bj lidhjen
mes koncepteve. Ato prfshijn teknika t tilla t njohura si hartat e mendjes,
diagramat, hartat konceptuale etj.Ato e ndihmojn nxnsin t organizoj, vizualizoj,
prmbledh dhe kujtoj idet dhe informacionin.
8. Prfshirja e nxnsve n identifikimin e objektivave dhe detyrave
msimore dhe n vet vlersim kjo prfshirje kontribuon fort n suksesin
e msimit si dhe prmirsimin e marrdhnies mes msuesit e nxnsit. Nxnsit
motivohen kur prfshihen n ndrtimin e objektivave msimor.
9. Stilet e t nxnit t gjith nxnsit kan rrugt e preferuara t t nxnit. Kur
kto preferenca njihen dhe merren n konsiderat n hartimin e aktiviteteve dhe
msimit, rezultati do t jet m pozitiv.
10. Msimdhnia shum shqisore lidh t dgjuarin, t folurin, leximin dhe shkrimin
prmes prdorimit simultan dhe t alternuar t modaliteteve vizive, auditive,
kinestetike dhe taktile. Msuesit duhet t sigurohen se nxnsit po shohin, dgjojn,
flasin dhe prekin e manipulojn objekte n t njjtn koh.
11. Teknologjia e informacionit dhe komunikimit (TIK) luan rol gjithnj e m
t rndsishm e mund t ndihmoj n t gjitha strategjit e msiprme. sht edhe
m efektive nse kur lidhet ngusht me programet ekzistuese msimore.
12. Transferimi I dijes s marr sht aftsia e nj nxnsi t prdor n situata t
reja dijen dhe aftsit e msuara n nj situat tjetr. Kjo sht nj ndr vshtirsit
kryesore q hasin nxnsit me aftsi t kufizuara. Pr kt msuesit fillimisht e
njohin nxnsin me detyrn, m pas punojn me nxnsin q ai ta perfeksionoj
at e m pas ta prgjithsoj n vende t tjera dijen e marr e n fund e msojn
nxnsin sesi ta prshtas dijen n vende t ndryshme.
13. Przgjedhja e materialeve msimore msuesit duhet t sigurohen se
materialet msimore duke prfshir ktu edhe tekstet dhe librat e puns jan t
prshtatshme pr nxnsit me aftsi t kufizuara.

44
 SHTOJCA

1
Plani i Edukimit t Individualizuar

MODEL I NJ PLANI EDUKATIV INDIVIDUAL

Emri, Mbiemri: ____________________________________

Datlindja: ____________________________________
Shkolla: ____________________________________
Klasa: ____________________________________
Viti Shkollor: ____________________________________

Prparsia: (ktu do t shnohet prparsia pr periudhn)

________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

Prshkrim i situats n t ciln gjendet nxnsi n astin e vlersimit:

________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

Akset e Vlersimit: (sipas vlersimit t Profilit Dinamik Funksional)

Aksi:
1. Afektiv-social
2. Autonomia
3. Komunikues gjuhsor
4. Sensorial
5. Motorik
6. Neuropsikologjik
7. Konjitiv
8. Msimor

45
 Objektivat
individual

Kompetencat

Aktivitetet e
parashikuara

Objektivat e msimdhnies (q rrjedhin nga sa m sipr)

Objektivat pr do lnd

Objektivat Lnda: Matematik

individual
Objektiva specifik t lnds
(Shembull: t numroj deri n 10)

Kompetencat T njoh elementt kryesor t lnds e t dij ti aplikoj
me ndihmn e makins llogaritse.
T punoj i pavarur n realizimin e ushtrimeve t
parashikuara

Aktivitetet e Shembull: pun n grupe t vogla

parashikuara Prdorimi i instrumenteve ndihms si makin
llogaritse, tabela numerike, tabela, harta etj.

Rezultati:
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

46
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

Psikologu _______________________

Msuesi: _______________________

P.Social _______________________

Data e plotsimit: _______________________

Prindi, kujdestari _______________________

Specialisti tjetr, _______________________

Vlersimi i radhs: 3 muaj ( )

47
 SHTOJCA

2
Profili Dinamik Funksional

Emri, Mbiemri: ____________________________________

Shkolla: ____________________________________
Klasa: ____________________________________

FIRMAT E GRUPIT VLERSUES

EMRI MBIEMRI Kualifikimi FIRMA

DATA E VLERSIMIT: ____________________________

AKSET E VLERSIMIT
1. Aksi 1 - Afektiv-social
2. Aksi 2 - Autonomia
3. Aksi 3 - Komunikues gjuhsor
4. Aksi 4 - Sensorial
5. Aksi 5 Motorik
6. Aksi 6- Neuropsikologjik
7. Aksi 7 Konjitiv
8. Aksi 8 Msimor

AKSI afektiv social

Objektivat Aktivitetet Verifikimi Rakordimi me

afatshkurtr ( cilat aktivitete (raportimi i programin e
(Duhen lidhur jan realizuar dhe/ rezultatit t klass
ngushtsisht me ose parashikuar. ) verifikimit t
objektivat afatgjat objektivave
t dhn n PDF) afatshkurtr)

48
 SHTOJCA

3
Kategorit e aftsis s kufizuar

N prputhje me terminologjin e Kombeve t Bashkuara, me konceptet e mundsive

t barabarta t
personave me aftsi t kufizuara si dhe n prputhje me kategorizimin ndrkombtar
t Organizats
Botrore t Shndetsis (OBSH), termi person me handISHA sht zevendsuar
me termin Person
me Aftsi t Kufizuara (individualisht) dhe Persona me Aftsi t Kufizuara (n nivel
shoqror).
Q tani e tutje Personat me Aftsi t Kufizuara jan ata persona te t cilt funksionet
fizike, kapaciteti mendor ose gjendja psikologjike kan prirje t shmangen pr m shume se
gjasht muaj nga gjendja tipike pr moshn prkatse, gj q sjell pr pasoj kufizime t
pjesmarrjes s tyre n jetn shoqrore.

Ky prcaktim, i cili i prmbahet propozimit t OBSH nuk bazohet n mungesa reale apo
t supozuara.

N qendr t vmendjes vendoset pjesmarrja e personave me aftsi t kufizuara

n fusha t ndryshme t jets. Nj ndryshim nga kushtet normale do t thot humbje
ose kufizime n lidhje me strukturat fizike, mendore apo psikologjike, t cilat jan t
pranishme n moshn prkatse. Aftsia e Kufizuar ekziston n rast se dmtimi on n
nj kufizim, i cili ndikon n pjesmarrjen n nj ose disa fusha t jets. Kriteri i zgjatjes
prej gjasht muajsh t kufizimit prjashton parregullsit e prkohshme, t cilat nuk
konsiderohen si aftsi e kufizuar, por nuk prjashton ndrhyrjet e menjhershme q jan
t nevojshme n rastet individuale pr shmangjen e saj. Kjo ka t bj n veanti me
fmijt tek t cilt sht verifikuar aftsia e kufizuar apo rreziku i mundshm i aftsis
s kufizuar.

Sipas ktij prkufizimi kategorit e aftsis s kufizuar sipas ligjit jan:

1. Aftsia e kufizuar fizike
2. Aftsia e kufizuar mendore
3. Aftsi e kufizuar sensore

49
 SHTOJCA

4
Vlersimi i shpejt nga ana e msuesve pr
fmijt me probleme me t msuarit

Qllimet:
T bhet dallimi mes vshtirsive n t nxn dhe problemeve tjera me t msuarit;
T ndihmoj pr ta referuar pr testime t mtejshme;
T ndihmoj n formulimin e planit fillestar individual t t msuarit.

1. Vlersimi i leximit
Vlersoni dgjimin, leximin pasiv dhe leximin aktiv, secilin ve e ve.
Filloni n nivelin e moshs s fmijs, prve rastit kur nse dallimi mes nivelit t
fmijs dhe atij t klass sht shum i madh.
Shfrytzoni materialet nga klasa, por jo dika q fmija e ka msuar n dy javt e
fundit.

Dgjimi: I lexoni fmijs 5 fjali nga nj tekst

Leximi pasiv: Krkoni nga fmija t lexoj me vete rreth 5 fjali nga nj
tekst.
Leximi aktiv: Krkoni nga fmija t lexoj me z rreth 5 fjali nga nj tekst.
Bjini fmijs rreth 5 pyetje t thjeshta pr t par se a e ka kuptuar at q
e ka lexuar.
Regjistroni pyetjet dhe prgjigjet.
Nse fmija ka br gabime, zbritni n nj nivel m t ult t moshs dhe
prsriteni. Vazhdoni t ulni nivelin e moshs derisa nuk arrini n pikn ku
fmija nuk bn asnj gabim.
Pr fmij shum t vegjl, shfrytzoni diagramet zhvillimore t detyrave t
paraleximit pr fmijt parashkollor.
Gjeni nivelin e moshs s fmijs, numrin dhe llojin e gabimeve.
Bni plane t msimit varsisht nga niveli i moshs dhe lloji i gabimeve.

2. Vlersimi i t shkruarit
Vlersoni kopjimin dhe diktimin, secilin ve e ve.

50
 Filloni n nivelin e moshs s fmijs, prvec rastit kur nse dallimi mes nivelit t
fmijs dhe atij t klass sht shum i madh.
Shfrytzoni materialet nga klasa, por jo dika q fmija e ka msuar n dy javt e
fundit.
Kopjimi: krkoni nga fmija t kopjoj 2-5 fjali nga nj tekst.
Diktimi: i diktoni fmijs 2-5 fjali nga nj tekst.
Nse fmija ka br gabime, zbritni n nj nivel m t ult t moshs dhe
prsriteni.Vazhdoni t ulni nivelin e moshs derisa nuk arrini n pikn ku fmija
nuk bn asnj gabim.
Pr fmij shum t vegjl, shfrytzoni diagramet zhvillimore t detyrave t
parashkrimit pr fmijt parashkollor.
Gjeni nivelin e moshs se fmijs, numrin dhe llojin e gabimeve.
Bni plane t msimit varsisht nga niveli i moshs dhe lloji i gabimeve.

3. Vlersimi aritmetik
Shfrytzoni materialin nga programi shkollor.
Filloni n nivelin e moshs s fmijs, prvec rastit kur nse dallimi mes nivelit t
fmijs dhe atij t klass sht shum i madh.
Nse fmija ka br gabime, zbritni n nj nivel m t ult t moshs dhe
prsriteni.Vazhdoni t ulni nivelin e moshs derisa nuk arrini n pikn ku fmija
nuk bn asnj gabim.
Pr fmij shum t vegjl, shfrytzoni diagramet zhvillimore t detyrave para
matematikore pr fmijt parashkollor.
Gjeni nivelin e moshs s fmijs, numrin dhe llojin e gabimeve.
Hartoni plane msimore n varsi t nivelit t moshs dhe llojit t gabimeve.

51
 SHTOJCA

5
Instrument pr inspektimin/vlersimin e shkollave
n lidhje me nxnsit me aftsi t kufizuara

Shkolla: ______________________________

Data: ___________________________

Pr plotsimin e instrumentit shnoni me nj shenj n an t cdo pohimi aletrnativn

q prshkruan m mir nivelin e shkolls.

a. po b. po zhvi- c. realizuar d. sht

merret n llohet rishikuar dhe
konsiderat prmirsuar
rregullisht

Cilsia e planifikimit t shkolls

1. Deklarata e misionit t shkolls reflekton klim
dhe parime gjithprfshirse.
2. Politikat/rregulloret e pranimit n shkoll
lehtsojn pranimin dhe pjesmarrjen e
nxnsve me A.K.
3. Shkolla prfshin aktivisht stafin n ndihm t
gjithprfshirjes s nxnsve me A.K.
4. Shkolla prshtat nj qasje sistematike n
identifikimin, sigurimin e mundsis dhe
rishikimin e krkesave msimore pr nx me
A.K.
5. Shkolla nxit pjesmarrjen dhe lehtson
pjesmarrjen e kontaktin mes prindrve dhe
msuesve.
6. Shkolla krijon dhe mban lidhje me agjensit
dhe institucionet q ofrojn shrbime pr
fmijt me A.K.
7. Plani vjetor I shkolls prfshin referenca
realiste e praktike pr sigurimin e nj arsimi
cilsor kundrejt nx me A.K.

52
8. Praktikat e disiplinimit dhe kodi I sjelljes jan
fleksibl e marrin n konsiderat ndryshimet
individuale
9. Procedurat n lidhje me detyrat e shtpis
marrin n konsiderat edhe fmijt me aftsi
t kufizuara.
10. Shkolla ka t prfshir n politikat e saj
t vlersimit edhe nxnsit me aftsi t
kufizuar duke prfshir ktu akomodimin e
prshtatshm dhe provimet e shtetit.
Cilsia e Zhvillimit Profesional
11. I gjith stafi I shkolls inkurajohet dhe
lehtsohet pr t marr pjes n aktivitete
trajnuese dhe kualifikuese pr arsimin e
fmijve me A.K.
12. I gjith stafi I shkolls sht I ndrgjegjshm
pr rolet dhe prgjegjsit q kan n lidhje
me nxnsit me A.K.
13. sht prcaktuar nj msues q ka
prgjegjsin pr koordinimin dhe
bashkrendimin me kolegt si dhe
profesionistt e tjer n shkoll n lidhje me
nxnsit me A.K.
Cilsia e Kurrikuls
14. Nxnsit me aftsi t kufizuara kan akses n
kurrikul dhe programe lndore t cilat jan n
prshtatje me nevojat dhe interest e tyre.
15. Nxnsit me aftsi t kufizuara kan akses
n nj numr t madh lndsh n nivele t
ndryshme q jan t prshtatura pr nevojat
dhe interesat e tyre.
16. Dokumentat dhe materialet e kurrikuls
q kan t bjn me nxnsit me aftsi t
kufizuara jan t arritshme pr stafin.
17. Aktivitetet ekstra kurrikulare q mbshtesin
dhe prmirsojn t nxnit jan t hapura e t
arritshme pr nxnsit me A.K.
Cilsia e t nxnit dhe msimdhnies
18. Ka nj lidhje t drejtprdrejt mes planit t
shkolls dhe programeve msimore n dobi t
nxnsve me A.K.
19. T dhnat e marra nga vlersimet ndahen dhe
prdoren pr t informuar n koh (t gjith
stafin dhe prindin) mbi nevojat dhe arritjet
msimore.

53
20. Shkolla krijon, zbaton dhe rishikon n mnyr
bashkpunuese planet edukative individuale t
nxnsve me aftsi t kufizuar.
21. Shkolla ofron nj mjedis t prshtatshm, t
sigurt dhe stimulus pr t gjith nxnsit duke
krijuar nj ndjenj prkatsie dhe sigurie.
22. T gjith nxnsit motivohen dhe sfidohen me
aktivitete t t nxnit q jan t prshtatshme
pr nivelin dhe shpejtsin e tyre t t nxnit.
23. T gjith msuesit prdorin strategji
dhe metodologji msimore q marrin n
konsiderat ndryshueshmrin mes aftsive,
nevojave dhe interesave t nxnsve.
24. Tipet e vlersimit dhe feedback-u (ku
prfshihen edhe detyrat e shtpis) bhen n
mnyr t diferencuar nga msuesit, duke I
prshtatur me nivelin e aftsis s nxnsit.
25. Shkolla ka procedura pr monitorimin e nivelit
aktual t nxnsve me aftsi t kufizuara pr
t siguruar se gjithcka jepet n baz t nivelit
t aftsive t nxnsit si dhe n prputhje me
planin e tij t individualizuar.

54
 SHTOJCA

6
Institucione dhe adresa t nevojshme

1. Ministria e Arsimit dhe Sportit

(n kt faqe mund t gjeni t gjith bazn ligjore t nevojshme n lidhje me arsimimin
e nxnsve me aftsi t kufizuar. Po n kt adres mund t gjeni edhe linket dhe
adresat e t gjitha institucioneve n varsi t MAS-it, duke prfshir ktu edhe adresat
e DAR/ZA-ve)
Website: www.mash.gov.al

2. Save the Children

(Te gjitha materialet e botuara nga Save the Children mund ti shkarkoni falas n kt
adres)
Website: http://www.scalbania.org/

3. MEDPAK
(Kjo organizat e prindrve ka botuar materiale n ndihm t prindrve dhe
msuesve q punojn me nxnsit me aftsi t kufizuara t cilat mund ti shkarkoni
falas n kt adres)
Website: www.medpak.org

4. ADRF- (Albanian Disability Rights Foundation)

(Ky fondacion n faqen e tij ofron nj bibliotek t pasur me materiale mbi t drejtn
pr arsim t nxnsve me aftsi t kufizuar)
Website: www.adrf.org.al

5. World Vision
(Ofron studime dhe informacione t tjera pr arsimin gjithprfshirs t nxnsve
me aftsi t kufizuar)
Website: http://wwwvi.org/albania

6. Shoqata Ndihmoni Jetn

Website: http://www.helpthelife.org

55